Blik in ie weekbladen
Vrouwen in het praat-café
ELSEVIERS
deTijd
HP
i/n
DONDERDAG 13 APRIL 1978
Doit van het eiland Mayotte gehoord? Het maakt deel i
uit van een groep van vier eilandjes, Comoren gehe
ten. De Comoren liggen ten oosten van Afrika, tussen
dit continent en Madagaskar in. Uit de recente ge
schiedenis van Mayotte en de Comoren valt voor
Nederland een belangrijke les te trekken.
Op de Comoren wonen zo'n 350.000
Afrikaanse en Arabische oorsprong. Vanaf het mid
den van de vorige eeuw tot 1975 was het een Frans
overzees gebiedsdeel. Maar tenslotte voltrok het
zelfstandigheidsproces zich ook op deze rustige
eilandengroep. Dat ging op zeer vreedzame wijze. Na
een serie besprekingen in Parijs wérd op de Como
ren eind 1974 een referendum gehouden. Een over
weldigende meerderheid op drie van de eilanden
sprak zich uit voor onafhankelijkheid. Maar op
Mayotte, waar slechts 1/10 deel van de bevolking zit,
bleken de zaken anders te liggen. De bevolking daar
vreesde, om allerlei redenen, overheerst te worden
door de drie andere eilanden en koos daarom voor
een eigen status; hetgeen voorlopig neerkwam op
aansluiting bij Frankrijk.
Tot op dat ogenblik had de Franse regering dq Como
ren als een ondeelbaar gebied beschouwd, dat ook in
zijn geheel onafhankelijk zou worden. Dat was - nog
geen twee maanden voor het referendum - nog eens
bevestigd door niemand minder dan de Franse pre
sident Giscard d'Estaing. Maar na de uitslag van het
referendum stak het Franse parlement een spaak in
het wiel. Het achtte 't zijn plicht, op te komen voor de
duidelijke wens van de inwoners van Mayotte.
Op 3 juli 1975 besloot het Mayotte af te zonderen van de
rest van de Comoren. Drie dagen later werd op de
Comoren de onafhankelijkheid uitgeroepen, maar
Frankrijk handhaafde zijn bestuur over Mayotte. Op
10 december ratificeerde het Franse parlement
slechts de onafhankelijkheid van de overige drie
eilanden. In de loop van 1976 organiseerden de Fran
sen nog eens twee referendums op Mayotte die de
Inmiddels waren de Comoren lid geworden van de
Verenigde Naties. Pikant detail: in de toelatingsre
solutie werden alle vier de eilanden met name ge
noemd als behorende tot „de eenheid en territoriale
ondeelbaarheid van de Comoren Archipel". Het kon
dan ook niet uitblijven: de VN ging zich met de kwes
tie Mayotte bezig houden. Het Franse argument, dat
de inwoners van Mayotte toch het recht moesten
hebben, hun eigen lot te bepalen, werd niet geaccep
teerd. De overgrote meerderheid van de VN oor
deelde (niet voor de eerste keer, overigens) dat
vroegere kolonies in hun geheel onafhankelijk moe
ten worden.
De kwestie Mayotte is nu voor de tweede achtereen
volgende maal in de VN ter sprake gekomen. Beide
keren is Frankrijk om zijn houding in deze zaak ver
oordeeld. Dat dit niet met de scherpste bewoordin
gen gebeurde, is slechts een schrale troost voor de
Fransen. Hun probleem is nu, hoe ze zich zonder al te
veel gezichtsverlies en zonder de op Mayotte ge
wekte verwachtingen te beschamen, uit de nesten
kunnen werken.
Het zal U wel duidelijk zijn, waarom ik deze geschie
denis zo uitvoerig uit de doeken heb gedaan. Ook
Nederland draagt medeverantwoordelijkheid voor
het onafhankelijkheidsproces van een eilan
dengroep: de Antillen. Ook daar botert het niet tus
sen de eilanden onderling - met name niet tussen
Aruba en Curagao. Die kwestie is de laatste tijd weer
actueel geworden. Voor dat probleem zal een oplos
sing nodig zijn, die veel tact en goede wil van alle
betrokken partijen eist. Maar laten we er goed van
doordrongen zijn, dat bij het zoeken naar zo'n oplos
sing in ieder geval rekening moet worden gehouden
met de opvattingen in de VN ter zake. Doen wij dat
niet, dan loopt Nederland een fikse kans om - net als
Frankrijk - met alle beste bedoelingen toch door het
wereldforum aan de schandpaal te worden genageld.
