De uitgevers van huis-aan-huis bladen
ZATERDAG 24 JUNI 1978
EXTRA
PAGINA 21
Het wordt wekelijks onge
vraagd bij duizenden gezin
nen in brievenbussen gede
poneerd. Soms verhuist het
daarna rechtstreeks in de
vuilniszak, zonder dat de
consument één letter tot zich
heeft genomen. Maar vaker
waarschijnlijk wordt zo'n
exemplaar met de nodige
gretigheid ingebladerd.
Tenminste: als het toene
mend enthousiasme om huis-
aan-huis bladen op de markt
te brengen daarvoor als be
wijs mag dienen.
Neem bijvoorbeeld de wijk
Zuidwest in Leiden. Er is een
tijd geweest dat daar weke
lijks zes gratis periodieken
in de bus rolden. Drie
wijkbladen: Alleman, de
Zuidwester en de Omroeper
en verder de Leidse Post,
Leidse Post week-end en
Leids Nieuwsblad. Dat duidt
op een ietwat overspannen
situatie. Van de drie
wijkbladen maakt geen dan
ook een florerende indruk.
De markt mag groot zijn: ze
heeft niettemin haar gren
zen. Zoals dat ook voor de
stad Leiden als geheel geldt.
Twee uitgevers hebben ge
tracht het al dan niet ver
meende 'gat' op de vrijdag op
te vullen en deden dat bijna
gelijktijdig: Lina gaf Leidse
Post Week-end uit en Buijze
het Leids Nieuwsblad. Lina
heeft de vrijdagse editie er
inmiddels aangegeven;
Buijze lijkt deze slag dus
voorlopig in zijn voordeel te
hebben beslecht. Al moet
nog worden afgewacht of het
Leids Nieuwsblad een echte
lange levensduur gegeven
zal zijn.
Het is een merkwaardig feno
meen, dat huis-aan-huis
blad. De uitgevers die de
bladen op de markt brengen,
houden hun kennis vaak in
de familie: het vak wordt
van vader op zoon doorgege
ven. Zo is het althans gegaan
bij drie grotere uitgevers in
de regio Leiden.
Leidenaar B.J. Lina leerde het
werk van zijn vader en het
zelfde geldt voor Rijnsbur
ger J. Verhagen. Drukkerij
Buijze in Noordwijk telt een
driekoppige directie: vader
J. sr., J. jr. en L.J.M.
Waar gaat het de huis-aan-huis
blad uitgever om? Ja, na
tuurlijk, om een boterham te
verdienen, die als het even
kan goed belegd moet zijn.
De commercie staat voorop;
het gaat om de advertenties:
redactionele artikelen zijn
ervoor om het blad leesbaar
te maken, zodat de adverten
ties meer kans op aandacht
maken.
Maar een zekere gedrevenheid
om op ieder zijn manier een
stukje communicatie bij te
dragen in de samenleving
kan de drie bovengenoemde
uitgevers niet worden ont
zegd. Zo kan Lina zich nog
altijd erg boos maken om
wat hij noemt de "denigre
rende houding die dagbla
den tegenover huis-aan-huis
bladen aannemen".
Want ook voor de redactionele
inhoud van zijn bladen be
staan criteria, de commer
ciële overvloed kent gren
zen, zoals verderop zal blij
ken. Verhagen, verzorger
van het lokale nieuws in een
groot aantal dorpen, zoekt
naarstig voort naar verbete
ring en vernieuwing van de
redactionele opzet van zijn
bladen.
Buijze legt de nadruk op het
verstrooiende karakter dat
met name het Leids
Nieuwsblad zijns inziens
moet hebben. En ook dat
vereist een aangepaste for
mule. De heren kunnen on
derling overigens felle con
currentiestrijd leveren. Zo
als tot uiting kwam in het
gevecht om de naam "Leids
Nieuwsblad", die zowel door
Lina als Buijze werd op-
geèist. Het kort geding dat
daarover werd gevoerd,
werd door Buijze op punten
gewonnen.
