Laat hem
maar
'Sitarspelen is'n vorm van meditatie'
DARAHAN KUMARI:
ZATERDAG 7 OKTOBER 1978
EXTRA
PAGINA 21
Wat is
volwassenheid
eigenlijk
precies
In die paar regels maakt Ram
ses "haffy duidelijk waarom
zijn levenspad een nogal
chaotische baan heeft ge
volgd.
Een gesprek met hem be-
noori ook met tot de eenvou
digste bezigheden. Zinnen,
opmerkingen, flarden van
gebeurtenissen. Hij hipt van
het een naar het andere.
Een herfstblad in een storm
wind, al lijkt alles toch wel
met elkaar in verband te
staan.
'JIk ben gelukkig niet verankerd
Soms woon ik hier, soms leef ik
daar
Ik heb mijn leven niet verkan
kerd
'k Heb geen bezit en geen be
zwaar
Ik houd van wateren van aarde
Ik houd van schamel en van
duur
D'r is geen stuiver die ik spaar
de
Ik leef ge woon van uur tot uur
Ik zal ook wel een keertje sterven
Daar kom ik echt niet onderuit
Ik laat mijn liedjes dan maar
En verder zoek je het maar uit
Voorlopig blijf ik nog je zanger
■Je zwarte schaap, je trouwe fan
Ik blijf nog lang en liefst nog
langer
En laat me blijven wie ik ben
Laat me mijn eigen gang maar
gaan
Laat me
Ik: heb het altijd zo gedaan
HILVERSUM - "Ik laat de dingen gebeuren.
Alles overkomt me, dus reageer ik op wat me
overkomt. Ik ben nooit geprogrammeerd
geweest; ik reageer maar. Ik heb heus wel
hersens hoor, maar ik kan niet rationeel le
ven. Bestaat niet"
Tekst van één van de liedjes op
zijn deze week uitgekomen
plaat "Dag en Nacht", sterk
verwijzend naar het doen en
laten van alledag van Shaffy
"Die tekst is van Herman Pie-
ter de Boer. Heeft-ie helemaal
op mij toegetrokken, of hoe
zeg je dat. Helemaal. Of de
vertaling anders zou zijn ge
worden als ik het zelf had ge
daan? Ach, dat is niet belang
rijk. Misschien vind ik deze
plaat volgend jaar wel slecht
Dat kun je van tevoren nooit
zeggen"
Liesbeth
'Er zitten in deze plaat veel
suggesties van Liesbeth
(List). Die heeft een heleboel
dingen voor me uitgezocht,
zodat er een lijn in kwam
Weetje, soms ben ik vergeten
dat er platen van me zijn die
kwaliteit hebben. Dan druk
ken de mensen mij er weer op
Met name Liesbeth is daar
sterk in. De schat. Ik heb nu
geen manager meer en, ja, in
feite doet zij het nu voor me
Ze regelt dingen, houdt me in
de gaten. Is ook nodig. Is ook
nodig"
Dp die plaat ook een liedje,
"Kinderen" dat een sprook
jessfeer oproept. Kinderen
die 's nachts stiekem uit bed
kruipen en met z'n allen, op
blote voeten, bij elkaar ko
men. Vader en moeder weten
van niets, terwijl de kinderen
in het bos zuurtjes en radijsjes
eten. En als het lichter wordt
gaan ze roef, roef terug naar
huis en naar bed, om moeder
bij het wakkermaken te horen
zeggen: "Schat, wat zie je er
moe uit
Een teder liedje op een plaat die
ook gekenmerkt moet wor
den als erg hard, erg werke
lijk. "Dat liedje is echt", zegt
Ramses. "Ja, dat is echt.
Vroeger deed ik die dingen
met mijn pleegzusje. Héle
nachten vergaderen"
"Soms voelt iedereen zich nog
een kind, is iedereen naïef.
Wat is volwassenheid eigen
lijk precies? Wat zou dat in
houden? Dat heeft niemand
me ooit kunnen uitleggen".
Waarmee we op zijn nogal slor
dige levenswandel belanden.
"Als je eenmaal een reputatie
hebt, kom je er nooit meer
vanaf. Op een gegeven
ogenblik heet het dat ik altijd
te laat kom. Al kom je de laat
ste tien jaar nooit meer een
seconde te laat, toch heb je die
reputatie"
Geld
Geld, ook zo'n onderwerp. "Ik
verdien erg veel geld. Maar
het gaat allemaal naar de be
lastingen. Soms leef ik van
één gulden per dag, soms heb
ik niks. Maar weet je, ik heb
belastingschuld
en zo kon het niet langer.
