'Nieuwe kerk wekt ergernis' °Penins van sch°o1
Radarproject door de YS
aan Europa opgedrongen
Dr. Oppenheimer bij
in Eshel Hanassi
Bezoek "een grootse belevenis"
Van onze redactie geestelijk leven
Als de kerk in de openbaarheid iets wil zeggen, gaat zij
altijd nog te veel van zichzelf uit. Ze bedenkt iets en dat
moet dan ook nog naar buiten worden gebracht. "PR" -
welke letters staan voor het begrip "public relations" -
kan ertoe bijdragen, de zaak eens om te draaien: daar is in
de eerste plaats de openbaarheid waarin de boodschap
gehoord moet worden, en wat wil de kerk dan daarom
zeggen?
In een verhaal daarover in het tijd
schrift "Saamhorig" van de Raad
van Kerken in Nederland om
schrijft dr. Anne van der Meiden
het begrip "public relations"
(verder met PR aangeduid) als de
stelselmatige verzorging van de
relaties die een organisatie met
l groepen mensen onderhoudt om
haar arbeid beter gestalte te ge
ven. Een bezig zijn volgens plan,
om begrip en vertrouwen voor
een organisatie te verwerven.
Van der Meiden is voorzitter van de
sectie jpubliciteit van de Raad
van Kerken en hoogleraar in de
leer van de public relations aan
de Utrechtse universiteit. Deze in
1974 opgerichte sectie wil binnen
de raad en de aangesloten kerken
een bezinning op gang brengen
op vragen rond "openbaring en
openbaarheid", "evangelie en
massamedia", "kerk en publici
teit". Zij heeft inmiddels een
welomschreven voorstel aan de
Raad van Kerken gedaan om de
vergaderingen van deze raad,
eventueel in fasen, openbaar te
maken. Dat voorstel moet nog
v/orden aangenomen. Als het
tenminste zo ver komt.
Werelds
Het grootste struikelblok bij het
koppelen van de kerk aan de we
reld van de PR is, zo meent dr.
Van der Meiden, dat voor zeer
velen binnen de kerk PR een
"wereldse" zaak is. Het past een
voudig niet bij de kerk. Die is iets
heiligs. Iets afgezonderds. Van
een andere orde dan elke andere
organisatie van mensen in de we
reld.
De bezwaren van de mensen die PR
niet bij de kerk vinden passen
komen ongeveer hierop neer, dat
naar hun mening de Heilige
Geest zelf de aardse kerk leidt en
regeert en dus ook voor haar in
druk op de buitenwereld zorgt,
voor haar plaats in de wereld,
haar relaties met groepen men
sen. Mensen hoeven geen aan
deel in dat beleid te hebben.
Hoogstens een zeer bescheiden
en gebrekkige uitvoerende taak.
In die visie is de kerk een abstract
begrip dat boven de verschillen
de kerkgenootschappen als ver
schijningsvorm wordt geplaatst.
Er is een onzichtbare, ongeorga
niseerde, geestelijke "topkerk"
en er zijn zichtbare kerkgenoot
schappen. In die aardse gestalten
is iets van dat onzichtbare kerk
beeld bewaard gebleven.
De kerk is wel IN de wereld, maar
niet VAN de wereld. Haar leden
nemen weliswaar deel aan het le
ven van de wereld, de maat
schappij, maar in principe is de
wereld iets vijandigs, dat geme
den moet worden en waartegen
over de kerk haar anders-zijn op
eigen wijze beleeft. Daarom ook
heeft de kerk geen wereldse PR-
technieken nodig.
Beweging
Na de Tweede Wereldoorlog wordt
de kerk echter veel meer als een
beweging naar de wereld toe er
varen. Met enige fantasie noemt
Van der Meiden dat de "PR-vi-
sie". Daarin wordt grote nadruk
gelegd op de relatie van de gelo
vigen met de wereld waarin zij
functioneren, in levenshouding,
getuigenis en dienst. Deze opvat
ting stelt de relatie van de kerk
met de wereld in een heel ander,
namelijk een communicatie!
licht. Gericht op de gemeen
schap.
