Verhuizing van Amsterdam naar Zoeterwoude zat er altijd in
Komst van Amstel brouwerij geen verrassing
viewd. In deze wyk, met
145.000 inwoners, is per jaar
maar 9000 dollar beschikbaar
voor jongerenprogramma's in
clubhuizen en dergelijke, 60
percent van de teenagers is er
werkloos.
De jongens hadden ook meege-
plunderd en uit hun ant
woorden sprak duidelijk dat
zij vervreemd waren van de
normen en waarden die de
middenklasse aanhangt en
dat zij zich volslagen mach
teloos voelden om iets aan
hun situatie te verbeteren.
Zowel door de slachtoffers van
de plunderingen (bijvoor
beeld de zwarte winkelier) als
door de politieke commenta
toren werd het voornaamste
verwijt voor deze uitzichtloze
toestanden bij de politici ge
legd.
De plunderingen tijdens de
blackout waren een uitbar
sting van het ongenoegen en
de frustraties, waartoe sociale
ellende en machteloosheid
leidt. Als deze mensen mas
saal naar de stembus zouden
gaan en door betere organisa
tie meer politieke macht kon
den ontwikkelen, zou er de
politici meer aan gelegen zijn
hun verlangens in te willigen.
Nu laten de politici de arme
groepen links liggen, omdat
zij bij de verkiezingen maar
een kleine rol spelen.
Maar het gebrek aan politieke
actie is geen gevolg van dom
heid of luiheid. Het is het ge
brek aan motivatie, de onver
schilligheid. Deze mensen in
de arme wijken zijn door de
machthebbers verwaarloosd,
hun verlangens krijgen geen
gehoor en ze zijn zelfs de
laatste tien jaar armer en eer
der werkloos geworden. En er
is weinig hoop dat hierin
snel verandering komt
Waar moet dan hun motivatie
om te stemmen vandaan ko
men?
De eerste stap zal gezet moeten
worden door de politici. Er
moet geld op tafel komen en
op grote schaal zal de levens
standaard van de arme bevol
kingsgroepen verbeterd moe
ten worden. Zowel de nieuwe
burgemeester van New York,
Edward Koch, als de presi
dent, Jimmy Carter, zijn voor
Amerikaanse begrippen re
delijk progressieve politici.
Als beiden zich met hun volle
gewicht op deze problemen
storten is het mogelijk een
begin te maken en de arme
mensen iets meer vertrouwen
in de toekomst te geven. Een
echte oplossing kan pas tot
stand komen als op de een of
andere manier volledige
werkgelegenheid verschaft
wordt en een behoorlijk in
komen voor iedereen gega
randeerd is.
ATERDAG 25 FEBRUARI 1978
Twee auteurs over het armoedeprobleem ip de Ver
enigde Staten, Fox Piven en Cloward, schreven in
november 1977 in de New York Times dat de lagere
klasse van zwarte Amerikanen in de steden langzaam
vernietigd wordt. "Grote krachten zijn aan het werk.
waarvan de catastrofale werkloosheid niet de ge
ringste is.
Noch het gevoel van eigenwaarde, noch de familieband, noch hel
gemeenschapsgevoel kan de verterende kracht van de werkloos
heid weerstaan. Een groot deel van de opeenvolgende generaties
in de ghetto's reageert door zelfvernietiging - schoolverzuim, ver
slaving criminaliteit. De paden naar sociale zelfmoord zijn vele.
en druk bevolkt".
Het is een veelgehoorde klacht in de Amerikaanse politiek dat arme
groepen (vaak culturele minderheden) volstrekt onvoldoende ge
hoor vinden bij de politieke elite. In de zestiger jaren hebben de
arme zwarten geprobeerd hun positie te verbeteren door allerlei
vormen van protest. Zij stelden de rassendiscriminatie en de
slechte levensomstandigheden aan de orde tijdens sit-ins op
bouwterreinen, demonstraties bij scholen, huurderstakingen en ue massale protestbewegingen uit de zestiger jaren zijn geluwd. Er worden, meestal op zaterdagmiddagslechts nu en dan kleine
dergelijke. demonstraties gehouden. Op de foto: een protestactie tegen de jeugdwerkloosheid op Broadway.
Deze politiek van aktievoepen is
intussen verlaten en de
zwarte leiders van die tijd zijn
op andere plaatsen actief ge
worden of hebben zich uit de
politiek teruggetrokken.
De nieuwe leiders van de zwarte
Newyorkse gemeenschap
proberen via verkiezingen de
positie van de arme min
derheden te verbeteren. Po
tentieel is dit een belangrijk
machtsmiddel want 25 per
cent van de Newyorkse be
volking is zwart. Toch is de
laatste jaren de armoe in de
ghetto's alleen maar toege
nomen.