Een samenvatting van de ani
mo om op vrijdag huis-aan-
huis bladen in Leiden te ver
spreiden ziet er als volgt uit:
Buijze wil nog wel doorgaan,
Lina is blij dat hij ermee ge
stopt is en Verhagen ziet er
geen heil in.
Bijgaand de neerslag van een
aantal gesprekken met uit
gevers van dat opmerkelijk
fenomeen, die ongenode
gast: het huis-aan-huis blad.
"Mijn vader was een zeer
handvaardig, artistiek man
Geen pur sang zakenman. Aan
vankelijk was ik niet van plan
om hem op te volgen. Ik ben
werktuigkundige op de Grote
Vaart geweest. Als iedere jonge
vent had ik ook het idee om als
vrijwilliger naar Indonesië te
gaan. Maar je bent toch met zo'n
bedrijf opgegroeid. Toen ik ne
gen jaar was, hielp ik al: kran
tenlopen, enveloppen ophalen.
We maakten toen ook geboor
tekaartjes. Je had rose en blau
we. Je ging naar zo'n mevrouw
toe, die een kindje moest krij
gen, zodat je de enveloppen vast
kon schrijven en de postzegels
erop kon doen. De kleur van het
kaartje werd later vastgesteld"
B.J. Lina, Bart voor zijn vrien
den, heeft het graag over vroe
ger. al biedt het verleden geen
onbekommerde terugblik, en
kan hij zich nog kwaad maken
om conflicten die er zijn ge
weest. Gezeten in een leren fau
teuil, op een kamer ergens in
het bedrijf aan de Leidse Apo-
thekersdijk waar Lina de zaken
voor zichzelf in alle rust op rij
kan zetten. Een ambiace die
voor opwinding geen plaats
heeft. Fles wijn en rookwaar
binnen handbereik. Lina zit er
op zijn gemak bij. Al had hij bij
het eerste telefonische contact
laten weten niet veel trek in het
gesprek te hebben. Een huiver
die tot uitdrukking komt in de
aanwezigheid van een casset-
tecorder, om het gesprek voor
alle zekerheid op te nemen
Maar na afloop blijkt de knop
niet ingedrukt te zijn.
Lina is uitgever van de Leidse
Post en Zuid-Holland Post.
Bladen die op woensdag wor
den verpreid en een kapitale ge
zamenlijke oplage hebben:
142.000. De Leidse Post ver
schijnt alleen in Leiden; de
Zuid-Holland Post is opge
splitst in drie edities: één voor
de (wijde) omgeving van Lei
den, één voor de Rijnstreek en
één voor de kust- en bollen-
sta**. VRIJHEID
"Mijn vader is zo'n 28 jaar gele
den met de Leidse Post als huis-
aan-huis blad begonnen, eigen
lijk op aandrang van een com
binatie van middenstanders, de
Midza. Na de oorlog hadden wij
een volkomen vrijheid van pa-
pieraanschaf. Dat was een
unieke zaak. Mijn vader begon
de Leidse Post uit te geven als
nieuwsblad (ter onderscheid:
een nieuwsblad kent abonnee's
en wordt niet huis-aan-huis be
zorgd). Maar dat werd een aflo
pende zaak. De bladen, die ver
boden waren geweest, kwamen
weer op tafel. De mensen had
den ook weer behoefte aan een
dagelijks blad.