De kerk is behalve een instituut
ook een gemeenschap (een totaal
van persoonlijke relaties), en een
geheel van invloeden naar buiten
toe. Omdat PR zich met zichtbare
organisaties bezig houdt, ligt het
voor de hand dat ze in dit geval
alleen met het "instituut" kerk te
maken wil hebben. Toch meent
Van der Meiden dat PR voor het
instituut kerk haar kracht maar
ook haar typische eigen methode
(strategie) aan die twee andere
aspecten dient te ontlenen: de
gemeenschap en de invloed naar
buiten. Het moet niet gaan om
een bevestiging van het instituut.
De kerk als instituut kan op een
gegeven ogenblik zelfs inwissel
baar zijn voor totaal andere vor-
Als de kerk een functie is van het
apostolaat (IN de wereld en
VOOR die wereld werkzaam in
dienstverlening), dan wordt de
PR van de kerk een begeleider
van dit gezonden zijn, een hulp
techniek om juist het dynami
sche karakter van de kerk helder
te maken. De kerk is er niet voor
zichzelf. Maar hoe komt dan wat
zij in de openbaarheid heeft te
zeggen óver?
Een feit is overigens, dat de bood
schap van de kerk niet voor ie
dereen aantrekkelijk en aan
vaardbaar is. Sommigen ergeren
zich eraan. Voor hen is de bood
schap een aanpoot.
Van der Meiden meent, dat PR voor
de kerk bij elk optreden in de
openbaarheid weet moet hebben
van die reserve: niet allen zullen
het horen, geloven en aanhangen.
Niet zelden heeft de kerk dwaze
waarheidsclaims aan mensen
opgelegd en onvoldoende reke
ning gehouden met de communi
catieve verlegenheid die in haar
boodschap zelf verankerd ligt.
Immers, het is ergerniswekkend
dat God kennelijk via het geringe
en onaanzienlijke (de geboorte
van Christus) en via lijden en
dood (het kruis van Christus) zijn
glorie wil laten zien. Gods open
baring is onthullend, maar er zit
ook iets van "verberging" in. De
ze verberging heeft de kerk in
haar handelen en spreken niet al
tijd verdisconteerd.
Niveaus
Vragend naar de mogelijkheden en
grenzen van PR voor de kerk on
derscheidt Anne van der Meiden
twee niveaus: de plaatselijke
kerk en de kerk als landelijke o.'
zelfs als op wereldschaal (We
reldraad van Kerken bijvoor
beeld) opererende organisatie.
Plaatselijk moet steeds duidelijker
worden dat PR als begeleidende
factor voor het verstaanbaar ma
ken van het beleid van de kerk in
de openbaarheid noodzakelijk is.
In grotere gemeenten moet een
PR- of publiciteitscommissie
zijn van kerkleden (zo mogelijk
vaklieden), waarvan de voorzitter
kerkbestuurslid is.
Concrete vragen zijn: hoe moet het
kerkblad er uitzien, hoe nodigen
wij mensen uit voor onze activi
teiten, hoe letten we op de com
municatieve kanten van de pre
diking en de catechese (het on
derwijs van de kerk), hoe werven
wij geld en met welke motieven,
hoe onderhouden wij de relaties
met de burgerlijke gemeente en
met gemeentelijke instellingen,
welke groepen in stad of dorp zijn
belangrijk voor ons, kortom: hoe
moet onze PR er naar binnen en
naar buiten uitzien?
Nationaal en internationaal ligt het
anders. Het beeld van de kerk
heeft de laatste 20 a 30 jaar danig
geleden. De kerk is een randver
schijnsel geworden. Toen zij in
het openbaar ging spreken over
politieke en maatschappelijke
zaken, kwam de vraag levens
groot naar voren of de inmiddels
tot afsterven gedoemde kerk wel
zó mocht optreden.
