Wie is gek en wie wordt beledigd Spaar uw taai HP deTijd HET GEBRUIKEN VAN PSYCHIATRIE VOOR POLITIEKE DOELEINDEN IgHMlmTiBFl E' J ELSEVIERS DONDERDAG 31 AUGUSTUS 1978 „De psychiatrie wordt in de Sowjet-Unie op grote schaal misbruikt...". De jongeman in een keurig grijs pak met vest, spreekt deze beschuldiging in zorgvuldig gekozen Russisch uit. Daarna geeft hij in even overwogen zinnen een nadere toelichting. Dr. Joeri Novikov, psychiater, sinds 1971 tot zijn vlucht tijdens een congres in Finland in juli 1977, werkzaam in het Serbski-instituut, weet waar over hij het heeft. „In de twaalf jaar, dat ik in de psy chiatrie in de Sowjet-Unie werk zaam was, heb ik slechts één ge val meegemaakt, waarin een psy chiater wegens overtreding van de beroepsethiek werd beboet'', zegt hij. En ook: „Er zijn in de gewone en de speciale psychia trische inrichtingen in de Sowjet- Unie nog afzonderlijke, speciale, gesloten afdelingen, waar men degenen die men onverbeterlijke politieke tegenstanders acht, voor onbeperkte tijd vasthoudt. Men heeft er nu 500 a 600 bedden voor gereserveerd, maar dit aan tal kan zonder enige moeite tot 1000 worden opgevoerd". „Psy- cho-politiek en psycho-terreur, toegepast tegen andersdenken den in de Sowjet-Unie", legt dr. Novikov uit, „zijn de logische consequenties van een staat waarin de geheime politie alles en iedereen controleert". De verklaringen van deze gereser veerd overkomende man liegen er niet om en doen alle aanwezi gen rechtop zitten. Plaats: een openbare hoorzitting in Londen ten behoeve van Alexander Po- drabinek, zojuist tijdens een rechtzitting van een dag veroor deeld tot vijf jaar verbanning we gens „belediging van de staat" Op deze hoorzitting gaat het erom vast te stellen of de door Alexan der Podrabinek gedane bewerin gen en documentatie (onder an dere in zijn boek „Straffende Ge neeskunde" en in de bulletins van de Werkgroep voor onder zoek naar het gebruik van psy chiatrie voor politieke doelein den) met de werkelijkheid klop pen. De Engelse advocaat mr. Blom- Cooper is door in Amerika wo nende familieleden van Podrabi nek aangezocht om Podrabinek in de Sowjet-Unie rechtskundige bijstand te verlenen. Daarvoor dient niet alleen de hoorzitting. Samen met 'n andere Londense advocaat, mr. Brian Wrobel, die nog in juli een bezoek aan de Sowjet-Unie bracht en daar fa milieleden en vrienden van Po drabinek heeft gesproken, werd een uitvoerig memorandum op gesteld, dat geheel gebaseerd op de Sowjet-wetgeving aantoont dat Alexander Podrabinek niet terecht kan staan, omdat zowel het Openbaar Ministerie als de of ficier van justitie tijdens het vooronderzoek de eigen, wette lijk vastgestelde procedures hebben geschonden. Aan mr. Blom-Cooper was door de Sowjet-ambassade in Londen meegedeeld, dat hem een visum voor een bezoek aan de Sowjet- Unie in zijn functie van raadsman zou worden verstrekt. Ook het Engelse ministerie van buiten landse zaken had hierop aange drongen. Het visum is niet geko- Verklaring Wat heeft Alexander Podrabinek gedaan? En hoe kwam hij daar toe? Het antwoord op deze vra gen is tevens een verklaring hoe iemand een „andersdenkende" kan worden. In het najaar van 1971 krijgt de 19-jarige student Podrabinek een exemplaar van de ondergrondse „Kroniek van Lopende Gebeurtenissen" in handen. In dat exemplaar staat een uit een speciale psychiatri sche inrichting in Kazan ge smokkeld verslag van de behan deling en het „dagelijkse leven" aldaar, geschreven door de ar beider Wladimir Gersjoeni. Hij was wegens zijn opvattingen tot „gek" verklaard. Dit verslag maakt op Alexander Podrabinek een dusdanig in druk, dat hij besluit zich in deze materie te verdiepen en vooral om te trachten aan de weet te komen of de verhalen van die Gersjoeni wel kloppen. Kan zoiets? Gebeurt het echt? Hij