Hans de Koster wil
zwarte Ple op
onze dem
verwijderen, want:
ZATERDAG 17 JUNI 1978
DEN HAAG - Een statig
huis aan. het deftige
Haagse Lange Voorhout.
Beneden is een filmmaat
schappij gehuisvest.
Langs de met filmaffiches
behangen trappen komt
men op de bovenste ver
dieping in het kantoor te
recht van Henri Johan de
Koster. Hans de Koster,
lid van de Eerste Kamer
voor de VVD, is enkele
weken geleden benoemd
tot voorzitter van de As
semblee van de Raad van
Europa. Lang geleden
was hij directeur van
meelfabriek "De Sleu
tels" en bracht zijn jeugd
in Leiden door. Reden ge
noeg om eens met hem te
spreken over zijn Leidse
ervaringen, maar vooral
zijn politieke loopbaan en
zijn visie op de taken van
de Raad van Europa.
De Raad, van Europa is een raadgevend orgaan, maar
aan wie of wat en waarover het nu precies advies
levert, zal menigeen niet erg duidelijk zijn.
De Kosten "De Raad van Euro
pa is naast de Benelux de
oudste Europese organisatie.
Na de Tweede Wereldoorlog
gaven de Verenigde Naties de
verklaring van de rechten van
de mens uit. De democrati
sche landen van Europa, dat
waren er toen vlak na de oor
log niet zoveel, vonden datje
aan zo'n verklaring alleen niet
veel hebt. Beter was het een
verdrag op te stellen, dit te te
kenen en je er dan ook aan te
houden. Op die manier is de
Raad van Europa ontstaan.
Enerzijds bestaat die Raad van
Europa uit een comité van
ministers van buitenlandse
zaken. Dit vergadert onder
wisselende voorzitters. Nu is
dat Malta, de volgende zal
Nederland zijn. Minister Van
der Klaauw.
Anderzijds is er de parlementai
re assemblee van de Raad van
Europa. Hiervan wordt de
voorzitter gekozen voor een
periode van driejaar. Er is dus
gestemd en toen ben ik geko-
De parlementaire assemblee
neemt resoluties aan en doet
aanbevelingen aan het comité
van ministers. Er zijn zittin
gen met het comité van minis
ters en er vindt contact tussen
de voorzitters van beide or
ganen plaats.
Sinds de oprichting van de
Raad van Europa is het aantal
initiatieven en verdragen uit
gebreid en verbeterd.
Dit alles speelt door in de par
lementen van de afzonderlij
ke landen.
Die uitbreiding van de rechten
van de mens in de sociale sec
tor bijvoorbeeld, die in april
door het ministerscomité is
aangenomen, was een aanbe
veling van de parlementaire
assemblee.
Vormden aanvankelijk de rech
ten van de mens de hoofdtaak
voor de Raad van Europa, te
genwoordig begeeft de Raad
zich op een veel ruimer ter
rein. Culturele verdragen,
terrorisme, sociale voorzie
ningen, gezondheidszorghet
recht om te sterven, zijn stuk
voor stuk zaken die welis
waar nauw met de rechten
van de mens samenhangen,
maar nu door afzonderlijke
commissies van de Raad wor
den behandeld.
Overlapping
Bestaat nu niet het gevaar dat
de werkzaamheden van de
Raad van Europa en de Eu
ropese Gemeenschap elkaar
overlappen?
De Koster onderkent dat gevaar
wel degelijk. Maar heeft geen
angst dat daardoor de rol van
de Raad van Europa aan
waarde inboet. "Omdat, in
dien de EG erin geslaagd zou
zijn om te worden tot een Eu
ropese Unie, dan was dat een J
bijzonder nauwe samenwer
king geworden.
Wat is de praktijk vandaag in de
EG? Kijk naar de stemproce-
dure in de ministerraad. Dat
is er één van unanimiteit. Als
er één land van de negen te
gen is, dan gebeurt het ge
woon niet.
Dat is precies de praktijk van de
Raad van Europa. Daar wer
ken we ook met unanimiteit.
Onze parlementaire as
semblee is raadgevend. Het
Europees Parlement is van
daag in wezen hoofdzakelijk
niet meer dan raadgevend.
Ze kunnen een lid van de Euro
pese Commissie (het dage
lijks bestuur van de EG - red.)
wegzenden, maar ze kunnen
geen nieuwe benoemen.
De parlementaire assemblee
zou niet het recht willen heb
ben om ministers weg te zen
den. Dat heeft geen zin. Wij
kijken naar de resultaten. En
dan zien we dat veel van onze
adviezen door de lidstaten
zijn opgevolgd.