De "nieuwe" kerk, die politiek
spreken wil omdat zij het moet,
ontmoet veel agressieve weer
stand en ergernis op haar weg.
Dr. Anne van de Meiden
j' Ï7een eigen communicatie-instituut, door sommigen aan
de Heilige Geest toegedacht
Van der Meiden ziet juist daar het
hart van de kerkelijke PR-arbeid
zitten. De kerk die profetisch ge
tuigt moet gebruik maken van
PR-methoden om de eenvoudige
reden dat zij vanuit de openba
ring (haar geloofsinhoud) in de
openbaarheid spreekt.
Geboden
Kennis van openbaarheidsmetho
den is daarom geboden. Dienst
betoon is óók: inzien dat je van
alle communicatieve mogelijk
heden gebruik maakt. Uit respect
voor de wereld. Ook als die kerk
kritisch spreekt tegen de wereld
en de wereldmachten. Kiest zij
eigen wegen,-dan onderstreept zij
haar anders (willen) zijn. Een
kerk die in de wereld wil zijn
moet weten dat haar boodschap
precies dezelfde wegen zal heb
ben te gaan die alle andere bood
schappen volgen. Niets mense
lijks zal haar communicatie
vreemd zijn. De kerk heeft geen
eigen communicatie-instituut,
door sommigen aan de Heilige
Geest toegedacht.
Vanuit dat vertrekpunt gezien lig
gen alle PR-technieken en -me
thoden voor gebruik gereed. Als
vaardigheden die toepasbaar zijn
in menselijke en maatschappe
lijke situaties.
Als de kerk zich meer bewust gaat
worden van wat PR voor haar kan
doen, wordt ze zich ook meer be
wust van haar eigen spreken en
denken.
Tot nu toe denkt ze vaak andersom:
wij willen wat zeggen, hoe doen
we dat; wij bedenken iets, hoe
komt dat over?
Van der Meiden draait het om: daar
is in de eerste plaats de open
baarheid, waarin het gehoord
moet worden, en wat wilt u daar
om zeggen?
LEIDEN - De Leidse academie-
predikant-in-ruste dr. K. E. H.
Oppenheimer (72) heeft in Israël
met eigen ogen het resultaat ge
zien van de financiële actie
"Kerk voor Israël" waartoe hij
in mei 1975 het initiatief nam.
Hem werd de gelegenheid gebo
den om tijdens een verblijf van
een week in dit land de officiële
overdracht bij te wonen van het
"Nederlandse" gedeelte van een
technische school en landbouw
school in Eshel Hanassi, veer
tien kilometer van Beersheba in
de Negev-woestijn.
Voor dit onderwijscentrum werd
in ons land, dankzij de destijds
in hervormde kring door dr. Op
penheimer begonnen en later
door anderen overgenomen ac
tie, tot nu toe 929.000 ingeza
meld. Het doel is 1 miljoen. De
heer J. Schiereck te Hillegers-
berg maakt zich verdienstelijk
voor de verdere afronding.
De school van Eshel Hanassi geeft
onderwijs aan ongeveer 600
kinderen, van wie de helft intern
is. Er zijn ook kinderen op van
ouders die nog maar pas in Is
raël wonen zodat de school te
vens een functie heeft in de op
vang van immigrantengezin
nen. Van het geld uit Nederland
kon dat gedeelte worden ge
bouwd waarin een gehoorzaal,
een bibliotheekruimte, practi
cumlokalen en een sportgele-
genheid zijn opgenomen.
Enthousiast
Uit dank voor deze steun nodigde
de directrice, mevrouw Rachel
Manor-Ishay, een veertigtal Ne
derlandse scholieren tussen de
15 en 20 jaar uit om de officiële
overdracht mee te maken. De
uitnodiging voor een verblijf
van twee weken had zij vorig
jaar bij de eerstesteenlegging al
gedaan.
