Nationalisme
nog altijd
dwarsligger
EG-gedachte
Generaal gaat
paus ontvoeren
'Rome liet de
joden barsten
'Europa, gemeenschap in wording'
Sex is hoofdmotief in
nieuwe roman Robbins
Gedegen
opbouw
Boeiend verhaal over
een boeiende vrouw
DONDERDAG 15 JUNI 1978
ÉXT-R A
PAGINA 18
Het is gemakkelijk om de Europese Gemeenschap af te kraken, zoals de buitenstaander
wellicht geneigd is te doen, omdat er in de twintig jaar van haar bestaan nog weinig
spectaculairs is bereikt en vooral omdat de dingen, die scheef gaan eruit springen, zoals
de boerenrellen, de visserij oorlog, de boterberg, de melkzee en de wijnpias om maar
enkele voorbeelden te noemen.
Maar ook de beter geinformeerden laten sceptische geluiden horen, omdat er van de
verheven doelstellingen van de EG nog maar een schijntje is verwezenlijkt. Het nationale
instinct om niet te zeggen het nationalisme, nog altijd sterker dan de Europese gedachte,
is de grote dwarsligger. Maar wie zich overgeeft aan louter zwartgalligheid getuigt van
een jammerlijk tekort aan historisch perspectief.
"Eerst sterft de droom" door
Harold Robbins. In een ver
taling van H.J. Oolbekkink
verschenen bij Elsevier Ne
derland in Amsterdam
32.90).
Kortgeleden zagen wij in Rot
terdam een boekwinkel,
waarvan twee etalages ge
heel waren vrijgemaakt
voor evenzovele gedood
verfde kassuccessen. Eén er
van was geheel gewijd aan
"Het Brieschende Paard"
van tekenaar-auteur Rien
Poortvliet, de man die drie
prinsen en de kroonprinses
bij de introductie van zijn
boek zag verschijnen. Zoveel
vorstelijke belangstelling
was er niet voor het andere
boek, dat een volledige eta
lage had toegewezen gekre
gen. Harold Robbins heeft
dat ook niet meer nodig. Vol
gens de uitgever rinkelt er
toch wel elke minuut ergens
ter wereld een kassa voor
een werk van deze lopende-
band-producent-van -best
sellers.
Daarom durfde die Rotter
damse winkelier het aan
Robbins jongste roman zo
hoog in de etalage op te sta
pelen. Bij tientallen lagen de
dromen te sterven achter het
glas.
Helaas, wij zijn beslist niet
kapot van dit laatste "mees
terwerk" van Harold Rob
bins. We hebben het al eerder
moeten constateren: hij is de
slijtageslag van het eeu wige-
moeten aan het verliezen.
Kennelijk heeft hij zichzelf
tot taak gesteld steeds maar
kassuccessen te schrijven.
Daarom sleept hij er alles en
alles bij wat maar tot lezen
kan noden.
De geest van de tijd drijft hem
daarbij in de hoek van de
sex. Aanvankelijk was dat
een goed gedoseerd bestand
deel van zijn verhalen, lang
zamerhand werd het aandeel
groter en inmiddels is het al
tot een hoofdmotief uitge
groeid. Want zijn hoofdper
soon bouwt een privé-impe-
rium op dankzij die hang
Natuurlijk kan een bestseller
niet zonder een succesrijke
hoofdfiguur. Het is Gareth
Brendan die miljoenen kan
vergaren via op sex beluste
mensheid. Hij bezorgt ze
"eten en drinken" in de vorm
van tijdschriften die nog niet
zo lang geleden als vieze
blaadjes zouden zijn betiteld
maar tegenwoordige als
sexuele lectuur een gemak
kelijk entree in huiskamers
hebben. Wat dat betreft gaat
Robbins helemaal met zijn
tijd mee.
En dat alles weer gegarneerd
met technische verhande
lingen hoe sex het beste be
dreven kan worden. In ons
gevoel zinloze passages.