De Koster heeft bij zijn benoe
ming gezegd dat de Raad van
Europa zich meer dan nu het
geval is zou kunnen bewegen
op het gebied van de bestrij
ding van terrorisme. "Zelfs
indien in het kader van de
Europese Gemeenschappen
maatregelen worden geno
men wordt het probleem van
het terrorisme niet opgelost
De terroristen zullen eenvou
dig naar andere landen uit
wijken"
Hoe ziet hij die bestrijding van
het terrorisme gestalte krijgen
op een groter gebied?
''Het was van mij meer kritiek
op de ministers van justitie
van de negen lidstaten van de
EG. Zij nemen maatregelen
om het terrorisme te bestrij
den. Maar terrorisme houdt
natuurlijk niet op aan de
poorten van de EG. Het houdt
ook niet op aan de poorten
van*Zwitserland, Oostenrijk,
Zweden, dus de niet-leden
van de EG. Juist degenen, die
niet tot de EG behoren, maar
wel lid zijn van de Raad van
Europa (elf Europese landen)
moeten zich ook met die be
strijding gaan bemoeien.
Door je te beperken tot dié ne
gen EG-landen, ga je andere
leden van de Raad van Euro
pa buitensluiten. In een aan
eengesloten blok kun je die
bestrijding veel effectiever
gestalte geven".
daar wat is dan het gevolg voor
de wereld?
'Dan zijn ze in ieder geval Eu
ropa uit. Dan zijn wé al een
heel stuk verder"
Is dat niet een wat gemakkelijke
oplossing. Lijkt dat niet een
beetje op je vuile boel naar het
straatje van je buurman ve
gen?
"Die terroristen die politieke
doeleinden hebben willen de
democratie ondermijnen.
Dus beperken ze zich op dit
moment tot landen die demo
cratisch zijn.
In Afrika bijvoorbeeld is het
een heel andere situatie. Niet
vergelijkbaar met Europa.
In eerste instantie gaat het erom
de democratie te bescher
men. Dus kom je vanzelf in
West-Europa terecht. En
Amerika en Canada natuur
lijk. Die hebben ook met ter
rorisme te kampen. Maar die
moeten dan maar zelf een
oplossing zien te vinden. Dat
doen ze ook. Er is een nauwe
samenwerking tussen de VS
en Canada in de bestrijding
van het terrorisme".
Terugkomend op de schending
van de rechten van de mens.
Kan hij voorbeelden noemen,
waarbij de Raad van Europa
te hulp is geroepen?
"Ierland heeft gelijk gekregen
van de Raad in de zaak tegen
Groot-Brittannië. De behan
deling door de Britten van
IRA-gevangenen was duide
lijk in strijd met het verdrag"
En op kleinere schaal, in minder
extreme situaties?
'Als er een brief in Straatsburg
komt van een inwoner uit
Wolvega en er staat alleen zijn
adres op en de kreet "Help
mij". Dan komt er een com
missie onderzoeken wat er
aan de hand is. Dan blijkt
soms dat het een kwestie is
waarbij de staat tekort schiet
ten aanzien van de rechten
,van de burger.
Export-produkt
Dat is daarom zo belangrijk
omdat wij graag willen dat de
democratie een export-pro
dukt is. Maar je kunt die de
mocratie alleen exporteren
als er geen zwarte plekjes op
zitten. En die blijken er nog
zoveel te zijn dat de commis
sie voor de rechten van de
mens en de rechters het er
nog erg druk mee hebben.
De alles om zich heen grijpende
staat die blijkt plotseling
weer handelingen te verrich
ten waardoor de vrijheid van
de burgers meer beperkt is
dan noodzakelijk. En daar
moeten wij voor waken. Wij
tikken het betrokken land
niet alleen op de vingers. Het
betreffende land moet jaar
lijks kunnen aantonen dat het
't leven gebeterd heeft.
Terug naar de tijd dat hij
staatssecretaris van buiten
landse zaken was onder Luns
in het kabinet De Jong
"De Jong, fantastische man.
Ongelooflijk goeie minister
president. Een crisisbeheer-
sër met een grote mate van
rust, een grote mate van
overwicht, een grote mate van
wijsheid. De grootste fout die
de KVP heeft gemaakt is hem
bij de daaropvolgende ver
kiezingen een plaats ergens
onderaan de lijst aan te bie
den".
Daarna minister van defensie
in de regering-Biesheuvel
Een verrassing die defensie-
post. Algemeen werd ver
wacht dat hij minister van
buitenlandse zaken zou wor
den.
"Ik was heel duidelijk kandi
daat voor buitenlandse zaken.
