Spaans rapport eenzijdig
Tekort aan praktijk werd
KLM-gezagvoerder fataal
Boersma kon zijn draai niet vinden
COMMENTAAR VAN RIJKSLUCHTVAARTDIENST
'Geen geheimzinnigheid'
DONDERDAG 19 OKTOBER 1978
MADRID (GPD) - Sterk afgeno
men vliegpraktijk, een vliegerva-
ring die in de afgelopen tien jaar
in toenemende mate nog slechts
op die in de simulator Gesvlieg
tuig) was gebaseerd, is KLM-ge-
zagvoerder Velthuyzen van Zan
ten en met hem 582 anderen op 27
maart vorig jaar fataal geworden.
De fout dat hij opsteeg zonder
toestemming van de verkeerslei
ding is er het regelrechte gevolg
van. Aldus blijkt uit het gisteren
in Madrid verschenen rapport
over de vliegramp op Teneri-
fe.
Een bijkomende factor was, dat
tweede vlieger Klaas Meurs niet
veel ervaring had in een 747-
cockpit (95 uur op een totaal aan
tal vlieguren van 9200) en verder
dat het vliegtuig, in overleg met
Amstelveen, zou vertrekken op
de rand van het toelaatbare wat
het aantal vlieguren van die dag
betrof.
Gezagvoerder Velthuyzen had een
vliegervaring van 11.700 uur op
acht verschillende vliegtuigen,
vanaf de DC-3 in 1951. Hiervan
had hij er 1545 doorgebracht in de
cockpit van een 747. Daarnaast
had hij vele (bij de 1545 niet inbe
grepen) uren doorgebracht in de
simulator.
Ofschoon het rapport over de ramp
de gezagvoerder competent voor
de vlucht noemt tot op het mo
mentvan de ramp, worden elders
enkele omstandigheden ge
noemd die deze kwalificatie tot
een bedenkelijke maken.
Niet meer vertrouwd
Letterlijk vermeldt het rapport
„Hoewel de gezagvoerder vele ja
ren op Europese en interconti
nentale routes had gevlogen, was
hij meer dan tien jaar instructeur
geweest, waardoor zijn ver
trouwdheid met het lijnvliegen
was afgenomen". Zijn onjuiste
taalgebruik van de voorgeschre
ven mededelingen aan de toren
worden mede daaraan toege
schreven.
„Bovendien, in een gesimuleerde
vlucht, neemt de instruerende
vlieger gewoonlijk de rol van de
verkeersleider op zich, dat wil
zeggen dat hij de toestemmingen
voor vertrek geeft. Hierdoor heeft
de start gewoonlijk plaats zonder
(echte) toestemming (van de to
ren)".
Tweede vlieger Meurs' betrekkelijk
geringe aantal vlieguren in de 747
wordt ook een factor genoemd:
Het zou de man onzekerder heb
ban gemaakt tegenover de domi-
nerender gezagvoerder. Velthuy
zen overstemde de vragen van
zowel tweede vlieger Meurs als
boordwerktuigkundige Schreu-
der, of het PanAm-vliegtuig nog
op de baan was - hetgeen zij ver
moedden, omdat zij de commu
nicatie tussen de PanAm-machi-
ne en de toren letterlijk konden
volgen - met Velthuyzens niet op
feiten gestoelde gedachte dat de
Amerikaan van de baan was.
Sinds december 1976, zo stelt het
rapport met nadruk, zijn Neder
landse cockpitbemanningen
strikt gebonden aan vliegtijd-
maxima. De omstandigheden die
tot het besluit van niet meer te
(gaan) vliegen kunnen leiden,
kunnen zó gecompliceerd wor
den, dat niet meer de gezagvoer
der, maar de afdeling operations
van de KLM in Amstelveen be
paalt of er verder gevlogen wordt
of niet.
Conform het voorschrift nam Vel
thuyzen radiocontact op met
Amstelveen om te horen of hij
Tenerife nog kon verlaten op weg
naar Las Palmas. Het speelde, zo
is uit het onderzoek gebleken,
ook hem persoonlijk parten dat
de vertraging tot gevolg zou kun
nen hebben dat het vliegtuig niet
meer terug kon naar Schiphol.
