Costa Rica
riskeert
geen oorlog
Door
Annemiek Ruygrok
Dit is het eerste van een serie
van vier artikelen over Cos
ta Rica, een republiek in
Midden-Amerika tussen Ni
caragua en Panama.
Het kenmerkende van Costa
Rica is, dat het land al sinds
1948 geen leger heeft. Het po
litiek klimaat is er aanmer
kelijk rustiger dan in andere
landen van Midden- en Zuid-
Amerika.
Hoe Costa Rica zich handhaaft
temidden van het politiek
gewoel, hoe de bevolking
zich opstelt tegenover de
verwikkelingen in Nicara
gua, daarover gaat dit eerste
verhaal.
Volgende week een interview
met een Chileense vluchte
ling, die in Costa Rica gast
vrij asiel heeft gekregen en
een artikel over de sociale
omstandigheden van de be
volking in Costa Rica.
Het vierde artikel zal voorna
melijk zijn gewijd aan de
toeristische attracties van
deze eigenaardige republiek.
Geen tussenkomst van de Orga
nisatie van Amerikaanse staten in
Nicaragua" stond er gekalkt op de
muren van het Compania Nacional
de Teatro. Het werd snel weer over
geschilderd.
In linkse kringen vreest men de in
terventie van de OASomdat deze
organisatie onder sterke invloed
van de VS staat. In de OAS zitten
alle landen van Noord- en Zuid-
Amerika, behalve Cuba.
beste voor Nicaragua is. Het heeft
trouwens geen zin om Somoza te
doden. Het is een illusie om te
denken dat daarmee het onrecht
wordt uitgeroeid. Somoza is een
marionet van de Nationale Garde
en de Nationale Garde is een ma
rionet van Somoza. Bovendien
heeft Somoza het land, de mijnen
en het kapitaal voor het over
grote deel in handen. Dat zou na
zijn dood in de handen van zijn
handlangers overgaan. Zoals
Somoza indertijd ook de macht
en de rijkdom van zijn vermoorde
vader heeft overgenomen. Nee, ik
ben niet zo bevreesd voor een ex
tremisme van links in Nicaragua.
Ik ben trouwens tegen een ex
tremistische houding van welke
kant dan ook. Ik geloof dat zodra
je extremist wordt, je de werke
lijkheid uit het zicht verliest"
Die morgen stonden er op het ge
bouw van het Compania Nacio
nal de Teatro en op andere ge
bouwen in de stad kreten te lezen
als: "Geen inmenging door de
Organisatie van Amerikaanse
Staten in Nicaragua". "Deze kre
ten zijn erop gekalkt door leden
van extreem-linkse groeperin
gen. Trouwens de hele linkse be
weging van Costa Rica wil geen
inmenging door de OAS. Men is
bevreesd dat daardoor eenzelfde
situatie zou ontstaan als in Chili.
De Verenigde Staten, Chili en
Argentinië zitten tenslotte ook in
die OAS. Je hebt kans dat na een
interventie alle democratische
bewegingen in Nicaragua mond
dood worden gemaakt. Maar zo
denkt de regering van Costa Rica
er niet over", laat Virginia er fijn
tjes lachend op volgen.
De sfeer in Nicaragua is, zelfs
voor de toerist die oppervlakkig
met het land kennismaakt, er een
van onderdrukking. Het volk is
veel minder uitgelaten dan dat in
Costa Rica. Bij de douane zitten
soldaten en elk vrij plekje op de
muur is beplakt met het portret
van de grote dictator. De sfeer
van zorgeloze armoe, die je op
Costa Rica in de kleine dorpjes
aantreft is hier ver te zoeken.
'Wanneer je in Nicaragua uit het
vliegtuig stapt, loop je recht in de
loop van een machinegeweer. Zo
wordt je daar ontvangen. Ik vind
dat een heel veeg teken", aldus
dominee Kessler.
Ook hij vindt het welletjes.Na 45
jaar mag er van hem een einde
komen aan het bewind Somo
za."Maar een revolutie heeft geen
zin. Je valt van de ene dictator in
de andere. Zelfs al lukt het Somo
za weg te krijgen dan is er meteen
een andere 'Somoza' die het
overneemt. Want de bevolking
heeft niet de kracht zijn nek uit te
steken. Wat er gedaan moet wor
den is het Nicaraguaanse volk te
ontwikkelen. Het volk moet ge
voed en gekleed worden en er
moet gezorgd worden dat er be
hoorlijke huizen komen. In bete
re omstandigheden is het voor
een volk makkelijker een dicta
tuur het hoofd te bieden. Dan pas
kan Nicaragua op weg naar een
democratie"
Dat die weg nog lang en moeilijk is
bewijzen de gebeurtenissen van
de laatste maand. Toen troepen
van Somoza steden als Esteli en
Masai vernietigden en slachtpar
tijen aanrichtten onder de bevol
king. Omdat daar verzetshaarden
zaten. Dat bewijst de uitbreiding
van de Nationale Garde die So
moza heeft gelast. Dat bewijst de
censuur op de pers die Somoza
heeft uitgevaardigd.