Toen zeiden de middenstanders
tegen mijn vader, we willen ad
verteren in een blad dat huis-
aan-huis wordt verspreid". Lina
sr. 'versleet' verschillende
drukkers: het Leidsch Dagblad,
Groen, Westerpers, de Volks
krant en anderen. Met alle
problemen van dien, want in die
tijd gold dat de ene drukker be
paalde verplichtingen had te
gen de andere, als hij een op
dracht c
De Leidse Post had vele jaren
het alleenrecht in Leiden, had
slechts concurrentie te vrezen
van dagbladen. Lina: "Maar
een dagblad uitgeven is heel
wat anders dan een huis-aan-
huis blad uitgeven. Ik pre
tendeer qua berichtgeving
geen dagblad te zijn, dat moe
ten we ook niet zijn. ik kom
wel in opstand tegen de deni
grerende houding die
dagbladen tegenover huis-
Bart Lina:
r'Het moet werkelijk nieuws
zijn"
aan-huis bladen
En ook tegen het gegoochel
met oplagecijfers. Er wordt zo
gemakkelijk gepraat over
10.000 meer of minder. Ik durf
ook niet tegen iemand te zeg
gen: ik heb in dat gebied hon
derd procent dekking. Ik
houd altijd rekening met een
marge van drie a vier pro
cent"
Ongemotiveerd
Aan die eenzame positie van de
Leidse Post als huis-aan-huis
blad kwam door heel Leiden
vorig jaar een einde door de
komst van het Leids
Nieuwsblad. Uitgegeven
door Buijze in Noordwijk, ie
dere vrijdag. Toeval of niet,
maar in dezelfde tijcj zag bij
Lina ook een nieuwe editie
het licht: Leidse Post week
end, dat eveneens op vrijdag
huis-aan-huis in de bus ging
rollen, terwijl de vertrouwde
uitgave op woensdag bleef
bestaan. Gevolg: een verwoe
de concurrentiestrijd op vrij
dag, waarbij het van meet af
aan duidelijk was dat of het
Leids Nieuwsblad of Leidse
Post Week-end in de race zou
afvallen. Het werd Leidse
Post Week-end.
Lina: "We hebben een kleine
opiniepeiling gehouden en er
bleek geen behoefte aan zo'n
blad te bestaan. Wij gingen op
den duur ongemotiveerd aan
het werk voor de vrijdagedi
tie. Je kunt zo'n blad dan blij
ven brengen en de schijn
wekken dat het goed gaat,
maar dan verlies je je gezonde
verstand als zakenman".
Lina zegt dat hij al twee jaar met
het plan rondliep om in het
week-end een huis-aan-huis-
blad op de markt te brengen.
De hoge advertentiebezetting
in de dagbladen op vrijdag
was voor hem een vingerwij
zing. "In het begin heb ik in
de vrijdageditie door mijn af
finiteit met de Leidse mid
denstand wel advertenties
gekregen. En dat zonder ge
rommel met prijzen: een klap
op de schouder kan iedereen
oplopen. Maar het liep niet.
De ondernemer Lina zegt
dan: werken, vechten, er te
gen aan. Maar de mens Lina
zei: jongens, we vechten onze
levensvreugde weg. Je krijgt
een stemming, die niet te vre
ten is. Ze (het personeel)
stonden er niet achter. Op
woensdag heb ik geen par
don, maar op vrijdag zag ik
het zelf niet meer zitten. Er
ging een zucht van opluch
ting door de zaak toen ik zei:
we doen het niet meer".
Met de ogen op de kust gericht
zegt hij dan: "Wij hoeven niet
tegen de mensen te zeggen:
als U dat betaalt, krijgt U dat
artikel. Er is momenteel een
beweging aan de gang, die dat
wel doet. Ik zal het nooit
doen.
Om advertenties te krijgen door
er een artikel aan te koppelen,
alleen omdat de toonbank
anders staat, daar heb ik een
afkeer van. Het moet werke
lijk nieuws zijn, en niet dat de
scheiding links of rechts zit.
Ik heb ook een gruwelijke
hekel aan advertenties, waar
op staat: aangeboden door die
en die. Net als die t.v.-uitzen-
dingen voor een goed doel.
