Een leegstaand
huis verkrot...
v.d. Water
Leids geboortecij fer
daalt niet verder.
ZATERDAG 22 JULI 1978
Quarts - Horloges
De Aller Beste
EIGEN ATELIERS
ANTIEKE EN
STIJLKLOKKEN
Uw vakadres
Eigen ateliers
De betere kwaliteiten
in de voordeligste prijzen
v. d. Water
Haarlemmerstraat 181
ETALAGE IN DE STEEG
Nico Nagtegaal voor een typisch
Texelse schapenboel: "Ik heb 35
jaar in Leiden gewoond, en ik
was het zat. Ik wilde frisse lucht"
pieel onjuist om te denken aan
integratie, wantje haalt twee din
gen door elkaar, de leefwereld en
de hobbywereld. In een straat,
een wijk, is integreren prima.
Maar als ik ga dansen ga ik toch
ook niet meer naar een beatkel-
der met 16- en 17-jarigen? Net zo
moet een oudere kunnen kiezen
voor een groep leeftijdgenoten.
Vraag het ze zelf en ze zullen al
tijd zeggen: geef ons maar ons ei
gen clubje. Dat wist ik in Leiden
ook al natuurlijk, maar hier ben
ik er pas over gaan nadenken. Het
is geen discriminatie als je oude
ren apart zet. Je ziet het toch
overal: je kiest voor vrienden, je
kiest voor hobby's. Dan zou je je
zelf constant aan het discrimine
ren zijn, dat is helemaal niet zo.
Zoals ze in Leiden een crèche
hebben binnengehaald in het
Dienstencentrum, dat is onzin".
LEIDEN/TEXEL - "De Texelse
bejaarden, bestaan ze eigenlijk?
Ja, je weet uit de gegevens van
bevolking dat er ruim 1300 zijn
boven de 65 jaar, maar andere
symptomen zijn er nauwelijks.
Men heeft altijd gedacht, die be
jaarden hier hebben niet zoveel
nodig. Ze hebben nog genoeg
omhanden. Ook door de gemeen
te en allerlei instanties werd zo
gedacht. En natuurlijk is het
waar, ze hebben nog een paar
schaapies, of moeten in de zomer
op de kinderen passen als er hui
zen verhuurd worden. Maar
daardoor zijn ze wel een vergeten
groep. Ik heb de behoefte nog
niet kunnen peilen, maar ik neem
toch niet voetstoots aan dat die
hier minder zou zijn dan in een
stad als Leiden".
Nico Nagtegaal verhuisde per 1 ja
nuari van dit jaar van de Leidse
Tuinstadwijk naar Texel als be
jaardenwerker. Hij trad in dienst
van de Stichting voor Voorzie
ningen Ouderen in Den Helder
waarvoor hij de man op Texel
werd. De eerste full-time kracht
voor bejaarden op het eiland. Zijn
voorganger, Henk Cooper, kwam
er maar één dag per week, waarop
hij het hele eiland met in elk van
de zeven dorpen een eigen afde
ling van de bejaardenbond moest
bestrijken.
Nico Nagtegaal heeft zijn onder
komen in het voormalige nood-
gebouwtje van de Openbare
bibliotheek in het hoofddorp Den
Burg. Het gebouwtje is al zolang
"nood" dat het volledig is inge
groeid in het straatbeeld. Letter-
Door
Mar ga Wuis
lijk en figuurlijk, struiken en bo
men onttrekken het grotendeels
aan het gezicht. Net is vanaf het
smalle achteromstraatje de naam
te zien: "De Hollebol". Vrijdag
middag. Binnen breien de vrou
wen bij een gezellig kopje thee en
biljarten de mannen. Als ineens
één van de mannen een plagende
opmerking maakt over een zelf
aangeklede pop die één van de
vrouwen showt, zegt ze: 't Ben-
ne af en toe net kleine kienders, je
denkt dat se lekker an 't speule
benne, mar se hoore alles wat er
seit wort".
Het werk van Nico Nagtegaal is in
feite hetzelfde als in Leiden. "Al
leen ligt hier meer nadruk op op
bouw", zegt hij. "Het staat nog
helemaal in de beginschoenen. In
Leiden had je al een Diensten
centrum, dat liep allemaal al vrij
soepel. Op Texel waren er wat ge
spreide activiteiten, maar het was
geen sluitend geheel". Alles wat
er was werd door de bejaarden-
bond zelf gedaan. Ze hadden een
soos, een biljartclub, enz. In de
dorpen maakten ze gebruik van
de dorpshuizen, in Den Burg was
dat er niet eens.