komt in die tijd te werken bij de ambulancedienst in Moskou. Hem blijkt na enige tijd, dat met ambulances ook geestelijk ge zonde mensen worden afgele verd bij gewone en bijzondere psychiatrische inrichtingen, de ietwat eufemistische benaming voor een „psychiatrische gevan genis". Begin 1973 begint hij met het ver zamelen van documentatie, offi ciële en onofficiële. Hij weet zie kenhuizen binnen te komen, hij ontmoet familieleden van slacht offers van gedwongen behande ling en opsluiting. In de wereld van Moskouse „dissidenten" hoort men zijn naam eigenlijk pas in 1976, als hij een protestverkla ring tegen het vonnis van de bio loog dr. Sergej Kovalyov onder tekent. Als zijn boek bijna is vol tooid, krijgt hij in maart 1977 huiszoeking en het manuscript wordt in beslag genomen. Hij weet zijn boek opnieuw te schrij ven, en schrijft oprecht dat som mige documenten niet meer in zijn bezit zijn, omdat de KGB ze meenam. Het manuscript komt het land uit. In juli 1977 maakt Amnesty International in Lon den er een samenvatting van. Wereldcongres Het materiaal gaat naar Honoloe- loe. Daar is een wereldcongres van psychiaters, en van hen wordt dit keer verlangd dat zij zich uitspreken over deze dingen. Het congres neemt met 90 tegen 88 stemmen een resolutie aan, waarin de Sowjet-Unie in het bij zonder, en voorts ieder misbruik van psychiatrie waar ook ter we reld, wordt gelaakt. Ook besluit het congres, dat een internatio nale commissie van onderzoek moet worden ingesteld. De Ne derlandse hoogleraar in de psy chiatrie, van de universiteit van Leiden, prof. dr. J. Bastiaans, is tot lid van die commissie be noemd. Het besluit van Honoloeloe is een slag voor de Sowjet-psychiater dr. G. Morozov. Hij bekleedt een vooraanstaande plaats in het Serbski-instituut en in de Ver eniging van Sowjet-psychiaters en -neurologen. Hij is een naaste medewerker van dr. V. A. Snez- hevsky, wiens definitie van schi zofrenie de Sowjet-psychiatrie beheerst en de grote paraplu is waaronder iedere burger met een afwijkende mening, onwelgeval lige kritiek of te onafhankelijke geaardheid, als „sociaal gevaar lijk element" kan worden opge pakt en opgesloten. Iemand, die een „te sterk ontwik kelde waarheidsliefde" heeft is volgens die definitie schizofreen of op zijn minst lijdend aan „slui pende schizofrenie". Iemand die „een manische bezorgdheid koestert voor de verbetering van de samenleving", dan wel ver langt dat de overheid en met na me de bureaucratie de wetten van het land ook zelf naleeft, zo ie mand kan -in een inrichting te recht komen. Deze zinnen zijn ontleend aan offi ciële diagnoses van Sowjet-psy chiaters. „Obsessieve toewijding aan de waarheid", „voortdurende behoefte om de verworvenheden van de samenleving te kritise ren". Dat is „sociaal gevaarlijk", derhalve hupsakee, weg met de man of de vrouw. Onder deze de finitie zouden in ons land wel- Alexander Podrabinek haast alle actiegroepen, kritische kamerleden, vakbondsmensen, kerkmensen, journalisten in aanmerking komen voor onder zoek naar hun geestvermogens en gedwongen behandeling in een psychiatrische inrich ting. Scenario De top van de Sowjet-psychiaters, op de hoogte van de in het bui tenland toenemende kritiek, be sluit al in december 1975 tot een scenario om te verhinderen dat de zaak in Honoloeloe wordt aan gekaart. Dr. Morosov moet op reis. Vooral naar die landen waar psychiatrische verenigingen be staan die men wel denkt te kun nen „bespelen", dan naar alle landen van het Oostblok. Hij or ganiseert zelfs een soort „gene rale repetitie" in Moskou voor Honoloeloe. Daar moeten de or ganisaties uit de Oostbloklanden De eerbied voor de Nederlandse taal slijt van dag tot dag. Alle communicatievormen hebben ermee te maken, zoals de pers, de radio en de televisie. Het aantal abonnees