Brief wekt
weinig
vertrouwen
Zeven miljoen meer
in kruiswerk
nodig
U
30 311 2 3 4
EUTHANASIE
ALS PATIENT
'T ZELF WIL
Fluoride mogelijk in ziekenfondspakket
Mentaliteit gewenst
in geest van concilie
STAATSSECRETARIS BEKIJKT FINANCIËLE GEVOLGEN
Ondernemers over Albeda:
Kardinaal Willebrands bij LPO:
ONRUST OVER BEGROTING
machevo-milieu 78
ZATERDAG 28 OKTOBER 1978
BINNENLAND
PAGINA 7
DEN HAAG (GPD) - Staats
secretaris mevrouw Ve
der-Smit (volksgezond
heid) houdt de mogelijk
heid open dat verstrek
king van fluoride om
tandbederf te bestrijden in
het ziekenfondspakket zal
Eerder had zij hierop afwijzend ge
reageerd, waarna vooral van de
kant van de tandartsen nogmaals
hevig voor deze preventieve
maatregel werd gepleit. Zij zegt
dat nu wordt bezien of de finan
ciële gevolgen van deze kwestie
passen in het kader van Bestek
'81.
Bij de beantwoording van de vele
schriftelijke vragen die vooraf
gaan aan de behandeling van de
begroting van volksgezondheid
(volgende week), zegt de staats
secretaris dat op korte termijn
geen nadere regelingen voor de
acupunctuur kunnen worden
verwacht. De commissie alterna
tieve geneeswijzen heeft er on
langs voor gepleit de acupunc
tuur met voorrang een officiële
status te geven, zodat de oplei
ding moet worden geregeld en
overwogen moet worden de kos
ten onder de ziektekostenverze
keringen te brengen.
Eerste lijn
bewindsvrouw verzekert dat het
beleid ter versterking van de ge
zondheidszorg eerste lijn (huis
arts en aanverwante hulpverle
ners) wordt voortgezet. De eer
stelijns zorg moet zodanig wor
den uitgerust, dat patiënten
slechts in noodzakelijke gevallen
worden doorverwezen naar spe
cialisten en ziekenhuizen, en dat
opgenomen patiënten zo snel
mogelijk weer „terug gaan" naar
de eerstelijns behandeling.
Ter versterking van de eerste lijn
zullen meer mensen in die sector
moeten werken. In dit verband
wordt bijvoorbeeld gedacht aan
uitbreiding van de riazorgdien-
sten van de kruisverenigingen en
meer wijkziekenverzorgenden
voor bijvoorbeeld de hulpverle
ning aan bejaarden. Ook zijn
meer mensen nodig voor preven
tieve activiteiten, met name
wijkverpleegkundigen.
Van het uitvoerende werk in de ge
zondheidszorg is slechts een
klein deel in handen van de over
heid. Naar de laatste stand (1975)
waren er van de 247 ziekenhuizen
33 (de zeven academische inbe
grepen) ofte wel 14 procent in
overheidshanden. Van de 71 psy
chiatrische ziekenhuizen waren
er 9 van de overheid. Van de
zwakzinnigeninrichtingen waren
de cijfers 38 en 2 (5 procent) en
van de verpleeghuizen voor psy
chisch gestoorde bejaarden 70 en
6 (8 procent). Wat de kosten van
het feitelijke uitvoerende werk
betreft, voor rekening van de
overheid is slechts een klein deel
van de f 17 miljard die de ge
zondheidszorg in 1975 kostte.
Over de te verwachten levensjaren
van mannen en vrouwen geeft
staatssecretaris Veder-Smit on
der andere de volgende cijfers.
Bij de geboorte was voor mannen
in de jaren 1951-1955 het gemid
deld aantal te verwachten le
vensjaren 70,9 en in 1976 was dat
71,5. Voor vrouwen waren deze
getallen achtereenvolgens 73,5 en
78.0. In alle leeftijdsgroepen lig
gen de cijfers van te verwachten
levensjaren voor vrouwen be
duidend hoger, behalve bij het
bereiken van de 80-jarige leeftijd;
dan is het verschil statistisch nog
slechts ruim een jaar.
