zou je
Conflict bewoners en on tw ikkel a arWa ardeil and
Over kunstmatige inseminatie...
Proefproces over het „groen
Groenoorcl-
hallen 2
dagen in
teken van
brood(jes)
en banket
LEIDEN
Dokter Kees van Schie
LEIDEN - Dokter Kees van
Schie gevraagd om een
interview over het
kunstmatig insemineren
van lesbische vrouwen:
"Ik zeg geen nee, maar je
moet het even opnemen
met het stichtingsbe
stuur, want we worden de
laatste tijd overspoeld
door allerlei kranten en
bladen".
Voorzitster van de Stichting Me
disch Centrum voor Geboortere
geling is mevrouw Schadee.
"Waarom nu", vraagt ze teleurge
steld: "Er wordt nu ineens zo n
ophef gemaakt over die lesbische
vrouwen, maar wij doen kunst
matige inseminatie bij allerlei
vrouwen en al langer dan van
daag. Eén sensatiestuk in een
Engels blad en jullie komen ook
ineens allemaal".
We hebben toch een afspraak ge
maakt. Mevrouw Schadee en
dokter Van Schie vertellen rustig
waarom ze geen verschil maken
tussen getrouwde, alleenstaande
en lesbische vrouwen als die vra
gen om kunstmatige inseminatie
van een donor (KID). Zij hoeven
zich er niet druk over te maken,
want het is voor hen een heel lo
gische zaak. Mevrouw Schadee:
"Waarom zou je vrouwen niet
mogen helpen, nu het allemaal
wat makkelijker, wat minder
emotineel beladen en wat safer
kan.
Het gebeurt immers toch, er zijn al
lesbische vrouwen die kinderen
hebben, uit een huwelijk bij
voorbeeld, waar niemand zich
ooit druk over heeft gemaakt. Ze
moesten dasn wel vaak bij echt
scheiding geheim houden dat ze
lesbisch waren, anders gingen de
kinderen naar de man. Of vrou
wen die dan maar met een kennis
naar bed gingen, met alle emoties
en spanningen van dien plus de
angst dat de man zich later toch
zou willen bemoeien met de op
voeding. Er zijn ook vrouwen die
al een tijd bezig zijn om KID te
krijgen, maar ontzettend veel
weerstand ondervinden. Wij
kunnen hen in de meeste geval
len gewoon helpen".
Gemotiveerd
"Die vrouwen zijn vaak ontzettend
gemotiveerd. Zon kind is ge
wenst, en dat is belangrijker dan
of het door een vrouw en een man
of door twee vrouwen worden
opgevoed. "Er wordt vaak ge
zegd, zo'n kind groeit op met een
sociale achterstand, het kan zich
niet identificeren met een vader.
Het krijgt later moeilijkheden bij
contact rfiet de andere sekse.
Maar dan wordt er van uitgegaan
dat lesbische vrouwen helemaal
geen contact hebben met man
nen, dat het automatisch man-
nenhaatsters zijn. Dat is gewoon
niet waar. Natuurlijk groeit zo'n
kind in een andere situatie op,
maar daar zijn die vrouwen zich
wel terdege van bewust. En de
mate waarin het kind gewenst is
weegt daar ruimschoots te
genop".
Kunstmatige inseminatie bestaat al
een jaar of dertig, veertig. Het ge
beurde in het verleden, en in de
meeste gevallen nog, met vers
sperma. Dat houdt in dat de do
nor en de vrouw die geïnsemi-
neerd moet worden ongeveer ge
lijktijdig op de zelfde plaats aan
wezig moeten zijn. De vrouwen,
die in de meeste gevallen komen
omdat hun echtgenoot on
vruchtbaar is, stellen er door
gaans geen prijs op de donor, en
dus de biologische vader van het
kind dat ze eventueel krijgen, te
met vers sperma is dus voor de
vrouw zelf en voor de donor min
der prettig. Ongeveer vijftien jaar
geleden is in Amerika het
diepvriezen van sperma ont
staan. Nu kan op elk gewenst
moment geinsemineerd worden,
en hoeft niemand meer bang te
zijn dat vrouw en donor elkaar
tegen het lijf zullen lopen. In het
Academisch Ziekenhuis in Lei
den werd het kunstmatig inse
mineren met diepvriessperma
rond 1970 ingevoerd. Er werd een
zogenaamde zaadbank opgezet.
