Schatgraven met
een mijndetector
ook toen stierven er mensen
of vergaten ze eenvoudig de
plaats waar hun kostbaarhe
den en geld lagen begraven.
"Probeer maar eens een
plaats in het open veld te ont
houden of terug te vinden
wanneer je in een ander sei
zoen komt", vertelt de heer
Hakkers.
Dat er in ons land onder de
grond nog wel één en ander te
vinden is blijkt wel uit de
vondsten die in het verleden
zijn en nog steeds worden ge
daan. Zo werden in 1975 12
gouden en 138 zilveren 16e
eeuwse munten gevonden in
Door
Peter Windhorst
Twisk; waarde: 80 a 100.000
gulden. Een andere beroem
de vondst is die in 1966 bij het
Zeeuwse dorpje Serooskerke.
Vinders en eigenaars van de
grond streken daar driekwart
miljoen op. Vrij recent wer
den er in Rijswijk nog grote
hoeveelheden munten ge
vonden; bij het Penningen
kabinet leverden de zoekers
er 939 in. Het is bekend dat bij
deze vondst van metaal detec
tors is gebruik gemaakt. Ook
worden er nog steeds kleinere
vondsten gedaan bij graaf
werkzaamheden. de aanleg
van de metro, de droogleg
ging van de IJsselmeerpol-
ders en dergelijke.
Studie
Volgens de heer Jacobi zijn er
aardig wat' muntenzoekers
die gebruik maken van een
metaaldetector "Er komen
regelmatig van zulke mensen.
VOORBURG - "Die Duitsers
dachten dat U aan het bom-
menzoeken was" Een ijverige
badgaste wierp zich op als
tolk van de zonnende ooster
buren. Zelf was ze eigenlijk
ook wel nieuwsgierig naar
wat 'de heren' daar aan het
doen waren. Die heren waren
twee redacteuren van dit blad
die een van Neerlands nieuw
ste hobbies probeerden:
Schatgraven met een metaal
detector; in advertentie's
aangeprezen als 'lucratieve
tijdsbesteding'. Uit de reac
ties op het strand en in de
duinen bleek wel dat Neder
landers nog niet zo gewend
zijn aan deze hobby als de
Engelsen.
Kijkt men in de Britse bossen
en velden al niet meer op
wanneer een aantal schatgra
vers in slaglinie het terrein af
tast met de detector, badgas
ten op het Katwijkse strand
zijn duidelijk verbaasd wan
neer iemand met een derge
lijk apparaat het zand aan het
'stofzuigen' is. De oogst, on
danks een groot aantal Britse
folders vol met lokkende ge
vonden schatten: bierblikjes,
zilverpapier, doppen en na
vijf minuten spitten met een
in allerijl geleende schep wat
verwrongen stukjes zink.
Teleurgestelde schatgravers
dus! Iets wat trouwens niet
helemaal op het apparaat ge
schoven kan worden; tevoren
neergelegde kwartjes worden
keurig uit het zand gepikt. De
slechte resultaten waren
waarschijnlijk meer te wijten
aan de zoektechniek van de
gebruikers. Want dat de me
taaldetector een apparaat is
dat met overleg gebruikt
moet worden, staat duidelijk
in de gebruiksaanwijzing.
Mijndetector
De metaaldetector is een stuk
gereedschap dat ontwikkeld
is uit de mijnendetector zoals
die tijdens en na de eerste we
reldoorlog gebruikt werd. Dit
apparaat gaf wanneer het
over de bodem heen en weer
bewogen werd, een geluids
signaal als er onder de grond
een - metalen - mijn lag. Be
halve in het leger werden deze
grote werktuigen bijna ner
gens anders gebuikt: daar
voor waren ze te log, te on
handelbaar en bovendien te
duur. Alleen in grote houtza
gerijen werd wel eens een
exemplaar aangetroffen om
de bomen voordat ze worden
gezaagd op metaal te onder
zoeken. Overblijfselen van
granaten en kogels in een
boom kunnen zware schade
toebrengen aan de lintzagen
die deze houtbewerkers ge
bruiken.
Maar zoals de stijging van wel
vaart en techniek al voor vele
verschijnselen zorgde, waren
ze ook verantwoordelijk voor
de ontwikkeling van een
kleinere en handzamere me
taaldetector. Deze werd niet
alleen maar door politie bij
bijvoorbeeld huiszoekingen
en veeartsen om een beest
wat 'scherp op heeft' te on
derzoeken gebruikt, de ap
paraten kwamen ook binnen
het bereik van de hobbyist
schatgraver
Schatgraven
Met zo'n metaaldetector sloot
de industrie precies aan op
een hobby die in Amerika en
Engeland werd uitgevonden:
treasure hunting oftewel
schatgraven. Het afzoeken
van land naar zaken die daar
in het verleden zijn verloren
of begraven, is in deze landen
waanzinnig populair. Bij deze
schatgravers gaat het vaak
ter by speciale gevallen. Voor
succes moeten er bepaalde
voorwaarden aanwezig zijn,
zoals bij Wijk bij Duurstede
het vroegere Dorestad) waar
alle oude paden nog aanwezig
waren", aldus woordvoerder
Verwers.