Er zijn aanwijzigingen dat het aan
tal gevallen van baarmoeder
halskanker bij meisjes en vrou
wen die de 35-jarige leeftijd nog
niet hebben bereikt, stijgt. Het is
nog niet duidelijk of het om een
zodanige omvang gaat dat het
bevolkingsonderzoek (nu voor
vrouwen tussen 35 en 55 jaar) ook
op jongere leeftijdscategorieën
gericht dient te worden. De be
windsvrouwe kan evenmin uit
spraken doen over een eventueel
te overwegen verhoging van de
maximum-leeftijdsgrens.
DEN HAAG (ANP) - Het Koninklijk Nederlands
Ondernemersverbond (KNOV) vindt het een
goede zaak dat het kabinet het werkgelegen
heidsbeleid gaat afstemmen op de verschillende
sectoren van bedrijvigheid in ons land. Verder
geeft de brief van minister Albeda aan de sociale
partners weinig aanknopingspunten om het
komende overleg met vertrouwen tegemoet te
zien.
Dit verklaarde het KNOV gisteren
in een reactie op de brief van Al
beda aan de Stichting van de Ar
beid.
Volgens het KNOV is in het mid
den- en kleinbedrijf geen enkele
ruimte voor arbeidstijdverkor
ting. De half procent beperking
van de prijscompensatie is vol
gens het verbond nog niet genoeg
om zelfs maar één uur korter
werken per week op te vangen.
De Raad van Overleg voor Middel
baar en Hoger Personeel vindt
dat de brief van minister Albeda
weinig concrete suggesties en
aanknopingspunten bevat om
het overleg tussen de minister en
de sociale partners zo succesvol
mogelijk te laten verlopen. De
raad MHP zegt in een eerste reac
tie de brief uiterst vaag te vinden.
Het Christelijk Nationaal Vakver
bond heeft in een eerste reactie
op de brief van de minister ge
zegd, dat deze enkele elementen
bevat die het uiteindelijk oordeel
van het CNV positief kunnen
beïnvloeden. Met name denkt het
CNV daarbij aan de opmerking,
dat een verdergaande matiging
kan leiden tot bijstelling van
"Bestek'81".
Maar het CNV betreurt het, dat het
plam om 0,5 procent op de sociale
uitkeringen te korten, niet is te
ruggenomen. Dat getuigt naar de
mening van het verbond van
weinig vertrouwen in het ook
door de regering zo dringend
noodzakelijk geachte overleg.
Het Verbond van Nederlandse On
dernemingen en het Nederlands
Christelijk Werkgeversverbond
hebben gistermiddag in een ge
zamenlijke verklaring meege
deeld op korte termijn bereid te
zijn deel te nemen aan een ge-
ADVERTENTIE
gulden
Een milfoen gulden
aanprijzen
150Zareska prijzen: Smyrna
handwerkpakketten van 45 x
90 cm met een winkelwaarde
vanf77,-perstuk. Kompleet
met stramien, wol, en
werkbeschrijving.
Geschonken door Hageo,
Hengelo (O).
sprek met kabinet en vakbewe
ging.
Geen zaak
werknemers
In de brief van Albeda legt het ka
binet de verantwoordelijkheid
voor bijstelling van zijn beleids
voornemen uitsluitend bij de
werknemers, terwijl de bescher
ming van de sociale uitkeringen
een zaak is die overheid, werkge
vers en werknemers gezamenlijk
behoren aan te gaan.
"Dat zei PvdA-fractieleider Den Uyl
gisteren in een eerste reactie op
de brief van minister Albeda aan
werkgevers en werknemers.
Het kabinet zal geen commentaar
geven op de kritiek van de vak
beweging, naar voren gebracht
naar aanleiding van het rege
ringsstandpunt inzake het ar
beidsvoorwaardenbeleid. Minis
ter-president Van Agt zei gister
avond, na afloop van het weke
lijkse kabinetsberaad, dat de mi
nisterraad geen commentaar zal
geven op de op- en aanmerkingen
over de brief aan de Stichting van
de Arbeid en over de briefschrij
vers.
