Pretoria nog altijd onwrikbaar Zweden gevraagd om boycot van Moskou Rhodesië-boycot bleek geen paardemiddel Palestijnen willen ook meepraten over vrede Kaoenda beschuldigt Wilson Wiesenthal weer actief Aanvaring MINISTER LIBANON ONTSNAPT AAN BOM ZATERDAG 9 SEPTEMBER 1978 Namibische kerken achter plan-Waldheim fflbv JOHANNESBURG (AFP DPA) - De Zuidafrikaanse regering wil geen enkele rechtstreeksesreenkomst mde Namibische onaf hankelijkheidsbeweging Swapo sluiten, zelfs geen bestandsovereenkomst. Dat heeft de Zuidafri kaanse minister van bui tenlandse zaken Roelof Botha gisteren in Johan nesburg gezegd na terug keer uit New York, waar hij met VN-secretaris-ge- neraal Kurt Waldheim heeft overlegd over het VN-plan voor Namibië's onafhankelijkheid. BREST (AP) - Het Noorse vracht schip "Bandeirante" heeft giste ren zware schade opgelopen bij een aanvaring met het Griekse vrachtschip "Maroudio" bij de ingang van het Engelse Kanaal. Volgens het franse maritieme centrum in Brest zijn alle 34 op varenden van de Noorse vracht vaarder er ongedeerd vanaf ge komen. De Bandeirante, een 7.999 ton me tend koelschip, was zonder la ding op weg naar Rotterdam. Het zicht op zee was ongeveer 500 me ter. De bemanning is opgepikt door een kotter van de Franse douane en naar Brest gebracht De Bandeirante maakte slagzij van ongeveer 45 graden. De Maroudio heeft schade aan de schroef op gelopen maar is onder escorte op weg naar Brest. Eindelijk vrij TOULOUSE (AFP) - Uit de ge vangenis van Muret in het zuidwesten van Frankrijk is enkele weken geleden de man ontslagen die het langste, 22 jaar, in een Franse strafinrich ting heeft gezeten. De vrijla ting is voorwaardelijk. De man is de voormalige pas toor van Uruffe in het oosten van Frankrijk, die in 1958 door de rechtbank van Nancy was veroordeeld tot levens lange gevangenisstraf we gens de uitzonderlijk gruwe lijke moord op zijn 19-jarige vriendin en haar (en zijn) on geboren kind. Botha reageerde daarmee op het recente aanbod van Swapo-leider Nujoma, die zei dat een staakt- het-vuren kan worden overeen gekomen in Nambië, ook voor het VN-plan in werking treedt. Pretoria wijst dit af omdat een bestand zou neerkomen op een officële erkenning van Swapo, zo menen diplomatieke waarne mers. Botha heeft eerder gezegd dat het VN-plan voor Namibië's onaf hankelijkheid in zijn huidige vorm voor Zuid-Afrika niet aan vaardbaar is. In Namibië hebben drie kerken, de evangelisch-lutherse kerk, het katholieke bisdom Windhoek en de anglicaanse kerk, gisteren hun steun betuigd aan het VN-plan. Zij hechten met name aan het sturen van een 7.500 man sterke VN-strijdmacht en aan uitstel van de onafhankelijkheid tot 1979. Als nog dit jaar verkiezin gen gehouden worden, zoals Zuid-Afrika wil, moet dat uitlo pen op een mislukking, zo menen de kerken. Juist tegen deze twee elementen in het VN-plan, de omvang van de VN-strijdmacht en het uitstel van de onafhanke lijkheidsdatum, heeft Pretoria groot bezwaar. Vredeling pleit voor Europees defensiebeleid WASHINGTON (DPA) - De Euro pese commissaris van sociale za ken, Vredeling, heeft zich giste ren in Washington ervóór uit sproken dat de Europese Ge meenschap een eigen defensie beleid gaat voeren. Dit beleid moet "een zeer nauw en langdu rige samenwerking met de Ver enigde Staten verzekeren", aldus vredeling. De oud-minister van defensie zei echter te geloven dat het huidige politieke klimaat niet gunstig is voor een Europees defensiebe leid. Toch is een dergelijke poli tiek niet te ontkomen, zei hij. De veiligheid van het EG-gebied is namelijk een aspect van het bui tenlands beleid van de gemeen