Robbins is op zijn best als
pure verteller. Dan kan hij
zijn lezers gemakkelijk mee
slepen. Maar hij wordt dat
minder en minder. In "Eerst
sterft de droom" vervalt hij
in een soms vervelende de
taillering, die bovendien
veel vaart uit het verhaal
uit.
Robbins - we weten het - heeft
een soepele verteltrant. Die
kan men ook in dit boek weer
terugvinden. Maar de gehele
geschiedenis is zo weinig
uitgediept, de optredende
personen zijn zo weinig ge
profileerd en het taalgebruik
vaak dermate grof, dat er al
les bij elkaar een vrij op
pervlakkig verhaal over
blijft. Alleen de routine is
niet voldoende
KOOS POST
Niet zo heel lang geleden - wat be
tekenen tenslotte dertig jaar? -
stonden de tegenwoordige lidsta
ten elkaar naar het leven. Na
eeuwenlange onderlinge konflik-
ten slaan ze nu, hoewel nog aar
zelend en wantrouwend, de han
den ineen in een uniek grenzen
overschrijdend samenwerkings
verband, dat meer is dan een ex
periment, omdat de zaak een
voudig niet meer kan worden te
ruggedraaid.
Ons deel van Europa is bezig moei
zaam te leren functioneel samen
te gaan, samen te denken en sa
men te leven. Niet wegens een ir
reëel hoogdravend idealisme,
maar puur uit bittere noodzaak.
Want op de meeste gebieden
kunnen de EG-landen het afzon
derlijk al lang niet meer klaren.
Immers van wat er nog over is van
het vrije Europa is een verbrok
keld en uiterst kwetsbaar rand
gebied, dat binnen de niet-com-
munistische wereld in de tang zit
tussen Japan en de Verenigde
Staten, met een in vele opzichten
verouderde economische struc
tuur en nog te weinig industrieel
wetenschappelijk onderzoek.
De ombuiging in bovennationale
richting kan nauwelijks anders
dan langzaam in haar werk gaan,
omdat we hier tenslotte te maken
hebben met landen, die in tal van
opzichten - mentaal en materieel
- ongelijksoortige grootheden
zijn.
Daar komt nog bij, dat de Negen
door de economische crisis ge
dwongen zijn om van koers te
veranderen, gericht op algemene
versobering om gezamenlijk te
overleven, in plaats van zich te
storten op een onstuitbare wel-
Vlotst
De negatieve integratie - oprui
ming van douane-barrières - is
nog het vlotst verlopen, ook om
dat daar reeds een begin was mee
gemaakt door de Organisatie
voor Economische Samenwer
king en Ontwikkeling (OESO) en
door de Europese Vrijhandels
Associatie (EVA). Men mag ver
wachten dat de EG ook het hoofd
zal weten te bieden aan de door
de crisis opstekende neigingen
tot protectionisme.
"De ondergang van de Mary
Deare" door Hammond In-
nes. In een vertaling van N. G.
Hazelhoff verschenen bij El
sevier Nederland in Amster
dam (f 13,50).
Hammond Innes heeft als au
teur van spannende en avon
tuurlijke verhalen een flinke
faam opgebouwd in Enge
land en Amerika. Inmiddels
zal hij zich ook in ons land wel
een kring van bewonderaars
hebben opgebouwd, want
zijn boeken kenmerken zich
door een gedegen opbouw,
een gevoel voor detaillering
en een prettige vertreltrant.
Althans, de meeste van zijn
werken. En in die rij hoort
ook deze "ondergang van de
Mary Deare" thuis.
Natuurlijk speelt het toeval ook
hierbij een grote rol. Want het
is niet meer dan toeval, dat de
verteller van het verhaal - de
eigenaar van een bergings
vaartuig - de "Mary Deare"
enkele malen achtereen ziet
onder vreemde, bijna sook-
achtige omstandigheden. Het
schip wordt een "drijvende
doodkist" genoemd.
We zullen hier niet allemaal
herhalen, wat ermee gebeurt.