In hel artikel bespreken de auteurs verder de successen en teleur
stellingen. waardoor de emancipatiebeweging van zwarte Ame
rikanen getekend is. Uit de geschiedenis van de emancipatiebe
wegingen van zowel de arbeders als de zwarten trekken zij de
conclusie dat men niet mag vertrouwen op verkiezingsoverwin
ningen, omdat verkiezingen slechts valse beloftes inhouden "Als
de armen al iets winnen in de Amerikaanse politiek, dan slagen
ze daarin door massale protesten, want de onrust die ze verwek
ken dwingt politici misschien te reageren"
gistratie maar tweederde of
zelfs maar de helft te zijn van
die in blanke districten.
Het hangt van de motivatie van
de burgers af of men bij de
verkiezingen naar de stembus
gaat en op welke partij men
stemt. Onderzoek heeft uit
gewezen dat de zwarte kiezers
bijzonder gevoelig zijn voor
de kwaliteit van allerlei voor
zieningen zoals onderwijs en
sociale en medische zorg.
Deze gevoeligheid is te ver
klaren uit de afhankelijkheid
van de arme zwarten van deze
voorzieningen.
De waardering van de zwarten
voor de samenleving waartoe
ze behoren wordt daarnaast
bepaald door de mate van
discriminatie die ze ervaren
bij het politieoptreden, bij
sollicitaties of bij het zoeken
naar een woning.
Wanneer burgers slechte erva
ringen hebben met de over
heid gaat hun vertrouwen
erin ontbreken en zijn zij ook
nauwelijks meer geneigd be
langstelling voor die overheid
te tonen bij verkiezingen.
Mensen met hogere inko
mens en meer opleiding daar
entegen, zijn aktiever in de
politiek en weten de overheid
ten eigen voordele te gebrui
ken.
De enorme sociale spanningen
in de Newyorkse ghetto's
kwamen tot uiting op 13 juli
van het vorige jaar toen in de
hele stad de stroomvoorzie
ning uitviel. Tijdens deze
"blackout", op een van de
heetste avonden van het jaar
kwamen negen miljoen men
sen 25 uur zonder stroom te
zitten. In de ghetto's sloegen
duizenden zwarten en
Puertoricanen aan het plun
deren. Winkels werden leeg
gehaald en in brand gestoken.
De brandweer moest zes keer
zo vaak uitrukken als nor
maal. Kleine winkeliers, die
met veel moeite een zaakje
hadden opgebouwd, werden
in één klap brodeloos. Meer
dan 3500 mensen werden
gearresteerd.
Eén van de belangrijkste oorza
ken van dit soort uitwassen
zijn de enorme inkomensver
schillen waarmee je in de
Verenigde Staten, en zeker in
een stad als New York. gecon
fronteerd wordt. In geen en
kele woning, ook niet in de
armste, ontbreekt het tv-toe-
stel. Elk kwartier worden de
programma's, die dag en
nacht doorgaan, onderbroken
voor reclameboodschappen.
Consumptie van mooie en
kostbare goederen wordt
aanlokkelijk gemaakt en als
een ideaal voorgesteld. Veel
etalages puilen uit van deze
goederen.
Maar er zijn grote groepen die
met geen mogelijkheid deze
spullen kunnen betalen, ook
al zijn de financieringsmoge
lijkheden nog zo ruim. In de
Newyorkse ghetto's is de
criminaliteit al jarenlang een
dagelijks verschijnsel. Wan
neer dan op een gegeven
moment de stroom uitvalt en
alle alarminstallaties buiten
werking zijn, dan liggen deze
lang begeerde spullen letter
lijk voor het oprapen en
I grijpen velen hun kans. De
politie weet dan ook niet waar
ze het eerst moet beginnen
om orde op zaken te stellen.
Een ander aspect is dat door de
ingeburgerde criminaliteit in
de ghetto's de waardering
voor ieders "mijn en dijn" an
ders is dan bij de midden
klasse van de bevolking, die
haar wensen gewoon via de
toonbank in vervulling kan
zien gaan.
Een zwarte winkelier, wiens
winkel tijdens de blackout
helemaal leeggeplunderd
was, vertelde in een tv-inter-
view: „De zwarten hebben
hun zelftrots verloren. Er
wordt de mensen verteld dat
ze niets kunnen en dat gelo
ven ze. De mensen raken ge
demoraliseerd".
Enkele dagen na de blackout
werden een paar jongens uit
de wijk Bushwick geinter-
Eén van de redenen van de te
genvallende machtpositie is
dat maar relatief weinig zwar
ten op belangrijke posten in
het stadsbestuur terechtko
men. Zo zijn bijvoorbeeld
maar vijf van de 43 gemeente
raadsleden zwart. De onder
vertegenwoordiging van
zwarten heeft te maken met
hun slechte opkomst bij ver
kiezingen.