Over de hatelijke ontvangst in Is
raël is iedereen die aan dit be
zoek heeft deelgenomen - de
scholieren, hun begeleiders en
de genodigden van de actie
"Kerk voor Israël" - vol lof. Zij
kregen een grote maquette te
zien zoals de hele school uitein
delijk zal worden.
Onder de jongelui was ook een
jeugdkoor uit het Noordhol
landse Huizen. Dat zong niet al
leen een drietal uit het Neder
lands vertaalde kinderliedjes
maar ook een paar Hebreeuwse
versjes, wat vanzelfsprekend
een laaiend enthousiasme los
maakte. Op hun beurt verrasten
Israëlische scholieren de Neder
landers met een liedje in onze
taal.
Uiteraard stonden naast het ver
blijf op het (met een dorp te ver
gelijken) schoolterrein ook en
kele uitstapjes op het program
ma.
Problemen
Dr. Oppenheimer was, net als de
andere deelnemers, voor het
eerst in Israël. Hij heeft, al
duurde zijn bezoek maar een
week, diepe indrukken daarvan
meegenomen. Vooral van de
manier waarop de bewoners de
woestijn (geen bezet gebied) in
cultuur brengen. "Over de hele
linie was het een grootse bele
venis. Een unieke zaak".
De rustende predikant - die overi
gens, getuige zijn artikelen in
het blad "In de Waagschaal",
zijn pen vaardiger hanteert dan
ooit-is dan ook stellig van plan
zijn bezoek, zo mogelijk, te her
halen. "Al was het alleen van
wege de problemen waarmee de
Israëli's te maken hebben". In
deze ene week heeft hij al met
tientallen mensen daarover
kunnen praten.
De schoolgemeenschap in Eshel
Hanassi typeerde dr. Oppen
heimer als "idealistisch". In de
zin van haar betekenis voor de
opbouw van het land.
Hervormde Kerk: beroepen te
Hien en Dodewaard C. J. Sjolle-
ma 't Waal. Geref. Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Drachten H.
Hidding Den Haag.
Nederland moet voor 1 oktober beslissen
Den Haag (GPD) - De Nederlandse regering moet voor 1
oktober een definitieve beslissing nemen over de vraag of
en tegen welke kosten Nederland zal meedoen aan een
van de allerduurste wapenaankoopprojecten van de NA
VO: AWACS, het vliegende radarwaarschuwingssysteem
dat totaal meer dan 6 miljard gulden zal gaan kosten. Ons
land gaat daarvan vermoedelijk het relatief kleine bedrag
van f 140.000.000 bijdragen.
AWACS-vliegtuigen (codenaam:
E3A) die boven de Bondsre
publiek cirkelen tot ver boven de
Poolse grens achter het IJzeren
Gordijn kunnen kijken.
Dit hulpmiddel is van groot gelang
om dewaarschuwingstijd tegen
een vijandelijke aanval te verkor
ten. Volgens militaire deskundi
gen kan AWACS die tijd met on
geveer 20 minuten verkorten. Dat
lijkt weinig, maar bij de snelhe
den van de hedendaagse straalja
gers is in die tijd een afstand van
enkele honderden kilometers te
overbruggen.
De huidige grondradars van de
NAVO in de zogenaamde NAD-
GE-keten '(NATO Air Defence
Ground Environment), die loopt
van de Noordkaap van Noorwe
gen tot in Turkije hebben een
veel beperkter bereik. Door de
kromming van de aarde - die
door radar-stralen niet worden
gevolgd - kunnen zij niet verder
dan de horizon kijken. De mo
derne straaljagers van het
Oostblok kunnen echter gemak
kelijk op zeer lage hoogtes aan
vallen Uitvoeren en komen dan
veel te laat in zicht.