Dat zou ieders reisplan in de war
sturen.
De KLM antwoordde dat Velthuy
zen voor een bepaalde tijd opge
stegen zou moeten zijn. „Als hij
erin zou slagen vóór een bepaalde
tijd op te stijgen, zou er ogen
schijnlijk geen probleem zijn,
maar als er enige kans was dat hij
zijn vliegtijdmaxima zou over
schrijden, zouden zij (Amstel
veen) een telex naar Las Palmas
sturen", aldus het rapport. Vel
thuyzen had er dus alle belang bij
zo snel mogelijk op te stijgen.
Iets van spanning bij de KLM-be-
manning is ook gemerkt en na
derhand gerapporteerd door het
grondpersoneel van Las Rodeas,
het vliegveld van Tenerife.
„Hoewel uiterlijk onbedrukt,
voelden zij een zekere spanning;
irritatie die veroorzaakt was
doordat de bediening (van het
grondpersoneel) erg slecht was,
met als gevolg mogelijk afbreken
van de thuisvlucht van Las Pal
mas naar Amsterdam", zo schrijft
het rapport.
Onbegonnen werk
Toen de ramp zich eenmaal had
voltrokken, was hij van zo grote
omvang dat de aanwezige
brandweer op geen stukken na in
staat was de branden zodanig te
bestrijden dat meer inzittenden
het ongeluk hadden kunnen
overleven - stelt het rapport.
Op het moment van de ramp waren
er op de luchthaven vijf ambu
lances aanwezig en waren van de
tien brandbestrijdingsvoertui-
gen er negen bruikbaar. Niet de
toren heeft als eerste de ramp
gemerkt - het zicht was op dat
moment rond 300 meter - maar
vliegtuigbemanning in de buurt
van het KLM-wrak. De ramp vol
trok zich om zes minuten over vijf
in de middag. Pas de volgende
nacht om half vier waren de laat
ste vlammen geblust (respectie
velijk zes over zes en half vijf Ne
derlandse tijd).
Wat in de toren werd vernomen,
waren twee ontploffingen. Na het
bericht dat er brand was, gaf de
toren alarm. De brandweer ver
trok onmiddellijk (de afstand is
minder dan een kilometer) en
kwam eerst bij het KLM-wrak
Op dat moment ontstond er een gat
in de mist en de brandweerman
nen ontwaardden nog een brand.
Eerst dachten ze dat het een an
der stuk was van het vliegtuig
waar ze voor stonden. Toen even
later bleek dat het een tweede
toestel was, en bovendien dat er
aan het KLM-toestel al niets meer
te redden viel, hebben zij zich ge
concentreerd op het PanAm-
wrak. Het KLM-wrak lieten ze
uitbranden. Het rapport geeft
geen antwoord op de hierbij op
komende vraag of er uit het KLM-
toestel dan misschien toch nog
mensen gered hadden kunnen
worden.
Golf van vlammen
Het zegt alleen dat direct na de bot
sing vrijwel zeker een vlammen
zee zich als een vloedgolf door
beide vliegtuigen heeft gespoed,
die elke handeling van de cabi
nebemanning onmogelijk maak
te, omdat naderhand gebleken
zou zijn dat geen van de deuren
en nooduitgangen was geopend.
Dit geldt, op twee deuren van het
PanAm-toestel na, voor de (nood)
uitgangen van beide vliegtui
gen.
Ook de ambulances waren zeer
spoedig ter plaatse en ook zij gin
gen direct naar het PanAm-vlieg
tuig. Volgens het rapport arri
veerden zij er „enkele seconden"
nadat de eerste overlevenden van
het Amerikaanse vliegtuig het
brandende wrak hadden verla
ten. Behalve door de twee ge
noemde deuren, deden zij dit ook
door de opening die was ontstaan
toen de hele voorkant van de
romp, het eerste-klasdeel, was
weggeslagen door de botsing (de
cockpitbemanning overleefde de
ramp doordat zij met vloer en al
omlaag stortte - een hoogte van
tien meter).