Het is nogal verrassend, soms
zelfs een tikkeltje ongeloof
waardig, maar wel zo goed
neergezet, dat het eer aandoet
aan Innes' faam.
KOOS POST
De EG is verder gegaan dan alleen
maar het afbreken van de ta
rief-binnenmuren. Zij schiep een
gemeenschappelijk buiten tarief,
dat vooral dient als onderhande
lingsobject over lagere tarieven
met andere handelspartners, zo
dat de Europese verbruiker ook
daarvan profiteerde.
Wat de positieve integratie betreft
is de belangrijkste streep aan de
balk de gemeenschappelijke
landbouwpolitiek, tot stand ge
komen dank zij het Franse eigen
belang. Bij alle gejuich daarover
mag mén niet blind zijn voor de
nieuwe problemen en spannin
gen, die deze heeft opgeroepen,
zoals de reeds genoemde over
schotten en de in het gedrang ge
komen kleine boeren. Een ener
gie- en vervoersbeleid ontbreken
nog altijd, evenals een regionaal
beleid, terwijl er ook op sociaal
gebied nog van alles te doen is en
de werkloosheid gezamenlijk
met kracht moet worden bestre
den.
Een ander pluspunt was de activi
teit van de Europese Kolen- en
Staal Gemeenschap, waarmee
het allemaal begonnen is. Het
was de eerste stap naar een per
manente integratie van
West-Duitsland in Europa en
naar Europese eenheid. De crisis
heeft ook hier toegeslagen, maar
zonder het nieuwe systeem zou
den de kansen om een ramp op
dit gebied te voorkomen wel heel
miniem zijn.
Van het grootste gewicht voor het
prestige en de levensmogelijk
heden van de EG is ook, dat de
Gemeenschap zich als eenheid
waar heeft kunnen maken in haar
betrekkingen met haar vroegere
koloniën en andere Derde We
reldlanden. Want in globale ter
men bleek zelfs het vergrote Eu
ropa nog te klein. Waarschuwde
Thomas Mann destijds al niet dat
„Europa een provinciale con
ceptie" is?
In de marge
Ook in de marge is er wel degelijk
iets bereikt, zoals de volledige
toepassing van het beginsel van
een gelijke behandeling van
gastarbeiders in de diverse
lid-staten.
Harmonisering van voorschriften
op het gebied van gezondheid,
veiligheid en milieu kregen
steeds meer positieve inhoud.
Aan gelijkwaardigheid van di
ploma's en eindeloos veel andere
dingen wordt gewerkt.
Maar het grote struikelblok bij alle
integratiepogingen vormde ech
ter totnutoe de onvoldoende in
terne democratie van de EG-in-
stellingen, een onduldbare situa
tie voor een club, gefundeerd op
het democratisch beginsel. De
Europese Commissie, het dage
lijks bestuur van de EG, heeft
reeksen voorstellen ingediend,
die keer op keer door de Europe
se ministerraad, welks leden lou
ter nationaal verantwoording
schuldig zijn, van de tafel worden
geveegd.
Daarom is het geenszins van harte
genomen besluit tot het houden
van rechtstreekse algemene ver
kiezingen voor het Europese
parlement in de zomer van 1979
van het allergrootste belang,
want alleen op die manier zal de
vastgelopen integratie weer op
gang kunnen worden gebracht.
Door een gekozen parlement zal
de benarde burger niet alleen
dichter bij het Europese gebeu
ren worden betrokken, maar zal
de EG op de duur gaan beschik
ken over een democratisch wet
gevend en controle-apparaat, dat
tot dusver jammerlijk heeft ont
broken, al heeft het door de
volksvertegenwoordiging geko
zen oude parlement in elk geval
het budget-recht veroverd, waar
door de gemeenschap over eigen
financiële middelen beschikt.
Zolang de bevoegdheden van het
parlement nog beperkt zijn, blijft
het welsiwaar voortsukkelen,
maar beter een half ei, dan een le
ge dop! Ook de Europese Com
missie wordt nij het het democra
tisch proces betrokken.
