Sadat en Begin krijgen de
Nobelprijs
voor vrede
Palestijnse autonomie: een
wassen neus
Historische stap van Sadat kreeg pas laat vervolg
Ondertekenaars
Charta vragen
om solidariteit
BÉÉMM
Uitbreiding nederzettingen zorgt voor spanning
ELKE ZONDAG
SCHEVENINGEN Telefoon (070) 55308
Oeganda: Aanval nit Tanzania
ZATERDAG 28 OKTOBER 1878
DEN HAAG (ANP) - "Nooit meer
oorlog". Deze woorden sprak de
Egyptische president, Anwar Sa-
dat, op 20 november vorig jaar in
Jeruzalem. Hij deed dat in een
toespraak in het parlement die de
climax vormde van zijn histori
sche bezoek aan Israël dat na 30
jaar tijd, waarin vier oorlogen
gevoerd werden, een feitelijke er
kenning van de Joodse staat bete
kende.
Maar er zou nog veel water door de
Nijl moeten stromen voordat bei
de partijen op 17 september van
dit jaar hun handtekening kon
den zetten onder de kader-over
eenkomsten van Camp Daviddie
een blauwdruk inhielden voor
een vredesverdrag: tussen Egypte
i Israël met ontruiming t
gehele Sinai door Israël en ont
manteling van de Joodse neder
zettingen aldaar.
Met het opzienbarende vredesini
tiatief van de Egyptische leider
brak voor Israël het uur der
waarheid aan. Weinigen in bin
nen- en buitenland hadden ver
wacht dat het juist de rechts-na-
tionalistische leider Menachem
Begin zou zijn die - zij het onder
zeer zware druk van de Verenig
de Staten - tot een vredesakkoord
met Egypte zou komen.
Obstakel
mei vorig jaar werd door velen
beschouwd als een obstakel voor
de Amerikaanse vredesinspan
ningen. Na 29 jaar werd de ar
beiderspartij verslagen door het
Likoed-blok van de voormalige
verzetsstrijder Begin, die star
vasthield aan handhaving van
de Joodse nederzettingen en die
bij voorkeur sprak over "bevrij
de" in plaats van bezettegebie
den.
Zijn tegenbezoek aan Egypte op 25
december leverde geen resultaat
op. De verwachte gezamenlijke
beginselverklaring over vrede
bleef uit. Slechts werd besloten tot
voortzetting van het overleg in
politieke en militaire commissies.
Maar dat overleg werd reeds op
18 januari door president Sadat
afgebroken.
De Egyptische leider had intussen te
kampen met fel verzet van de
meer radicale Arabische landen
en de Palestijnse bevrijdingsor
ganisatie PLO. Zij beschouwden
zijn vredesinitiatief als verraad
en vormen op een conferentie in
Tripoli het standvastigheids-
front" waarna Sadat op 5 decem
ber de betrekkingen met hen ver
brak.
Architect
Al eerder was er van die zijde verzet
gerezen tegen de eenzijdige troe
penscheiding sovereenkomsten
die Sadat met Israël sloot na de
oktober-oorlog van 1973, uit wel
ke oorlog de president in zijn land
als "de architect van de overwin
ning" naar voren was gekomen.
Voor steun wendde de Egyptische
leider zich tot de V.S. die volgens
hem alle kaarten in handen had
den om Israël tot een soepeler
houding te bewegen.
Hij keerde zich af van Moskou dat
niet de nodige militaire en finan
ciële bijstand zou hebben gegeven
om het evenwicht tegenover de Is
raëlische vijand te waarborgen.
Toen in de loop van dit jaar Egypte
en Israël steeds verder uit elkaar
dreven greep president Carter in.
Nadat diplomatieke stappen en
een conferentie van de ministers
van buitenlandse zaken van de
drie landen op 18 juli op Leeds-
Castle in Kent geen resultaat
hadden opgeleverdnodigde pre
sident Carter beide landen uit
voor een driehoekstop in Camp
David. Deze begon op 5 septem
ber.
Na 13 dagen van hectische onder
handelingen werd overeenstem
ming bereikt. Toen de akkoorden
van Camp David na het emotio-
neelste debat uit de geschiedenis
van het Israëlische parlement op
29 september waren aanvaard,
sprak de Israëlische leider van de
"gelukkigste dag" van zijn leven.
Dertien dagen
De vredesonderhandelingen kon
den op 12 oktober in Washington
worden begonnenOp 19 oktober
keerden de Israëlische delegatie
leiders voor ruggespraak naar
Jeruzalem terug. Op 25 oktober
gaf het Israëlische kabinet zijn
goedkeuring aan het ontwerp-
vredesverdrag dat met Ameri
kaanse bemiddeling tot stand
was gekomen. Wel stelde het,
evenals Egypte, enkele amende
menten voor. Het overleg in Was
hington zou worden hervat.