Vandaar dat ik me onder cu
ratele heb gesteld van een ac
countant. Die regelt alles. Het
kon niet meer. Moet je na
gaan: ik léén nu geld. Ik ben
nu bezig met h^t totaal verge
ten Odeon-theater. Er kunnen
honderd mensen in, er zijn
pilaren en balkons. Maar de
balken zijn poreus en dat
moet eerst worden opge
knapt. In de tussentijd hoop
ik met een beurs naar Ameri
ka te gaan. Ik ben voorgedra
gen bij CRM. Ik hoop dat het
kan doorgaan, want je doet
daar waanzinnige ervaringen
op. Die invloed van dat land
op mij is enorm. En dan kun je
hier weer van allerlei dingen
brengen. Voorlopig dus eerst
die poreuze balken. En wach
ten ook"
Slagen
Alles gebeurt met Ramses en hij
laat alles gebeuren. "Een hele
tijd terug belde een uitgever
in Den Haag me om te vragen
of ik een boekje wilde schrij
ven. Hadden ze me net zo
goed kunnen vragen of ik de
volgende dag een of ander
vioolconcert met het Con
certgebouworkest wilde
spelen. Dat kan niet. Ik heb
dus nee gezegd. Maar aan de
andere kant had ik een grote
schuld bij mijn slager. Ik dus
r teruggebeld: "Ik doe het
kon
het
"Soms leef ik
voorschotte halen". Heb ik de
slager mee afbetaald. Pas een
jaar later, deurwaarders en zo
over de vloer, heb ik iets to
taal geks gemaakt. Het is een
voorleesboekje. Je moet het
niet zelf lezen, maar laten
voorlezen. Het heeft een ui
termate heilzame werking. Er
zijn huwelijken door gered.
Ramses als heilsoldaat, ha-
haa!" Ramses Shaffy, Laat
hem maar. Laat hem.
AMSTERDAM (GPD) - Uit het
schemerduister van het In
diase winkeltje treedt ze ge
luidloos naar voren. Een rank
vrouwtje met een zachtbruine
huid, gehuld in een zijden sari
van lila stof. Haar hand is teer
als een jonge vogel. Je durft
hem nauwelijks stevig te
schudden uit angst hem te
zullen .beschadigen. Het is de
hand waarmee ze nu al vele
jaren vloeiende muziek ont
lokt aan de prins der Indiase
instrumenten, de sitar. Dars-
han Kumari kwam zeven jaar
geleden naar Nederland en is
hier blijven wonen. In Am
sterdam leidt ze een interna
tionale school voor Indiase
muziek, ze geeft vele concer
ten in binnen- en buiten
land.
Met de onhoorbare tred van een
tempeldanseres zet ze koffie,
goede Hollandse koffie. Dan
zit ze in de woonkamer van
een landgenote, die ze tijde
lijk te hulp is gesneld na de
geboorte van een baby. Haar
eigen domein ligt aan de an
dere kant van de stad, minder
fraai gedecoreerd, naar ze zelf
zegt. Maar dat is nauwelijks
Ze groeide op in de buurt van de
Indiase hoofdstad Delhi in
een familie die niet maalde
om kaste. Als jong meisje
schilderde ze fraaie miniatu
ren, vaak symbolische voor
stellingen uit het Hindoe
pantheon. Later ging ze ook
muziek studeren. Niet zo
vreemd, want de schilder
kunst en de muziek liggen in
India zeer dicht bij elkaar.
Toch moest ze een keus maken
Want het Indiase muzieksys-
Door muziek maak je altijd vrienden
teem is dermate verinnerlijkt
dat het de hele persoon op
eist. Haar leermeester aan de
universiteit was Jammalud-
din Ghartiya, die het vak op
zijn beurt had geleerd van de
wereldberoemde Ravi Shan-
kar. Ze behaalde de titel Mas
ter of Arts op jeugdige leef
tijd.
De sitar is een groot tokkelin-
strument met zeven hoofd
snaren en een groot aantal
snaren die alleen maar
meeklinken. Grondslag van
de Indiase muziek is de raga,
een schaal van vijf tot zeven
tonen met een diepe innerlij
ke gevoelswaarde, die door
een ervaren speler door mid
del van geraffineerde toon-
versieringen naar boven
wordt gehaald en overge
bracht op het publiek. Een
publiek met enige affiniteit
met de Indiase gevoelswereld
ondergaat de gevoelsinhoud
van een raga heel direct. Zo
zijn er raga's voor alle stem
mingen en voor elk tijdstip
van de dag. „In Twente speel
ik laat in de middag. Ik kan
dus allaan maar namiddagra-
ga's spelen om de sentimen
ten het sterkst over te kunnen
brengen'.