Door de inzet van bestuursleden
van de bond en van Henk Cooper
kregen ze een jaar geleden in Den
Burg de beschikking over het ge
bouwtje van nu. Alle activiteiten
van de bejaardenbond hebben
daar plaats, en Nico Nagtegaal
heeft er zijn kantoortje en houdt
er zijn spreekuur. "De bejaar
denbond hier zag het toch wel als
een soort coup dat ineens al hun
activiteiten onder het dak van de
Stichting kwamen", aldus Nag
tegaal.
De Stichting werd om meer dingen
met de nodige reserve bekeken.
Henk Cooper introduceerde de
Engelse les voor ouderen. Zeer
sceptisch stond men daar tegen
over. "Maar aan de overkant ge
beuren zulke dingen allemaal al
lang", wist Cooper. Niet dat dat
nu zoveel indruk maakte, maar
toch werd begonnen met de En
gelse les, en binnen de kortste tijd
namen er 60 mensen aan deel.
Een bewijs voor Nico Nagtegaal
dat het idee: ze hebben hier niet
zoveel nodig, een waanidee is.
Nico Nagtegaal: "Op allerlei gebied
is het op Texel anders. Dat heeft
direct te maken met het functio
neren van allerlei gemeentelijke
diensten, het druppelt allemaal
wat langzamer door. Er was hier
kort geleden iemand van CRM,
en die zei letterlijk: Texel is een
witte vlek voor ons. Ja, moet je
nagaan".
Nagtegaal zelfheeft al de vrijwillige
hulpdienst voor bejaarden en ge
spreksgroepen rond het thema:
'Tedere tijd is leeftijd" opgezet.
Vooral dat laatste loopt, ondanks
weer de nodige scepsis vooraf
over het slagen, goed. Er werd ge
start met zes groepen, 90 deelne
mers in totaal. Nico Nagtegaal
zag het als een ideale manier om
contacten te leggen, ook om aan
vragen voor hulp los te krijgen.
Er zijn nu van elke groep twee
gespreksbijeenkomsten geweest.
Nagtegaal: "Het heeft perfect
gewerkt, sloeg kennelijk erg aan.
Dit had ook in Leiden uniek ge
weest".
De hulpverlening loopt niet zo ge
weldig. Nagtegaal constateert
nog een behoorlijke schroom die
duidelijk groter is dan in Leiden,
waar dik 200 aanvragen voor hulp
per jaar waren. Op Texel heeft hij
er in het halve jaar dat hij er zit 30
gehad, maar gezien de onbe
kendheid met elkaar is hij daar
toch niet ontevreden over. Hij
vraagt zich af wat er allemaal nog
onder de oppervlakte zit.
De aard van de vragen is iets anders
dan in Leiden. Nagtegaal is iets
meerombudsachtig bezig, terwijl
in Leiden veel meer de huisves
tingsproblemen speelden. Is erin
Leiden een tekort aan plaatsen in
verzorgings- en bejaardentehui
zen, op Textel is er juist een over
schot. Wat betreft zelfstandige
huisvesting voor bejaarden lig
gen de problemen wel hetzelfde.
Nico Nagtegaal doet veront
waardigd het beleid van de wo
ningbouwvereniging uit de doe
ken. "Dat beleid houdt een dui
delijke discriminatie van oude
ren in. Anderhalfjaar terug is van
de ene op de andere dag m een
ledenvergadering besloten dat
aan mensen van boven de 65 jaar
geen woning meer zou worden
toegewezen. Ik vind dat bijzon
der kwalijk".
Er is ook nog een Stichting Bejaar
denzorg die bejaardenwoningen
bouwt, maar dat zijn er niet ge
noeg. De Stichting is een beetje
huiverig geworden toen bleek dat
ze de woningen die ze over het
hele eiland neerzette, zonder in
de verschillende dorpen behoef
tepeilingen te doen, moeilijk vol
kreeg. Door de trek van bejaar
den vanaf het platteland en de
dorpen naar Den Burg, is daar nu
juist een tekort aan woningen.