■Maar hoe moeilijk de weg naar vre
de tussen beide landen is zou
donderdag nog blijken toen een
Israëlisch besluit tot uitbreiding
van nederzettingen in bezet ge
bied een nieuwe kink leek te wor
den in de kabel die beide landen
zou verbinden.
SPRANKELENDE VERKOOP VAN
LUXE BRAZILIAANS LEREN MEUBELEN
Nederlands grootste Vrije dag? Meubelkeurdag'
kollektie echt Braziliaans leren
meubelkeur—jv\
zitparadijs^SJp
meubelen staat zondag te kijk
Onderga op uw gemak de
rijkdom van echt Braziliaans leer
Geniet van de bijzonder lage prijzen
I Gevers Deynootweg 83
(100 meter vanaf het Kurhaus)
ook dagelijks geopend donderdag koopavond
JERUZALEM (GPD) - „Mijnheer
de president", zei Begin tegen
Sadat na het ondertekenen van
het Camp David-akkoord, „laten
wij proberen om binnen drie
maanden het vredesverdrag te
ondertekenen". Sadat was het
roerend met Begin eens. Er leek
niets een snelle ondertekening
van een Egyptisch-Israëlisch
vredesverdrag in de weg te kun
nen staan. En toen op 12 oktober
de vredesconferentie werd ge
opend, wees alles erop dat het om
een routinezaak ging; het uitwer
ken van een aantal details.
Onverwachte problemen rezen ten
aanzien van de aanhef van het
verdrag. Hierin zou worden ver
wezen naar een volledige vrede in
het Midden-Oosten en de oplos
sing van het Palestijnse vraag
stuk; de andere overeenkomst
die in Camp David was gesloten.
De Egyptenaren, geisoleerd in de
Arabische wereld, wilden de rela
tie tussen die twee verdragen zo
duidelijk mogelijk formuleren.
President Carter kwam met een
compromisformule, waarvan de
strekking niet precies bekend is,
maar die de relatie uiterst vaag
houdt.
Het Egyptisch-Israëlische vredes
verdrag zou formeel-juridisch in
ieder geval niet worden gekop
peld aan de Palestijnse zaak.
Toch had de Israëlische regering
maar liefst 17 uur nodig om zijn
goedkeuring aan dat ontwerp te
geven, en die goedkeuring was
nog maar gedeeltelijk en voor
waardelijk.
b reden voor de aarzeling
Jeruzalem moet echter dieper
worden gezocht. De Israëlische
politieke top is uitermate gefru
streerd; zowel regering als oppo
sitie. Begin, Dajan, Weizman en
een paar adviseurs hebben alles
in Camp David bekokstoofd. De
rest, ministers en parlementsle
den, mocht na afloop de zaak al
leen maar goedkeuren. Dat heeft
veel kwaad bloed gezet en fru
straties gekweekt, vooral binnen
de Likoed-partij van Begin, te
meer omdat in die kring de hele
gedachte aan Palestijnse zelfbe
schikking toch al bijzonder
moeilijk is te verteren.
Pas heel langzaam beginnen de
mogelijke gevolgen van de auto
nomie door te dringen. Wie zal de
hoogste autoriteit op de Westoe
ver worden als het militaire be
stuur en daarmee het Israëlische
bestuur wegvalt? Krachtens
welk recht kan Israël daar door
gaan met het vestigen van nieuwe
nederzettingen? Wat wordt de
status van de al bestaande neder
zettingen? Hoe onafhankelijk
wordt dat Palestijnse autonome
bestuur? Wie verricht arrestaties
na terreurdaden? Hoe effectief
kan de Israëlische geheime
dienst blijven opereren zonder de
dekking van het Israëlische' mili
taire bestuur, dat grote bevoegd
heden heeft en daar ook gebruik
van maakt. Er is een meestal on
uitgesproken gevoel dat Begin in
Camp David te ver is gegaan en
dat de Palestijnse autonomie al
leen dan aanvaardbaar is, als die
in feite nooit wordt gereali
seerd.
Een ander probleem is de geloof
waardigheid van Begin en zijn
regering. Wat is er overgebleven
van Begins ferme woorden, dat Anders dan
hij nooit dit en nooit dat zou
doen? Geen Israëlische regering
die het besluit neemt om neder
zettingen te ontruimen, kan 24
uur doorregeren, was zijn gelief
koosde argument ten aanzien van
de nederzettingen in de Sinai. En
waarom zouden Begin en zijn re
gering geloofwaardiger zijn als
het over de Westelijke Jordaan-
oever gaat?