De doktoren Van Schie en Van
Lith, initiatiefnemers van het
Medisch Centrum, oriënteerden
zich ondermeer in het AZL, waar
volgens hen op de meest gedo
cumenteerde manier gewerkt
wordt. Met technische steun van
het AZL is de zaadbank van het
Medisch Centrum toen begin
1977 opgezet.
Donoren
Dokter Van Schie laat het gebouw
zien. Beneden is een gezellig in
gericht kamertje waar de dono
ren op alle gemak kunnen mas
turberen. Eens in Üe veertien da-
een is er een avond waarop ze te
recht kunnen. Ze vangen hun
sperma op een potje. In de ruimte
ernaast wordt het sperma ver
mengd met een vloeistof die het
moet beschermen tegen het in
vriezen. Dan wordt het verdeeld
over netjes van een kwart cc, die
aan beide kanten worden afgeslo
ten. De rietjes zijn er in alle kleu
ren van de regenboog, iedere do
nor heeft zijn eigen kleur. Op pa
pier staan de gegevens van de
donors, die horen bij de ver
schillende kleuren. De rietjes
worden eerst in de damp van
vloeibare stikstof afgekoeld tot
een temperatuur van min negen
tig graden. Dan gaan ze in be-
waarvaten met vloeibare stikstof,
waarin de temperatuur daalt tot
min 196 graden.
Een vrouw wordt geinsemineerd
op de tijd die het beste voor haar
is, afhankelijk van haar eigen cy
clus. Daarvoor moet ze eerst drie
maanden temperaturen, zodat de
meest vruchtbare periode kan
worden bepaald. Tot ze bevrucht
is, en anders gedurende een half
jaar, komt ze drie keer gedurende
haar vruchtbare periode. Als het
na een halfjaar nog niet gelukt is,
wordt er opnieuw gepraat en uit
gemaakt of vrouw en arts door
willen gaan of niet.
Als een vrouw komt, ontdooit de
arts twee rietjes, en verwarmt ze
tot 25 graden. De vloeistof wordt
uit de rietjes in een spuitje gezo
gen. Aan dat spuitje wordt een
slangetje bevestigd met aan het
uiteinde een kapje dat met va
cuüm op de baarmoedermond
wordt vastgezet. Zo kan het
sperma niet meteen weer weglo
pen. De vloeistof wordt in het
kapje gezogen en de vrouw kan
weer naar huis. Het kapje met het
slangetje, waarvan een gedeelte
uit de schede hangt, blijft zes uur
zitten. Dan kan ze het zelf verwij
deren, schoonmaken en de vol
gende keer weer meenemen.
Het Medisch Centrum heeft sinds
begin 1977 ruim tachtig aanvra
gen voor KID gehad. Ongeveer
vijftien daarvan waren afkomstig
van lesbische vrouwen. Men
komt via verwijzing door een
huisarts, de NVSH of de Acade
mische Ziekenhuizen, waar
wachtlijsten bestaan van één a
twee jaar. Een ziekenhuis kan
hoogstens vijftig vrouwen per
jaar helpen. Bij het Medisch Cen
trum bestaat nog geen wachtlijst.
De vrouw wordt meteen uitge
nodigd voor een eerste gesprek,
met haar partner als ze die heeft.
Het gesprek wordt gevoerd met
een pedagoog, terwijl ook de arts
er een deel van meemaakt. Of an-
Spuitje, slangetje en kapje, dat op de baarmoedermond wordt vastgezogen om het sperma in te brengen.
ders maakt hij het tweede of
eventueel derde gesprek mee.
Meestal loopt zo'n gesprek wel
uit op KID, de vrouw kan dan me
teen beginnen met temperaturen.
In slechts vijf van de ruim tachtig
aanvragen is het verzoek om KID
afgewezen. Het principe bij het
Medisch Centrum is "ja, tenzij".
Dat tenzij geldt bijvoorbeeld voor
vrouwen die een ziekelijke kin
derwens hebben, waarbij het
kind de eenzaamheid moet op
vullen. Voor alleenstaande
vrouwen die maatschappelijk erg
geïsoleerd d leven of voor vrou
wen die getrouwd zijn met een
man die het nog niet verwerkt
heeft dat hij steriel is. Een even
tuele afwijzing gebeurt nooit
door één persoon, maar altijd in
overleg.