De premier omschreef de brief als
"onze opening naar het gesprek
met de sociale partners", als "een
gebaar om het gesprek mogelijk
te maken" en als "onze geste ten
blijke dat overleg zinvol moet
zijn"
DEN HAAG (ANP) - Er zal een
onderzoek worden ingesteld naar
de organisatorische gevolgen van
een eventuele aanwijzing van een
minister voor de coördinatie van
het regeringsbeleid ten aanzien
van etnische minderheden, heeft
premier Van Agt gisteravond ge
zegd.
UTRECHT (ANP) - Op de Uk-
dijk tussen Ameide en Lex-
mond (bij Vianen) is gister
middag een vrachtwagen met
gevaarlijke stoffen van de
dijk gerold. De auto, die gela
den was met salpeterzuur,
zwavelzuur en zoutzuur, was
volgens de politie lek. De weg
werd afgezet en het verkeer
werd omgeleid. Een vliegtuig
van de rijkspolitie hield van
uit de lucht de plaats van het
ongeval in de gaten.
De vrachtwagencombinatie met
chemicaliën van Internatio
-Alchemij raakte volgens de
chauffeur van de weg toen hij
een uit tegenovergestelde
richting komende bus pas
seerde. De chauffeur van de
combinatie kwam met de
schrik vrij.
Volgens een woordvoerder van
de politie zijn twee mandfles
sen met zoutzuur bij het onge
val gebarsten. Het daaruit
lekkende zuur is weggespoten
De twee flessen bevatten ieder
ongeveer tachtig liter zout
zuur.
De rijkspolitie deelde verder
mee dat de lekkende vaten en
flessen zullen worden afge
voerd naar de Afval Verwer
king Rijnmond (AVR). De
verontreinigde grond zal
worden afgegraven en door
nieuwe vervangen.
NOORDWIJKERHOUT (ANP) -
Er moet in de kerk een mentali
teit ontstaan in de geest van het
Tweede Vaticaans Concilie. Het
leven moet naar boven brengen
wat in het werk van het concilie
ligt besloten, waarbij wij reke
ning moeten houden met de
vrucht van experimenten en met
de vragen die uit de huidige om
standigheden opkomen. Aldus
kardinaal J. Willebrands gister
avond bij de opening van de
tweede zitting van het Landelijke
Pastoraal Overleg te Noordwij-
kerhout.
Deze zitting, die als thema heeft
"Kerk als gemeenschap en ge
meenschapsvormend in de sa
menleving", zal tot en met zon
dagmiddag duren.
Kardinaal Willebrands kwam in
zijn openingstoespraak terug op
de gebeurtenissen in Rome van
de afgelopen maanden. Na de
dood van paus Paulus ("de ge
schiedenis zal zijn grootheid in
het licht stellen") volgde verras
send snel de keuze van kardinaal
Albino Luciani, die de wereld
won door zijn vrijmoedige en
UTRECHT (ANP) - Voor
een normale voortgang
van het kruiswerk zal het
op de rijksbegroting uitge
trokken bedrag voor de
plaatselijke kruisvereni
gingen met 7.750.000
moeten worden verhoogd
tot 142.688.000.
De Nationale Kruisvereniging zegt
dit in een brief aan de Tweede
Kamer, waarin zij grote onge
rustheid uitspreekt naar aanlei
ding van de begroting voor
volksgezondheid.
Bevreemdend en verontrustend"
noemt ze het, dat de memorie niet
van toelichting helemaal geen
uitzicht biedt op uitvoering van
het beleidsvoornemen om het
kruiswerk onder de AWBZ te
brengen. Dit ondanks een in fe
bruari door de kamer unaniem
aanvaarde motie, waarin werd
uitgesproken dat financiering
van het kruiswerk krachtens de
AWBZ grote voorrang moet heb
ben en per 1 juli 1978 zou moeten
ingaan.
Bovendien heeft de Ziekenfonds
raad geadviseerd, het kruiswerk
per 1 januari 1979 onder de
AWBZ te brengen en de financie
ring met terugwerkende kracht
per 1 juli 1978 te laten ingaan.