Camp David, moest
Begin dit keer het hele kabinet
tot zijn recht laten komen en
tenminste de indruk geven dat
alle ministers volwaardig deel
de besluitvorming.
Het is daarom niet zo verwonderlijk
dat premier Begin uitermate
voorzichtig moet manoeuvreren
om een al te grote rebellie in eigen
Likoed-kring te voorkomen. Een
aanzet daartoe tekende zich de
vorige week af, toen een viertal
mininsters, onder leiding van su
perhavik Sharon, zeiden dat er nu
wel genoeg concessies waren ge
daan. De ene concessie had de
andere concessie tot gevolg, zei
men en voor Israël het wist zou
het terug zijn aan de grenzen van
1967.
De argumenten van deze opponen
ten werden versterkt door de ac
tiviteiten van de Amerikaanse
onderminister van buitenlandse Toch
zaken Saunders, die in Jordanië
en in de bezette gebieden de ak
koorden van Camp David toe
kwam lichten en in feite beloofde
dat ook de Palestijnenen en Jor
danië, met hulp van Amerika,
konden krijgen wat Sadat had
gekregen: al het bezette gebied in
ruil voor vrede. Dat maakte voor
het toch al zenuwachtige kabinet
de kwestie van de aanhef in het
De bestaande nederzettingen op de
Westoever zullen worden ver
sterkt, om nogmaals te onder
strepen dat de Palestijnse auto
nomie een wassen neus is, die
zowel Israëls rechten als de vrede
met Egypte niet in de weg mag
staan. Begin stelt zelfs voor zijn
eigen kantoor en dat van Dajan
over te brengen naar het omstre
den Arabische Oost-Jeruzalem,
dat door de Amerikanen als „be
zet gebied" wordt be
schouwd.
Begin zal zich de rol van een De
Gaulle niet meer willen laten
ontglippen, maar evenmin wil hij
de Joodse geschiedenis ingaan
als de man die het land Israël
heeft weggegeven aan de Pale
stij nen.
het nauwelijks voorstelbaar
dat de zaak alsnog misloopt. Zijn
hele leven lang heeft Begin een
Ben Goerion-complex gehad.
Ben Goerion. en niet Menachem
Begin, was de man die de staat
Israël heeft gesticht. De rol van
een tweede Ben Goerion, de man
die de vrede brengt, die zal Begin
zich, zo vlak voor de drempel van
de vrede, niet meer laten ontglip-
Minister van
defensie in
Zweden tevens
aandeelhouder
wapenfabriek
STOCKHOLM - Keer op keer zijn
de afgelopen dagen door de op
positie in het Zweedse parlement
vragen gesteld over het persoon
lijke bezit van aandelen door le
den van de nieuwe minderheids
regering van de Volkspartij Dit
nadat een Zweeds dagblad had
onthuld dat de minister van de
fensie Lars de Geer de grootste
aandeelhouder is van de Zweed
se wapenfabriek Norma.
Premier Ola Ullsten heeft daarop
verklaard dat minister De Geer
zijn positie als lid van het bestuur
van Norma nu zal moeten opge
ven en geen zeggenschap méér
mag hebben als in de toekomst
defensiezaken, die op de Norma-
fabriek betrekking hebben, in re
geringskringen in behandeling
worden genomen.
Het hele debat heeft er nu toe geleid
dat alle ministers hun bezit aan
aandelen openbaar moeten ma
ken en ook dat van hun vrouwen
of kinderen.
NEW YORK - De directies van
"The New York Times" en "Daily
News" en de vertegenwoordigers
van de drukkers zijn het eens ge
worden over de kwestie van het
aantal arbeidsplaatsen. De druk
kers voerden al sinds 9 augustus
acties
OSLO (GPD/AFP/Reuter) - De Nobelprijs voor de vrede is
dit jaar toegekend aan president Anwar Sadat van Egypte
en premier Begin van Israël. Met de toekenning van de
prijs is twee weken gewacht, omdat de Nobelstichting
eerst de kringen van de vredesbesprekingen in Camp Da
vid wilde afwachten.
Sadat was een van de vijftig kandi
daten voor de vredesprijs dit jaar.