Negentig
De donors komen doordat ze gele
zen of gehoord hebben over de
mogelijkheid. Bij het Medisch
Centrum hebben er zich tot nu
toe negentig gemeld. Ook met
hen wordt eerst een gesprek ge
voerd, er wordt nagegaan of er
geen erfelijke ziektes in hun fa
milie voorkomen en gevraagd
waarom ze zich hebben opgege
ven. Het blijken jonge vaders te
zijn die ook een ander het geluk
van een kind gunnen. Of mannen
die het probleem van geen kinde
ren kunnen krijgen of de moei
zame weg van het adopteren van
een kind uit eigen omgeving
kennen. Vaak zijn het ook man
nen die ook al bloeddonor zijn, en
het zien als zoiets: als je het kunt
geven, waarom zou je dan niet?
Niet van iedere donor echter is het
zaad bestand tegen invriezen.
Bepalend is de concentratie en
beweeglijkheid na h^t ontdooien.
Om dat te kunnen vaststellen
moet iedere donor in elk geval
twee keer komen. Dokter Van
Schie: "Als we van die negentig
doners er dertig overhouden
waarvan we het zaad kunnen ge
bruiken is het veel. Daarom heb
ben we veel donors nodig". Als er
van één donor een aantal zwan
gerschappen zijn, wordt hij uit
het bestand geschrapt, maar zo
ver is het nog niet bij het Medisch
Centrum.
Ouders willen uiteraard het liefst
een kindje dat een beetje op hen
lijkt, al is het dan van een andere
man. Ze moeten er toch een
beetje op kunnen rekenen dat uit
het anonieme sperma niet een
baby tevoorschijn komt met
rooie peenhaartjes als ze zelf alle
bei donker haar hebben. Op het
Medisch Centrum houden ze
daar rekening mee. Er wordt ge
zocht naar een gelijkende donor,
en aan de wens van de vrouw en
haar partner wordt zoveel moge
lijk voldaan.
Nu is er jaren geleden naar aanlei
ding van KID een hele discussie
geweest over rasverbetering. Van
Schie: "Van rasverbetering is na
tuurlijk geen sprake. Het enige is
dat we niet insemineren met
sperma van een donor die een er
felijke ziekte in de familie heeft"
MARGA WUIS
LEIDEN - De exploitant van het Waardeiland,
projectontwikkelaar Nieman Holding heeft te
gen één van de bewoners een proces aange
spannen. Dit proces moet duidelijkheid bren
gen in een hoog opgelopen geschil tussen de
bewoners en Nieman Holding over de status van
het eiland.
Een groot deel van de bewoners weigert sinds vo
rig jaar de contractueel verplichte bijdrage voor
onderhoud van de gemeenschappelijke
groenvoorzieningen te betalen. Deze weigering
heeft te maken met de omstandigheid dat het
eiland volledig openbaar is, terwijl Nieman
Holding bij de verkoop van de huizen een
privé-situatie voorstelde.
De bewoners stellen zich op het standpunt dat zij
niet gehouden kunnen worden aan het bij
dragen aan groenvoorzieningen, die openbaar
zijn. Die openbaarheid is vastgelegd in de ex
ploitatie-overeenkomst die Nieman Holding en
gemeente aangingen. De bewoners wisten tot
vorig jaar niet van het bestaan van die overeen
komst. Het proces dat Niemand Holding nu
heeft aangespannen heeft het karakter van een
proefproces. Als hierin een uitspraak valt, kan
deze als maatstaf gelden voor alle bewoners
Nieman Holding heeft dit proefproces aange
spannen tegen bewoner Th. H. Dragt. De heer
Dragt is in deze zaak als bestuurslid van de be
wonersvereniging "Waardeiland" steeds als ver
tegenwoordiger van de bewoners opgetreden.
LEIDEN - Eigenlijk had het een af-
geslóten privé-eiland moeten
worden. Een exlusieve. enclave
naar Amerikaans idee compleet
met slagbomen, die een beperkte
toegankelijkheid zouden garan
deren. Het Waardeiland is wel
exclusief geworden, maar zeker
geen enclave. Het eiland is nor
maal - zoals elk ander deel van
Leiden - toegankelijk en zeker
niet privé.
Het conflict tussen Nieman Hol
ding, de ontwikkelaar van het
Waardeiland en de bewoners is in
feite een gevolg van dit verschil
tussen idee (privé-eiland) en
werkelijkheid (vrij toegankelijk
gebied). De kwestie rond de
groenvoorziening heeft alles te
maken met de oorspronkelijke
gedachte van een privé-eiland.