Dat een commissie van de OAS nu
onderzoekt hoe de mensenrech
ten met voeten zijn getreden is
een goed ding. Of ze bewijzen
zullen vinden is echter nog de
vraag. Immers de doden spreken
niet. En de Nationale Garde van
Somoza zal zwijgen als het graf
over zijn eigen wanddaden.
De Sandinisten hebben een nieuw
offensief aangekondigd tegen
Somoza. Het zoveelste in al die
jaren. De steun van de bevolking
heben ze. Maar de macht van
Somoza grijpt ver en diep.
Een lid van de Nationale Gard
Esteli. De stad is grotendeels verwo
king ontvluchtte de stad.
SAN JOSE - Costa Rica was boos
en verontwaardigd. Terwijl de
hoofdstad San Jose zich op
maakte om de onafhankelijk
heid op 15 september te vieren,
werd dit republiekje in Centraal
Amerika plotseling opstandig.
"Waarom hebben wij nu geen le
ger, waarom moeten wij ons la
ten aanvallen? Laat de politie
dan tenminste naar de wapens
grijpen". Deze kreten pasten
niet in die met vlaggen getooide
stad en ze pasten zeker niet in de
mond van die beminnelijke be
volking van dit gastvrije land.
Maar wat er was gebeurd kon dan
ook nauwelijks door de beugel.
Het buurland Nicaragua had in
het noorden bommen laten val
len op Costaricaans grondgebied.
Zogenaamd, omdat daar een
concentratie Sandinisten zou zit
ten. Deze vrijheidsstrijders, die
zich noemen naar de grondlegger
van het Sandinistisch Bevrij
dingsfront, Agusto Sandino, leg
gen de president van Nicaragua,
Anastasio Somoza, het vuur na
aan de schenen. Maar aangezien
de familie Somoza al 45 jaar de
touwtjes in handen heeft, ziet het
er niet naar uit dat deze man zon
der slag of stoot de macht uit
handen zal geven.
Het boterde eigenlijk al lang niet zo
best tussen Nicaragua en Costa
Rica. Want dat 'kleine landje met
het grote hart', zoals een taxi
chauffeur het trots betitelde, had
in de loop der jaren al heel wat
vluchtelingen uit Nicaragua op
gevangen. Mensen die het niet
eens waren met de capriolen van
Somoza vonden in Costa Rica
gastvrij onderdak. En dat die
mensen vanuit Costa Rica 'infil
treerden' om de boel in Nicara
gua een duw in een andere rich
ting te geven, zinde Somoza he
lemaal niet.
Het was dan ook al een tijdje haat
en nijd tussen deze twee landen.
Maar die bommen waren de
druppel die de emmer bij de Cos-
taricanen deed overlopen. "Laffe
aanval vanuit Nicaragua",
schreef het dagblad La Nacion in
verontwaardigd vette koppen op
de voorpagina en La Republica
deed er al niet voor onder "So
moza stuurt zijn vliegtuigen op
Costaricaans grondgebied. Aan
val vanuit de lucht op vluchtelin
genkampen". De radio sprak
over niets anders dan "die brute
aanval op ons weerloze land". Er
werden diplomatieke protesten
aangetekend. De ambassadeur
van Nicaragua kreeg boze Costa-
ricaanse diplomaten op bezoek
en de Costaricaanse ambassa
deur in Managua tekende heftig
protest aan bij de Nicaraguaanse
regering.
De verhouding tussen beide landen
verslechterde met de dag. En
toen in Nicaragua de burgeroor
log compleet was, sloot Costa Ri
ca de grenzen. Zelfs voor de
vluchtelingen die anders zeker
goed waren opgevangen. Maar
Costa Rica, trots als het is op de
sinds 1948 zonder leger gehand
haafde politieke rust, was veel te
bang om nog meer in conflict met
het buurland te geraken. En zelfs
Costa Rica riskeert geen oorlog
om ballingen te helpen.
Hoewel de lust om in te grijpen in
een buurland, wanneer het daar
mis gaat, bij de Costaricanen diep
is ingeworteld. Dat vertelt Virgi
nia Grütter tenminste. De strijd
lust straalt uit haar ogen wanneer
ze zegt "We hebben het goed hier
in Costa Rica. We zijn een vrij
land, zonder leger. Daar zijn we
trots op. Maar we willen dat onze
buurlanden het ook goed heb
ben. Dictator Somoza moet het
land uit. En met hem z'n familie,
z'n zoon die het hoofd is van de
Nationale Garde, zijn ooms, zijn
tantes, al zijn handlangers. Pas
dan kan de arme bevolking van
Nicaragua gaan bouwen aan de
toekomst. Pas dan kan er recht
zijn en kan er gewerkt worden
aan een zekere welvaart. Zodat
ook de armsten der armen een
beetje beter kunnen leven"
Het zit haar duidelijk hoog dat Cos
ta Rica de bevolking van het
buurland niet te hulp snelt. Maar
Costa Rica heeft geen leger. Hoe
kan ze dan willen dat men tus
senbeide komt?