Maar Schmelzer, Biesheuvel,
Udink en Geertsema waren in
Londen geweest en hadden
daar de zetels verdeeld. Dat
was al vóór de verkiezingen
gebeurd"
Door
Annemiek Ruygrok
Overgang
Heeft hij het moeilijk gehad met
die benoeming?
"Het was natuurlijk een grote
overgang. Ik had me voor die
tijd voornamelijk met bui
tenlandse zaken beziggehou
den. Maar defensie is de ster
ke arm van buitenlandse za
ken. De NAVO-kwesties
vormden dan ook een uitda
ging voor me.
Het grote mankement vond ik
dat we in mei (1971) begonnen
zijn en in juni het jaar daarop
al demissionair waren. Op
zo'n groot ministerie als de
fensie heb je echt die vier jaar
nodig om iets te doen. In één
jaar kan dat niet".
Dat is natuurlijk wel het risico
van een democratieDat je als
regering niet de volle vier
jaar uitzit.
"Natuurlijk. De democratie is
het beste systeem of - zoals
sommigen zeggen - het minst
slechte. En de samenhang
van het kabinet-Biesheuvel
was één-tiende van die in het
kabinet De Jong. Dat heeft er
toe geleid dat het toen door
Hans de Koster: overeenkomst met Rembrandt
interne verdeeldheid ten val
is gekomen. Je moet de con
sequentie aanvaarden.
Maar ik was op dat moment op
dat ministerie met een lange
aanloopperiode bezig. En ik
geloof dat een defensienota,
die elke minister in zijn
ambtsperiode moet maken,
datje die in je tweede of derde
jaar moet maken. Ik heb nu
meer een testament geschre
ven in dat jaar en ben toch blij
dat veel ervan inmiddels is
uitgevoerd".
Val je in zo'n aanloopperiode
niet erg terug op je ambtena
ren. En schuilt daar geen ge-
"Op de eerste dag eigenlijk heb
ik al een belangrijke beslis-
v sing moeten nemen. Tot dan
toe waren er op deferisie drie
staatssecretarissen, één voor
elk onderdeel van de krijgs
macht. Als ik met dat systeem
was doorgegaan, terwijl ik
zelf nieuw was op defensie,
dan loopje aan de leiband van
de drie staatssecretarissen.
Als buitenstaander raak je
dan in een ivoren toren ver
zeild en weetje niet meer wat
er aan de hand is.
Ik ben me zelf toen met die
krijgsmacht gaan bemoeien,
me in die problemen gaan
verdiepen. Je hebt dus eigen
lijk een lange aanlooptijd no
dig. Je denkt daar als minister
voor vier jaar te zitten. Daar
mag je toch vanuitgaan. Als ik
toen geweten had dat het
maar voor één jaar was, dan
had ik dat ene jaar natuurlijk
heel anders gemaakt".
Stel dat u nu minister van de
fensie zou zijn onder Va n Agt.
Zou u dat willen en zo ja,zou u
hel dan anders doen dan
Scholten?
"Ik kan me erg goed vinden in
het beleid van minister Schol
ten. Ik vind dat hij het zeer
bekwaam doet.
Indien ik nu aan het kabinet
had deelgenomen, had ik al
leen maar voor buitenlandse
zaken in aanmerking willen
komen. Ik heb mijzelf daar
voor echter uitgerangeerd. En
het fijne is dat dit voorzitter
schap maar voor drie jaar is.
En die staan wel vast".
(Lacht): "Tenzij ik het zo
slecht doe dat ze mij eruit
gooien.
Dat is een prettige uitdaging. Je
kunt in die drie jaar wat be
reiken".
Neutronenbom
Wat is zijn mening als ex-defen-
"Bewapening, zoals die nu
wordt gepleegd, vind ik een
schrikbarende zaak. De con
ventionele bewapening en de
atomaire moeten zo snel mo
gelijk worden teruggebracht.
Maar ik ben wel van mening dat
je een neutronengranaat he
lemaal niet hoeft te produce
ren om hem in onderhande
lingen te gebruiken. Ik weet
niet of het verstandig is om
van te voren als NAVO te zeg
gen: "We gaan hem niet ma
ken". Het is een verschrikke
lijk wapen. Als je hem gaat
maken, moet je van tevoren
weten dat het in het belang
van de vrede is. En als je deze
mening bent toegedaan, dan
kan ik me voorstellen, dat het
in de onderhandelingen
brengen van een eventuele
produktie nuttig kan wer
ken".
Na zijn ministerschap keerde
hij terug in de Tweede Kamer
als kamerlid. Waarom?