Met de AWACS-toestellen, die bo
vendien vriend en vijand kunnen
onderscheiden, is dat bezwaar
opgelost. Bovendien kunnen de
AWACS-vliegtuigen niet alleen
opsporen maar ook het gevecht -
zelfs op meerdere plaatsen tege
lijk - leiden.
De Boeing E 3A-toestellen kunnen
op hun werkhoogte van ruim
12.000 meter' ruim 12 uur in de
Zowel op het ministerie van defen
sie als in politieke kring vindt
men dat Nederland aan het
AWACS-project moet meedoen.
De meningen lopen echter uiteen
waar het gaat om de hoogte van
de Nederlandse financiële bij
drage. De kritiek uit vooral de
progressieve kring richt zich op
het feit dat er voor dit project
geen geld in de meerjarenramin
gen zit. Er zal dus op de tóch al
krappe defensiebegroting een
extra belasting worden ge
legd.
De financiële problemen rond
AWACS (voluit Airborne War
ning And Control System - vlie
gend waarschuwings- en con
trole systeem) komen ook in an
dere landen voor. Duitsland heeft
om die reden lang geaarzeld over
de te leveren bijdrage, met veel
moeite is Italië overgehaald om
financieel bij te springen en de
Engelsen besloten uiteindelijk
(ook uit andere overwegingen,
daarover straks meer) om een ei
gen systeem te ontwikkelen.
Waarschuwingstijd
Jij AWACS gaat het om de aan
schaf vari 16 omgebouwde
Boeing 707-vliegtuigen, volge
propt met radars en elektronica,
die op hun rug een grote radar-
schotel hebben van negen meter
doorsnee. Door op grote hoogte
te vliegen kan men met behulp
van die radars tot 400 kilometer
diep vijandelijk gebied binnen-
j kijken. Dat betekent dat
lucht blijven. Volgens de plannen
van de NAVO zouden 18 van deze
toestellen langs de gehele grens
van het bondgenootschap met
het Warschau Pact moeten pa-
trouilleren, 24 uur per dag, het
hele jaar door, om zodoende het
Westen te vrijwaren van verras
singsaanvallen.
Vraagtekens
Ishet militate nut van AWACS dus
nauwelijks omstreden, politiek
zijn er de afgelopen jaren tal van
hihdernissën'ofJgQworpen die de
invoering van het systeem heb
ben vertraagd. Het riet er nu'ech
ter naar uit dat de eerste AWACS-
vliegtuigen eind 1981 ten behoe
ve van de NAVO in gebruik ge
nomen kunnen worden.
De bezwaren in West-Europa had
den als basis de plotselinge haast
waarmee de Amerikanen dit pe
perdure project aan de NAVO
wilden slijten. AWACS was aan
vankelijk alleen ontworpen om
het eigen Amerikaanse lucht
ruim te beschermen. Maar toen
de kosten de pan uit begonnen te
rijzen probeerden de Amerika
nen het systeem ook aan de West-
europese partners te slijten. Het
argument was plotseling dat
AWACS een absolute noodzaak
was voor een veilig Europa.
Eind oktober 1976, toen de
AWACS-discussie binnen de
NAVO losbrandde, werd ook
door de toenmalige Nederlandse
PvdA-defensieminister Vrede-
'ling een aantal vraagtekens ge
plaatst. Hij liet de Tweede Kamer
in een vertrouwelijk overleg we
ten er ernstig aan te twijfelen of
dit project wel zo'n hoge priori
teit moest hebben. Hij verweet de
Amerikanen niet serieus naar al
ternatieven te hebben gezocht.
De mogelijkheden voor een be
hoorlijke afweging ontbraken.
Ook de andere kleine Janden, die
er niets voor voelden om enorme
bèdragen uit te trekken voor een
twijfelachtig project, lieten op de
NAVO-topconferentie in decem
ber 1976 hun kritiek hpren.