Lensvelt-Nicola in Den Haag
was jaren geleden een be
roemd café-restarant, gele
gen tegenover de Vijverberg
en geklemd tussen de Midden-
standsbank en het slechts voor
uitgelezen fijnproevers win
keltje van Saur
Daarin zaten op bijna alle uren
van de dag geen vrouwen
maar dames. Aan fraaie
ronde tafeltjes met rococo-
pootjes eronder op soortge
lijke stoeltjes. Ze hadden zeer
dure kleren aan en droegen
fraaie kettinkjes, armbanden
en oogverblindende ringen.
Op de tafeltjes vóór hen stond
een Wedgewood kopje met kof
fie, daarnaast een schoteltje
met een overheerlijke bonbon
op een papiertje.Velen rook
ten sigaretten met lange gou
den of zilveren pijpjes en voor
de rest keken ze voor zich uit,
soms om zich heen. Als ze met
tweeën waren of soms met
drieën praatten ze niet maar
fluisterden of lispelden ze. Ze
hadden het dan duidelijk over
anderen want ze keken mi
sprijzend, soms een beetje vals
en met minachting om zich
heen.
Het was eigenlijk een prachtig
punt dat Lensvelt-Nicola. Te
genover zwoegden de mannen
op het Binnenhof en zij zaten
met kleine beetjes de duur
verdiende centjes op te ma
ken. Thuis hadden ze niks te
doen, daar waren de kinder
meisjes, huishoudsters en
dienstboden voor.
Helaas is dat al sinds jaren al
lemaal weg. Het prachtige
pand is een nietszeggende,
patserige showroom gewor
den. Je kunt er de duurste
auto's bekijken. Er staan geen
prijzen bij want als je op een
dubbeltje moet kijken ben je'
daar niet welkom.
De dames zijn hun privé show
room ook kwijt. Waar ze ge
bleven zijn weet ik niet. Den
Haag biedt nog wel enige
uitwijkmogelijkheden, denk
ik.
Piet Wesseling
De dames van die tijd hadden
het idee, denk ik, dat ze niets
meer dan hun plicht deden.
Hun mannen, pardon heren,
verdienden een vorstelijk in
komen en de dames moesten
dat uitstralen. De dames lie
pen als trotse pauwen naast
de heren. De heren kochten in
de schouwburg de duurste
kaartjes en een programma.
Tijdens de voorstelling legden
de heren hun dames de moei
lijke passages van het stuk uit
en leenden haar af en toe hun
verrekijker bij een spannend
detail.
Heren legden altijd alles uit aan
hun dames, naar het beoogde
object wijzend met de hand of
met de fraaie wandelstok. Bij
het Louvre in Parijs heb ik
eens een heer zijn vrouw dui
delijk en nadrukkelijk in het
Hollands horen voorlezen uit
een dure reisgids wat voor
moois zij dadelijk allemaal te
zien zou krijgen in het mu
seum. De dame zat er rustig en
voldaan bij te slapen.
Tegenwoordig praten we niet
meer over dames maar ge
woon over vrouwen. En, ik
denk tot giftige ergernis van
de voormalige Lensvelt-
Nicola bezoeksters, trekken
i nog de straat op
aan de Molenlaan in Voor
schoten, 's morgens van 9.45
tot 11.45 uur. Zo maar om te
praten over alles en nog wat.
Over de prijzen in de winkels,
over het weer, over wat er in
Voorschoten aan de hand is,
en dan langzamerhand zal
het ook wel eens gaan over
thuis, over man en kinderen,
over die van 15 die al om een
pil loopt te zeuren, over de
schoolpartijtjes, over wat ze
thuis aan hobbies te doen heb
ben, over het bezoeken van
zieke i
ook, met borden en spandoe
ken waarop b. v. staat te le
zen: "Baas in eigen buik!" Ze
willen zelf een baan, ze willen
andere samenlevingsvormen
dan het huwelijk. In één
woord: ze willen naar de
emancipatie toe.
Aan dit alles moest ik denken
toen ik hoorde van een initia
tief van mijn buurvrouw
Thea Albering-Den Hartog.
Ze is getrouwd en heeft drie
schoolgaande kinderen. Ze is
zo maar met haar privé plan
voor de dag gekomenZe heeft
misschien gedacht: ik zie
vrouwen overal praten, maar
als ik ze soms bezig hoor, b.v.
staande in een rijtje bij de
cassiere van een supermarkt,
dan gaat het over niks. Zo
maar wat geklets. Toch heb
ben we elkaar vast wel wat te
zeggen en dat kan nog best
enig nut hebben.