Het idee van het privé-eiland
kwam van Nieman Holding en
vooral van haar directeur Mel-
kert. Het plan voor het Waard
eiland - de bouw van luxe 'town-
house' - werd ontwikkeld door
Amerikaanse architecten en zou
naar Amerikaans voorbeeld dat
privé-karakter krijgen.
Met die voorstelling ontlokte
Nieman Holding in bepaalde ka
pitaalkrachtige - kringen grote
belangstelling voor het Waardei
land. Er bleek de nodige belang
stelling voor een riant huis op een
riant eiland, waar men van de no
dige privacy verzekerd was.
Nieman Holding ging bouwen
(1974) en verkopen (1975/'76).
De kopers van de 'townhouses' -
113 in totaal - kochten niet alleen
een huis, maar verplichtten zich
ook voor bijdragen in de woon
omgeving (groenvoorzienin-
gen).Dat verklaart zich als volgt:
Ómdat het eiland privé zou
blijven hield Nie'man Holding de
privétuinen klein, maar daar
stond dan ruime gemeen
schappelijke groenvoorziening
tegenover. Via hun contractuele
bijdrage zouden bewoners geza
menlijk het onderhoud betalen.
Inmiddels was Nieman Holding
met de gemeente in de slag over
de voorwaarden voor de exploita
tie. Een situatie met beperkte
toegankelijkheid - dus een
privé-eiland - was voor de ge
meente niet acceptabel. Zo sloot
Nieman Holding een overeen
komst, die in feite vastlegde dat
het eiland vrij toegankelijk was.
Alleen het groenonderhoud
mocht men in eigen beheer "hou
den.
Die exploitatie-overeenkomst
sloot Nieman Holding al in 1975
(in concept) met de gemeente af.
Met de adspirant-kopers sloot de
project-ontwikkelaar ondertus
sen de koopcontracten met de
privé-achtige bepalingen over de
woonomgeving af. Lange tijd
bleef dat verschil onbekend. Pas
begin vorig jaar - toen de ge
meenteraad de exploitatie
eenkomst moest bekrachtigen en
deze daarmee openbaar werd -
vernamen de bewoners ervan.
Voor de bewoners was de openbare
status van het eiland een verras
sing. Zij leefden voor een groot
deel nog in de veronderstelling
dat het Waardeiland beperkt toe
gankelijk zou worden. Nieman
Holding had tot dan toe nog nooit
het tegendeel naar buiten ge
bracht. De bewoners komen dan
ook in actie.
Via hun vereniging krijgen ze toe
gang tot de werkgroep Waardei
land, waarin men met de ge
meente en Nieman Holding tot
overleg kan komen. Dit overleg
verloopt aanvankelijk redelijk.
Men probeert er gezamenlijk uit
te komen.
Opmerkelijk daarbij is dat de ge
meente Nieman Holding openlijk
te kennen geeft dat deze beperkte
toegankelijkheid - dus een
privé-status - voor het Waardei
land kan aanvragen. Nieman
Holding maakt daar geen gebruik
van. Men is kennelijk ook zelf
overtuigd geraakt dat zoiets een
voudig niet haalbaar is. Dat had
de gemeente overigens direct al
voorspeld.
Blijft over het geschil tussen
Nieman Holding en de bewoners.
Na het aanvankelijk redelijke
overleg ging de projectontwik
kelaar onlangs over tot zware
stappen. Bewonersvertegen
woordiger Dragt kreeg onlangs
volkomen onverwacht een dag
vaarding voor een proefproces
uitgereikt. Die ontving hij een
dag na een vergadering van de
Werkgroep. Daar was hem jiog
van niets gebleken, anderen - ook
van gemeentelijke zijde - wisten
toen volgens hem al meer.
De weigering van de bewoners bij
te dragen aan de groenvoorzie
ningen heeft naast een men - emn
voelt zich door Nieman Holding
onwaarachtig behandeld - ook
een financiële kant. Een be-
stuursdelegatie zegt: "We moeten
betalen voor iets dat openbaar is.
daar betalen we al onroerend
goed belasting voor".
Ongelijk
Van de kant van Nieman Holding is
men spaarzaam met com
mentaar.
Een woordvoerder verwijst naar
hun advokaat, Mr. van der Niet
uit Leiden. Volgens deze halen de
bewoners de zaken door elkaar.