Leo Tindemans: "De Europese geest herken je zodra je buiten Europa bent
Stimulerend
Het nieuwe parlement zal stimule
rend moeten werken bij de tot
standkoming van een monetaire
unie en de oplossing van alle gro
te problemen, met name dat van
de werkloosheid. Het zal vooral
op het persoonlijke vlak initiatie
ven moeten ontwikkelen, ook op
het gebied van de sport en het
toerisme, waar de EG zich thans
uitdrukkelijk mee bemoeit.
Willen de Europese verkiezingen
werkelijk slagen dan zal er een
zekere geestdrift voor moeten
worden opgebracht en dat kan
niet zonder de nodige kennis van
zaken. Zij, die in en buiten de po
litieke partijen, die zich wat de
belangrijkste betreft reeds Euro
pees hebben georganiseerd, ijve
ren voor een vaster samensme
den van het EG-Europa, zullen
de gangmakers moeten zijn. Maar
ze kunnen niet in een luchtledig
werken.
Daarom is het dezer dagen ver
schenen boek „Europa, gemeen
schap in wording" uiterst wel
kom. Dit heldei.ievendig en over
zichtelijk samengestelde werk
kan als de beste vorm van voor
lichting over de EG en haar ach
tergronden worden beschouwd,
juist omdat het de Gemeenschap
kritisch analyseert. Men krijgt
het doen en laten van de EG zon
der het wegmoffelen van haar
falen en feilen voorgeschoteld in
de vorm van tien opstellen van
even zovele auteurs (vijf Belgi
sche, vier Nederlandse en een
Engelsman).
Indringend
Het boek dat een indringend beeld
van het Europa van de Negen
schetst, vormt een aanvulling op
de veelal fragmentarische be
richtgeving over de EG in de me
dia
Prof. dr. J.F. Lescrauwaet, hoogle
raar theologie in Tilburg, be
spreekt de religie in Europa en
haar aandeel in de vorming van
een Europees levensgevoel,
vooral voor de opkomst van de
nationale staten. Hoewel men de
vraag kan stellen of de Europese
cultuur nog wel christelijk is,
stelt hij vast dat de kerken niet
stil zitten om aan het begrip Eu
ropa een diepere inhoud te geven,
het best te omschrijven met de
woorden verzoening en solidari
teit.
Prof. H. Brugmans, oud-rector van
het Europa-college in Brugge en
thans hoogleraar aan de Katho
lieke Universiteit van Leuven,
gaat diep in op de Europese idee
en haar ontwikkeling. Ook hij
kijkt met verlangen uit naar het
nieuwe parlement, waar mensen
zullen moeten samenwerken om
Europa de zo nodige regering te
geven met beperkte bevoegdhe
den, maar werkelijke macht.
De historicus dr. P.M. Hommes
schrijft over de grote EG-pio-
niers zoals Churchill, Spaak,
Adenauer, de Gasperi, Hallstein,
Monnet, Schuman en Mansholt,
die in de beginperiode de grote
inspirerende krachten waren.
Hun idealisme vindt zijn verleng
stuk in de Belgische premier Leo
Tindemans, wiens opvattingen
zijn weergegeven in een verslag
van een vier uren durend gesprek
dat hij had met de radiojournalist
Kees Middelhoff. Typerend voor
de Europese geest „die je her
kent, zodra je buiten Europa
bent", noemde Tindemans de
fundamentele opvatting van de
rechten van de mens.
Het is dan ook niet toevallig dat de
Raad van Europa (niet te verwar
ren met de EG-ministerraad) die
18 landen vertegenwoordigt, het
zo snel eens werd over de Euro
pese Conventie voor de Mensen-
Om de aanhoudende antifascistische aanvallen op het Italiaanse- en voor
al Roomse antisemitisme te pareren gaf het Vaticaan in 1928 een verkla
ring uit die erop neerkwam dat "het altijd het joodse volk had be
schermd tegen onrechtvaardige verdrukking". Tot dat jaar waren er
weinig jaren, waarin de Kerk de joden in bescherming had genomen
Daarna was het nog minder het geval.