En ze ging naar een cafébaas en
vroeg hem of hij ermee ak
koord ging wanneer voorlo
pig eens in de twee weken een
groepje vrouwen koffie kwa
men drinken. Dat was gauw
geregeld. Ze zijn gestart. En
op 20 april, de derde donder
dag van deze maand, komt
daar weer voor de derde keer
zo'n steeds groeiend groepje
bijeen in Café "Landzicht"
Misschien zal het wel eens gaan
over het geloof, hoe dat vroe
ger beleefd werd en nu. En
over de politiek. Gaan ze
straks iemand uitnodigen om
te praten over een bepaald
onderwerp? Gaan ze contact
opnemen met andere vrou
wenclubs? Zullen ze gedwon
gen zijn straks naar een gro
tere ruimte te zoeken en hoe
moet het dan met het geld?.
Zal de gemeente subsidie wil
len geven, zoals andere ge
meenten dat allang doen.
Moet er een bestuur gekozen
worden en een voorzitster?
Het zijn allemaal dingen
waar Thea Albering zich nog
geen zorgen over maakt. Ze is
zo maar begonnen en ze zal
wel zien hoe het draait. Ze
vindt dat de vrouwen dat zelj
maar moeten uitmaken.
Dit zo simpelweg genomen ini
tiatief lijkt me erg goed. Ik
denk zo dat veel moeders veel
alléén zijn, vooral als de kin
deren op school zijn of al van
huis. Dat ze het betreuren zo
weinig contacten te hebben.
Dat ze zich best eens ergens
voor zouden willen inzetten.
Maar hoe doe je dat? Iemand
moet beginnenDe plannen en
ideeën komen dan vanzelf.
Je kunt beter met elkaar praten
over allerlei zaken, elkaar le
ren kennen en waarderen en
samen plannen maken dan
maar als deftige dame uren
lang in je deftige café zitten
piekeren of die ene bonbon
nou wel goed is voor je lijn
Volgend jaar moet de Emancipatie
Kommissie de regering advise
ren over het te voeren emancipa
tiebeleid.
Vijf jaar geleden werd deze com
missie geïnstalleerd. In de vijf
jaar van haar bestaan heeft zij on
der leiding van Paula Wassen
vele rapporten het licht doen
zien; in januari 1977 verscheen de
Discussienota emancipatiewerk.
Deze nota plus de reacties daarop
ziet de EK als een belangrijke
stap in de voorbereiding van het
uiteindelijke advies aan de rege
ring.
De Emancipatie Kommissie kreeg
in de afgelopen jaren, natuurlijk,
ook wel kritiek te verdragen zoals
bijvoorbeeld de aanmerkingen
van de Nederlandse Vrouwen
raad dat de EK zich te weinig be
zig hield met het raadplegen van
de achterban, de basis. In dit ge
val heeft de EK overigens wel de
gelijk de basis gehoord. Er wer
den van de Diskussienota Eman
cipatiewerk ruim 15.000 exem
plaren verstuurd naar alle moge
lijke groeperingen en instellin
gen als ook naar individuele
vrouwen (en enkele mannen).
Tussen februari en augustus vorig
jaar kreeg men bij de EK in Rijs
wijk zo'n 850 schriftelijke reac
ties (waarvan 14 van mannen)
binnen. In die tijd was er dus door
een aantal mensen méér (de nota
werd behandeld in praatgroepen
en in afdelingen van verenigin
gen) over gepraat en nagedacht.
Behalve de ingevulde vragenlijs
ten kreeg men brieven, uitvoe
rige commentaren, werkstukken,
kranteknipsels en informatiema
teriaal. Het verwerken van al deze
opmerkingen was niet gemakke
lijk en vergde veel tijd; in februari
van dit jaar verscheen het rapport
met de verwerkte reacties.
Daar bleef het echter niet bij. De
afgelopen maand trokken leden
van de Emancipatie Kommissie
het land in om de basis te horen.
Op zes plaatsen in Nederland
werden bijeenkomsten georgani
seerd.