Vluchtelingen verlaten het kapotgeschoten Esteli.
de burgeroorlog hun toevlucht.
d van Costa Rica. Veel vluchtelingen uit Nicaragua zochten hier tijdens de eerste dagen i
"Het zou niet de eerste keer zijn dat
de bevolking van Costa Rica
slechts met machetes de vijand te
lijf gaat". (Machetes zijn lange,
scherpe messen, die worden ge
bruikt om gewassen te maaien-
red). „In 1856 is de bevolking
onder leiding van Juanito Mora
naar Nicaragua getrokken om
daar de Amerikaanse pioniers te
verdrijven. We wilden ze niet als
buren hebben. Ze zouden steeds
verder naar het zuiden afzakken.
Overal de bevolking plunderend en
het land innemend. We hebben ze
met onze machetes verjaagd. En
nu zouden we weer naar Nicara
gua moeten gaan. Ik ben er niet zo
zeker van dat Costa Rica geen le
ger bezit. De Guardia Civil (poli
tie) kan best paraat zijn. Ze heb
ben officieren. En wanneer er of
ficieren zijn, dan kun je best een
leger organiseren. Wij zijn niet
bang voor de Nationale Garde
van Somoza. Zij zijn bang. Toen
ik in Nicaragua was heb ik uit de
mond van een commandant van
de Nationale Garde vernomen
dat Costa Rica in feite een groter
leger heeft dan Nicaragua. Dat
gaf me tevens het idee dat Nica
ragua bang is voor Costa Rica".
De dochter van Virginia zat ander
half jaar lang in Nicaragua ge
vangen. Omdat zij steun verleen
de aan de Sandinisten en het
waagde op Nicaraguaans grond
gebied te komen. Virginia heeft
haar met veel moeite vrijgekre-
gen. Stad en land liep zij af, om de
vrijlating van haar dochter te be
werkstelligen. Tenslotte kreeg zij
haar vrij.
Virginia Grütter is een van de pio
niers geweest op toneelgebied in
Costa Rica. Op het ogenblik is zij
verbonden aan het Compania Na
cional de Teatro, een toneel-ge
zelschap dat werkt met subsidie
van de regering.
Virginia's man is een Chileen. Zij
woonden in Chili ten tijde van de
coup. Haar echtgenoot is toen ge
vangen genomen. Hij staat op de
lijst van vermisten. Zijn broer is
vermoord, zijn zuster en nog een
broer zijn indertijd ook gevangen
genomen. Virginia Grutters strijd
gaat door. Net zolang tot zij ze
kerheid heeft omtrent het lot van
haar man en zijn familie. In Costa
Rica zet haar dochter intussen de
strijd met de Sandinisten voort.
Overigens bestaat onder bepaalde
groeperingen de angst, dat moch
ten de Sandinisten hun strijd
winnen, Nicaragua van de regen
in de drup terechtkomt. Heerst er
nu een rechtse dictatuur, waar
onder de bevolking gebukt gaat,
dan zouden de Sandinisten er een
linkse dictatuur van maken
waarbij de bevolking
gebaat zou zijn.
Van die angst vertelt dominee
Kessler. die werkt voor de inter
kerkelijke coördinatiecommissie
ontwikkelingsprojecten (ICO). In
zijn werk heeft hij veel met vluch
telingen te maken en hij heeft dan
ook verschillende malen door Ni
caragua gereisd. Op een van die
reizen vroeg hij een Nicaraguaan,
tegenstander van Somoza,
waarom hij geen lid van de San-
dinisten was geworden. Diens
antwoord was: „Omdat het niet
de bedoeling van de Sandinisten
is Somoza te vermoorden en het
land daarna op te bouwen. Wat de
Sandinisten willen is de macht
overnemen en Somoza laten toe
zien hoe het land verandert in een
marxistische staat".
Ook mevrouw Scheffer, van oor
sprong Leidse, wier man in Ma
nagua werkt is bang voor wat er
komen moet na Somoza. Ze
vluchtte, op aandringen van haar
man, naar Costa Rica. De situatie
in Nicaragua was al te dreigend
geworden. "Er moet een veran
dering komen. Zo gaat het niet
langer. Somoza zuigt het volk uit.
Maar wat er moet gebeuren na
Somoza? Ik weet het niet. Er zal
toch een strenge hand moeten
zijn die eerste tijd. Het volk kan
het niet aan. Eerst moet alles in
rechte banen worden geleid".
Virginia Grütter deelt die angsten
niet. "Ze hebben in Nicaragua nu
al 45 jaar een extreem-rechts re
gime van de Somoza's moeten
dulden. Misschien wordt het nu
tijd voor een regime van links.
Maar ik geloof daar niet in. Ik ben
van mening dat men na Somoza
eerst rustig wil bekijken wat het