Wereldburgeres
Darshan Kumari is nog maar
halverwege de twintig. Een
meisje was ze nog, toen ze be
sloot om India te verlaten en
zich in het buitenland te ves
tigen met het doel daar de
geest van de Indiase muziek
te leren verstaan. In wezen is
zij een echte wereldburgeres.
Het eerst reisde ze naar Grie
kenland, misschien vanwege
de oude cultuur.
„Ik woonde er een halfjaar en
we gaven er vele concerten.
De respons was zeer groot.
Maar de mensen hadden
voorkeur voor de snellere
delen van een raga. Dan leef
den ze helemaal mee. Maar
elke raga begint nu eenmaal
met een „Alap", de langzame
inleiding, waarin de gevoels
waarde van iedere afzonder
lijke toon zorgvuldig wordt
afgetast. Tijdens dat gedeelte
waren de Grieken rumoerig.
Buitenlandse toeristen maak
ten ons daar attent op Hol
land. Ze kenden Kosmos en
het Tropenmuseum in Am
sterdam en wisten dat er on
der de Nederlanders grote
respons was voor Indiase mu
ziek. Dat heeft mij doen be
sluiten om naar Nederland te
gaan".
.Niemand had willen geloven
dat het mij ernst was om in
het buitenland een school op
te zetten. Vooral in India niet.
Speciaal voor een vrouw.
Maar ik waagde het. De eerste
tijd in Holland was natuurlijk
moeilijk, maar ik kreeg veel
medewerking vooral van het
Tropenmuseum. Men organi
seerde concerten en cursus
sen. Natuurlijk was ik het
westerse leven niet gewend
en er waren huisvestings
problemen. Maar binnen een
jaar was ik zover dat ik mijn
leraar Jammaluddin Bhartiya
ook uitnodigde om naar Ne
derland te komen. Nu, na ze
ven jaar, hebben we een
mooie school aan de Kromme
Waal. We hebben 40 leerlin
gen uit Italië, Engeland,
Frankrijk, België, Amerika,
maar vooral uit Nederland.
We organiseren festivals en
concerten en geven uiteraard
les op sitar, tabla, fluit, zang.
Sinds kort zijn er ook cursus
sen in het Hindi.
,Het aardige is dat je merkt hoe
goed Europeanen de senti
menten' van de raga's ver
staan en over kunnen bren
gen. Sommige geven al kleine
concerten. Het spelen van In
diase muziek is een soort me
ditatie. Je bent volkomen ge
concentreerd op de raga en
probeert door een veelheid
aan variaties de stemmingen
voelbaar te maken. In vroeger
tijden werd deze muziek ge
speeld om God te plezieren en
om te mediteren. Nu is de
muziek meer een middel om
de mensen te helpen innerlijk
vrij te worden".
..Je bent in dit vak dan ook
nooit klaar met studeren. Ik
heb nog steeds les en dat zal
altijd zo blijven. Elke dag be
gint voor mij na het kleden en
douchen met meditatie en
gebeden en mijn eerste werk
is studeren. Ik probeer die
eerste twee uur studie 's mor
gens niet te missen. Dat is
belangrijk, want in de .loop
van de dag komen er zoveel
werkzaamheden op je af, dat
er voor studie weinig tijd
meer overschiet. Samen met
mijn leraar en een eigen groep
geef ik veel concerten. Het
bevalt mij hier uitstekend. Ik
denk in Nederland te blijven.
Maar ik blijf wel als Indiase
gekleed gaan. Ik houd van
mijn kleding. De sari is ele
gant en comfortabel. Waarom
zou ik dat veranderen. Ieder
jaar probeer ik met vakantie
een paar maanden naar India
te gaan".
..Daar wonen mijn ouders, mijn
vrienden. Gelukkig heb ik
ook in Nederland vele vrien
den, zowel onder de hier wo
nende Indiërs als Nederlan
ders. Door muziek maak je al
tijd vrienden".
Herman Jeurissen
en Mozarts
5de hoornconcert
DEN HAAG - De hoornist Herman
Jeurissen zit in de voorkamer van
zijn huis. gelegen in het Haagse
Bezuidenhout, op de grond drif
tig te knippen en te plakken. De
vloer is bezaaid met volgeschre
ven vellen muziekpapier. Jeuris
sen legt de laatste hand aan de
partituur plus de partijen van
Mozarts Vijfde Hoornconcert. De
wereldpremière daarvan zal op
maandag 23 oktober in Tivoli te
Utrecht plaats hebben Het
Utrechts Symfonie Orkest zal
dan geleid worden door Yoav
Talmi.