schap. Zo is naar de mening van Vredeling een gemeenschappe lijk beleid op bijvoorbeeld het gebied van de vliegtuig- of scheepsbouw, niet mogelijk als daarbij niet ook de bouw van schepen en vliegtuigen voor mili taire doeleinden wordt betrok ken. BEIROET (AP) - De minister van onderwijs van Libanon Assaad Rizk, is gisteren ternauwernood aan de dood ontsnapt toen een bom in zijn kantoor in het voor namelijk door Arabieren be woonde westelijke deel van Bei roet ontplofte. De explosie liet niets van zijn kan toor over en beschadigde een zes meter hoge muur van een aan grenzend kantoorpand. Rizk zelf was niet aanwezig op het moment van de explosie en er was geen melding van gewonden of doden. Vermoedelijk staat de aanslag in verband met de beslis sing die Rizk donderdagavond bekend maakte, dat de examens van de middelbare scholen voor onbepaalde tijd worden uitge steld. Rizk verklaarde dat hij zijn beslissing nam op grond van on veilige situaties in Libanon. Linkse politieke groeperingen en dagbladen beweerden dat Rizk zijn beslissing had genomen on der druk van rechtse leiders. Studenten die zich hebben ge voegd bij de rechtse milities zou den niet op de examens zijn voorbereid. Syrische militairen van de Arabi sche vredesmacht in Libanon hebben gisteren stellingen van rechtse christelijke strijdgroepen ii) het oosten van de hoofdstad „Alziend oog" PORTLAND (UPI) - Een kleine kruidenierswinkel in het zuid oosten van de stad Portland in de Amerikaanse staat Oregon leek zulk een kwetsbaar doelwit voor een overval dat de politie er in augustus een surveillancecamera installeerde. De politieagent die een dezer dagen eens poolshoogte ging nemen, kon rapporteren dat het apparaat gestolen was. LONDEN - De grote Navo-oefening "Northern Wedding", die wordt gehouden in west- en noord Europa, is in de beginfase. De Russen hebben al interesse, zo blijkt uit deze foto die gemaakt is op de Atlantische Oceaan in de buurt van de Noorse kust. Het schip is een Russische "Kresta 2". De helikopter is van de Engelse marine evenals het vliegkampschip waarvan daan de foto is gemaakt. Beiroet hevig beschoten. Vol gens voorlopige berichten zijn daarbij vijf burgers om het leven gekomen en 13 gewond. Het bevel van de vredesmacht gaf een verklaring uit, volgens welke de rechtse strijdgroepen twee Sy rische soldaten bij de christelijke wijk Sjrafïeh hadden ontvoerd. Voorts werden Syrische stellin gen langs de zogeheten groene lijn, die Beiroet tussen de partijen verdeelt, door sluipschutters on der vuur genomen, "De vredes macht heeft het vuur beant woord", aldus het communiqué WENEN (GPD) - De onstuitbare nazi-jager Simon Wiesenthal heeft het Zweeds Olympisch Comité opgeroepen de Olympi sche Spelen in Moskou in 1980 te boycotten als de Sowjet-Unie weigert de waarheid te onthullen over wat er is gebeurd met de Zweedse bankierszoon en di plomaat Raoul Wallenberg. Wal- Oostduitsers benaderen vluchtelingen BERLIJN (AP) - Oostdüitse veilig heidsagenten zijn erin geslaagd tot de Oostdüitse vluchtelingen door te dringen die vorige week na een vliegtuigkaping in een Westduits - vluchtelingenkamp verbleven. De agenten probeer den de vluchtelingen tevergeefs over te halen tot terugkeer maar Oost-Duitsland. De veiligheidsagenten boden de uitgewekenen amnestie en geld als zij voor de Oostdüitse televisie wilden verklaren dat ze onder druk ertoe waren overgehaald in het westen te blijven, aldus de nieuwsdienst van persmagnaat Springer. Amerikaanse en Berlijnse functio narissen weigerden commentaar te geven op het Springer-bericht, maar de laatsten bevestigden dat zes vluchtelingen van