ana in
itiek
"Als blar
toch hei
leven van
CD
CD
CD
CD
oon naril
C/C//1 /wUr
\UIUf llddl-
ZATERDAG 11 FEBRUARI 11178
EXTRA
PAGINA 29
Toen mr. Jit Peters in juli 1976
het Leidse universitaire en
politieke leven vaarwel zei
om samen met zijn gezin ge
durende een jaar in Ghana te
verblijven kon hij niet be
vroeden wat hem allemaal te
wachten stond. Uiteraard
had hij zich zo goed mogelijk
voorbereid maar de wer
kelijkheid blijkt toch altijd
anders.
In het kader van een
werkingsprojekt tussen de
Juridische Faculteit van de
Universiteit van Leiden en
die van de University of
Ghana in Legon zou Peters
vergelijkend recht gaan do
ceren. Daarnaast zou hij on
derzoek moeten verrichten
voor de Law Reform Com
mission, een commissie die
tot taak heeft de modernise
ring, vereenvoudiging en
aanpassing van het Ghanese
recht aan de behoeften die de
Ghanese samenleving stelt.
Ghana, de vroeger Britse ko
lonie Goudkust is gelegen
aan de westkust van Afrika,
aan de golf van Guinee. Het
grenst ten noorden aan Bo
ven Volta, ten westen aan
Ivoorkust en ten oosten aan
Togo. Het land is niet rijk
aan grondstoffen en voor zijn
export voornamelijk afhan
kelijk van cacao. Het is nog
steeds de grootste cacaopro-
ducent ter wereld.
Door Jit Peters
We werden gehuisvest in een ruime comfortabele
bungalow op de prachtig aangelegde campus te Le
gon, ongeveer 10 km van Accra, de hoofdstad. Dit was
een groot voorrecht want de meeste docenten moeten
jarenlang wachten voordat ze zo n huis op de campus
kunnen betrekken. Rondom ons huis hadden we een
grote, prachtige, wat wilde tuin. Helaas konden we
hiervan wat minder profiteren dan ons lief was aange
zien we al in de eerste weken op een aantal slangen
stuitten (o.a. een cobra, maar een meter verwijderd
van ons vijf maanden oude zoontje) en we daarna de
angst goed te pakken hadden. Het meisje dat ons
hielp in de huishouding veronderstelde onmiddellijk
een kwade geest of de betovering-door een ons
kwaadgezind iemand. Wijzelf weten het aan de dichte
begroeiing rond het huis en de zandbak die als
broedplaats zou dienen.
een westerling moeilijk wen
nen. Pas een week voor de
aanvang van het collegejaar
vernemen de eerstejaars of ze
geplaatst zijn en aan welke fa
culteit. De meeste docenten
hebben er dikwijls nog een
drukke baan bij zodat ze
weinig tijd kunnen besteden
aan de studenten. Door de
lage salarissen is een tweede
baan een noodzaak. Een
hoogleraar b.v. verdient
nauwelijks meer dan het mi
nimum loon in Nederland
terwijl het leven in Ghana
vooral ook door de zeer hoge
inflatie erg duur is.
Bijna alle docenten aan de juri
dische faculteit hadden een
drukke praktijk als advocaat
Voor Nederland zeer onge
woon. Het lesgeven wordt
vaak bemoeilijkt door facto
ren als, het papier is op, de
stencilmachine is kapot en de
onderdelen in Ghana niet
voorradig.
Toch blijk je je hieraan makke
lijk aan te passen na een
poosje en staat het een be
hoorlijk intellectueel niveau
aan de universiteit niet in de
weg.
Het gemiddelde niveau van
de studenten ligt niet lager
dan in Leiden b.v. en de stu
denten blijken veel meer
geïnteresseerd. Niet verwon
derlijk als je nagaat welke
barrières de studenten heb
ben moeten nemen alvorens
toegelaten te worden.
Veelal is de financiële steun van
de familie (een veel uitge
breidere eenheid dan wij
kennen) in de eerdere fase bij
de middelbare school onont
beerlijk. Aan de familie voe
len de studenten zich dan ook
verplicht en wanneer zij latei-
een goede positie hebben be
reikt dienen zij op hun beurt
de familie te steunen.
Achtergrond
Ghana was in 1957 het eerste
land in West-Afrika dat zijn
onafhankelijkheid verkreeg.