Nagtegaal weet niet of hij blij moet
zijn met die trek naar het hoofd
dorp of niet. "Een dorp is een
maal het meest leefbaar als het
gemêleerd is samengesteld. An
ders krijg je hetzelfde als wat je
nu in nieuwe wijken ziet gebeu
ren. Als kinderen uit zo'n wijk
niet toevallig zelf een opa heb
ben, weten ze niet wat een oudere
is, dan krijgen ze daar een heel
verkeerd beeld van. Moet je dan
geen kloof krijgen tussen jonge
ren en ouderen? Ik vind dat jon
geren nog altijd veel van ouderen
kunnen leren. Helaas denken
veel ouderen zelf van niet. We zijn
daar pittig over bezig geweest in
de gespreksgroepen. Ik heb ge
zegd: als u denkt helemaal niets
meer bij te kunnen dragen aan
wat dan ook, dan kunnen we u
net zo goed allemaal vergassen.
De oudere meet zelf zijn onder
geschikte plaats aanpakken".
In het najaar gaat Nagtegaal een
grootscheepse enquête houden
onder Texels bejaarden. Niet al
leen om te peilen welke recrea
tieve bezigheden ze willen, en of
die over het hele eiland verspreid
of centraal in Den Burg moeten
plaats hebben, maar ook en voor
al om hun mening te vernemen
over allerlei instellingen die altijd
voor ze, maar buiten ze om heb
ben gewerkt. Nagtegaal: "Ik kan
op die manier de coördinatiege
dachte wat meer gaan uitbou
wen. Ik verwacht een zeer grote
respons en hoop eens hard te ma
ken dat ouderen zelf ook ideeën
hebben over hun eigen leefmi
lieu. Dan kunnen ze ook eens
meetellen in het beleid".
Afgezien van zijn werk voelt Nag
tegaal zich ook persoonlijk pret
tig op het "Gouden Boltje'Y'Ik
heb 35 jaar in Leiden gewoond,
en ik was het zat, het hele stede
lijke klimaat. Ik baalde ervan el
ke dag weer in files te moeten
staan. Ik wilde frisse lucht en
hoopte altijd nog eens op een ei
gen huisje op een eigen stukje
grond. Dat zit er nu aan te ko
men".
Het karakter van de Texelaars be
schrijft hij als lopend van het ene
naar het andere uiterste. Aan de
ene kant een instelling van: zoek
het maar uit, wat afwachtend en
de kat uit de boom kijkend. Maar
aan de andere kant: valt het niet
goed, dan valt het ook niet goed.
"Dat laatste heb ik in Leiden
nooit zo extreem gemerkt", zegt
hij.
Komt het door de frisse lucht, ver
andering van omgeving? Nagte
gaal weet het zelf niet, maar op
Texel heeft zich een verandering
in zijn denken over het bejaar-
denwerk voltrekken. De integra
tiegedachte, alle leeftijdsgroepen
bij elkaar stoppen, heeft bij hem
plaats gemaakt voor de differen
tiatiegedachte. "Het is princi-
Leidse Kraakbond:
Met hulp van de Leidse Kraakbond werd hel pand Ketel boe tersteeg 3
gekraakt. Een pand in goede staal en behoorlijk bewoonbaar
LEIDEN - "Ook wij willen wo
nen". Zo heet een nieuwe ru
briek die de komende weken re
gelmatig in deze kolommen zal
verschijnen. De bedoeling ervan
is de woningnood onder allerlei
Leidse bevolkingsgroepen aan
de kaak te stellen, hetzij door
mensen die onder de woning
nood lijden aan het woord te la
ten, hetzij door instanties of
mensen die een stukje woning
nood "beheren" hun verhaal te
laten doen.
LEIDEN - "Nood kraakt wet",
dat is het gezegd, dat ten
grondslag ligt aan de oprich
ting van de Leidse kraak
bond. Met een groeiend aan
tal - ingeschreven - woning
zoekenden van zo'n 4000 en
een administratieve leeg
stand van 1144 woningen
vindt de Leidse kraakbond
het kraken van huizen, die
soms al langer dan een jaar
leeg staan, een gerechtvaar
digde aktie om de heersende
woningnood aan de orde te
stellen.
"Als je je ogen de kost geeft dan
zie je dat er vooral in de Leid
se binnenstad enorm veel
huizen leeg staan", aldus éen
van de woordvoerders van de
kraakbond. "Dat is des te
schrijnender als je het beleid
ziet van de vorderingscom
missie. Er is de laatste jaren
nauwelijks meer een huis
door de gemeente gevorderd.
De gemeente of Bureau Huis
vesting zeggen vaak dat pan
den die al lang leeg staan on
geschikt zijn om in te wonen.
Maar volgens ons worden ze
door de eigenaars opzettelijk
ongeschikt gemaakt voor
bewoning, bijvoorbeeld door
het plafond er uit te slopen, of
door de elektrische bedra
ding eraf te trekken.