Van de composities van Mozart be
staat een internationaal erkende
catalogus met notenvoorbeelden
en uitvoerige beschrijvingen, de
zogenaamde Koechel Verzeich
nis (de afkorting daarvan. KV,
vinden we meestentijds terug -
als het goed is - bij alle aandui
dingen van een Mozart-werk: KV
Dit vo.or onderzoekers van Mozarts
werken onmisbare naslagwerk
laat zien dat er ook zeer veel
fragmenten van werken, onder
meer van het hoornconcert KV
371, zijn overgebleven. Deze
compositie bestaat uit een rondo,
dat aangevuld in een of andere
versie, nog wel eens los wordt ge
speeld. en een eerste deel, waar
van de Koechel Verzeichnis
slechts enkele kleine gedeelten
aangeeft.
Herman Jeurissen vertelt: „Bij het
bestuderen van de fragmenten
zoals Koechel die geeft, kwam ik
tot de ontdekking dat deze in dat
boek in een verkeerde volgorde
met elkaar in verband zijn ge
bracht. Dat bleek alleen al uit de
notenvoorbeelden. Ik besloot
toen alle bekende fragmenten te
verzamelen. Dat is aardig gelukt.
Ik heb er natuurlijk voor moeten
reizen en schrijven, maar de me
dewerking die ik heb gekregen, is
internationaal goed geweest. De
eerste fotokopieën heb ik kunnen
lospeuteren in Salzburg, later
kwamen daar nog fragmenten bij
uit Parijs, Praag, Berlijn en uit
privé-bezit.
Nu ongeveer een jaar geleden had
ik alles bij elkaar, en het werd
duidelijk dat er veel meer was
overgebleven dan er in de Koe
chel Verzeichnis wordt aangege
ven. Maar laat ik eerst vertellen
wat er eigenlijk met het oor
spronkelijke handschrift van
Mozart is gebeurd. Het manus
cript bevatte het concert in
schets, dat wil zeggen dat de
hoornpartij compleet was. alsook
de viool- en baspartij, met hier en
daar wat andere noten. Boven
dien was de instrumentatie be
kend. Mozart behoefde het alleen
nog in te vullen, maar dat is niet
het moeilijkste. Ook niet voor
iemand anders.
De grote ellende ligt meer bij Mo
zarts zoon Carl Thomas. Dat was
een mislukte musicus en ook een
ernstig gefrustreerde musicus.
Hij was ambtenaar in Milaan. De
ze man kwam op het idee om al
zijn vrienden en kennissen die
daarom vroegen, een stukje pa
pier met het handschrift van zijn
vader toe te zenden of te geven.
Daarvoor nam hij dit hoorncon
cert, dat hij heel eenvoudig in
stukken verdeelde. Al die stuk
ken zijn uitgezworven over Eu
ropa. En ik heb nu getracht ze
weer in de juiste volgorde te leg
gen".
Met nadruk stelt Herman Jeuris
sen: „Dank zij professor Marius
Flothuis, hoogleraar in de muzie
kwetenschap in Utrecht en een
van de mede-redacteuren van de
nieuwe Mozart-uitgave, ben ik in
het bezit van al die stukjes uit par
ticulier bezit kunnen komen. Ik
ben hem ook erg dankbaar voor
zijn hulp en aanwijzingen bij
mijn reconstructie"
Mozart heeft nog een zesde hoorn-
concert geschreven. Daarvan is
alleen de expositie, een gedeelte
van het eerste deel, bewaard
gebleven. Dit deel, KV 494a, heeft
Herman Jeurissen ook voltooid,
maar nu door goed te kijken hoe
Mozart in andere hoornconcerten
te werk is gegaan. Herman Jeu
rissen heeft hierdoor vooral de
technische kennis leren beheer
sen, die hij nodig had voor de re
constructie van het hoornconcert
dat in Utrecht in première gaat.
Overigens zal KV 494a ook een
uitvoering beleven en wel op 16
januari in een televisie-uitzen
ding. De hoornist speelt dan sa
men met het Omroeporkest.
Het zou te ver voeren, alle musico
logische problemen te beschrij
ven die Herman Jeurissen heeft
moeten oplossen. Een blik op de
partituur leert al gauw dat hij de
waarheid meestal dicht benaderd
moet hebben, omdat die door de
noten die Mozart zelf geschreven
heeft, als het ware wordt gedic
teerd.
Natuurlijk waren er ook plaatsen
waar verscheidene oplossingen
mogelijk waren. Inventiviteit,
goede smaak en een perfect inle
vingsvermogen in de stijl van
Mozart zijn dan noodzakelijk om
tot een aanvaardbaar resultaat te
■komen. Het feit dat de Mozart-
kenner Marius Flothuis zijn fiat
heeft gegeven aan de invullingen
van Jeurissen, is echter een goed
teken.