"Zij hebben volledig ongelijk, zij
moeten alleen maar kijken naar
hun koopovereenkomst. Daarin
staat dat ze moeten betalen. De
exploitatie-overeenkomst is een
zaak tussen Nieman Holding en
de gemeente", aldus mr. v. d.
Niet.
Nieman Holding heeft het proces
aangespannen om - zoals wordt
gezegd - 'eindelijk een keer uit de
problemen te komen'. Met de bij
dragen van de bewoners zijn om
vangrijke bedragen gemoeid. Het
gaat per bewoners gemiddeld om
zo'n 600 gulden. Alleen voor vorig
jaar kwam dat al op zo'n 40.000
gulden.
Van de zijde van de gemeente ver
klaart wethouder Waal (stads
ontwikkeling) desgevraagd dat
de gemeente bereid is te overleg
gen over een andere regeling voor
de,- groenvoorziening. De ge
meente zou het onderhoud over
kunnen nemen, maar Nieman
Holding moet dan wel zijn on
derhoudsplicht afkopen. Voorde
project-ontwikkelaar is daar dan
wel een fors bedrag mee ge
moeid.
KEES VAN DER MALEN
t LEIDEN - Half maart staan de
Leidse Groenoordhallen twee
dagen in het teken van. de
bakkerij. Dan wordt voor de
tweede maal de Westneder-
landsc Bakkerij Manifestatie
gehouden. Een evenement,
dat in 1976 de premiere be
leefde in Boskoop, en dat
ditmaal in Leiden wordt
georganiseerd door de geza
menlijke bakkersbonden in
Zuid-Holland. Op de mani
festatie zullen enkele duizen
den bakkersprodukten te
zien zijn variërend van alle
daagse fijne broodsoorten tot
exquise banketbakkerspro-
dukten.
De manifestatie, die op
woensdagochtend 15 maart
door de Leidse burgemeester
dr. A.J. Vis zal worden
geopend is beide dagen ook
voor het publiek geopend.
Bovendien zullen alle inge
zonden bakkersprodukten
worden beoordeeld door een
deskundige jury. De hoogst
bekroonde bakkers verwer
ven daarmee het recht om
deel te nemen aan de Neder
landse bakkerskampioen
schappen, die in Wageningen
worden gehouden.
In de groenoordhallen zal de
bakkerswereld zich op een
zeer spectaculaire wijze pre
senteren. Zo zyn er voor de
wedstrijd tweeëndertig ver
schillende klassen, waarin de
bakkers kunnen uitkomen.
Twaalf daarvan vallen onder
de zogenaamde kampioen
schapsreeks en daarnaast zyn
er nog twintig vrije klassen.
Op de manifestatie zullen on
der meer inzendingen te zien
zijn van groot- en kleinbrood,
c^kes, vruchten- en mok-
kataarten, terwyl er ook di
verse koeksoorten zullen
worden gepresenteerd.
Daarnaast zijn er nog eens on-
negcntig standhou
der
enoordhallen hu
de
dernste bakkerijmachines,
ovens winkelinrichting en
grondstoffen tonen. Een
aparte plaats op de bak
kersmanifestatie is inge
ruimd voor die bakkers die
een nieuw produkt op de-
markt brengen. De beste in
zender in deze klasse zal be
kroond worden met de Gou
den Bakkersring, een onder
scheiding die door bur
gemeester Vis zal worden uit
gereikt
Verder werden er ook speciale
jeugd vak wedstrijden
georganiseerd voor leerlin
gen van de bakkersvakseho-
len in Den Haag. Rotterdam,
Amsterdam. Bussum en
Utrecht. De bakkersmanifes
tatie is op woensdag 15 maart
voor het publiek geopend van
half elf 's morgens tot tien uur
's avonds. Op donderdag 16
maart is de expositie geopend
middags 2
"gen
tot
Zm ok-school
krijgt een
ander gebouw
LEIDEN - B. en W. stellen de
gemeenteraad voor het ge
bouw van de voormalige la
gere school aan de Fran-
chimontlaan 20 ter be
schikking te stellen van de in
Leiden gevestigde school
voor zeer moeilijk op
voedbare kinderen (ZMOK)
De school is nu ondergebracht
in het schoolgebouw aan de
Hoge Mors weg 15. maar heeft
een blijvend onderkomen
nodig. Het gebouw aan de
Franchimontlaan moet wel
worden opgekanpt. De kos
ten daarvan worden geschat
op 1.212.000.