Berlijn naar München gevlogen waren. De zes vluchtelingen bevonden zich onder de zeven Oostduitsers die 30 augustus tijdens de kaping van een Pools vliegtuig naar West-Berlijn de gelegenheid be nutten om in het westen te blij ven. Nazi-jager Wiesenthal: Eerst we ten wat er gebeurd is met redder van 25.000 Hongaren, Wallenberg lenberg, die sinds 1945 wordt vermist, redde meer dan 25.000 Hongaren van deportatie naar de gaskamers. Het is mogelijk dat hij nog steeds leeft en opgesloten zit in een Russische psychiatri sche gevangenis. De toen 31-jarige Raoul Wallenberg werd in juni 1945 als eerste secre taris bij de Zweedse ambassade naai- Boedapest gestuurd nadat de geallieerden het neutrale Zweden hadden gevraagd de Hongaarse joden te helpen red den. Sinds de lente van dat jaar- waren 700.000 Hongaarse joden systematisch gedeporteerd. Toen Wallenberg in Boedapest aan kwam waren er nog slechts 200.000 over. Wallenberg haalde 4500 joden uit de ghetto's en bracht hen onder in door hem opgekochte huizen, die Zweeds ambassadebezit waren en daar door Zweeds grondbezit. Wal- CAMP DAVID/WENEN (AP) - In het stadje Thurmont, vlakbij Camp David, heeft een groep Amerikaanse palestijnen giste ren een persconferentie gehou den waarbij gepleit werd voor een Palestijnse rol in de vredes onderhandelingen. Leiders van de campagne voor Pa lestijnse mensenrechten be schuldigen Israël van het marte len van Palestijnse kinderen en namen een afwachten den hou ding aan ten opzichte van de Egyptische president Anwar Sa- dat. Dr. Hisham Sharabi, een hoogle raar aan de universiteit van Georgtown, drong er bij presi dent Carter op aan "voet bij stuk te houden" in de onderhandelin gen voor een Palestijns thuisland en andere "legitieme rechten" Hij zei dat het vredesoverleg zou mislukken als de Palestijnen niet op gelijke voet aan het vredes proces mogen deelnemen. In Wenen verklaarde een functio naris van de Palestijnse bevrij dingsorganisatie PLO van me ning te zijn dat Israël in de ko mende maanden een nieuwe oorlog zal beginnen "om onder de dekmantel van een preventieve oorlog nieuwe Arabische gebie den te bezetten". Deze functionaris, Hoessain, legde er de nadruk op dat president Sa- dat niet gemachtigd was om voor de Palestijnen te spreken. Hq zei verder dat de Palestijnen eraan zouden vasthouden dat Jeruza lem weer onder volledig Ara bisch bestuur komt te staan zoals dat voor 1948 het geval was. Volgens Hoessain vereist een vre desregeling in het Midden-Oos ten en volledige Israëlische te rugtrekking uit bezette gebieden en het afbreken van alle joodse nederzettingen. De PLO-afgevaardigde verklaarde dat een rechtvaardige en blijven de vrede niet mogelijk was "zon der Palestijnen, zonder Syrië en zelfs zonder de Sowjet-Unie" Hoessain beweerde dat de PLO het Palestijnse volk "binnen en buiten de bezette gebieden ver tegenwoordigt" Gisteren zijn er in Camp David ge detailleerde en serieuze onder handelingen gevoerd, aldus deelt het Witte Huis mee. President Carter speelde een voorname rol als actibf deelnemer aan de be sprekingen. Een gesprek tussen de drie volledi ge delegaties. Amerika. Egypte en Israël, is nog niet gevoerd. Car ter ontmoet Egyptenaren en Is raëliërs afzonderlijk. lenberg en zijn medediplomaten smokkelden duizenden Zweedse paspoorten in handen van joden die al op weg waren naar de gas kamers en wachtte ze dan op bij de Hongaarse grens om hun vrij lating te eisen. Bescherming In januari 1945 bereikten de Russi sche troepen Boedapest. Wallen berg vroeg toestemming om naar maarschalk Malinowski in De brecen te reizen om hem te vra gen de joden die hij onder