Terecht zijn de Ghanezen hier
trots op. Onder de leiding van
de eerste premier, later presi
dent, Nkrumah speelde
Ghana in het begin van de
zestiger jaren een voortrek
kersfunctie bij het streven
naar Afrikaanse eenheid. Ook
intern kwam er in het begin
veel van de grond zoals de
belangrijke haven in Tema en
de Akosombodam die niet
alleen Ghana voor een be
langrijk deel van stroom
voorziet maar ook de
buurlanden Togo en Boven
Volta.
Door nogal felle oppositie tegen
de figuur van Nkrumah, vaak
mede gebaseerd op stam
mentegenstellingen, zag
Nkrumah zich genoopt steeds
straffere maatregelen tegen
zijn politieke tegenstanders
te nemen. Langzamerhand
verviel het democratische
stelsel daardoor tot een dic
tatuur, een éénpartijstaat
len zonder vorm
proces achter de tralies
De studenten zijn gehuisvest in
z.g. „halls", woongemeen
schappen van ongeveer 250
studenten (Engels systeem);
deze „halls" vervullen niet
alleen de functie van woon-
eenheid maar tevens van ge
zelligheidsvereniging. sport
vereniging, recreatieclub etc.
De meeste studenten voelen
zich dan ook meer verbonden
met hun „hall" dan met de fa
culteit waaraan ze studeren.
De „halls" zijn niet alleen ver
schillend qua bouwstijl maar
ook van karakter voor zover
het de studenten betreft.
Sommige staan bekend als
rumoerig, goed in sport, be
trokken bij de studentenpoli-
tiek, andere weer als rustig
met een grote aantrek
kingskracht voor de wat
oudere, vlijtige student.
Rivaliteit
Tussen de „halls" onderling be
staat een grote rivaliteit, tot
uiting komend in sportwed
strijden en vooral in studen
tengrappen. Opvallend is de
grote betrokkenheid van de
studenten bij de studen-
tenpolitiek. Dit misschien als
compensatie voor het feit dat
de militaire regering een poli
tieke rol op nationaal niveau
niet op prijs stelt. Een inten
sieve verkiezingscampagne
gaat vooraf aan de verkiezing
van de studentenleiders die
de studenten naar buiten toe
vertegenwoordigen.
Bijna ieder jaar wordt de cam
pus wel opgeschikt door stu-
dentenakties; meestal betreft
het onvrede met de studen
tenvoorzieningen als maal
tijden, beurzen, leningen etc.
Tijdens ons verblijf organi
seerden de studenten een
demonstratie tegen de late
uitbetaling van leningen voor
boekenaanschaf. Hierbij
werd een universiteitsbe
stuurder gedwongen in zijn
auto naar de bank te rijden
voor overleg.
De leiders van deze demonstra
tie werden door het universi
teitsbestuur nogal zwaar ge
straft met verwijdering van
de universiteit en uitsluiting
van examens. Prompt gingen
de studenten in staking. Deze
staking duurde met enige on
derbreking 14 dagen en werd
pas beëindigd nadat de rege
ring gedreigd had de univer
siteit te sluiten.
Een zware straf voor de studen
ten want dat betekent dat ze
terug moeten naar hun fami
lie, vaak in afgelegen dorpen
en hun hand moeten ophou
den bij familieleden. Dit in
een moeilijke economische
situatie waarin het voedsel
toch al schaars is. In Ghana
betaalt de regering volledig
de studie aan de universiteit,
zowel de colleges, als kosten
van levensonderhoud.
Moeilijk wennen
de corruptiepraktijken
de huidige regering.
Tot een politieke uitbarsting
kwam het in mei 1977. De
studenten in de drie universi
teitssteden trokken de stad in
om te protesteren tegen dit
idee van „union" regering en
tegen het economisch wan
beleid. De voedselschaarste
rm groot geworden
tegen deze tijd mede ook door
de droogte en daardoor
slechte oogst. In het noorden
van Ghana, grenzend aan Bo
ven Volta, een Sahel-land,
heerste hongersnood.
De studenten eisten het onmid
dellijke aftreden van de rege
ring. De regering antwoordde
met de onmiddellijke sluiting
van de universiteiten. Dit
De auto van de militaire inlichtingenman, door studenten op de
in brand gestoken.
s
Met de hele handel een plaatsje op de vrachtauto
terecht kwam. Doordat ook
de economische situatie van
het land sterk verslechterde
groeide de onvrede.