Blindgangers
De explosievenopruimings
dienst is niet onverdeeld ge
lukkig met de schatgravers.
"Er ligt op dit moment nog
zo'n 123.000 ton explosieven
verspreid in Nederland. De
Duitsers hebben ontzettend
grote hoeveelheden materiaal
achtergelaten. Daarbij komen
dan de 'blindgangers' - grana
ten die van beide zijden zijn
afgeschoten maar nog niet
ontploft - die, net als bij een
horloge, aan een klein tikje
genoeg hebben om weer te
gaan werken", verzekert ser
geant-majoor De Bruin van
de EOD. "En die dingen zijn
afgeschoten, alle veiligheden
zijn er af, ze staan op scherp.
Wanneer je nagaat dat wij per
jaar zo'n 40 ton opgraven en
onschadelijk maken, kan je
nagaan hoe lang de situatie
nog zo gevaarlijk blijft", voegt
hij er aan toe.
"Die munitie, het is
net een soort magneet, me
neer, de mensen vinden het
prachtig mooi. Hoe vaak
mensen gewond raken omdat
ze hulzen gevonden hebben
waar ze aan gaan draaien en
schroeven om er bijvoorbeeld
een schemerlamp van te ma
ken, het is ontzettend! Vooral
bommen en mijnen met een
uurwerkje, een heel klein
tikje is genoeg om het ding
weer te laten lopen. En je ziet
het niet van de buitenkant.
Die is vaak helemaal verroest.
Maar die roest koekt ontzet
tend aan elkaar en beschermt
zo de inhoud van zo'n bom;
die is vaak nog als nieuw!",
vertelt de sergeant-majoor.
Volgens hem kun je kinderen
onder de achttien beter hele
maal niet laten zoeken "al
hoewel, ouderen zijn vaak
ook niet wijzer", aldus ser
geant-majoor De Bruin.
Als voorbeeld noemt de ser
geant-majoor een 33-jarige
inwoner van het dorpje Gel
drop. De man had als hobby
het verzamelen van munitie
waarvoor hij ook een metaal
detector gebruikte. Tijdens
het werken aan een mijn die
hij in De Kempe had gevon
den, ontplofte het ding. De
man kwam om en een aantal
huizen in de buurt werd flink
beschadigd.
De wet
Wettelijk gezien is de positie
van de schatgraver in Neder
land nogal onzeker." Wan
neer hij iets van waarde vindt,
is de helft van de waarde voor
de eigenaar van de grond",
aldus een woordvoerder van
Justitie. De heer Verwers van
de Rijksdienst voor het Oud
heidkundig Bodemonder
zoek zegt echter dat het opzet
telijk graven naar voorwer
pen ouder dan vijftig jaar ver
boden is: "Wanneer ze met
zo'n ding lopen is er niets aan
de hand, maar zodra er gegra
ven gaat worden zit de zoeker
fout. Nu maken wij daar niet
zo'n probleem van, als het
maar in goede harmonie ge
beurt. Onze dienst wil nu
eenmaal grip houden op de
vondsten. Met een detector
vind je alleen maar metaal,
terwijl wij weten dat metalen
voorwerpen aanwijzingen
kunnen zijn voor belangrijke
archeologische zaken onder
de bodem. Een amateur kan
waardevolle aanwijzingen
vernietigen."
ze vinden vooral dingen die in
vorige eeuwen verloren zijn,
klein geld, duiten en dergelij
ke".
De heer Jacobi en mevrouw
Kreuk, hoofdredactrice van
de Muntkoerier, zijn het er
over eens dat een metaalde
tector met overleg gebruikt
moet worden. Gewoon in het
wilde weg zoeken helpt niet.
"Er moet een studie aan voor
afgaan", aldus mevrouw
Kreuk, "eerst moet bekeken
worden waar wat zou kunnen
liggen, bijvoorbeeld langs
trek- en heerwegen." Me
vrouw Kreuk heeft de detec
tor in Nederland nog nooit
gebruikt, in Engeland had ze
echter binnen de kortste ke
ren succes met het apparaat.
Ook de heer Coppee uit Goede
reede is enthousiast over zijn
detector. "Ik ben lid van een
amateur-archeologenvereni-
ging en wanneer je dan zo'n
advertentie ziet, ga je fantase
ren hè". Het woordje lucratief
in de advertentie is overdre
ven, vindt hij. "Laten we zeg
gen dat de detector zich nu, na
driejaar, zo'n beetje afbetaald
heeft. Maar het is het avon
tuur waar je het voor doet.