Dan zie je allerlei figuren die
zo nodig de naam van hun
firma moeten noemen"
Buijze
In 1945 verscheen er in Noord
wijk een nieuw periodiek: De
Zeekant. Drukkerij Buijze
nam de uitgave op zich. En
dat terwijl er sinds 1889 al een
nieuwsblad in Noordwijk
was: "De Noordwijker", die
gemaakt werd bij drukkerij
Dorsman. De concurrentie
duurde voort tot 1963. Een fu
sie zorgde ervoor dat er
sindsdien in Noordwijk één
nieuwsblad uitkomt, met de
voor de hand liggende naam
"De Zeekant-De Noordwij
ker". Uitgegeven bij Buijze
Pers. Wiens stam sindsdien
diverse nieuwe loten heeft
gekregen: in 1968 De Voor-
houter, in 1972 De Sassen-
heimer, in 1973 De Warmon-
der, in 1974 De Hillegommer
en De Lisser, in 1977 het Leids
Nieuwsblad. Buijze Pers be
strijkt vrijwel de hele Bollen
streek, met een oplage van in
totaal 37.025 exemplaren. Het
Leids Nieuwsblad komt aan
een oplage van 39.000.
Door John Kroon
Het familiebedrijfje van opa
Buijze is dus gegroeid. Het
heeft een driekoppige direc
tie: J. Buijze sr., J. Buijze jr.
en L.J.M. Buijze. Buijze Pers
verschaft werk aan 25 mensen
en nog vijf part-tieners. Vorig
jaar werd in het bedrijf aan de
Noordwijkse Voorstraat een
nieuwe pers geïnstalleerd, die
maximaal 120.000 a 150.000
exemplaren kan draaien. Een
capaciteit, die de toenmalige
produktie (de bladen in de
Bollenstreek) verre te boven
ging: mede een reden om het
Leids Nieuwsblad van de
grond te tillen.
In een klein kantoortje ziet Loe
J.M. Buijze uit over de werk
zaamheden van het technisch
personeel. "Die nieuwe pers
is een groot voordeel", zegt
hij. "Dat is belangrijk in onze
situatie: het feit dat je zelf
drukt, maakt dat je commer
cieel meer mogelijkheden
hebt". Hetgeen behalve Buij-
ze's eigen periodieken ook de
verschijning van bladen als
de Ton Menkenkrant en het
carnavalsblad van De Deylk-
notsen oplevert. Buijze toont
zich vooralsnog tevreden met
het Leids Nieuwsblad: "Op 23
september zijn we begonnen
met het Leids Nieuwsblad.
We hebben gemiddeld per
week meer dan twintig pagi
na's gedraaid. Daarmee is de
bestaansmogelijkheid aange
toond. Al is het niet zo dat we
er al zijn. Er is nog een vrij
groot aantal mensen, dat nog
geen gebruik maakt van het
blad. Maar er zit groei in; het
gaat van week tot week be-
ter Te duur
''Voor het Leids Nieuwsblad
zagen we bij Voorbaat terdege
mogelijkheden. De dagbla
den buiten beschouwing ge
laten, verkeerde de Leidse
Post/Zuid-Holland Post in
een monopoliepositie. De
woensdageditie daarvan be
schouw ik als een goed blad,
maar wel te duur in de adver
tentietarieven. Wij leveren als
Leids Nieuwsblad een flink
stuk redactie, maar zien toch
kans om lagere tarieven te
hanteren. Als je de adverteer
ders ziet in de Leidse Post, dat
zijn vaak discountzaken en
dergelijke. Die zullen niet als
eerste in het Leids
Nieuwsblad adverteren. Wij
zijn een extra mogelijkheid
voor adverteerders die ge
woon de stad willen bereiken.
Op vrijdag was die gelegen
heid er, huis aan huis, niet.
In wezen zijn wij voor de
woensdageditie van de Leid
se Post niet zo'n concurrent.