Zijn benoeming werd onder meer
gesteund door de voormalige
Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, Henry Kissin
ger. Naar verwachting zal Sadat,
evenals Begin, naar Oslo komen
om de prijs in ontvangst te ne-
Arabische diplomatieke kringen in
de Libanese hoofdstad Beiroet
spreken hun verwondering uit
over de beslissing van het Noorse
Nobelcomité, dat kennelijk geen
rekening heeft willen houden
met de politieke overgevoelighe
den in de Arabische wereld: een
sterk geïsoleerd Egypte, dat op
het punt staat een aparte vrede
met Israël af te sluiten en een zich
aaneensluitend tegenfront van
gematigde en radicale Arabische
landen, die allemaal verschillen
de oordelen over president Sa
dat's vredesinitiatief, maar die
eensgezind zijn in hun oppositie
1 tegen een afzonderlijke vrede
tussen Egypte en Israël.
Dat de keuze op Sadat gevallen is,
wordt tot op zekere hoogte nog
begrepen in de Arabische wereld,
maar dat uitgerekend Begin de
vredesprijs met Sadat moet de
len, is een zaak die zonder meer
verbijstering oproept. Begin
wordt in de Arabische wereld als
een onbuigzame politicus, als een
fanaticus gezien, een man die zijn
ware bedoelingen de afgelopen
dagen weer eens gedemonstreerd
heeft door - tegen alle afspraken
met Amerika en Egypte in - de
joodse vestigingen in de bezette
Arabische gebieden te willen
gaan uitbreiden en Israëlische
regeringskantoren te willen
overplaatsen naar Arabisch Oost-
Jeruzalem.
De Palestijnen zijn diep teleurge
steld door de beslissing de Nobel-
vredesprijs aan Sadat en Begin
toe te kennen: President Sadat
heeft de Palestijnen in de steek
gelaten en Begin gaat door met
zijn expansionistische politiek.
Het is een vredesprijs, maar in het
Midden-Oosten is nog steeds
geen vrede, en ons, Palestijnen,
wordt nog dagelijks grote on
rechtvaardigheid aangedaan",
aldus Mahmud Labadi, woord
voerder van de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie PLO in Bei
roet.
De Israëlische minister van bui
tenlandse zaken, Mosje Dayan,
heeft gisteren in Washington een
gesprek van drie kwartier gehad
met zijn Amerikaanse collega Cy
rus Vance. Het conflict dat twee
dagen geleden tussen Amerika
en Israël ontstond naar aanlei
ding van het Israëlische besluit
de nederzettingen in Jordanië uit
te breiden, is gebleven.
"Ik heb kunnen vaststellen dat de
Amerikaanse regering ten zeerste
gekant is tegen het Israëlische
besluit", zei Dayan na het onder
houd. "De partijen zijn op hun
standpunt blijven staan"
Minister Dayan zei dat hij van me
ning was dat het overleg niet zou
behoeven te lijden onder beslui
ten die Israël zou kunnen nemen
ten aanzien van zijn nederzettin
gen in Jordanië of de strook van
Gaza.
De Egyptische onderminister van
staat voor buitenlandse zaken,
Oesama Al-Baz, noemde het Is
raëlische besluit de nederzettin
gen in de bezette gebieden te ver
sterken, "een zeer ernstige en ne
gatieve ontwikkeling"
Volgens medewerkers in Jeruza
lem is premier Menachem Begin
van Israël niet erg onder de in
druk van de scherp-gestelde nota
WENEN - Dissidente Tsjechen in
Tsjecho-Slowakije en daarbuiten
hebben gisteren aan de voor
avond van de 60e verjaardag van
de republiek opgeroepen tot on
derlinge solidariteit en herstel
van de mensenrechten in hun
land. Een in Praag uitgegeven
verklaring is ondertekend door
woordvoerders van Charta '77,
een andere in Wenen door meer
dan honderd Tsjechoslowaakse
dissidenten in ballingschap.
De vroegere secretaris van het cen
trale comité van de Tsjechoslo
waakse communistische partij,
Zdenek Mlynar, het vroegere
hoofd van de parlementaire
commissie voor buitenlandse za
ken, Jiri Pelikan, en de vroegere
hoofdredacteur een katholiek
dagblad, Pavel Tigrid, riepen op
tot de vrijlating van Charta-
woordvoerder Jaroslav Sabata,
die op 1 oktober aan de Pools-
Tsjechoslowaakse grens werd
gearresteerd toen hij probeerde
Poolse dissidenten te ontmoeten.