Vandaag vind je niets, mor
gen niets, en overmorgen be-
gint-ie te piepen. Dan piept-ie
wel voor alles wat metaal is.
M'n vrouw en ik hebben al
een aantal muntjes en andere
leuke dingen gevonden, maar
zeker voor een ton oud me
taallacht de heer Coppee.
Dat het apparaat soms zeer nut
tig kan zijn, bewijst de heer
Coppee met het volgende
voorval: "Laatst heb ik hier
uit de jachthaven nog een ring
met briljantjes opgevist die
een badgaste in het water had
laten vallen. Het was modde
rig, maar we hadden hem
binnen een half uur boven
water. Nu ik weet dat zulke
dingen goed gaan, kan ik de
volgende keer van te voren
een vindersloon afspreken;
de eerste keer durf je dat nog
niet zo goed."
Teleurgesteld
Anders klinkt het verhaal van
Albert de Vries uit Vreeswijk.
"Ik ben een beetje teleurge
steld over het apparaat, zon
der vind ik meer dan met.'
Albert zoekt vooral munten
langs het strand van de Lek.
Acht maal heeft hij de detec
tor geprobeerd, heel nauwge
zet werkend met een touwtje
om zijn terrein af te zetten;
één maal vond hij een muntje.
"Die muntjes liggen niet zo
diep, die kan je vinden door
langs de oevers de bovenste
paar centimeters zand te
doorzoeken. Het apparaat
geeft echter ook alles aan wat
dieper ligt. Soms ben je heel
lang aan het graven naar een
spijker. Er gaat met die detec
tor veel meer tyd in zitten
aldus Albert. Ook de Rijks
dienst voor Oudheidkundig
Bodemonderzoek gebruikt
metaaldetectors. "Alleen ech
niet om werkelijk archeologi
sche vondsten. Vaak zijn het
verzamelaars van flessen,
badges, potdekseltjes en der
gelijke zaken; het liefst uit de
vorige eeuw. Voor deze men
sen worden er zelfs handboe
ken geschreven waarin pre
cies omschreven staat op wel
ke plaatsen het best gezocht
kan worden, en welke tech
nieken de zoekers allemaal
kunnen gebruiken.
Schrijvers van deze boe
ken zijn meestal zelf en
thousiaste amateurs die met
hun schatgraafclubs in de
vrije tijd Victoriaanse vuil
nisbelten afgraven of de
modderige rivierbodem in de
buurt van een brug ziften.
Niet vreemd dat de industrie
met haar lichtgewicht me
taaldetector in de roos schoot.
Deze detectors kunnen voor
de verzamelaars van munten
en dingen als badges een ge
weldig hulpmiddel zijn. Het
duurde dan ook niet lang
voordat er in Groot Brittanië
metaaldetector-clubs ont
stonden en in de handboeken
voor de schatgraver een spe
ciaal hoofdstuk gewijd was
aan de zoektechnieken met
zo'n 'stofzuiger'
Visser
In ons land worden de Britse
metaaldetectors geïmpor
teerd en verhandeld door de
Voorburgse zakenman E
Hakkers. Oorspronkelijk is
hij handelaar in artikelen
voor de houtbewerking. Hij
zag de detectors voor het eerst
tijdens een verblijf in Enge
land. "Ik zag daar twee oude
dametjes langs de weg met
zo'n ding lopen en ben eens
gaan informeren. Het leek me
een goed produkt en na wat
onderhandelingen kreeg ik
het alleenrecht voor Neder
land en België van het bedrijf
C-scope", aldus de heer Hak
kers. C-scope is een Engels
bedrijf dat per maand onge
veer 8000 detectors produ
ceert.
Volgens de heer Hakkers moe
ten schatgravers die met zijn
apparatuur werken een 'vis
sers-mentaliteit' hebben: "Je
moet met zo'n ding gaan wer
ken tot je beet hebt en dan
kan er van alles uitkomen,
een dop of een kostbare
munt."
Kluis
"In Nederland ligt er nog heel
wat onder de grond. Begra
ven was vroeger vaak de eni
ge mogelijkheid wanneer iets
verstopt of beveiligd moest
worden. Kluizen en dergelij
ke bestonden niet of waren
alleen voor de zeer rijken te
betalen. Hetzelfde geldt voor
de banken en de giro", aldus
de heer Jacobi van het Pen
ningenkabinet in Den Haag.
Trouwens, velen weten zich
nog wel te herinneren hoe tij
dens de wereldoorlogen de
kostbare zaken onder de
grond werdén begraven. En
r Oogst in de Katwijkse duinen na tien minuten hard graven: 2 stukjes verwrongen zink
Lokkende bergen geld in de
Britse brochures, die de metaal
detectors aan de man of vrouw
moeten brengen.