Bij de opzet van het blad gok
ten wij op een categorie po
tentiële adverteerders, die
zich in die woensdageditie
niet thuisvoelen, om wat voor
reden ook. Van de woens
dageditie is maar een enke
ling naar ons gekomen. We
keken meer naar de huis-aan-
huis bladen als er zijn in Zuid-
West, Oegstgeest en de Me-
renwijk, die maar een stukje
Leiden bestrijken. Zoals er
ook mensen waren, die fol
ders maakten, bij gebrek aan
andere mogelijkheden. Daar
lag onze markt. Daarom zeg
ik: al zouden er zes Zuid-
Hollandposten of Leidse Pos
ten per week zijn, dan nog zou
er een markt zijn voor het
Leids Nieuwsblad"
Verrassing
Het kwam voor Buijze wel als
een verrassing dat vrijwel te
gelijkertijd met de verschij
ning van zijn Leids
Nieuwsblad de Leidse Post
met een soortgelijke uitgave
op vrijdagmiddag kwam. Een
duidelijke zaak was dat er
voor twee huis-aan-huis bla
den in Leiden op die dag geen
bestaansrecht kon zijn. Het
Leids Nieuwsblad heeft het
wel volgehouden, de Leidse
Post-vrijdag niet.
Buijze (die ontkent dat de con
currentieslag "heftig" zou
zijn geweest): "Ik geloof dat
de vergelijking tussen Leids
Nieuwsblad en Leidse Post
Week-end in alle kanten in
ons voordeel is uitgevallen.
Niet zozeer omdat we meer
advertenties hadden, maar
omdat we een leuk stuk Leids
nieuws brengen. Niet het
soort nieuws dat volledig wil
zijn, maar familiair, ver
strooiend nieuws, dat mensen
voor het slapen gaan kunnen
lezen".
Toch vragen insiders zich af of
Buijze het met zijn Leids
Nieuwsblad op de lange duur
zal kunnen volhouden. Zijn
zijn tarieven niet te laag?
Loe J.M. zegt er zelf over. "Dat
wij goedkoop zijn, past goed
op de markt waar wij ons op
richten. Maar we hebben onze
uitgaven nooit verkocht op
het feit dat ze goedkoop zijn"
Verhagen
Een steekproef onder de bevol
king van Rijnsburg, die niet
representatief, maar wel sig
nificant is. Vraag A: "Weet U
de Kortenaerstraat?" Ant
woord: "Ja, eh .nee, daar
ergens". Vraag B: "Weet U de
Loe Buijze:
"Verstrooiend nieuws voor het
slapen"
drukkerij van Verhagen?"
Antwoord: "Ja hoor, de derde
straat links" In de Korte
naerstraat dus.
Vroeger zat Verhagen aan de
Oegstgeesterweg, daarvoor
aah de Herenweg, de Tram
straat en de Langevaart. In
1922 is de drukkerij opgericht
in Loosduinen. In 1928 ver
huisde Verhagen naar Rijns-
burg en zag De Rijnsburger
het licht. Het weekblad be
staat dit jaar vijftig jaar. Ver
hagen is dus een begrip in
Rijnsburg.
J. Verhagen heet de directeur.
Slim en protestant, dat zie je
zo. Had eerst niet zo'n zin in
een gesprek, maar al weer
meer toen hij hoorde dat de
concurrenten/collega's uit de
omgeving ook hun medewer
king hadden verleend. Ver
hagen beschikt aan de Korte-
naerstraat in Rijnsburg over
een omvangrijk complex:
1100 m2 groot, terwijl de ves
tiging aan de Oegstgeester
weg een oppervlakte van 500
m2 had.