van perio dieken stijgt voortdurend, maar de kwaliteit staat al lerminst in verhouding tot de kwantiteit. Om een voorbeeld te Telkens wordt er weer een nieuw gat in de markt ont dekt. Iemand die dat gat vak kundig weet op te vullen, ziet kans om via talloze manipu laties en kongsies in korte tijd van schrijven te kunnen leven en er zelfs schatrijk mee te worden. Die gaten iri de markt, blijken bij nader inzien erg goedkoop en voor de hand liggend. Ze I hebben altijd te maken met I sex en dan vooral zodanig dat het de pornografie dicht be nadert en met lezers en leze ressen die hun "ik zou wel willen" langs deze weg willen bevredigen. Naast de sex, hoewel die nooit helemaal afwezig is, is er een grote wereld van science fic tion. Als we daar dan nog aan toevoegen de spanning om de spanning in de misdaadro mans en wat zich in het verle den en in het heden rond vor stelijke personen en andere beroemdheden placht en pleegt af te spelen, begrijpt u wel op welk genre ik het oog heb. Met de gretige afnemers van dit soort lectuur praten over correct taalgebruik, over het grammaticaal ontleden van zinnen is een giller. Er zijn natuurlijk gradaties wat het mishandelen van de taal betreft. Wanneer je ie mand zo voorzichtig mogelijk probeert bij te brengen dat het niet normaliter, maar 'nor Itt» *t i maliter is; niet ironie, maar ironié, niet het Nauw van Ca- lis, maar het Nauw van Ca lais; niet óverleg, maar over lég, dan heb je kans je gelijk met een glas pils in je gezicht te moeten bezuren. De armoede van taal van vrij wel iedereen die voor de t.v en de radio optreedt is weer zinwekkend. Een politicus hoeft maar één keer de uit drukking te gebruiken "het voortouw nemen" of de hele politieke wereld is en masse bezig dat voortouw te verove ren. Jan Rap en zijn maat doen al jarenlang niks anders dan alles op een rijtje zetten Niemand beoordeelt meer een kwestie maar schat haar in om haar vervolgens te evalue- Elke Nederlander met enig be hoorlijk ontwikkeld taalge voel moet toch wel van afgrij zen sidderen wanneer de re gering verklaart voornemens te zijn een onderneming af te bouwen. Dit is een zeer lelijk voorbeeld van een germanis me. Immers, afbouwen bete kent in het Duits een zaak tot een goed einde brengen. Maar de Nederlandse politici die zo graag in Bonn vertoeven heb ben het woord in zijn verkeer de betekenis overgenomen en gebruiken het woord afbou wen in de zin van naar de bliksem helpen. Ik ben er nog steeds niet achter wat de betekenis is van de term kwartaire sector. Met de uitleg dat hiermee wordt be doeld de non-profit sector ben ik nauwelijks gebaat. Bij gebrek aan orginaliteit en creativiteit neemt men klak keloos woorden van elkander over: het modale inkomen van de modale werknemer. Ik ver denk de uitvinders van som mige nieuwe bewoordingen er sterk van op een van de staatstoiletten dit fraais ge bakken te hebben: Meneer de voorzitter, ik wil hier wijzen op het effect van de maxime ring van de prijscompensatie want, meneer de voorzitter, alleen op een zodanige wijze kan een stuk welzijn functio- Eens werd er terecht geschreven "De taal is gans een volk" Ook de schrijfwijze van zo'n taal is natuurlijk uitermate belangrijk. Zij die zoge naamd consequent vooruit strevend spellen verdenk ik ervan het zelf nooit ver ge bracht te hebben in het vak Nederlands, nooit een be hoorlijk boek gelezen te heb ben en slechts één quasi-jour- nalist uit een of andere krant kennen. In het verderfelijk hanteren van taalgebruik, zo moet ik tot mijn verdriet be kennen, zijn sommige PPR- ders grootmeesters. Van hun geschriften spant de PPRAK de kroon. Slechts drie voor beelden uit dit blad mogen voldoende zijn: akceptabel, tiepwerk, konjak (proost). De taal geeft weer wie je bent, is de weergave van jezelf. Ie mand die