Een voorbeeld: bij de voorver
kiezingen voor de bur
gemeesterskandidaten voor
de Democratische Partij was
de gemiddelde opkomst voor
alle kiezers 45 procent, maar
in de zwarte districten was dit
maar procent Volgens het
Amerikaanse kiesstelsel mo
gen bovendien alleen maar
die mensen stemmen, die zich
hebben laten registreren als
aanhanger van één van de
partijen. In de zwarte distric
ten van de stad blijkt deze re-
Bij de Arnstel brouwerij aan de Amsterdamse Mauritskade werken nu nog 6S0 man. Na 1982 zal de
brouwerij worden gesloten en de produktie overgebracht naar Zoeterwoude
enkele glazen van zijn eigen
produkt teveel te hebben ge
nuttigd, tegen iedereen die
het maar hoten wil, dus ook
vakbondsvertegenwoordi
gers, uitroept dat men niet
moet denken dat de zaak in
Zoeterwoude zo maar voor
niets is opgezet, is het niet
verwonderlijk dat de vak
bonden vanaf die tijd de ont
wikkelingen bij Heineken
met argusogen zijn gaan vol
gen.
De brouwerij in Zoeterwoude is
oorspronkelijk opgezet ter
vervanging van de Heineken
brouwerij in Rotterdam. In
Door
Mark Kranenburg
totaal kwamen er 750 mensen
te werken waarvan 250 op de
produktieafdeling en 500 op
kantoor. Hiervan was het
overgrote deel afkomstig uit
Rotterdam. Slechts eenvijfde
deel van het totale per
soneelsbestand kwam uit de
omgeving van Zoeterwoude.
De vooruitzichten voor
Zoeterwoude en daarmee na
tuurlijk ook de omliggende
gemeenten zoals Leiden wa
ren gunstig. Bedrijfsleider
Goos zei in 1974: „voor alles
wat we nu nog op dit terrein
gaan neerzetten hebben we
personeel nodig. Dat per
soneel willen we liefst uit
deze streek aantrekken om
dat die al over huisvesting be
schikken".
De capaciteit van Zoeter
woude kan uitgroeien tot 10 a
12 miljoen hectoliter per jaar
tegen een huidige produktie
van twee miljoen liter.
De bedoeling van Heineken
was dat „Zoeterwoude" ook
Na een studie die ruim zes
maanden in beslag heeft ge
nomen, kwam Heineken vo
rige week vrijdag met het
voorlopig eindoordeel over
de toekomst van de Amstel
brouwerij aan de Am
sterdamse Mauritskade. Op
zienbarend was de beslissing
van Heineken niet de
brouwerij waar 680 man wer
ken zou op den duur, maar
zeker niet voor 1982, moeten
worden gesloten en de pro
duktie geleidelijk overge
bracht naar het nieuwe
Heineken complex in
Zoeterwoude.
In Amsterdam blijft dan nog
één brouwerij van Heineken
over, die aan de Van der
Helststraat waar nu nog 700
man werken. Volgens Heine
ken is het voortbestaan van
die brouwerij tot 1984 ge
waarborgd. Pas daarna zullen
voor deze vestiging dezelfde
problemen gaan spelen als bij
de Amstelbrouwerij aan de
Mauritskade.
Die problemen zijn dat de
brouwerij gelegen is in het
centrum van Amsterdam.
Daar heeft Heineken met
nogal wat problemen te kam
pen die het bedrijf zelf moei
lijk kon oplossen, zoals bij
voorbeeld de verkeerssitua
tie. Daarnaast zijn de laatste
jaren de milieu- en hin
derwetvoorschriften ver
scherpt, waardoor Heineken
ondermeer in moeilijkheden
kwam met de lozing van het
afvalwater.
Toen in juni van het vorig jaar
de gemeente Amsterdam het
ontwerp-bestemmingsplan
voor de Oosterparkbuurt,
waarin de Amstel brouwerij
ligt, presenteerde was de con
clusie van Heineken dat wan
neer het plan inderdaad zou
worden aangenomen dit be
lemmerend zou kunnen zijn
voor de bedrijfsactiviteiten
van Heineken aldaar. De in
houd van het bestem
mingsplan was voor Heine
ken bovendien aanleiding
zich te beraden over het feit
hoelang het nog mogelijk zou
zijn het brouwerijbedrijf aan
de Mauritskade op verant
woorde wijze, midden in een
woongebied, in produktie te
houden.
Al deze factoren waren voor
Heineken aanleiding om een
studie te laten verrichten naar
de toekomstmogelijkheden
van de Amstel brouwerij.