Het uitblijven van de kabinetsbe
slissing en het ontbreken van
enige aanduiding in de memorie
van toelichting hebben volgens
de Nationale Kruisvereniging
een verlammende werking op de
organisatie.
Zolang de AWBZ niet van toepas
sing is op het kruiswerk blijft dat
afhankelijk van subsidie uit de
algemene middelen en wat dat
betreft laat de rijksbegroting nu
volgens de Nationale Kruisver
eniging opnieuw een miljoenen-
bezuiniging op het kruiswerk
zien.
blijmoedige verkondiging. Hij
bracht een lach op het gezicht van
de mensen. "Met die lach op zijn
gezicht stierf hij, de Heer tege
moet".
Ook bij het tweede conclaaf waren,
aldus kardinaal Willebrands', de
eenheid en broederlijkheid van
de kardinalen een weldaad. "De
vrijmoedigheid en openheid
waarmee in vele persoonlijke ge
sprekken ieder zijn gedachten
uitsprak en de motieven bloot
legde, die hem leidden tot een
bepaalde keuze, waren een ver
troosting en een bevrijdende be
moediging".
Paus Johannes Paulus II heeft al
direct gewezen op de grote bete
kenis van het Tweede Vaticaans
Concilie, met name op wat het
concilie gezegd heeft over de
kerk. In de voorbereiding van de
ze constitutie "Gaudium et spes",
had de huidige paus een groot
aandeel, met name van het
hoofdstuk over de taak van de
kerk in de wereld van deze tijd.
Deze kerk, die in sommige landen
wordt vervolgd en die elders er
van wordt beschuldigd louter een
instituut te zijn, opgebouwd door
machtsstreven, weet vanuit het
concilie dat zij niet moet heersen,
maar moet dienen.
Dienstbaarheid schept gemeen
schap. En dat geldt voor iedereen
in de kerk, ieder op zijn eigen
plaats.
Dynamisch
Zoals het Landelijk Pastoraal
Overleg een proces is, zo heeft
ook het concilie de kerk steeds
beschreven als een dynamisch
gebeuren, aldus kardinaal Wille
brands.
De kerk is "als een volk onderweg
naar de vestiging en de volheid
van het rijk Gods". Wij willen, zo
zei kardinaal Willebrands, een
kerk die waarachtig en geloofs-
waardig is. Daarvoor is nodig, dat
men ook gelooft in zichzelf. Dit
geloof slaat niet alleen op het
mysterie van de kerk, maar ook
op haar zending in de wereld.
UTRECHT (ANP) - De 21-jarige
uitzendkracht R. J. Calker uit
Maartensdijk (bij Utrecht) is
gisteren om het leven gekomen
toen hij bekneld raakte in een
verpakkingsmachine bij Gips-
bouw BV in Utrecht.
ADVERTENTIE
vakbeurs voor de procesindustrie
en milieubeheersingstechnieken
dagelijks: 9-17 uur za 4/11:9-15 uur
JAAR8EURSHALLEN-UTRECHT
MAANDAG DINSDAG WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG
OKTOBER OKTOBER NOVEMBER NOVEMBER NOVEMBER NOVEMBEF
UTRECHT (GPD) - Hulp bij langzaam doodgaan zodat dat wat
sneller gaat; dat is euthanasie.
Een hoogst emotioneel onderwerp, waarover dan ook al jaren ver
hit wordt gediscussieerd. Net als bij abortus beschuldigen tegen
standers de voorstanders ervan „moord" goed te praten. Voor
standers daarentegen verwijten tegenstanders blind te zijn voor
een van de fundamentele rechten van de mens, namelijk de zelf
beschikking.
Daarom is het een goed idee geweest van de Nederlandse Vereni
ging voor vrijwillige Euthanasie die kern van de zaak nog eens
nadrukkelijk aan de orde te stellen. Dat gebeurde gisteren in een
congres ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van de vereni
ging.