Voor de bestrijding van de branden
werd 5000 kilo schuim en een half
miljoen liter water gebruikt. De
intense hitte heette voor de
brandweer een verhindering te
zijn om te dicht bij de brandhaar
den te komen. Daarentegen is één
PanAm-stewardess zeker drie
keer naar het wrak teruggegaan
om mensen naar buiten te hel
pen. Een groot aantal van hen zat
echter volledig opgesloten als
gevolg van de botsing. Rompde-
len waren zo sterk vervormd, dat
ze elke uitweg blokkeerden.
Echtpaar licht
familie en
kennissen
voor 760.000
gulden op
HAARLEM (ANP) - De Haarlemse
politie heeft de 50-jarige ambte
naar A. C. W. V. en zijn 43-jarige
echtgenote L. C. V.-D. uit Haar
lem aangehouden, verdacht van
oplichting en flessentrekkerij tot
een bedrag van rond 760.000 gul
den. In de afgelopen twee jaar
heeft het echtpaar familieleden
en kennissen bewogen tot afgifte
van bedragen van ongeveer
30.000 gulden per keer. Het echt
paar vertelde spaarbrieven te be
zitten die bij banken konden
worden ingewisseld, waarna het
geld zou worden terugbetaald.
Het geld werd aan het echtpaar
overhandigd, omdat men onder
meer dacht op die manier veel
geld te verdienen, want het echt
paar stelde rentes van twintig tot
vijftig procent in het vooruit
zicht. Het echtpaar behield lange
tijd het vertrouwen van de geld-
verschaffers omdat af en toe geld
werd terugbetaald, maar dan
moesten anderen weer worden
bewogen geld af te geven. Ook
bood het echtpaar dure cadeaus
aan zoals een auto, kleurentelevi
sie enz. Ook wist het echtpaar bij
Haarlemse winkeliers door fles
sentrekkerij goederen los te krij
gen tot een bedrag van 20.000
gulden. Het echtpaar weigert te
zeggen wat zij met het ontvangen
geld heeft gedaan.
ADVERTENTIE
MADRID-AMSTERDAM (GPD) -
De piloot van het KLM-toestel
heeft de voornaamste schuld aan
de grootste luchtvaartramp uit de
geschiedenis, die op 27 maart vo
rig jaar op het vliegveld Tenerife
aan 583 mensen het leven kostte
Dat is de voornaamste conclusie
uit het rapport van het Spaanse
ministerie van vervoer over deze
ramp.
Volgens het rapport heeft de Ne
derlandse gezagvoerder, J. L.
Veldhuyzen van Zanten, te vroeg
en dus zonder toestemming de
start ingezet. Daardoor kwam
zijn KLM-jumbo in botsing met
de Boeing-747 van PanAm. De
Rijksluchtvaartdienst (RLD)
heeft het rapport in een eerste
reactie „zeer eenzijdig" ge
noemd.
Het rapport is gisteren bekendge
maakt. Volgens de RLD zal de
inhoud van het rapport worden
vergeleken met Nederlandse be
vindingen. Daarna komt een de
finitief oordeel. Wel is nu al zeker
dat de RLD de Spaanse conclu
sies niet zal onderschrijven. De
KLM wil in deze fase nog geen
commentaar geven.
Naast het vertrekken zonder toe
stemming vermeldt het rapport
van de Spaanse commissie dat de
Nederlandse gezagvoerder, toen
hij eenmaal de start had ingezet,
het bevel van de verkeerstoren:
„Okay, stand by for take-off, I call
you" (wacht met starten, ik roep u
op) heeft genegeerd. Ook onder
brak Veldhuyzen van Zanten de
start niet toen het PanAm-toestel
over de radio naar de verkeersto
ren riep dat men op de startbaan
taxiede naar de plaats, waar de
KLM-Jumbo zojuist de start had
ingezet.
Dat dit bericht in de cockpit van de
Nederlandse machine werd ont
vangen blijkt uit de reactie van
boordwerktuigkundige Willem
Schreuder, die in het Nederlands
tot tweemaal toe aan de gezag
voerder vroeg of het PanAm-toe
stel al van de baan was. Op dé
vraag van de boordwerktuig
kundige antwoordde gezagvoer
der Veldhuyzen van Zanten op
een toon die „geen tegenspraak
duldde" met een fors: „Ja
wel".