Maar de meeste kritiek kwam van
de twee Europese grootmachten,
Groot-Brittannië en West-Duits-
land. De Britten waren bezig met
een eigen vliegend waarschu
wingssysteem in hun bestaande
Nimrod-vliegtuigen. Zoals altijd
vonden de Britten hun produkt
stukken beter en bovendien
goedkoper. Maar er zat meer ach
ter.
Het was de Engelse regering dui
delijk geworden dat zij in ruil
voor een zeer hoge bijdrage (ze
ker een kwart) in de kosten van
AWACS nauwelijks enige tegen
orders konden verwachten.
Vrijwel alle apparatuur voor de
AWACS-vliegtuigen was in Ame
rika al volledig ontwikkeld en ge
test. De Europeanen kregen de
zaak pas voorgelegd toen alles bij
Boeing produktie-technisch al
rond was. Weliswaar hielden de
Amerikanen de Britten nog als
kluif voor dat zij bereid waren
deels Engelse (Marconi) elektro
nische apparatuur in te bouwen,
maar dat was voor Londen vol
strekt onvoldoende, zeker gezien
de slechte werkgelegenheid in de
Britse vliegtuigindustrie.
Vorig jaar besloten de Britten defi
nitief uit het project te stappen en
zelf elf Nimrod-toestellen verder
te ontwikkelen. Gevolg was dat
het oorspronkelijk geplande aan
tal van 27 Boeings moest worden
teruggebracht naar 18, wat de
kosten per toestel natuurlijk ho
ger maakte.
Te gortig
De volgende dwarsligger was West-
Duitsland, dat er weinig voor
voelde om zulke gigantische be
dragen voor een geheel door de
Amerikanen beheerst project uit
te geven. Na het uittreden van
De Amerikaanse luchtmacht neemt dit jaar voor eigen gebruik de eerste
AWACS officieel in dienst. Op de rug van het toestel is uitstekend de
negen meter in doorsnee metende, roterende radarschotel te zien.
Groot-Brittannië wilden de Ame
rikanen dat de Bondsrepubliek
35 tot 40 procent van de kosten -
dus maar liefst twee miljard gul
den - zou uittrekken voor
AWACS. Dat werd de Duitsers te
gortig en zij dreigden vorig jaar
ook eruit te stappen, waarmee
AWACS onuitvoerbaar zou zijn
en.de Amerikanen met grote las
ten opgescheept zouden zit
ten.
De Duitsers speelden het spel hard.
Zij legden in Washington een
pakket voorwaarden op tafel, dat
er niet om loog: het Amerikaanse
leger moest 180 Gepard-luchtaf-
weerinstallaties a DM 6.000.000
kopen, de Amerikaanse eenhe
den in Duitsland dienden met
Duitse vrachtwagens te rijden, de
Duitse elektronische industrie
moest een flinke vinger in de
AWACS-pap krijgen. AWACS
diende een Duitse militaire lei
ding te krijgen, de aan vervan
ging toe zijnde telecommunica-
tie-apparatuur van de Ameri
kaanse troepen in Duitsland
diende door Duitse te worden
vervangen en ten slotte diende de
hoofdbasis van AWACS in
Duitsland te komen.
Het chantageplannetje van de
nieuwe defensieminister Hans
Apel lukte wonderwel. De Ame
rikanen zullen Duitse trucks en
Duitse telecommunicatiesyste
men kopen, de Duitse elektroni
sche industrie krijgt voor 46 pro
cent van de AWACS-bijdrage aan
tegenorders, de hoofdbasis komt
in Duitsland (Geilenkirchen-Te-
vere, even over de grens van
Zuid-Limburg) en de leiding van
AWACS komt in handen van een
Duitse luchtmachtgeneraal. Al
leen de aankoop van de 180 Ge-
pards gaat voorlopig niet door,
maar ook dat is nog niet ze
ker.
De andere landen maakten weinig
moeilijkheden. Italië aarzelde
lang maar zegde twee maanden
geleden toch 102 miljoen dollar
toe, terwijl Frankrijk, dat niet in
de militaire organisatie van de
NAVO zit, een „abonnement" op
de AWACS-gegevens zal nemen,
dat minstens zoveel kost.