Sterven op eigen wijze
„Het wordt in onze samenleving steeds duidelijker, dat wij mensen
elkaar de ruimte dienen te laten en te bieden om een leven naar
eigen keuze te leiden. In feite is dit niets anders dan het zelfbe
schikkingsrecht van de mens. Aangezien het sterven als mense
lijke activiteit bij het leven behoort, dient het zelfbeschikkings
recht zich uit te strekken tot en met die laatste activiteit - men
dient te kunnen sterven op zijn eigen wijze... Sterven zoals men
verkiest, dat is het goede sterven". Zo valt, in haar eigen woorden,
het wijsgerige standpunt samen te vatten van mevrouw dr. He-
leen M. TerborghDupuis, bestuurslid van de vereniging en do
cente ethiek aan de medische faculteit van Leiden.
Dat „sterven zoals men verkiest" is nog zo eenvoudig en vanzelf
sprekend niet vandaag de dag, volgens dr. Terborgh.
De medische wetenschap is in staat ons steeds langer in leven te
houden, anders gezegd: kan ons steeds langzamer laten sterven.
Maar lang niet iedereen wil dat.
Onze gezondheidszorg is bovendien zo groot gegroeid, dat steeds
moeilijker aan individuele patiëptenwenscn voldaan kan wor
den. Toch is dat nodig, want de patiënt wordt steeds mondiger.
Soms wil hij zelfs eerder dood.
Die eenvormige en eenzijdige medische behandeling wordt overi
gens versterkt door de houding van het publiek zelf. dat meestal
niet genoeg incasseringsvermogen bezit om aan te kunnen horen
hoe het er werkelijk met de eigen gezondheid voor staat. Aan de
dokter wordt ook nog te vaak een te grote macht en kunde toege
dicht, met alle overspannen verwachtingen van dien.
Voor dr. Terborgh staat daarom vast, dat euthanasie en informatie
twee kanten van dezelfde medaille zijn. En dat houdt dus weer in,
dat wie niet de keiharde waarheid over zijn of haar dodelijke
ziekte wil aanhoren, ook geen beslissing kan en mag nemen over
al dan niet geholpen worden bij het sneller doodgaan. De beslis
sing over euthanasie ligt bij degenen die gaan sterven, maar die
moeten dan ook alle gegevens goed kunnen afwegen.
Praktisch probleem
Lijkt dit toch glashelder, de internist-reumatoloog dr. J. J. Rasker
bewasemde gisteren de ruit en zette er een paar grote vraagte
kens op. In zijn „visie van een medicus" sprak hij zich overdui
delijk niet uit voor euthanasie, omdat hij nog veel te veel prakti
sche problemen ziet om nu al te komen tot een afgeronde medi
sche ethiek. Om toch een uitweg te vinden maakte hij een streng
onderscheid tussen actieve en passieve euthanasie. Actieve: dan
worden levensverkortende middelen of handelingen toegepast
bijvoorbeeld tabletten of injecties. Daar sterft de patiënt dan aan.
Passief: het niet beginnen of staken van levensverlengende mid
delen of behandelingen. De patiënt sterft dan aan zijn „eigen
doodsoorzaak".
Rasker beriep zich bij deze tweedeling op het wetboek van straf
recht. Passieve hulp om sneller dood te gaan is „niet duidelijk
strafbaar", maar actieve hulp is wettelijk doodgewoon hulp bij
zelfmoord, en daar staat maximaal 12 jaar op.
Maar belangrijker bicken zijn eigen medische en emotionele op
merkingen. Iets nalaten of iets toedienen, dat maakt een heel
verschil voor de dokter zelf en voor de patiënt ook. Bij actieve
hulp injecteert de dokter, de patiënt gaat honderd procent zeker
dood, en de levenden kunnen zich altijd blijven afvragen of dit nu
wel juist was. Bij passieve hulp lopen het lot van dokter, patient
en omgeving minstens nog enige tijd samen op. De patiënt dient
naar de dood begeleid te worden, maar de kans blijft bestaan dat
hij het haalt of er vrede mee krijgt nog lang leed te moeten
dragen.
En dan weet Rasker vanuit zijn praktijk ook niet hoe goedje patiën
ten eigenlijk wel kunt voorlichten. Goed vanuit het medische
vak, dat ook lang niet altijd weet hoe de vlag er precies voor staat;
goed vanuit de patiënt, die misschien geheel verkeerde conclu
sies trekt en beslissingen neemt uit angst of onbegrip of onder
druk van anderen.