Een paar opvallende zaken van die
afgelopen weken: vrouwelijk
ambtenaren van het ministerie
van CRM kunnen speciale vrou
wentrainingen volgen om weer
baarder te zijn tegenover man
nen; op de begroting voor CRM is
voor de komende jaren 31 mil
joen uitgetrokken voor emanci
patiewerk, bij een recentelijk on
derzoek is vast komen te staan
dat er meer meisjes naar de LTS
en de HTS gaan en dat meer jon
gens belangstelling hebben voor
lager huishoudelijk en nijver
heidsonderwijs (LHNO) en er
kwam een rapport Emancipatie
en overheidsvoorlichting, een
onderzoek dat in opdracht van
CRM werd verricht en waarbij
werd gekeken hoe de vrouw
wordt behandeld in de voorlich
ting die de overheid geeft.
De ongeveer 300 vrouwen (en en
kele mannen) die de vorige
maand werden gehoord", gaven
de leden van de EK nog heel wat
interessante stof ter overden
king.
Hoewel deze vrouwen over het al
gemeen al vrij intensief bezig zijn
met emancipatiewerk waren ze
het niet altijd eens met de doel
stellingen van de EK. Zo viel nog
eens de reactie te beluisteren dat
de nota te eenzijdig gericht is op
bepaalde groepen en wel vooral
op getrouwde vrouwen en/of
vrouwen met intellectuele groe
pen. Er zou te weinig aandacht
zijn besteed aan alleenstaande
vrouwen, weduwen, ongehuwde
werkende vrouwen en platte
landsvrouwen. Ook was er een
groep vrouwen die in de nota de
positieve waardering voor de rol
van de vrouw in het gezin miste.
Deze vrouwen vonden emancipa
tie teveel gelijk staan met het
hebben van een baan buitens
huis.
Ook over vrouwenwerk en eman
cipatiewerk liepen de meningen
uiteen. Ongeveer 60 procent van
de vrouwen was het eens met de
stelling van de EK dat emancipa
tiewerk gericht is op en toewerkt
naar inzicht in de eigen positie
van vrouwen en in de problemen
die de huidige rolverdeling tus
sen man en vrouw met zich mee
brengt.
Vrouwen die willen emanciperen,
ondervinden daarbij belemme
ringen. Alle lezeressen van de
nota bleken de door de EK ge
noemde weerstanden te herken
nen. Een op de drie vrouwen be
vestigde dat het de door de sa
menleving veroorzaakte weer
standen zijn, die het moeilijkst
overwonnen kunnen worden.
Wat dus simpel inhoudt dat er iets
aan die samenleving moet veran
deren en daarmee is de cirkel dan
rond, want dat is precies datgene
wat de Emancipatie Kommissie
volgend jaar met haar advies aan
de regering hoopt te bewerkstel
ligen.
MAGAZINE
Aan Cuba's rol in Afrika besteedt
Elsevier deze week zijn omslag
artikel. 'Huurlingen van het
Kremlin' en zaakwaarnemer bij
uitnemendheid van de heersers
in het Kremlin, zijn de kreten
waarmee Cuba's rol door Elsevier
aan de kaak wordt gesteld.
Vooral Cuba's optreden in de
Hoorn van Afrika, waar ruim
tienduizend man werden gestati
oneerd om de strijd van Ethiopië
tegen Somaliè te steunen, geeft
reden tot grote bezorgdheid. En
dat is nog niet alles, want :'Ook in
Arabisch Irak en Libanon zijn
Cubaanse 'adviseurs' verschenen
als helpers van Palestijnse terro
risten'.
Elsevier meent dat de gevolgen van
Cuba's optreden zo verstrekkend
zijn 'dat de betrekkingen tussen
de Verenigde Staten en de Sov
jet-Unie er stevig door beïnvloed
en verslechterd zijn.
Weinig verheffend zijn volgens El
sevier ook de bedoelingen van de
Amerikaanse filmmaatschap
pijen: 'De tieners de bioscoop in
lokken is het devies geworden.
Biedt ze hun eigen, oorverdo
vende droomwereld op het witte
doek, dan zitje gebakken. Al zou
de film floppen, met de lp van de
filmmuziek kun je er mogelijk fi
nancieel nog uitspringen'
Aanleiding voor deze beschuldi
ging is het succes van 'Saturday
Night Fever", een film die inmid
dels ook in Nederland draait en
waarin John Travolta schittert.
'Zonder Travolta, zonder zijn
dansen, zonder dat onbeschrijfe
lijk protserige en aandoenlijke
jonge haantjes-gedrag' zou vol
gens Wim Schumacher de film
nauwelijks aandacht hebben ge
trokken.