"Ik vind het fout als je gekozen
hebt voor de politiek en je
bent kamerlid en wordt ver
volgens minister, om daarna
te zeggen: "Nou voor mij
hoeft het niet zo meer" en er
dan uit"te lopen".
Dus de stap van ex-minister
Duisenberg die nu een top
functie bij de Rabo-bank heeft
aanvaard, kan hij niet waar
deren?
"Ik maak voor Duisenberg een
uitzondering, want die was
geen kamerlid toen hij minis
ter werd. Ik heb begrip voor
het feit dat hij gezegd heeft
dat de werkomstandigheden
moeilijk zijn. Want als je ge
wend bent om heel georgani
seerd te werken, dan moetje
niet in de Tweede Kamer
gaan zitten zonder je te reali
seren dat het er dikwijls heel
ongeorganiseerd toegaat. En
dat is ook wecY een gevolg van
de democratie. Als je een
schema hebt opgebouwd
voor de hele week en je zegt er
niet bij dat het tien keer kan
veranderen. Ik herinner me
nog dat er dagen waren dat
mijn vrouw zei: "Weetje datje
twaalf keer hebt opgebeld en
de ene keer zei je dat je niet
kwam eten en de andere keer
weer wel"? En niet iedere
geest is geschikt om zo on
georganiseerd te werken.
Maar ik vind het een grote fout,
dat toen ik in de Tweede Ka
mer kwam, na mijn minister
schap, dat ik de enige minis
ter van het kabinet Biesheu
vel was die nog in de Kamer
zat. Dat vind ik gewoon on
juist. Als men voor de politiek
(Foto Dirk Ketting
Staatssecretaris
Indertijd is hij van directeur
van de meelfabriek overge
stapt naar het staatssecreta
riaat van buitenlandse za
ken. Was dat geen vreemde
overgang?
"Niet één van de grootste. Als
staatssecretaris zit je toch in
een leidinggevende functie.
Het is natuurlijk anders als je
plaatselijke molenaar bent en
je beperkt je tot dat plaatse
lijke molenaarsbestaan.
Maar vijftien jaar lang was ik
voorzitter geweest van de in
ternationale vereniging van
meelfabrikanten. Ik heb daar
veel moeten bemiddelen tus
sen allerlei internationale
conflicten. Vervolgens was ik
voorzitter van het verbond
van werkgevers geworden,
was aanwezig geweest bij de
international landbouwbe-
sprekingen. Ik heb heel nauw
mede-geijverd voor de tot
standkoming van de Europe
se Gemeenschap. Ik zat in de
Sociaal Economische Raad
(SER). Ik heb in het econo-
misch-sociaal comité van de
EG gezeten en tenslotte was
ik woordvoerder van de Eu
ropese industrie ten opzichte
van de Europese Commissie
en de ministerraad. Nou ja,
dan heb je zoveel contacten
gehad en ervaring opgedaan.
De problematiek van staats
secretaris daar had ik toen
niet zoveel moeite meer mee.
Bovendien als je in de SER
komt te zitten, bekijk je de
problemen steeds meer door
de bril van het algemeen be
lang en neem je, zonder datje
het eigenlijk merkt, afstand
van je eigen bedrijf'.
Hans de Koster studeerde eco
nomie in Amsterdam. Haalde
zijn kandidaats, maar maak
te de studie niet af.
„Dat komt zo: Mijn vader is op
latere leeftijd getrouwd. Hij
zat in de diplomatie, Maar
toen zijn broer overleed, die
toen directeur van de meelfa
briek was, ging hij uit de di
plomatie en werd stadhouder
van die fabrieken. Daarna is
hij getrouwd. En omdat hij al
ouder was, wilde hij dat ik de
zaak zo snel mogelijk zou
overnemen. Hij vond een doc-
toraal-examen niet zo nodig.
Buitenlandse ervaring achtte
hij veel belangrijker. Ikzelf
vond het maar een halve stu
die, maar ik kwam door zijn
idee wel in Londen, Dublin en
Amerika terecht. Daar heb ik
de ervaring opgedaan die
toch deels mijn latere loop
baan heeft bepaald. En ik ge
loof dat als ik toen mijn doc
toraal had gehaald dat intus
sen de economie dusdanig
zou zijn gewijzigd, dat het
voor mij toch acabadabra zou
zijn geworden".
Hij haalt lachend een cartoon te
voorschijn waarop een man
getekend staat, die met een
glas in zijn hand tegen een
ander zegt: "Ik weet nu, op
mijn 63ste zoveel, ik heb zoveel
ervaring opgedaanMaar het
heeft allemaal betrekking op
aluminium"
©it is aan mij voorbijgegaan.