Ongeneeslijk
Dat leidt ertoe dat de medicus Rasker euthanasie, actieve en pas
sieve, alleen maar ter sprake wil brengen bij ongeneeslijke pa
tiënten. En de ongeneeslijkheid moet dan ook werkelijk vast
staan in die zin, dat de patiënt niet meer kan belanden op een voor
hem leefbaar niveau.
Van actieve hulp om te sterven wil Rasker ook voor hem niet veel
weten, want veel van dergelijke actieve euthanasieverzoeken
blijken noodkreten, zoals zelfmoordpogingen dut ook vaak zijn.
Het betreft vaak patiënten» aldus Rasker, die zich nog niet heb
ben aangepast aan plotselinge zware invaliditeit bijvoorbeeld. De
vraag om de snelle dood is meestal een smeekbede om meer
houvast, om verlossing van angst voor de onzekere toekomst, om
het wegnemen van slecht slapen, benauwdheid, pijn en een
zaamheid.
Rasker verwijt artsen en verpleging dat ze aanleiding geven tot die
klachten omdat is gebleken dat de zwaarste patiënten, do moei
lijkste gevallen, vaak de minste menselijke aandacht krijgen.
Wordt dat verzuim goedgemaakt, dan wijkt de depressie vaak en
wordt de vraag om euthanasie ingetrokken.
Rasker waarschuwt dan ook in bedekte termen voor een al te
voortvarend vrijgeven van vrijwillige euthanasie. Want, zegt hij,
in bejaardentehuizen en verpleeghuizen zijn ze daar als de dood
voor. „Zal de dokter niet tegen mijn wil, voordat ik mijn tijd
gekomen acht, euthanasie op mij toepassen? Het geval van de
met insuline dodende broeder in Limburg ligt velen nog vers in
het geheugen", aldus dr. Rasker.
Op die waarschuwing ging ten slotte dr. H. J. J. Leenen in. Leenen
is hoogleraar in het gezondheidsrecht en de sociale achtergron
den van de gezondheid te Amsterdam.
Wil is doorslaggevend
Euthanasie is volgens Leenen uitsluitend en alleen te overwegen
en toelaatbaar als erom wordt gevraagd door de patiënt of de
hoogbejaarde. De wil van degene die gaat sterven moet onomsto
telijk vast staan. Is dat niet zo, dan is euthanasie onvrijwillig en
dat is moord of doodslag. Euthanasie mag dus volgens Leenen
ook nooit ofte nimmer worden toegepast op mensen die hun wil
niet kunnen bepalen of uiten.
Leenen neemt daarbij de bezwaren tegen een schijnbaar duidelijke
wilsuiting van zwaar zieken van Rasker op de koop toe. Ieders
leven, zegt Leenen, staat immers onder invloed en druk, geen
enkele beslissing is helemaal in vrijheid genomen. Toch erkent
de wet de wilsuiting, dus waarom niet als het gaat over vragen
van sterfhulp bij zware ziekte?
Ook totaal oneens is Leenen het met Raskers onderscheid tussen
actieve (iets doen) en passieve (iets nalaten) euthanasie.
Psychologisch, voor patiënt, dokter en omgeving, is er wel verschil,
maar juridisch juist niet, meent Leenen. Of je nu nalaat iemands
leven te redden of iets doet om het te beëindigen, het is juridisch
hetzelfde als je verplicht bent dat leven te redden, redeneert hij.
Hij verwerpt dan ook de opvatting, vooral in medisch kringen,
dat passieve euthanasie door de beugel kan maar actieve niet.
Dat onderscheid is juist heel gevaarlijkzegt Leenen. Want hij con
stateert een neiging om passieve euthanasie zelfs zonder verzoek
van de patiënt geoorloofd te achten. Dat gebeurt dan met de vage
en onjuiste redenering dat voor iets nalaten geen toestemming
nod ig zou zijn, alleen voor iets toepassen. Zodat hij en Rasker (die
euthanasie-angst in de bejaardenhuizen signaleerde) het toch in
hun waarschuwingen tegen onzuiver denken en handelingen
eens waren.