zijn bescherming had van voedsel te mogen voorzien. Hij kreeg een auto en een militaire geleide toe gewezen maar keerde niet terug. Blijkens latere inlichtingen zou den de Russen hem op verden king van spionage hebben gear resteerd en naar een Russisch ge vangenkamp hebben gedepor teerd, zoals dat ook veel anderen gebeurde. Twintig officiële verzoeken om in lichtingen van de Zweedse rege ring werden genegeerd. Tot tij dens het bezoek van Chroesjtsjov aan Zweden, in 1950, hem een miljoen handtekeningen werden overhandigd, met de eis om een antwoord. Drie maanden later was het antwoord er. Een man met de naam Wallenberg was in juli 1947 in de Lubljanka-gevan- genis aan een hartaanval overle den, zo werd meegedeeld. Daar zou het bij zijn gebleven als niet talrijke getuigen waren ko men opdagen die er zeker van zijn dat ze in Russische gevangen kampen contact met Wallenberg hebben gehad. Een Oostenrijkse medicus, een zekere Melzer, die dank zij de bemiddeling van wij len de Belgische koningin Eliza beth door de Russen werd vrij gelaten en kans zag zijn hele per soonlijke archief mee naar het Westen te smokkelen, beschikte over het concrete bewijs dat hij Raoul Wallenberg in 1948 in het Chalmer- Ju-gevangenkamp in Siberië had onderzocht en dat hij met hem over zijn zaak had ge sproken. Zo waren er meer men sen van overtuigd met Wallen berg in kontakt te zijn geweest. Beweging De Zweedse publieke opinie werd in 1961 opnieuw in beweging ge bracht toen een bekende hoogle raar in de medicijnen, dr. Nanna Svartz tijdens een medisch con gres in Moskou van zijn Russi sche collega prof. Alexander Myasnikov hoorde dat Wallen berg in een psychiatrische ge vangenis in de buurt van Moskou zat. Ook deze keer ontkendeji de Russische autoriteiten hem te kennen. Simon Wiesenthal houdt zich sinds 1970 met de zaak-Wallenberg be zig, nadat Wallenbergs nu 84-jari- ge moeder hem had gevraagd haar zoon te helpen zoeken. Voor de man die oorlogsmisdadi gers als Adolf Eichmann achter haalde en voor het gerecht sleep te is het een erezaak het mysterie op te lossen van de Zweed, aan wie 25.000 joden hun leven heb ben te danken. Overigens had Wiesenthal vrijdag nog geen reactie binnen van het Zweeds Olympisch Comité. DEN HAAG (GPD) - Al onmiddel lijk nadat op 21 november 1965 de Veiligheidsraad van de VN de boycot tegen Rhodesië uitriep, en alle handel met dat land verbood, hebben de Britse oliemaatschap pijen de Britse regering duidelijk gemaakt dat een dergelijke boy cot alleen zou werken wanneer ook een olieblokkade tegen Zuid- Afrika zou worden uitgeroe pen. Sir Frank McFadzean, nu topman van British Airways, in 1965 voorzitter van de Raad van Be stuur van de Shell, schreef dit de ze week in een ingezonden brief aan The Times. Achtergrond vanyijn opmerking is dat Enge land de handel met Zuid-Afrika juist stimuleerde, toen de Rhode sië-boycot werd uitgeroepen. Onmogelijk Na lang te hebben gezwegen - of met dubbele tong elke schending van het Rhodesië-embargo te hebben ontkend - beginnen de oliemaatschappijen nu van zich af te bijten. McFadzean zegt dat de maatschappijen - het gaat hier met name om Shell en BP, door de Britse regering in een onmo gelijke situatie zijn gebracht. De regering wilde hun niet opleggen elke band met Zuid-Afrika te verbreken, hoewel bekend was dat levering aan Zuid-Afrika te vens inhield dat een deel van de olie zou worden doorgeleverd aan Rhodesië. De voormalige premier Wilson heeft toegegeven steeds op de hoogte te zijn geweest van het omzeilen van de boycot door olie- en andere maatschappijen. De vroegere minister voor Gemene bestzaken George Thomson