In 1966 maakte een militaire
coupe een eind aan het be
wind van Nkrumah. Na een
militair overgangsbewind
werd de parlementaire de
mocratie hersteld en kwam
een democratisch gekozen
burgerregering onder leiding
kans een economisch herstel
te bewerkstelligen. Reeds in
1972 vond een nieuwe mili
taire coupe plaats; dit militair
regime is nog steeds aan de
macht, zij het onder een an
dere naam. Economisch is het
sindsdien bergafwaarts ge
gaan en ook aan de corruptie
heeft het bewind geen einde
kunnen maken.
Bus;
de
cht
1969.
Busia, een socioloog, had als
politiek balling van het
Nkrumah-regime als gast
hoogleraar in Leiden ge
werkt. Deze regering zag geen
Steeds luider
De
roep om een burgerregering
wordt dan ook steeds luider
gehoord. Als antwoord hierop
is de militaire regering met
een nieuw idee gekomen, een
„union" ofwel nationale rege
ring; een bestel dat geen
plaats biedt aan politieke par
tijen, die alleen ihaar de
stammenverschillen zouden
aanwakkeren, maar een be
stel van saamhorigheid, indi
viduele capaciteiten, waarbij
een belangrijke rol wordt in
geruimd voor het leger en de
politie.
Dit idee heeft niet overal een
even warm onthaal gevon
den. Velen zagen hierin een
poging het huidige bewind
voort te zetten onder een an-
dere naam ofwel een poging
te voorkomen dat een onder
zoek zou worden ingesteld
gering zag pas te laat in dat dit
uit meer dan één oogpunt e
dwaas besluit was. Temeer
daar afgestudeerdeen ver
plicht zijn een jaar 1
staat te werken.
„National service"
Het hele onderwijs buiten de
grote steden steunt feitelijk
op deze „national service"
Üok de ziekenhuizen kunnen
het moeilijk stellen zonder de
medische studenten. De rege-
ring riep dan ook al spoedig
de studenten die zouden af
studeren en de medische stu
denten terug, maar dezen
weigerden uit solidariteit.
Nadat bemiddelingspogin
gen waren mislukt gingen de
artsen in de ziekenhuizen in
staking met als eis de opening
van de universiteiten. De re
gering zwichtte spoedig
daarop.
De regering beschouwde dit als
een nederlaag en ontsloeg als
wraak een aantal medische
hoogleraren die de leiding bij
de staking hadden gehad.
Ook een aantal andere hoge
regeringsfunctionarissen
moest het veld ruimen even
als de hoogste rechter.
Het antwoord kwam snel; niet
alleen de artsen maar ook de
universiteitsdocenten, ad
vocaten, ingenieurs, architec
ten en accountants gingen in
staking. Kortom alle hogere
beroepsorganisaties, met als
eis het herstel van de democ
ratie, grondrechten en aftre
den van de regering.
}e vakbonden weigerden mee
te doen, nadat de regering
ijlings het minimum loon met
lOO'/c had opgetrokken! Dit in
een land met een al geweldig
inflatieprobleem en een zeer
zwakke munteenheid, die
buiten Ghana bijna niets
waard is. Buitenlandse valu
tas zijn alleen in te wisselen
tegen een officiële koers die
in geen enkele relatie staat
met de reële waarde zodat de
zwarte handel welig tiert.
Zo overkwam het mij de eerste
keer toen ik geld wilde wis
selen bij een staatsbank dat
de bankbediende me vroeg
voor welke koers ik wilde
wisselen, de officiële van de
bank of de zwarte koers bij
hem persoonlijk. Dit alles
openlijk waar iedereen bij
stond.
Strafexpeditie
Ghana maakte een zeer moei
lijke periode van ongeveer 14
dagen door. Medische hulp
was praktisch niet te krijgen.
Zekér niet nadat soldaten een
strafexpeditie bij enige
ziekenhuizen hielden; het
voor noodgevallen nog aan
wezige personeel werd in el
kaar geslagen en uit hun hui
zen verwijderd. Grote gebie
den van Ghana kwamen zon
der elektriciteit, water (hoe
belangrijk in de tropen!) en
benzine te zitten. Het vervoer
kwam praktisch tot stilstand
en dat bovenop de al penibele
voedselsituatie.