stomdronken staat te praten moet zich schamen, want hij verloochent daarmee zichzelf. Hij heeft zijn ik ver gooid. Wie zijn taal totaal verwaarloost, pleegt in zekere zin zelfmoord. Hij is niemand meer. "Wees Uzelf, zei ik tot iemand,'maar hij kon niet want hij was niemandNiet iedereen is natuurlijk een woordkunstenaar. Maar men mag wel van iedere mede mens verwachten dat hij zijn taal zorgvuldig behandelt. Men noemde eertijds de pers de koningin der aarde. Hetzelfde geldt van alle moderne com municatiemogelijkheden. Zij kunnen reputaties maken en breken. Zij kunnen ook mis daden voorkomen door ze tij dig te signaleren. Zij die via deze media werken en deze positieve doeleinden nastre ven, begrijpen ook dat zij hun taak alleen met waardigheid kunnen vervullen wanneer ze de schoonheid van de taal niet aantasten. precies te horen krijgen wat ze in Honoloeloe moeten doen. Roe- t menië past. Polen en Hongarije sturen afgevaardigden, maar zeggen in de wandelgangen de Sowjet-collega's tamelijk onge zouten hun mening over hun me thoden. Alleen de verenigingen van Oost-Duitsland en Bulgarije volgen slaafs de aanwijzingen uit de „centrale". Op het congres in Honoloeloe is dr. Eduard Babajan, kandidaat der medische wetenschappen, hoofd van het departement voor de in voering van nieuwe geneesmid delen en nieuwe medische uit rusting van het ministerie van volksgezondheid van de Sowjet- Unie. Hij is ook voorzitter van de Permanente Commissie voor Narcotica (drugbestrijding) van dat ministerie. Dr. Babajan was in de wandelgangen van het con gres in Honoloeloe ijverig bezig en verklaarde tegen een ieder die naar hem wilde luisteren, dat er van misbruik van psychiatrie geen sprake is. „Allemaal laster en leugens". „Maar wat wilt u?", zegt dr. Novi- kow in Londen, „dr. Babajan en de leiding van het Serbski-insti tuut werken samen en staan on der toezicht van de plaatsvervan gend minister van volksgezond heid van de Sowjet-Unie, Koe- rashkin, en die maakt deel uit van het Comité van Staatsveiligheid, de KGB. Deze is nauw betrokken bij de gedwongen opsluiting van andersdenkenden. Algemene conclusie: Alexander Podrabinek heeft geen leugens verteld, hij heeft de weinig ver heffende werkelijkheid correct beschreven. In de brief waarmee hij zijn boek de wereld instuurde, schreef hij: „Indien onze colle ga's in het Westen wat meer in zicht zouden hebben, dan zouden ze onder de sneeuwwitte jas van academicus dr. Snezhevsky de lichtblauwe epauletten van een KGB-officier kunnen zien. Maar ach, de psychiatrische generaal is handig genoeg om zijn KGB-uni- form niet te dragen wanneer hij buitenlanders ontmoet, en niet van iedereen kan men verwach ten dat hij diens lichtblauwe ziel in de gaten heeft...". Publiciteit Dat Podrabinek niet tot gevangen is of kampstraf werd veroordeeld, maar tot verbanning, is ongetwij feld te danken aan de grote publi citeit, maar vooral ook aan de be trokkenheid van voornamelijk Engelse en Amerikaanse psy chiaters bij zijn zaak. Onder aus piciën van het vooraanstaande Royal College of Psychiatrie van Groot-Brittannië bezocht nog in april een bekende Engelse psy chiater Moskou, ontmoette daar bij Alexander Podrabinek, sprak met een aantal andere dissiden ten en bracht verslag uit van zij n bevinden aan de vakorganisatie en de pers. Als voorzitter van een internatio naal comité tot steun aan Alexander Podrabinek en zijn vrienden van de Werkgroep in Moskou, wendde hij zich tot de nieuwe secretaris-generaal van het Wereldgenootschap voor Psychiatrie, de Oostenrijkse hoogleraar dr. Peter Berner, en vroeg hem om in de geest van de resolutie van Honoloeloe aan de betrokken autoriteiten in Mos kou te schrijven. Hetgeen tot nog toe niet is gebeurd. Tevens deed hij een beroep op alle psychiaters waar ook ter wereld om hun