In plaats van aluminium had
daar voor mij "meel" kunnen
staan. Het was zo grappig ik
las dit op de dag dat ik drieën
zestig werd. Het is zo waar
hè"?
Leiden
Herinneringen aan Leiden, het
Leidsch Dagblad dat door
zijn voorouders van de Sijt-
hoff-kant werd opgericht. Een
familiebedrijf dat in ere is ge
houden.
'ik heb in mijn prille jeugd veel
bij mijn grootmoeder Sijthoff
gezeten, voor wie ik een grote
bewondering had. Ze deed
veel zelf voor de krant. Hield
de boekhouding bij. Dan
werden die grote klappers
door de tuin naar haar ge
bracht in haar huis op de Wit
te Singel. Wij mochten mee
helpen, de kruiswoordpuz-
/zels oplossen die ze een tijd
lang zelf maakte. Dan kon ze
zien of ze niet te moeilijk wa-
Taalkundig was ze zeer scherp.
Ze had een rubriek van toeris
tische vragen. Ik herinner me
een vraag in die rubriek: "Wat
moet ik doen voor het roesten
van m'n fiets"? Dan ant
woordde ze: "Voor het roes
ten van uw fiets moet u hem
twee weken in de regen laten
staan. Wilt u iets doen tégen
het roesten van u fiets
Lacht hartelijk.
'Ik heb een zonnige jeugd ge
had in Leiden. Na de Eerste
Wereldoorlog en net vóór de
crisi^. In mijn studententijd
in Amsterdam heb ik die cri
sis zeer bewust meegemaakt.
Maar in Leiden had ik een on
bezorgd leven. Op de hbs had
je veel minder te maken met
problemen dan de jeugd van
Als ik nu met de kinderen ge
schiedenis doe, dan is dat de
geschiedenis van gisteren. Je
leefde toen als kind meer geï
soleerd. Je begon met de ge
schiedenis ver vóór Christus
en eindigde bij het begin van
deze eeuw. Veel verder kwam
je niet.
Toch is het fout om in zo'n be
schermd milieu op te groeien.
De klap komt later veel har
der aan. Dat geïsoleerde van
vroeger is helemaal verdwe
nen. De school, de televisie,
de pers die niet meer zo zoet
sappig is als vroeger. Mijn ei
gen kinderen heb ik heel an
ders opgevoed.
Vroeger had je als kind moeite
je op de hoogte te stellen van
wat er in de wereld leefde. Dat
is nu tot normale proporties
teruggebracht.
Ik heb de allerbeste herinnerin
gen aan mijn jeugd, maar ik
geloof niet dat ze slechter
zouden zijn als er wat meer
gordijnen voor mij waren
opengetrokken".
De beste herinneringen heeft hij
ook aan het 3-oktober-feest.
Van 's morgens zeven uur in
het Van der Werff-park tot 's
avonds laat bij het vuurwerk.
De vlaggetjes op de tram.
Daar leefde je weken van te
voren naar toe. En als de ijs
baan openging. Dat was ook
een feest. Ik heb mijn vrouw
trouwens op de ijsbaan leren
kennen".
Drie oktober vieren is er nu niet
meer bij.
'Nee als politicus blijft daar
weinig tijd voor". De laatste
tijd ben ik op 3 oktober altijd
in Straatsburg. Dan heb ik de
gewoonte die dag te beginnen
met iets rond 3 oktober. Vorig
jaar 3 oktober hebben we de
Spanjaarden juist op die dag
welkom geheten. Toen zijn
we dus begonnen met 3 okto
ber 1574. Maar de laatste 3 ok
tober heb ik zeker wel tien
jaar geleden gevierd".
Rembrandt
Terugkomend op zijn voorzit
terschap in StraatsburgHij
is nu drieënzestigZiet hij de
ze functie als afsluiting van
zijn politieke carrière?
"'Heel duidelijk. Ik ben net in de
Eerste Kamer gekozen voor 6
jaar en je moet tijdig ruimte
maken voor jongeren. Ik zie
deze functie echt als een af
sluiting van alle activiteiten
op politiek gebied. Het enige
wat ik hoop voort te zetten
misschien daarna is het voor
zitterschap van de vereniging
Rembrandt.
Nu zult u zich afvragen waar
om? Ik denk dat het is omdat
er tussen Rembrandt en mij
deze overeenkomst bestaat:
We zijn allebei in Leiden ge
boren als zoon van een mole
naar en we hebben allebei
uitrindclijk een ander vak
gekozen".