De Amerikaanse gezagvoerder Vic
tor F. Grubbs heeft, doordat het
wolkendek op het 633 meter
hooggelegen vliegveld even open
brak, de aanstormende Neder
landse Jumbo zien aankomen, en
heeft nog geprobeerd naar links
uit te wijken. Op het moment van
de botsing was het KLM-toestel
in de lucht, maar raakte het de
rechtervleugel van het Ameri
kaanse toestel. Door de relatief
zwakke botsing raakte het KLM
toestel volledig uit balans, waar
door het 150 meter van het Ame
rikaanse vliegtuig neerstortte en
in brand vloog. Ook de PanAm-
Jumbo raakte in brand.
Het rapport van de Spaanse minis
teriële onderzoekscommissie is
samengesteld naar aanleiding
van een minitieuze registratie
van de gegevens op de banden
van de cockpit voice recorders uit
beide vliegtuigen, waarop auto
matisch alle gesprekken in de ca
bine en alle uitgaande en binnen
komende mededelingen over de
radio opgenomen worden. Deze
gegevens zijn gekoppeld aan de
digital fly data recorder, de be
kende zwarte doos, die alle gege
vens van de machine regi
streert.
Uit het rapport bleek dat de Ne
derlandse gezagvoerder haast
had om te vertrekken. Normaal
wordt voordat men alle instru
menten van het vliegtuig checkt,
de „ATC-clearance (vliegtoe-
stemming)" aangevraagd, dit is
de luchtroute die het toestel in
het begin moet volgen als het
eenmaal los is van de landings
baan. Eerstepiloot Klaas Meurs
was echter al klaar met zijn
checklist voordat hij de „ATC-
clearance" aanvroeg bij de ver
keerstoren.
Volgens het rapport waren de
weersomstandigheden op het
vliegveld van Tenerife ook een
belangrijke factor. Doordat de
wolken de grond raakten kon de
zichtbaarheid op slag verande
ren. Het ene moment kon men
een kilometer ver zien, het vol
gende ogenblik zat men midden
in een wolk en kon men letterlijk
geen hand voor ogen zien. Waar
schijnlijk is de mededeling van
het PanAm-toestel aan de ver
keerstoren: „Wij zijn nog steeds
aan het taxiën op de startbaan" in
de KLM-cockpit verminkt over
gekomen, omdat op hetzelfde
moment de verkeerstoren „Okay,
stand by for take-off, I will call
you" aan de KLM machine door
gaf.
Voorts signaleert de onderzoeks
commissie in het rapport dat het
taalgebruik tussen het KLM-toe
stel en de verkeerstoren over en
weer niet correct was. Op het
moment dat de eerste KLM-pi-
loot de „ATC-clearance" ontving,
de te volgen luchtroute om zich
op weg te begeven naar Neder
land, antwoordde deze: „We are
now at take-off'. Hierdoor be
greep de verkeerstoren aan wie
de KLM-machine geen toestem
ming had gevraagd om te starten,
niet dat de Nederlandse Jumbo al
bezig was met de start. De on
middellijke reactie hierop van de
verkeerstoren „ok, stand by for
take-off' is evenmin correct,
maar was in dit geval niet rele
vant omdat het Nederlandse
vliegtuig al zes en een halve se
conde eerder de start had inge
zet.
De PanAm-machine heeft volgens
het rapport eveneens een fout
begaan. Dit toestel, dat op de
startbaan reed, had bij de derde
of vierde intersectie af moeten
slaan waardoor de startbaan vrij
kwam. Bij twijfel over de derde of
vierde intersectie had de PanAm-
machine de verkeerstoren moe
ten waarschuwen. Het Ameri
kaanse toestel heeft dit nagela
ten, maar deze fout werd geredu
ceerd doordat de Amerikaanse
gezagvoerder tot tweemaal toe
heeft meegedeeld dat het toestel
nog over de startbaan taxie
de.
Tenslotte vermeldt het rapport dat
vliegtuigen op een in gebruik
zijnde startbaan volgens de
reglementen wel mogen taxiën,
maar dat dit niet gebruikelijk is
aangezien dit het gevaar op een
ongeluk vergroot.