Nederland
Voor Nederland ligt de zaak heel
wat eenvoudiger. Ondanks de
ernstige twijfels besloot de vorige
regering op zeer beperkte schaal
in het AWACS-project te stap
pen. Nederland zou voor 10 mil
joen gulden per jaar aan de ex
ploitatie meedoen. Bovendien
was een eenmalige som van 10
miljoen gulden nodig om de ra
dar-grondstations in Nederland
aan te passen. Van verdere deel
name - bijvoorbeeld in de aan
schaf van de 200 miljoen gulden
per stuk kostende Boeings - was
geen sprake. Gezien de financiële
positie vari ons land was volgens
Vredeling niet mèèr te realise-
Maar de nieuwe regering dacht er -
zoals in zovele zaken - anders
over. Op de NAVO-topconferen
tie in mei zegde defensieminister
Scholten toe dat Nederland voor
68 miljoen dollar (bijna 140 mil
joen gulden) zal deelnemen in de
aanschaf van AWACS-vliegtui
gen. Een druppel op de gloeiende
plaat natuurlijk, „maar het voor
Nederland in het gehele project
aanwezige belang maakt het ver
antwoord ook in de investerings
kosten voor de vliegtuigen bij te
dragen", liet Scholten weten.
Die 140 miljoen gulden zitten niet
in de meerjarenramingen, maar
nu defensie in de „bezuini-
gings"-nota van het kabinet als
enige departement in de komen
de jaren 300 miljoen gulden per
jaar mèèr en niet minder krijgt,
hoeft Scholten zich daar ook geen
zorgen meer over te maken. Bo
vendien zal het bedrag worden
gespreid over een zevental jaren,
zodat het „slechts" om enkele
tientallen miljoenen guldens per
jaar gaat.
Er staat voor Nederland echter
niets tegenover. Scholten heeft
nog geprobeerd om de hoofdba
sis in' Nederland gevestigd te
krijgen, maar moest onder het
Duitse geweld wijken. Ook een
secundaire basis niet, die komen
op de Azoren, in Italië, Noorwe
gen en Turkije. Compensatie-or
ders zitten er helemaal niet in,
daarvoor is de Nederlandse bij
drage in Amerikaanse ogen te ge-
ring. Ook de andere kleine landen
krijgen dat niet, waardoor
AWACS duidelijk een grote-lan-
den-zaak wordt. De kleine landen
mogen (móeten) meedoen en
dienen verder stil te zijn. Alleen
de Hollandse Signaal Apparaten-
fabriek mag apparatuur leveren
vöor de aanpassing van de grond
stations, maar het geld daarvoor
komt rechtstreeks uit Neder
landse zak.
In de Tweede Kamer valt tegen het
besluit van minister Scholten
weinig verzet te verwachten. In
september zal de Kamer er nog
met hem over gaan praten, maar
veel zal dat niet uithalen. CDA en
VVD stemmen in met het besluit
van Scholten, dat de politici pas
vernamen toen hij het al aan de
NAVO-partners bekend had ge
maakt.
Alleen de PvdA stribbelt nog wat
tegen. De socialisten hameren er
al geruime tijd op dat er een dui
delijk overzicht op tafel moet
komen van alle defensieplannen
en de kosten die zij met zich mee
brengen. Zonder zo'n overzicht -
een soort tussentijdse defensie
nota - vinden zij het onverant
woord om maar beslissingen over
allerlei dure materieel-projecten
te nemen, waarvan de financiële
gevolgen niet zijn te overzien.
Minister Scholten heeft de Ka
mer al eerder toegezegd een dis
cussie over de Nederlandse de
fensie-inspanning niet uit de weg
te willen gaan, maar enige in
vloed op beslissingen, zoals over
de AWACS-bijdrage, valt daar
van niet te verwachten.