Collegiaal
Verhagen bleef aan de kant
staan toen in Leiden de huis-
aan-huis slag tussen Lina en
Buijze woedde. Hij zegt: "Ik
kon drie jaar geleden al met
zo'n blad beginnen. Maar dan
zeg ik: wat voor belang hecht
je eraan? Alleen je eigen za
kelijke belang? Dan doe je je
ideeële belang te kort. Als dat
zo is, dan buig ik niet. Dit
soort zaken moetje collegiaal
bekijken, met elkaar in de re
gio. Ieder kan er zijn functie
en brood hebben. Collegiali
teit heb ik wat het zaken doen
betreft met hoofdletters ge
schreven. Ik zal nooit ergens
beginnen waar een collega op
goede wijze voorziet in een
plaatselijke pers.
Kijk naar Buijze en de Bollen
streek: Buijze vervult een
plaatselijke behoefte en je
hebt ook een Weekblad voor
de Bollenstreek. Voor beide is
er een bestaan. Óm in een
plaats twee bladen te kunnen
hebben, moetje de zaak gaan
verdelen".
Maar ook zakelijk gezien zag
Verhagen de stad Leiden als
geheel niet zitten. "Je moet
zo'n stad kennen. Dat merkje
aan de manier waarop men op
zakendoen reageert. Je proeft
daaruit watje moet doen. Dat
is het Fingerspitzengefühl dat
je als zakenman moet hebben.
Een stad als Leiden lijkt wel
mooi, maar is het ook mooi?
Heeft het wel de stootkracht
van een moderne stad? Bij
voorbeeld: er is geen eredivi
sieclub (voetbal) en ook geen
eerste divisieclub. Is dat be
langrijk? Nee, maar wel teke
nend".
Verhagen prefereert het klein
schalige: de Rijnsburger, de
Oegstgeester Courant, het
Leiderdorps Weekblad en in
de Leidse Merenwijk Koper
molen Nieuws. Had vroeger
ook een blad in Leiden Zuid-
West, maar heeft dat overge
daan aan Leidsch Dagblad
B.V. ("Ik doe graag zaken met
dagbladen").
Het eigene
"Het zakelijke element is: je
moet zorgen datje in een be
hoefte voorziet: er is een
leemte in de markt, die moet
gevuld worden. Maar je hebt
ook een ideeële kant. Ik hecht
erg veel waarde aan het mens
zijn. Alles wordt hoe langer
hoe groter, de concerns, de
politiek, je krijgt steeds grote
re verbanden. Maar de mens
blijft een mens, in vreugde,
verdriet, kleinheid, een mens
met een huisje en een tuintje
voor en achter. Mijn uit
gangspunt is: voor ieder gezin
een krant te maken. Het eige
ne van een plaats, een wijk,
ligt me na aan het hart. Zo'n
Merenwijk die volstroomt
met mensen overal vandaan,
daar probeer ik iets voor te
betekenen. Zodat mensen er
zich thuisvoelen, bekend
worden met de wijk".
Verhagen is drukker, uitgever,
maar ook journalist. "Ik
schrijf zelf in De Rijnsburger.
Dat vraagt een enorme om
schakeling van mij. Als za
kenman moetje totaal anders
denken dan als redacteur. De
lezers begrijpen die geschei
denheid vaak niet".
'Zo'n huis-aan-huis blad hoort
een spiegel van de samenle
ving te zijn. Maar je schiet
misschien hier en daar tekort,
je zou meer willen doen. Ook
de journalistiek verandert ie
dere keer. Zo'n rubriek als
Van Amsterdam bij jullie
heeft. Dat vind ik uitstekend.
Met zulke veranderingen blijf
je journalistieK bij de tijd".
Verhagen heeft in het jaar
waarin De Rijnsburger jubi
leert, geen uitbreidingsplan
nen. Wil zijn bestaande uitga
ven uitbouwen, hij hoeft geen
nieuwe initiatieven te ont
plooien. Hij predikt het har
monie model: "We (de uitge
vers) zitten samen in die re
gio, die markt vullen we met
elkaar. Ik zou graag een
praatgroep van uitgevers en
journalisten hier in deze om
geving willen hebben. Dat je
elkaar beter leert kennen, met
elkaar praat over het vak.
Waarom niet?"