Jaroslav werd in elkaar geslagen,
gevangen gezet en beschuldigd
van verzet tegen een ambtenaar,
een politieman in functie. In af
wachting van zijn proces zit hij in
voorarrest in de gevangenis van
Hradec Kralove in Oost-Bohe-
In de drie pagina's lange verklaring
wordt een analyse gegeven van
de betrekkingen tussen de staat
en haar burgers. „In de toekomst
moeten we èèn fundamenteel
gemeenschappelijk doel heb
ben", aldus de verklaring. „Dat is
het verdedigen van de rechten
van allen en in het bijzonder de
rechten van degenen die ze niet
krijgen, zonder te letten op poli
tieke opvattingen, op de hiërar
chische positie, op de machte
loosheid of het verleden van
mensen. In een inleiding op een
persconferentie benadrukte Pa
vel Tigrid, dat Tsjecho-Slowakije
zijn les heeft geleerd in de kwes
tie van binnenlandse verdeeld
heid. Tsjechoslowaken in bal
lingschap. zo betoogde hij. heb
ben ook geleerd hun verschillen
in ideologie te laten vallen om te
vechten voor het algemeen be
lang. Er zijn aanwijzingen dat de
vervolgingen van onderteke
naars van Charta '77 krachtiger
worden, aldus de drie dissiden
ten in ballingschap. Overtredin
gen die vroeger werden afgedaan
met een waarschuwing, leiden nu
onmiddellijk tot een aanklacht.
Voorbeeld daarvan is Ladislav
Lis, de vroegere secretaris van de
Tsjechoslowaakse jeugdorgani
satie, die een zware straf te wach
ten staat omdat hij zijn kudde
schapen heeft laten grazen op
grond van de spoorwegen, en
derhalve op grond van de ge
meenschap. Verder is er het
voorbeeld van de priester die be
vel kreeg een kleine zwarte vlag
te verwijderen dat hij uit zijn auto
naar buiten had gestoken ten te
ken van rouw bij de dood van
paus Paulus VI. Reden voor het
bevel was het feit dat het de offi
ciële Oogstdankdag was.
De toenemende druk, zo menen de
drie, wordt deels veroorzaakt
door de angst van de Tsjechoslo
waakse regering dat, na de recen
te ontmoetingen van leden van
Charta '77 en van het Poolse Kor,
de dissidentenbeweging interna
tionaal dreigt te worden. „Zij is al
internationaal", aldus Tigrid.
„Wij in het buitenland hebben
uitstekende contacten met de
dissidenten in Moskou".
Volgens de drie zijn er op het
ogenblik 37 politieke gevange
nen in Tsjechoslowakije. maar er
zijn vele duizenden arbeiders van
wie de namen niet bekend zijn,
maar die hun baan verloren heb
ben of die wegens hun politieke
opvatting zijn gedegradeerd.
Menachem Begin:
NAIROBI (Reuter) - Tanzaniaanse
troepen zijn, met steun van Cu
banen, opnieuw Oeganda bin
nengevallen, zo meldde radio-
Oeganda gisteren.
Volgens de mededeling trokken de
Tanzanianen op met tanks en
zware wapens. Zij zouden de stad
Mutukula al hebben bezet en na
deren Masaka dat 65 kilometer
van de grens aan de westelijke
oever van het Victoria-meer ligt.
Voorts zouden zij over water op
rukken naar Kampala en Enteb
be.
De Oegandezen hoeven zich echter
geen zorgen te maken, want de
Oegandese strijdkrachten zullen
de invallers verdrijven, zei de ra
dio. De strijdkrachten zijn in
staat van paraatheid maar dege
nen die verlof hebben kunnen
thuisblijven. Artsen moeten be
reikbaar blijven.
die hij over de zaak heeft gekre
gen van president Carter. De in
houd zal morgen worden bespro
ken op de wekelijkse vergadering
van het Israëlische kabinet.
Wat de Amerikaanse nota precies
behelst is niet bekendgemaakt,
maar volgens ingewijden weer
spiegelt zij het ongenoegen zoals
dat donderdag door president
Carter en minister Vance is uit
gedrukt.
In Jeruzalem werd opgemerkt dat
de Amerikaanse president niet
verbaasd had behoeven te zijn
over het besluit de nederzettin
gen uit te breiden, daar het enige
waartoe men zich in Camp David
heeft verplicht is, gedurende drie
maanden geen nieuwe nederzet
tingen te bouwen.
Begin, aldus de kringen in Jeruza
lem, heeft duidelijk tegen Carter
gezegd dat meer kolonisten zou
den worden uitgezonden naar
bestaande buitenposten.
NOTTINGHAM - Moeten we
er in Nederland nog een beetje
aan wennen dat er rode en
blauwe telefoons te krijgen zijn,
in Engeland is men al weer een
stapje verder. Daar komen nu
binnenkort Mickey Mouse tele
foons in omloop. Dit alles ter
gelegenheid van de vijftigste
verjaardag van deze Walt Dis
ney creatie.