persoonlijke interventie, alsmede die van hun organisa ties. Er zijn helaas nog vele psy chiaters - ook in ons eigen land - die zich het liefst niet met deze materie zouden willen bezighou den. Toch bestaan er in Duits land, Zwitserland, Frankrijk en de Verenigde Staten werkgroe pen van psychiaters. In Scandinavië zijn enkele psychia ters, deelnemers aan het congres van Honoloeloe, teruggekomen op hun standpunt hun stem aan de resolutie te onthouden en be ginnen zich actief in deze zaken te verdiepen. „Solidariteit" is een wat te veel gebruikt en daardoor wat beduimeld begrip geworden. Toch zullen veel psychiaters aan de hand van het steeds toene mende materiaal dat uit de Sow jet-Unie komt, niet kunnen blij ven volhouden dat ze van niets willen weten. Bang Direct na het vonnis tegen Alexan der Podrabinek trad dr. Alexan der Volosjanowitsj voor het voetlicht. Hij is nog in Moskou als psychiater in een kliniek werk zaam. Hij bevestigde hetgeen Podrabinek had meegedeeld. Hij maakte gewag van eigen onder zoek in 27 gevallen. Hij zei ook, dat „vele psychiaters-collega's denken zoals hij, maar bang zijn". De dossiers van bijna al die 27 ge vallen zijn thans in Londen aan gekomen en worden door psy chiaters bestudeerd. Voor de in ternationale commissie van on derzoek meteen nuttige docu mentatie. Wil men dr. Volosja nowitsj en zijn andere collega's, die niet bereid zijn hun beroepse thiek te schenden, helpen en van de rechtbank weghouden, dan zullen de buitenlandse collega's hun eigen vertaling van het be grip „saamhorigheid" moeten le veren. Het is nooit te laat. Zij zullen dan tevens kunnen ver hinderen dat Podrabinek, tijdens een verbanning naar onherberg zame streken, waarmee het con tact moeizaam en slecht is. een nieuw proces wordt aangedaan, iets wat men thans met de be kende schrijver Anatoly Marts- jenko tracht te doen. Diens ver- banningsperiodè loopt volgende maand af, maar de KGB in Tsjoe- na is al weer bezig om hem van een doodgewoon misdrijf te be schuldigen. Datzelfde kan Po drabinek overkomen wanneer de belangstelling voor de zaak, die hem als Sowjet-burger ter harte gaat en waarvoor hij wil blijven opkomen, vermindert of geheel verdwijnt. De weekbladen konden er uiter aard niet onderuit: de nieuwe paus Johannes Paulus (De Tijd schrijft Joannes Paulus) krijgt het volle pond. Vooral De Tijd pakt uit met 11 pagina's en hoe kan het ook anders gezien de ka tholieke achtergrond van dit weekblad. Overigens komt ook De Tijd niet veel verder dan de uitgebreide etikettering in de trant van 'be kwaam' bescheiden, vriendelijk, herderlijk' zoals vele publici teitsmedia in de dagen na de ver kiezing van Albino Luciani al hebben gedaan. Toch is ook enige kritiek opgetekend uit de mond van een aantal priesters uit Vene tië, de plaats waar de nieuw geko zen paus patriach was. Eén van de in Luciani teleurgestelde priesters zegt: "Voor ons was hij nooit een echt obstakel in ons werk. Maar we hadden wel voortdurend onder z'n behoefte om te remmen te lijden". Kardinaal Marty, aartsbisschop van Parijs die ook in De Tijd aan het woord komt vindt dat de pau s een nieuwe missionaire stap moet zetten: "Hij moet naar Azie en met name naar China gaan" De Tijd haalt deze week de ontdek ker van de oorlogsmisdadiger Siert Bruins uit de anonimiteit. Het is de in Delfzijl wonende Arie van Dam die in de tweede we reldoorlog 250 familieleden kwij traakte. Van Dam zegt "Ik ben en wil ook geen Nederlandse Wie- senthal zijn". MAGAZINE EM blikt nog eens uitgebreid terug op de loopbaan van paus Johan nes Paulus en haalt ook allerlei uitspraken aan van mensn die denken dat ze iets zinvols over de nieuwe paus kunnen opmerken. In het blad van de Italiaanse christen-democraten, II Populo, wordt Johannes Paulus geprezen om „zijn glimlachende mense