ver klaarde in juni van dit jaar nog dat de oliemaatschappijen „niet geheel openhartig waren ge weest" in hun contacten met hem, in 1966, over de toepassing van de sancties. Nu begint het er op te lijken dat Thomson steeds heeft geweten dat zulks gezien de wetgeving in Zuid-Afrika, die het bedrijven verbiedt enige controle uit te oefenen op wat er met door hen verkochte goederen gebeurt, hét onmogelijk was de olietoe voer van Rhodesië effectief af te snijden. De boycot werd uitgeroepen op 21 november 1965, tien dagen nadat de regering van Ian Smith eenzij dig de onafhankelijkheid van Rhodesië had uitgeroepen. Aan die eenzijdige onafhankelijk heidsverklaring waren jaren voorafgegaan van discussies tus sen de toen nog koloniale Zuid- rhodesische regering en de Britse regering in Londen. Vastgelopen Een half jaar nadat Ian Smith - aan de macht gekomen in april 1964 - de verkiezingen van 7 mei 1965 met eclatante cijfers had gewon nen (alle 50 „blanke" zetels), wa ren de onderhandelingen tussen Wilson en Smith vastgelo pen. Enkele dagen later kreeg de minis ter van Gemenebestzaken in Londen, toen nog Arthur Bot- tomley, van zijn ambtenaren te horen dat Zuid-Afrika aan een boycot tegen Rhodesië niet actief zou meedoen, maar ook geen ex tra handel met Rhodesië zou gaan voeren, passief zou blijven. Dat was voor de Britten het sein in de VN het streven naar sancties te gen Rhodesië te steunen. Al kort na het uitroepen van de boycot bleek dat de diplomaten van Bot- tomley's ministerie de informatie van Zuidafrikaanse kant niet goed hadden begrepen. Zuid- Afrika legde de handel met Rho desië geen strobreed in de weg. Het bewind in Pretoria ver scherpte zelfs de wetgeving, die het aan Zuidafrikaanse bedrijven - dus ook aan zelfstandige vesti gingen van buitenlandse bedrij ven in Zuid-Afrika - verbiedt aan enige boycot mee te werken. Op de knieën Mede als gevolg van deze misreke ning inzake de houding van Zuid- Afrika ging de Britse regering er van uit dat de boycot het opstan dige regime van Smith binnen zeer korte tijd op de knieën zou hebben. Op 11 januari 1966, tij dens de Gemenebestconferentie in Lagos (Nigeria), verklaarde Wilson dat „binnen enkele we ken, eerder dan maanden", het blanke regime van Ian Smith zou bezwijken. Later herhaalde hij deze uitspraak in het Lagerhuis. De laatste dagen beginnen er aanwijzingen te komen dat ook in de maanden voorafgaand aan de eenzijdige onafhankelijkheids verklaring, Ian Smith van de oliemaatschappijen al te horen heeft gekregen dat hij nooit bang zou hoeven te zijn geen olie meer te zullen krijgen. In elk geval mag na dertien jaar „rebellenbewind" in Salisbury worden geconclu deerd dat niet de boycot Smith op de knieën krijgt, maar de guer rilla die wordt gevoerd door de legers van Joshua Nkomo en Ro bert Mugabe, het Patriottisch Front. Nederland is naar buiten steeds een enthousiast naïever van de Rhodesië-boycot geweest, ongeveer zoals Groot-Brittannië. Maar ook de Nederlandse rege ring heeft al snel moeten ontdek ken dat zonder een boycot tegen Zuid-Afrika (waarom in zwart Veel grote bedrijven hebben sinds 1965 zonder al te veel moeite de VN- boycot en de Nederlandse wetten inzake Rhodesië naar de letter nageleefd Of dat ook naar de geest het geval was, valt te betwijfelen. Afrika, zij het niet altijd even op recht, steeds harder wordt geroe pen) Rhodesië niet van zijn eco nomische contacten kan worden beroofd. Nederlands Slechts eenmaal is een Nederlands bedrijf veroordeeld, tot een boete van f 10.000, wegens handel met Rhodesië, dat was de Zephir- kwestie in 1975. Maar dat bedrijf bestond dan ook van de