Dat is de mening van de 70-jarige Nederlandse al meer dan 30 jaar in Rome
wonende auteur Sam Waagenaar, neergelegd in het dezer dagen ver
schenen bijzonder lezenswaardige en boeiende boek "De joden van
Rome"
In meeslepende, klare en op feiten gebaseerde taal beschrijft hij de an-
ti-semitische geschiedenis, zoals die eeuwenlang door Italië en het Vati
caan gestalte heeft gekregen. De meest aansprekende voorbeelden zijn
die uit Mussolini's tijd. Toen deze Romeinse dictator in de 20/30 er jaren
zijn rassenwetten afkondigde kwamen er van de zijde van het Vaticaan
geen "ernstige "bezwaren tegen de wetten, zolang die alleen maar de
joden zelf betroffen.
De houding van paus Pius XII tijdens de oorlog is door velen gelaakt en
door weinigen bewonderd. De eerste categorie mensen is van mening,
dat de paus niets heeft gedaan om het lot van de joden te verzwachten: de
tweede categorie is het tegendeel van mening. Maar wat Pius XII precies
voor de joden tijdens de oorlog heeft gedaan blijft nogal duister. Na de
oorlog pas is de brief bekend geworden, die hij schreef aan de bisschop
van Berlijn d.d. 30 april 1943. Hierin schreef hij niet te willen praten over
de "grote sommen gelddie We beschikbaar hebben gesteld...". Hij
had ze graag gegeven, omdat "deze mensen in grote nood verkeerden"
Hij rekende niet op "wereldse dankbaarheid". Tenslotte verklaarde hij
alles te hebben gedaan voor de katholieke niet-Ariërs als voor de joden
zelf "wat in zijn vermogen lag."
In een van de eerste zittingen van het kardinalencollege na de oorlog op 2
juni 1945 verzekerde hij onophoudelijk op de bres te hebben gestaan
voor de onschuldigen en zich fel te hebben verzet tegen de Nazi's "spe
ciaal in onze boodschappen" Een publiek protest bleef uit "om erger te
voorkomen"
Vooral deze motivering is de auteur in het verkeerde keelgat geschoten.
"Om erger te voorkomen hield paus Pius XII zijn mond terwijl zes
miljoen Europese joden stierven", aldus Sam Waagenaar. Tijdens het
Tweede Vaticaans Concilie pas werd het joodse volk eerherstel gebracht
door de Kerk. Betreurd werd het feit dat het joodse volk in de loop der
eeuwen "ten onrechte een vervloekt volk werd genoemd". Tot slot van
zijn boeiende- ik zou bijna willen zeggen: roman klaagt de auteur de
officiële Rooms-Katholieke Kerk aan, "die de joden heeft laten bar
sten"
De joden
Rome" Sam Waagenaar. Unieboek Bussum. 39.50.
THEO KROON
rechten, een idealistisch docu
ment met concrete juridische in
houd (anders dan de „universele
verklaring" van de VN), waar
door elke burger zich tegen
machtsmisbruik van de regerin
gen kan teweerstellen.
Overweldigend
De problemen, waarvoor de Ge
meenschap staat, zijn overweldi
gend. Het nieuwe Europese par
lement zal daarom moeten be
staan uit leden, die zich geheel
aan hun Europese taak kunnen
wijden, betoogt Tindemans.
Dat kan pas goed na de tweede Eu
ropese verkiezingen van 1984,
omdat dan het dubbele mandaat,
gecombineerd lidmaatschap van
het nationale en het Europese
parlement, zal zijn afgeschaft.
Het boek dat tal van andere aspec
ten van het EG-Europa behan
delt - naast de EG-instellingen,
de geografie, de politieke richtin
gen en de media - laat vooral de
indruk na dat de Gemeenschap
zich nog slechts in een aanloop
stadium bevindt. Zij vormt een
uitdaging voor de jonge genera
tie, die door dit nieuwe staatkun
dige instrument inderdaad een
kans krijgt om een waarlijk bete
re toekomst voor dit deel van de
wereld te scheppen en ook naar
buiten toe meer dan totnutoe te
betekenen.