lijkheid zonder de theologisch onbuigzaamheid van een Hol lander". Een inventarisatie van de reacties op Bestek '81 waarin het kabinet- Van Agt zijn bezuinigingsplan nen ontvouwt leert dat bij het CDA, de grootste regeringspartij, veel scepsis bestaat ten aanzien van de haalbaarheid van de plan nen. Bouke Beumer, financieel deskundige van het CDA, ziet het zonder de hulp van de vakbewe ging niet zitten. "Het zal moeilijk worden om die tien miljard gulden in 1981 te halen. Ik denk dat we meer tijd nodig zullen hebben". Redacteur Jouke Mulder maakte een zogenaamde kunstreis naar Moskou en Leningrad en kwam tot de 'ontdekking' dat een der gelijke reis volgens een strak schema verloopt. "Wie bijzondere wensen kenbaar maakt wordt, zij het op vriende lijk verontschuldigende toon, het bos ingestuurd" Verder in EM het vredesoverleg tussen Carter, Sadat en Begin over het Midden-oosten, de problemen in de woningbouw en het toekomstige wettelijke recht voor iedere Nederlander op en kele uren studieverlof per week. Het omslagartikel van de HP gaat over de ondergrondse literatuur (samizdat) in China. Volgens HP bestaat er een rijke ondergrondse cultuur in China, een bewering die gestaafd wordt met overname van een verhaal uit het tijdschrift 'De Gele Rivier' dat in Hong Kong wordt gepubliceerd door en voor de daar wonende gevluchte voormalige leden van de Rode Garde. De afgang van de secretaris-bui tenland van de PvdA, Wim Boog aard, en de roddels en ambities van socialistische prominenten leveren deze week stof voor een artikel onder de kop 'Wildwest binnen de PvdA'. Kamerlid van der Hek zegt over Boogaard: "Die jongen gaat ei- letterlijk en figuurlijk onderdoor. Dan zie je wie je vrienden zijn; dan springt er niemand in. Eerst laten ze zo'n jongen de mist in gaan, later gaat men mekkeren" Een bezoek aan gevangenispsy chiater Bart de Smit levert een boeiend gesprek op ('Beter een kwaad geweten dan een ten on rechte goed geweten'). HP deed een onderzoek naar de wijze waarop uitgeverijen aan hun onmisbare bestsellers ko men. Voorts komt de Nijmeegse rechtssocioloog professor Schuyt aan het woord die, zoals zovele anderen, de omstreden onderzoeksplannen van de Leid- se hoogleraar Buikhuizen aan valt. Gruwelijk zijn de details in het arti kel over de stof 2.4.5.-T. dat in Vietnam werd aangewend voor ontbladeringscampagnes maar nu nog steeds dient voor on kruidverdelging. ELfn VRU NEDERLAND Bibeb had een tamelijk aangrij pend interview met dr. Bron- gersma, oud-Kamerlid die in het verleden een gevangenisstraf kreeg opgelegd voor zijn pedo fiele neigingen. Dr. Brongersma zegt; "De meeste volwassenen zijn niet mooi. Volwassen mensen zeggen mij erotisch helemaal niets. En kind is de mens op z'n mooist". Over politici en het gemis aan men selijkheid bij juristen merkt hij onder meer het volgende op: "Mevrouw Haars die de overtui ging heeft dat God haar als staatssecretaris op justitie ge plaatst heeft. Ik vind dat ver schrikkelijk griezelig. De hoog moed van Het Is Gods Wil. Ze we ten precies wat God wil. Zien niet in dat het hun eigen wil is." Redacteur Gerard van Westerloo beschrijft onder de ook bij niet- katholieken zo langzamerhand overbekende term 'Habemus Papam' paus Johannes Paulus als een tot kardinaal uitgegroeide dorpspastoor die Rome vooral kent van horen zeggen. "Hij is een soort Don Camillo die carrière gemaakt heeft maar des ondanks gaarne met .fladderende soutane door Venetié bleef /iet- Verder in VN de onthulling dat mi nister Andriessen het abortus- ontwerp van zijn collega's De Ruiter en Ginjaar blokkeert wat binnen het CDA (o.a. bij Aantjes en Steenkamp) de nodige veront rusting heeft gewekt. In het kleuren katern 'de kleine Molukse geschiedenis'.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1978 | | pagina 23