handel met Rhodesië. Tot op dit moment functioneert in Nederland de boycot van Rhode sië ook niet zoals de regering dat zou willen. Juist deze week is be kendgemaakt dat in het vervolg de boycot niet meer alleen geldt voor goederen die min of meer rechtstreeks uit Rhodesië komen (herkomst Rhodesië), maar ook voor goederen, tabak bijvoor beeld, die via andere wegen Ne derland bereiken (oorsprong Rhodesië). Een andere methode om van Ne derlandse kant de naleving van de boycot beter te kunnen af dwingen ligt waarschijnlijk in het nieuwe ontwerp Sanctiewet, dat al geruime tijd geleden door de Tweede Kamer is goedgekeurd. De behandeling in de Eerste Ka mer wordt echter door de rege ring opgehouden. Binnen CDA en VVD speelt het politieke probleem van de schadevergoe ding voor bedrijven die "buiten hun schuld" worden getroffen door een sanctie tegen een be paald land. Binnen regering en Eerste Kamer is men ook nog niet uit de vraag of, zoals in het ont werp staat, Nederlanders die in het buitenland meewerken aan iets wat voor Nederland een schending van een sanctie zou zijn, voor de Nederlandse wet strafbaar zouden zijn. In WD en CDA-kring heeft men over een dergelijke „uitbreiding van het rechtsgebied"ernstige twijfels. In elk geval is het een actuele kwestie, omdat de direc teur van Shell in Mozambique (tot de onafhankelijkheid van Mozambique draaipunt van de olievoorziening voor Rhodesië) een Nederlander is, de huidige directeur van de Koninklijke Shell, De Bruyne. Op diverse lijsten, vooral afkomstig van allerlei actiegroepen, figure ren tientallen bedrijven die zich schuldig zouden maken aan schendingen van de VN-sancties tegen Rhodesië. Zeventien Ne derlandse bedrijven zouden daaronder zijn volgens een lijst die de vorige week bekend werd gemaakt. De Rhodesië-boycot was niet bedoeld om jarenlang te moeten worden gehandhaafd. Het had een kort maar snel wer kend paardemiddel moeten zijn om Smith van de dwalingen zijns weegs terug te roepen; de ver standige blanke Rhodesiërs in het zadel te helpen. Maar Wilson, en met hem vele anderen, hebben de onverzettelijkheid van blank Rhodesië schromelijk onder schat. Evenals de vindingrijk heid van multinationale en ande re bedrijven, als het erom gaat binnen de letter van de wet te blijven en toch de zaken draaien de te houden. LUSAKA (Reuter) - President Kenneth Kaoenda van Zam bia heeft de Engelse ex-pre- mier Harold Wilson er giste ren van beschuldigd dat hij de blanke minderheid in Rhode sië in 1965 heeft aangemoe digd om eenzijdig de onaf hankelijkheid uit te roepen. Ook was Wilson volgens hem op de hoogte van de schen ding van de sancties tegen Rhodesië door Britse olie maatschappijen. Wilson heeft dit inmiddels toegegeven. Kaoenda verklaarde dat Wilson aan premier Ian Smith van Rhodesië had verzekerd dat Engeland geen geweld zou gebruiken om een eenzijdige onafhankelijkheidsprocla matie tegen te houden. Wil son zou ook tegen Smith ge zegd hebben: "Als je het vier maanden kunt uithouden, zqn we over de grootste moeilijkheid heen". "Ik zal niet racistisch zqn, en zeggen dat dit een samenzwe ring was van de blanke tegen de zwarte. Als ik omgekeerd ook racist zou worden, zou ik zakken tot het niveau van Ha rold Wilson," aldus Kaoenda. De Zambiaanse president zei dat hij in 1968 gegevens had onthuld ten bewijze dat Brit se maatschappijen het olie- embargo schonden, "Maar het idee alleen al werd weg gehoond. De machtige Britse media schreven: "Luister niet naar die man. Hq liegt". Ka oenda hoopte dat de Britse regering zich nu zou scha-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1978 | | pagina 9