Het rapport geeft ter voorkoming
van dergelijke rampen de vol
gende aanbevelingen: de uiterste
naleving van instructies in het
vliegverkeer. Een gebruik van
een standaard luchtvaarttaai, die
misverstanden uitsluit. De uit
drukking „take-off' niet meer
gebruiken, wanneer de „ATC-
clearance" door de verkeerstoren
wordt verleend. Een grotere tijd
speriode laten verstrijken tussen
het tijdstip van „ATC-clearance"
en vertrek.
Ria Beckers, fractievoorzitter van de PPR in de Tweede Kamer, spreekt per megafoon demonstrerende jonge
ren op het Binnenhof in Den Haag toe. De demonstranten, zo'n 600 minderjarigen en werkers in de kinderbe
scherming, kwamen protest aantekenen tegen de plannen van de regering om minder geld beschikbaar te stellen
voor de kinderbescherming. Een delegatie van de betogers bood in het ministerie van justitie staatssecretaris
mevrouw Haars een aantal geschenken aan. Ze kreeg onder meer een fopspeen "om te laten zien dat we door de
regering gefopt zijn"
Bij reorganisatie politie
DEN HAAG (ANP) - De organisatie
en reorganisatie bij gemeente- en
rijkspolitie is een onduidelijke
zaak, aldus gisteravond PvdA-
woordvoerder Stoffelen bij de
behandeling van het onderdeel
politie op de begrotingen van de
departementen van binnenland
se zaken en justitie. Hij vroeg de
bewindslieden snel te komen met
een nota over taken van arresta
tieteams, observatie-eenheden
centrale recherche en wijzigin
gen in de organisatie.
Uit publicaties sinds 1973 was hem
gebleken, dat dergelijke wijzi
gingen hadden plaatsgevonden
of worden voorbereid. Aan die
onnodige geheimzinnigdoenerij
moet een eind komen, vond hij.
Stoffelen ondersteunt de plannen
van de regering de politiesterkte
op te voeren. Hij vroeg wel te wa
ken, dat de uitbreiding louter
wordt bestemd voor specialisti
sche taken. Sterkte is overigens
niet alles, bij een betere structuur
kunnen we meer doen, meende
hij.
MAN GEWOND
BIJ OVERVAL
WIERDEN (ANP) - Bij een gewa
pende roofoverval op een tijde
lijk bijkantoor van de Rabobank
in de Wierdense buurtschap
Hooge Hexel in Overijssel is gis
termiddag de 50-jarige H. Meijer
uit Wierden gewond geraakt. De
overval werd uitgevoerd door
drie Zuidmolukkers die nader
hand werden gearresteerd.
Een van de drie overvallers, de 22-
jarige G.R.S. uit Almelo, werd
reeds enkele dagen door de poli
tie van Almelo geschaduwd in
verband met een mogelijke cri
minele actie. Toen hij gisteren
gezelschap kreeg van C.A. (20) en
B.Th.S. (22), beiden uit Wierden,
werd een speciaal arrestatieteam
ingeschakeld uit Arnhem, omdat
het drietal gewapend zou kunnen
zijn. Dat arrestatieteam verloor
de Zuidmolukkers aanvankelijk
uit het oog maar kon het drietal
na de overval toch aanhouden.
DEN HAAG (GPD) - „Een links
buitenbeentje, dat altijd een
aparte plaats in de ARP heeft
ingenomen". Dat was een van
de minst kwetsende typerin
gen die Boersma ten deel viel
naar aanleiding van de meest in
het oog springende datum uit
zijn politieke leven: 27 februari
1973, toen hij door zijn jawoord
tegen Burger de weg vrijmaak-
te voor het kabinet-Den Uyl.
Boersma zet nu een punt achter
zijn politieke loopbaan, onge
lukkig met de koers van het
CDA en de argwaan die hij nog
steeds in het CDA-kamp on
dervindt als gevolg van zijn
omstreden stap van begin
'73.