De vakbonden reageerden di
rect op dit besluit van Heine
ken door mee te delen dat zij
tegen een bundeling van alle
Heineken activiteiten in het
nieuwe brouwerij-complex
in Zoeterwoude waren. Want
dit was volgens de bonden de
gedachte van Heineken ach
ter de studie.
Dat vermoeden bestond reeds
al langer bij de bonden. In het
altijd wel voor nieuws zor
gende blad Wik van de Indu
striebond NVV liet districts
bestuurder Nol de Jong in
februari 1976 weten dat het er
steeds meer naar ging uitzien
dat Heineken de boel vanuit
Amsterdam zou willen over-,
hevelen naar Zoeterwoude.
De eerste aanzet daartoe was
volgens De Jong de komst
van 135 man kantoorperso
neel vanuit Amsterdam.
Nu wordt zo'n vermoeden na
tuurlijk extra gevoed door de
enorme ruimte die Heineken
in Zoeterwoude heeft. Toen
Prins Claus op 18 april 1975
het complex opende was van
de totale oppervlakte van 78
hectare slechts 15 procent
bebouwd. Als bovendien een
van de topmensen tijdens de
teestelijke bijeenkomst, na
de voor de toekomst ver
wachte omzetgroei zou op
vangen echter met behoud
van de andere brouwerijen in
Amsterdam en Den Bosch.
Heineken gaat nu echter toch
een bestaande brouwerij ver
plaatsen naar Zoeterwoude.
De vrees van de bonden is dat
dit nog slechts een begin is en
dat over enkele jaren ook be
sloten zal worden de andere
Amsterdamse brouwerij naar
Zoeterwoude te verhuizen,
wat dan in een paar jaar een
enorm verlies aan arbeids
plaatsen voor de hoofdstad
zal betekenen. Nu werken er
bij de twee Amsterdamse
brouwerijen nog in totaal
1500 man.
Daarom hebben zij aan Heine
ken gevraagd ook in hun stu
die de mogelijkheden voor
een nieuwe brouwerij in of in
de omgeving van Amsterdam
te betrekken. Zij dachten
hierbij met name aan het wes
telijk havengebied. Heineken
heeft echter laten weten er
weinig voor te voelen een
nieuwe brouwerij naast die in
Zoeterwoude en Den Bosch
op te zetten.
Er kan rekening mee worden
gehouden dat de produktie in
Zoeterwoude in de toekomst
aanzienlijk zal worden uitge
breid. Wat zal dat dan voor
deze regio betekenen?
Allereerst is er het effect op an
dere industrieën die zich wil
len vestigen in Zoeterwoude.
De Kamer van Koophandel is
bezig met een onderzoek naar
de komst van Heineken naar
Zoeterwoude en de aantrek
kingskracht daarop op an
dere ondernemingen. Voor
dat Heineken zich vestigde
wfas er namelijk helemaal niet
zo'n'belangstelling voor hel
1 Zoeterwoudse industriege
bied.
Daarnaast speelt -de werkgele
genheid een rol. De situatie
bij Heineken in Zoeterwoude
is nu zo dat dagelijks 280 man
vanuit hun oude woonplaats
in of in de buurt van Rot
terdam naar Zoeterwoude
komen en ruim 200 een wo
ning in de buurt hebben ge
vonden. Daarnaast zijn er in
totaal 400 nieuwe krachten
aangetrokken. Hiervan zijn er
200 uit deze regio afkomstig.
Heineken heeft al berekend
hoeveel tijd het gaat kosten
om mensen vanuit Am
sterdam naar Zoeterwoude te
vervoeren. Volgens Heineken
kost dat drie kwartier, de
zelfde tijd die de naar
Zoeterwoude pendelende
Rotterdammers gebruiken.
Pendelen naar het westelijk
havengebied zou ook zeker 35
tot 40 minuten kosten.
De Amsterdammers zouden
dus best naar Zoeterwoude
kunnen gaan pendelen, zodat
het verder geen invloed heeft
op de arbeidsmarkt van deze
regio. De vraag hoeveel men
sen er uit Amsterdam zullen
overkomen is nog niet
beantwoord. Maar in vak
bondskringen houdt men er
sterk rekening mee dat van de
680 man die nu aan de
Mauritskade werken er niet
meer dan 250 in Zoeterwoude
nodig zullen zijn.
Wanneer Heineken het natuur
lijk verloop in Amsterdam
niet aanvult zullen ze dat aan
tal in 1983 nog precies over
hebben. Hierover zullen de
bonden de komende tijd een
stevig robbertje gaan vechten
met Heineken. Want, zo zei
een vakbondsbestuurder af
gelopen dinsdag op een le
denvergadering, Heineken
zal nu eindelijk eens moeten
kiezen tussen hectoliters en
mensen.