Voor de mannen breken er, als het
aan Pety de Vries-Ek van De Tijd
ligt betere tijden aan. Na de schok
van het radicale feminisme vindt
mevrouw De Vries dat er nu maar
weer plaats voor de man moet
komen. Want: 'Er bestaat ook een
andere stroming binnen het fe
minisme, die eerder een evolutie
dan een revolutie voorstaat, en
die op de noodzaak wijst voor
vrouwen èn mannen zich tot vol
ledige mensen te ontwikkelen.
Wegens de groeiende economi
sche problemen wordt het vooral
voor vrouwen moeilijker zich in
een loopbaan te werpen. De
Franse sociologe Evelyne Sul-
lerot zegt het kort maar duidelijk:
'Alleen een rijke samenleving
kan zich een extreem feminisme
veroorloven'.
Komen de vrouwen in de economi
sche samenleving dus op de
tweede plaats, binnen het gezin
zijn er voldoende ontplooiings
mogelijkheden, oppert Pety de
vries optimistisch: 'Binnen dat
gezin,binnen de familie blijkt het
beeld van de onderdrukte mach
teloze vrouw ineens niet meer op
te gaan, want hier is meestal de
(of een) vrouw de baas'.
Verder publiceert De Tijd deze
week het eerste van een serie van
zes artikelen van de Britse jour
nalist Bernard Levin over het
huidige Vietnam: 'Onderdruk
king na overwinning, de grim
mige gegevens van de realiteit in
Vietnam*. Levin vraagt zich af
waarom zo weinigen protesteren
tegen het schenden van de men
senrechten op grote schaal onder
het regime, dat nu Vietnam be
heerst. En dat zelfs de vroegere
tegenstanders van Thieu niet on
gemoeid laat.
Leon de Wolff beschrijft in HP 'de
onttakeling van ons parlement
door het neo-corporatisme'. In
eenvoudiger Nederlands wordt
daarmee bedoeld dat door de le
ningen van de regering aan be
drijven, zonder dat de volksver
tegenwoordigers enige controle
kan uitoefenen, de scheiding tus
sen overheid en particulieren
nogal schemerig is geworden.
'Wat de overheid te bieden heeft, is
steeds minder uit scherpe regels
en criteria af te lezen, is meer een
kwestie geworden van subjec-
tieve ambtelijke beoordelingon
derhandelen en beïnvloeden'De
Wolff schetst als sprekend voor
beeld de situatie rond Ogem-Ne-
derhorst Bouw, waarbij het mo
gelijk bleek dat de ene miljoene
nonderneming (Ogem) de andere
(Nederhorst Bouw) met mede
werking van de overheid in han
den kreeg, zonder zelfs één cent
op tafel te leggen.
Verder in HP een uiteenzetting van
PvdA-defensiespecialist Piet
Dankert over de verzwegen mo
tieven van Jimmy Carter om de
produktie van de neutronenbom
uit te stellen. Dankert is van me
ning dat Carter zijn motieven niet
bekend kan maken, omdat dan
binnen de NAVO de hel zou los
barsten.
VRIJ NEDERLAND
Hans Jorritsma ging met de Ne
derlandse hockeyploeg mee naar
Argentiniè. Waarom hij dat deed
en waarom hij dat niet meer zal
doen beschrijft hij in Vrij Neder
land. Het WK-dagboek van Jor
ritsma maakt duidelijk waarom
de hockeyer weigerde om de me
daille Uit handen van Videla te
ontvangen.: 'In Argentinië is ie
mand al een communist als hij
om meer melk, betere woningen
en goed eten vraagt', aldus een
verbannen vakbandsleider.
Jorritsma: 'Ik had me in Nederland
al voorgenomen om naar de
Plaza de Mayotegaan waar elke
week op donderdagmiddag n
stille omgang van moeders die
kinderen vermissen plaatsvindt,
één van de weinige nog openlijk
geaccepteerde vormen van pro
test'.
'Een aantal Argentijnen vraagt mij
op 't plein wat er aan de hand is.
Ik heb later nog diverse mensen
gevraagd of men van deze stille
omgang van de moeders op de
Plaza de Mayo op de hoogte was,
maar een ieder schudde ontken
nend het hoofd. Volgende week
zullen ze er weer zijn. 's Avonds
gaan we met de hele ploeg uit
eten. De lappen vlees zijn onbe
hoorlijk groot
De Emancipatie Kommissie trok het land