Het CDA is lichtelijk geschokt
door het aangekondigde ver
trek van Boersma. Allerwegen
heeft men grote bewondering
voor zijn kundigheid, werk
kracht en sociale bewogenheid.
Vriend en vijand zijn het erover
eens dat Jaap Boersma het hart
op de juiste plaats draagt. Zon
der uitzondering wordt met
sympathie over hem gespro
ken, hoewel velen uit de rech
tervleugel van het CDA hem
ongetwijfeld met een zucht van
verlichting zullen zien ver
dwijnen.
Zijn afscheid maakte Jaap
Boersma op de hem eigen wijze
bekend. Bruusk, eigenzinnig
en zonder overleg. In een
weekbladinterview, waarin hij
geen blad voor de mond nam,
in plaats van een persoonlijke
brief aan de fractievoorzitter.
Duisenberg (PvdA) deed het
vóór hem wat gepolijster, maar
verder dringt zich de parallel
tussen beide oud-collega's op,
al geven zij uiteenlopende ar
gumenten voor hun vertrek.
Duisenberg bekende eerlijk
dat hij gruwde van het kamer
werk, Boersma gooit het meer
op de politieke koers van het
CDA en de tegenstellingen
binnen de fractie.
Toch was al snel na het optreden
van het kabinet-Van Agt dui
delijk dat geen van beide
rusteloze doeners, collega's uit
de dynamische sociaal-econo
mische driehoek onder Den
Uyl, het lang op de groene ban
ken zouden uithouden. Wie
eenmaal de dynamiek van het
ministersambt heeft geproefd
kan de terugval maar moeilijk
verwerken. Lubbers ving het
op door zich met energie op het
vice-fractievoorzitterschap te
werpen, maar Boersma was in
de fractie verwezen naar het
derde echelon.
Bestek'81 heeft het vertrek van
Boersma ongetwijfeld ver
haast. Niet alleen was Boersma
zelf diep teleurgesteld over het
verloop en de uitkomst van het
debat, ook in de fractie groeide
de weerstand tegen hem naar
mate de dag van het debat na
derde. Zijn op eigen houtje ge
presenteerde plan om zes mil
jard te bezuinigen in plaats van
tien miljard èn zijn onaange
kondigde afwezigheid op de
fractievergadering aan de
vooravond van het debat, zette
veel kwaad bloed. Boersma
had eerder nog geprobeerd
woordvoerder namens de frac
tie te worden over Bestek'81.
De rechtervleugel onder aan
voering van de CHU'er Van
Leyenhorst stak daar een
stokje voor. Als er naast Aan-
tjes en Lubbers een derde
woordvoerder moest komen,
moest dat er een zijn van de
CHU-groep.
Boersma reageerde daarop bij
zonder fel: „Op het moment dat
het CDA bestaat moet je er het
beste van maken en niet zeuren
van: als we al een woordvoer
der van de KVP hebben en een
van de AR, dan moet de derde
van de CHU zijn, of andersom"
Boersma was „des duivels" en
kondigde dreigend aan dat het
laatste woord daarover nog niet
was gesproken. Het laatste
woord blijkt nu het vaarwel te
zijn.
Boersma is altijd een warm pleit
bezorger geweest van samen
werking met de PvdA. Een fel
lere tegenstander van de WD
en vooral de WD van Wiegel
was er in geen van de drie chris
ten-democratische partijen te
vinden („God verhoede dat u
ooit in de regering komt, me
neer Wiegel", voegde hij Wiegel
een keer vanachter de rege
ringstafel toe). Die instelling
bracht hem ook tot zijn ge
ruchtmakende stap van vijf
jaar terug om in te haken op
Burgers vrijage.
Het betekende niets minder dan
een revolte tegen Biesheuvel,
en Boersma heeft dat geweten.
Brieven waarin ook de rest van
zijn familie werd doodgewenst,
nadat zijn enige zoon als piloot
bij de luchtmacht was omge
komen, bereikten hem uit de
eigen AR-kring. Hij trok zich de
kritiek erg aan; tijdens het uit
spreken van de regerings
verklaring ontbrak Boersma op
het appèl om op dokters advies
enige tijd rust te nemen.