„Als dat niet zou lukken", zegt de
Engelsman J. Lambert, een vroe
gere woordvoerder in Brussel, in
het slothoofdstuk „dan zal de
Gemeenschap blijven wat zij
thans is: weinig meer dan een
charmante ruïne van een groot
ideaal"
NOL LISSAUER
Uitgave Heideland-Orbis NV,
Hasselt Martinus Nijhoff, Den
Haag 24.50.
"De dag dat de paus ontvoerd werd" door Michael SheDherd. In een
vertaling van Mariette Herlé verschenen bij uitgeverij L. J. Veen in
Wageningen ƒ.22.50).
Dit boek is gebaseerd op een met de Pulitzerprijs bekroond toneelstuk
Michael Shepherd is een pseudoniem voor een bekend auteur. Wie er
onder die paraplu schuil gaat weten wij niet. Het doet er ook niet zoveel
toe. Het gaat om het boek. Het is inderdaad heel curieus.
Een keiharde Amerikaanse generaal wordt wegens te grof gedrag uit de
dienst gemikt Hijzelf vindt ten onrechte. En hij wil niet niks doen. Dus
broeit hij een sensationeel plan uit. Tot in de puntjes voor-bereid. Hij gaat
de paus ontvoeren en de rooms-katholieken moeten betalen.
Om zijn onderneming te financieren chanteert hij enige puissant rijke
figuren, die hun verleden liever niet zien opgerakeld. En hij bedient zich
van mannen en vrouwen of zij pionnen op zijn schaakspel zijn.
Het is een hoogst merkwaardig verhaal, met veel humor in elkaar gedraaid
en met een bijna nog frappanter ontknoping.
Alleen zijn wij niet zo gek op de manier van schrijven van Shepherd, die de
gewoonte heeft vaak midden in een situatie te ploffen en die dan lang
zaam te ontrafelen. Het maakt het lezen van zo'n toch al ingewikkeld
geheel bepaald niet gemakkelijker. Maar het gegeven is origineel en de
figuren daarom heen zijn kleurrijk neergezet. Dan moet men dat manier-
tje maar voor lief nemen. KOOS POST
"Natalia, minnares van de macht" door Peter Norden. In een ver
taling van Hugo Kuipers verschenen bij De Boekerij in Baarn
(f.23.90).
Het zal je als jonge vrouw maar gebeuren. Je zit rustig op een
terrasje koffie te drinken en dan komt er ineens een oosterse man
naar je toe, die je vertelt dat zijn bazin je wil leren kennen. Je doet
het en die vrouw brengt je dan weer in kennis met haar man, die
alles van je blijkt te weten. Dat je mooi bent kan hij zien .maar dat
je zo'n opleiding hebt gehad moet hij hebben nageplozenHij biedt
je een baan temidden van de groten der aarde. En je zegt ja
Het klinkt als een sprookje, maar toch schijnt het zo ongeveer te zijn
gebeurd. Het werd de "geboorte" van Natalia, die eens grote
macht moet hebben gehad door relaties met talrijke regeringslei
der. Peter Norden heeft de bekende gegevens van haar carrière
gebruikt als decor van een boeiend verhaal over een boeiende
vrouiv.die haar intelligentie .haar lichaam en haar huwelijk met
een in de oorlog ontmande officier geheel in dienst stelde van haar
streven meer nog naar macht dan naar geld.
Het is fascinerend te lezen hoe haar dat lukt Zeker, het is een
geromantiseerd verhaal. Pasklaar volgens de maten die Peter
Norden heeft genomen van de historie. Maar ontdaan van al die
romantische franje blijft het griezelig te zien hoe gemakkelijk de
loop der dingen kan worden veranderd door de aantrekkelijke
vormen en de charmante glimlach van een mooie vrouw. Over
manipuleren gesproken...
KOOS POST