De leegstand werkt verkrotting
in de hand. Hoe langer de
leegstand duurt, hoe meer
verkrotting. En verkrotte
panden bieden allerlei moge
lijkheden tot speculatie of
sloop. Vaak komen er dure
premiekoopwoningen voor in
■de plaats die de Leidse wo
ningzoekenden helemaal niet
kunnen betalen".
Uit het informatiestencil van de
Leidse kraakbond: "Als je
een huis gekraakt hebt ben je
niet strafbaar. Dat komt pas
met de anti-kraakwet. Als je
op het moment van het kra
ken op heterdaad betrapt
wordt ben je wel strafbaar!
Ook huisvredebreuk is straf
baar. Een huis is pas goed ge
kraakt als het bewoond
wordt, voor iedere bewoner
(kraker) moet er dus een bed
zijn, verder tenminste een ta
fel en een stoel. Het beste is
als er voor gezorgd wordt dat
er tenminste éen kamer be
woond uitziet. Als je hier niet
voor zorgt kan je er uit gezet
worden. Verniel niks in huis,
want ook dat is strafbaar. De
eerste 24 uur houdt iedereen
die binnen is zich zo rustig
mogelijk. Pas daarna heb je
zogenaamd "huisrecht". Als
de politie kan aantonen datje
er korter in zit kunnen ze je er
uit zetten. Ze moeten dat be
wijzen, hou dus altijd vol dat
je er langer dan 24 uur inzit".
Een woordvoerder van de
kraakbond: "Het doel van de
Leidse kraakbond is om
georganiseerd op te treden
tegen de leegstand. Het is in
het verleden wel tot regel
rechte knokpartijen gekomen
omdat drie mensen tegelijk
een huis wilden kraken. Dat
willen we natuurlijk voorko
men. Het is overigens niet zo
dat de kraakbond persé moet
kraken. Onze inzet is om wo
ningen voor het woningbe
stand te behouden. Wij geven
daarom informatie aan de
mensen over hoe het zit met
kraken. Er zijn erg veel foefjes
die wij hebben geleerd van
kraakbonden in andere ste
den. In Amsterdam bestaat
een heel grote kraakbond met
een hoge graad van organisa
tie. Het is erg belangrijk voor
de mensen om te weten wat
voor rechten ze hebben".
De vertegenwoordigers van de
kraakbond: "Wij kraken al
leen panden die al lange tijd
leeg staan en praktisch altijd
al aan het woningbestand zijn
onttrokken. Het argument
dat gezinnen door het kraken
van huizen minder snel aan
bod komen zou alleen opgaan
als er werkelijk iets aan de
leegstand werd gedaan. Bo
vendien willen wij ook zoveel
mogelijk gezinnen helpen
met het kraken van een wo
ning".
De eerste aktie van de Leidse
kraakbond betrof een aantal
panden in de Janvossensteeg:
"Deze aktie mislukte omdat
de HEMA deze panden be
veiligt tégen wonen met een
alarminstallatie". In me? heeft
de kraakbond een woning aan
de Ketclboetersteeg ge
kraakt. Dit pand behoort tot
het complex panden waar C.
A. binnen afzienbare tijd
een nieuwe vestiging wil
openen. Tegen deze nieuw-
bouwplannen lopen een groot
aantal beroepsschriften bij de
Kroon zodat het pand nog
lange tijd leeg zou staan.
Volgens de Leidse kraakbond is
het niet alleen onaanvaard
baar dat bedrijfsuitbreiding
ten koste gaat van betaalbare
woonruimte maar is het he
lemaal kwalijk als deze pan
den daarbij een jaar of langer
leeg staan.
"Het pand aan de Ketelboeter-
steeg is in behoorlijke staat en
goed bewoonbaar", zegt een
van de krakers. Bureau Huis
vesting heeft echter geen en
kele moeite gedaan om het
pand te behouden. Pas toen
het gekraakt was is er iemand
van Huisvesting wezen kij
ken om wat voor pand het nu
eigenlijk ging.
Een paar dagen later is er door
iemand van C. A. een
bruikleencontract aangebo
den. Dat betekent dat er geen
huur hoeft te worden betaald,
maar ook dat C. A. niets aan
het pand hoeft te doen. In fei
te komt het er op neer dat we
volkomen rechteloos staan
omdat we op de eerste de bes
te aanwijzing van de huisbaas
verplicht zijn het pand te
verlaten".