Met Den Uyl kon Boersma goed
overweg, aan een half woord
hadden ze vaak genoeg om el
kaar en de politieke situatie te
begrijpen. Het politieke in
stinct was bij Boersma zeker zo
goed ontwikkeld als bij Den
Uyl maar één ding miste hij -
hij geeft het zelf toe: de visio
naire blik ontbreekt. Boersma
is een doener, geen denker die
revolutionaire nieuwe ideeën
ontvouwt. „Second-best" hpef>
hij zichzelf weieens genoemd,
geen leider. Toen Ruppert hem
ooit voor het premierschap
polste weigerde hij, uit zelf
kennis.
Hoe dicht Boersma ook bij de
PvdA stond, in één opzicht
moest hij niets van de socialis
ten hebben. De polarisatie
verwierp hij uit de grond van
zijn hart. Ook daarin was hij
pragmaticus, want als grootste
gevaar zag hij het uiteendrijven
van PvdA en CDA, waardoor
de rechtervleugel in het CDA
de kans zou krijgen met de
WD te gaan regeren. „Het
streven in de PvdA om de CHU
uit te schakelen is dom en ge
vaarlijk", zei hij in mei
1976.
Enkele maanden later dreigde hij
zelfs uit de ploeg-Den Uyl te
stappen, als Den Uyl niet
openlijk afstand nam van de
meerderheidsresolutie die de
toppen van PvdA en PPR had
den uitgedokterd. Ook over de
harde houding die Den Uyl vo
rige week tegen het CDA in
nam, is hij niet erg te spreken.
„De gelederen in het CDA slui
ten zich daardoor en de pro
gressieve krachten krijgen het
moeilijker".
De lange formatiepoging van vo
rig jaar waarin PvdA en CDA
elkaar naar het leven stonden,
noemde hij „infantiel gedoe
van beide kanten". Van dit
soort intriges moest Jaap
Boersma, de rechttoe-recht-
aan-Fries, niets hebben. In zijn
ogen moest er een nieuw kabi
net PvdA-CDA komen, welnu,
dan recht op het doel af en de
zaak niet op amateuristische
wijze verknallen. Zelf was hij
na zes jaar ministerschap
slechts in het uiterste geval be
schikbaar voor nog een ambts
termijn. Achteraf is hij blij dat
hij niet opnieuw minister is
geworden; mede gezien de
nieuwe wending in zijn privé-
leven, na zijn echtscheiding die
hem nogal uit het lood heeft
gebracht.
Onnodig te zeggen dat Boersma
uiterst ongelukkig was met de
uitkomst van de formatie. Van
Agt, toch al geen groot vriend
van hem, aan het roer; zijn
aartsvijand Wiegel vice-pre-
mier; de conservatief Andries-
sen op een sleutelpost en een
CDA-fractie die zich schoor
voetend en al intrigerend aan
Aantjes' te links geachte lei
ding onderwerpt. Buiten de
AR-getrouwen kan Boersma
het alleen met Lubbers goed
vinden. Hem had hij dan ook
veel liever als CDA-lijsttrekker
gezien dan Van Agt, al was het
maar wegens de waarborg dat
het beleid van het kabinet-Den
Uyl dan zou worden voortge
zet.
In het interview met Vrij Neder
land van twee jaar geleden, dat
hem wegens de vrijmoedige
taal en opvattingen in AR-kring
niet in dank is afgenomen, zei
Boersma al: „Ik zou wel terug
willen naar de Kamer, maar
niet als het CDA een grauwe
middenkoers inslaat". Boers
ma heeft woord gehouden. „Als
me dit was overkomen bij de
ARP, dan had ik waarschijnlijk
gezegd: en nu ga ik er eens lek
ker tegenaan. Nu zeg ik: nee,
dat zie ik niet meer zitten. Voor
beide kanten niet".
Boersma, de knokker, haakt af.
Waarom? Hij zegt stukgelopen
te zijn op de CDA-fractie en de
lijn van het kabinet. „Het gaat
nu meer om kwantiteit dan om
kwaliteit. De oude AR-sfeer
gaat verdwijnen". En: „Zoals
het er nu voorstaat, heb ik geen
plezier meer in mijn werk".