Nadat een militair van de inlich
tingendienst was afgetuigd
en zijn auto in brand ge
stoken door studenten op de
campus ontstond grote poli
tieke spanning. Dit keer sloot
het universiteitsbestuur de
universiteit uit angst voor
represailles nadat nog enige
auto's het hadden moeten
ontgelden, vermoedelijk als
provocatie van de aanhangers
van de militairen.
Mijn studenten, van wie velen
heimelijk met politieke pam
fletten de straat op gingen,
heb ik niet meer teruggezien
voor mijn vertrek. De univer
siteit bleef voorlopig geslo
ten.
Onhoudbaar
Nadat de situatie onhoudbaar
was geworden opende de re
gering onderhandelingen met
de hogere beroepsorganisa
ties. Vlak daaraan vooraf
gaande had de regering toe
gezegd binnen twee jaar de
macht over te zullen dragen
aan een „union" regering.
Een tijdschema werd aange
kondigd waarin binnen een
jaar een referendum werd
beloofd over het idee van
„union" regering.
De hogere beroepsorganisaties
beëindigden de staking nadat
de regering zou hebben toe
gezegd dat nu binnen een jaar
de overdracht zou plaatsvin
den.
Aan deze mondelinge toezeg-*
ging acht de regering zich nu
niet langer gebonden. Wel zal
in maart 1978 een referendum
plaatsvinden over het rege
ringsvoorstel. De uitslag lijkt
al vast te staan nu de tegen
standers van "union" rege
ring geen kans krijgen hun
denkbeelden hierover naar
buiten te brengen. Hun bij
eenkomsten worden door de
politieverboden of door aan
hangers van de militairen uit
eengeslagen terwijl de politie
werkeloos toekijkt. De leider
van de militaire regering, ge
neraal Acheampong voert al
een actieve campagne om als
president van de nieuwe re
gering verkozen te worden.
Wat dit betreft biedt de poli
tieke toekomst van Ghana
niet veel hoop nu ook de in
telligentsia verdeeld schijnt
te zijn over de te kiezen poli
tieke koers.
Schril
Al deze politieke gebeurtenis
sen hebben uiteraard hun
weerslag op mijn werk gehad.
De examens heb ik niet meer
mee mogen maken aangezien
die naar september verscho
ven werden toen ik al weer in
Leiden present moest zijn.
Een normaal universitair le
ven heb ik dus niet meege
maakt. Maar wat is normaal in
een land als Ghana met zijn
enorme economische pro
blemen en achterstand. Ik
heb maar niet gepoogd om
een beschrijving te geven
over de grote armoede en
schrille tegenstellingen tus
sen arm en rijk.
Enerzijds zie je meer Mercedes-
sen over de wegen scheuren
dan in Nederland terwijl an
derzijds,talloze mensen uren
in de brandende zon staan te
wachten op een plaatsje ach
ter in een vrachtwagen. Als
blanke leef je toch het leven
van een neokoloniaal die
dankzij zijn vergeleken met
Ghanezen kolossale inkomen
nog wel aan zijn voedsel en
andere spullen kan komen al
kost dat wat moeite. De rek
ken in de winkels zijn meestal
leeg. Toen onze auto kapot
was moesten we onze onder
delen uit Nederland laten
komen. Welke Ghanezen
kunnen zich dat permitteren?
De verhoging van de
olieprijzen drukt zwaar op
landen als Ghana dat voor
bijna al zijn zaken op invoer
aangewezen is. Maar daar
blijft nauwelijks nog geld
Kortom de economische situa
tie van Ghana wordt met de
dag slechter en de achter
stand met de rijke Westerse
landen groter. Daar helpt
geen of meer procent ontwik
kelingshulp iets aan.
Tragisch voor een land met zo'n
veelbelovende start, een met
andere landen in Afrika ver
geleken goede infrastructuur,
goed onderwijs en een relatief
zeer hoog potentieel aan goed
opgeleide mensen. Wat on
veranderlijk blijft is de grote
gastvrijheid, vriendelijkheid
en warmte van de Ghanezen
die je tegemoet straalt. Op
pervlakkig gezien op te vatten
als zorgeloosheid.
De schijn bedriegt: de Ghane
zen zijn met recht bezorgd
over hun toekomst. Zij zijn
niet de enigen in Afrika.