Binnenkort zal de Leidse
kraakbond starten met het
geven van informatie op een
wekelijks sprepkuur. Elke
dinsdag van 5 tot 7 uur in het
KWJ-gebouw op het Noord
einde: "We geven dan onder
andere meer informatie over
juridische kwesties, over de
woonruimtewet of over de
stand van zaken met de
kraakwet".
Wanneer de Leidse wethouder
van Volkshuisvesting, in na
volging van zijn Groningse
collega, mee zal doen aan een
sociale kraakaktie weet de
kraakbond nog niet: "Ik zie
Verboom nog niet kraken",
roept een van de woordvoer
ders. "Misschien als hij zelf
nog eens een huis nodig heeft,
LEIDEN - In de afgelopen tien jaar
werden in Leiden 27.781 kinde
ren geboren. Daarvan behoorde
ruim 41 procent (11.423) tot de
Leidse bevolking. Buiten Leiden
werden in die periode 1758
"Leidse" kinderen geboren. Het
aantal geboorten in Leiden gaf in
de loop der jaren een flinke da
ling te zien namelijk van 3394 in
1968 tot 2063 in 1977, een daling
van bijna 40 procent.
Een van de oorzaken is de verhui
zing van het Elisabeth Zieken
huis naar Leiderdorp in 1973.
Daardoor nam ook het aantal
"Leidse" kinderen dat buiten
Leiden werd geboren sterk toe.
Voor 1973 lag het aantal rond de
dertig, vorig jaar was het aantal
toegenomen tot 456, wat ruim
éénderde van het totaal aantal
Leidse geboorten is. Bij de daling
van het aantal geboorten, dat in
1969 duidelijk merkbaar werd,
wijkt Leiden niet af van de lan
delijke trend. Na 1975 valt er ech
ter weer een lichte stijging van
het aantal geboorten te constate
ren. In 1975 zorgde de Leidse be
volking voor 1U77 geboorten, in
1976 was dat 1173 en vorig jaar
was het gestegen tot 1229.
In percentages berekend bedroeg
het aantal Leidse geboorten per
1000 inwoners in 1969 nog 16.4 In
1975 was dat eenderde minder,
namelijk 10.9. In 1976 steeg het
weer tot 11.7 en vorig jaar werd jde
12 procent weer bereikt. Van de
13.181 Leidse geboorten die de
afgelopen tien jaar plaats hadden
was 51.2%. van de baby's een jon
getje en 48.8% een meisje.
Hoewel de laatste jaren meer jon
gens dan meisjes worden gebo
ren doen zich jaarlijks grote
schommelingen voor. 1972 was
het laatste jaar waarin imn
meisjes dan jongens werden ge
boren, namelijk 631 tegenover
611. Een zeer groot "overschot"
aan jongens was er in 1975. In dat
jaar werden er 598 jongens gebo
ren en 479 meisjes. Vorig jaar
werden er 590 meisjes en 639 jon
gens geboren. Het percentage
onwettige geboorten bleef in de
afgelopen jaren vrijwel constant.
De geboortecijfers voor het eerste
kind in een huwelijk vertonen na
1969 ook een voortdurende da
ling Tot dat jaar was er sprake
van een geleidelijke stijging In
de jaren zestig is die ontwikke
ling vooral beïnvloed door de
sterke toeneming van het aantal
jonge gezinnen (de naoorlogse
geboortegolf, die de huwbare
leeftijd bereikte). Ook het feit dat
men op jongere leeftijd trouwde
speelde daarbij een belangrijke
rol.
De band tussen het tijdstip waarop
men huwt en het krijgen van kin
deren is na 1969 steeds losser ge
worden. Bedroeg het aantal ge
boorten van het eerste kind in het
eerste jaar van het huwelijk in
1969 nog 41.6'/, in 1976 was dit
aantal slechts 15.2',. Vorig jaar
was er weereen lichte staging tot
17.3%. Het aantal geboorten van
het eerste kind na twee jaar hu
welijk steeg.
Dat de gezinsgrootte in de afgelo
pen jaren ook kleiner geworden
is blijkt uit de cijfers. In 1968 be
droeg het aandeel van de geboor
ten na het tweede kind nog 24
procent, m 1976 was dil aandei I
ruimschoots gehalveerd tot 9.5
procent. Opvallend is ook weer
het afwijkende beeld dat 1977
vertoont. Het aandeel geboorten
als derde kind en hoger V4 rl
de dal jaar een stijging ten op-
zichte van voorgaande jaren.
