Newyorkers slachtoffer
Zuidmolukse gemeenschap op z'n kop
De stad New York kampt met enorme woningproblemen.
Vijftienduizend wooneenheden gaan per jaar voor de be
volking verloren door vandalisme, brandstichting of spe
culatieve leegstand.
De slechte woning situatie staat in heel nauw verband met de algemene
soda le, economische enfinandële problemen waar de stad mee te maken
heeft. Talloze particuliere organisaties proberen hier en daar, met wis
selend succes, verbeteringen aan te brengenEr zou echter enorme hulp
van de overheden van de stad en de staat New York en van de federale
regering in Washington nodig zijn om de woningproblemen grondig aan
te kunnen pakken. Zolang dit soort overheidsingrijpen op grote schaal in
de Verenigde Staten onpopulair is blijft het echter rommelen in de marge
voor de stadsverbeteraars.
Een bekend verschijnsel in New York is de toeloop van arme immigranten
en de massale uittocht van groepen met middeninkomens naar de voor
steden. Na de eerste wereldoorlog was er de toeloop van zwarten uit het
zuiden van de Verenigde Staten en de Westindische eilanden. Na de
tweede wereldoorlog gingen honderdduizenden Puertoricanen zich in de
stad vestigen.
Deze bevolkingsgroepen gingen niet verspreid over de stad wonen,maar in
bepaalde wijken, waar de huren het laagst waren. De zwarten kwamen
voor een groot gedeelte in East-Harlem terecht, de Puertoricanen in de
South-Bronx. Specialisten in de stedeplanning zien als oorzaken van het
snelle verwal van deze wijken dat de nieuwe bewoners niet in staat waren
de steeds hogere huren op te brengen, die nodig waren voor het dure
onderhoud van de woningen.
ZATERDAG 11 FEBRUARI 1978
De laatste jaren is als oorzaak van
het verval daarbij gekomen de
enorme jeugdwerkloosheid (bij
sommige groepen tot zestig pro
cent), gecombineerd met georga
niseerde misdaad en handel in
verdovende middelen.
Paniek
In New York ontstaat een pa
niekstemming in een wijk zodra
een of meer zwarte of Puertori-
caanse gezinnen zich in een
blanke wijk komen vestigen.
Binnen enkele maanden worden
vele huizen verkocht en daalt de
waarde van het onroerend goed
enorm. De huiseigenaren hebben
niet langer zin om geld te stoppen
in het onderhoud van hun eigen
dom. Op deze manier trekt zo'n
wijk weer zeer snel mensen met
lage inkomens aan, waardoor het
proces van verval versneld
wordt.
Ip New York betekent een opeen
hoping van lage inkomens bijna
per definitie: jeugdwerkloosheid,
misdaad en handel in verdo
vende middelen. En de laagste
inkomens zijn nog altijd voorna
melijk te vinden onder de zwar
ten en de Puertoricanen. De
Amerikaanse samenleving is er
niet in geslaagd deze mensen op
te nemen en hen voldoende werk
en inkomen te verschaffen. Als er
al werk is moeten deze groepen
het vuile en harde werk doen, te
gen geringe beloning en met on
volledige sociale zorg.
Ook speculatie leidt vaak tot verlies
van de zo broodnodige goedkope
woonruin\i.e. De 96ste straat bij
voorbeeld vormt de grens tussen
de rijke Upper East Side en het
straatarme East-Harlem. Omdat
de Upper East Side zich nog
steeds uitbreidt kopen speculan
ten de aangrenzende woonblok
ken in East Harlem op en laten
die verkrotten, zodat zij er in de
toekomst dure appartementen
kunnen bouwen.
Jeugdbendes
Een bekend verschijnsel in New
York zijn jeugdbendes, die sys
tematisch de bewoners van
huizenblokken terroriseren zo
dat deze mensen in paniek ver
trekken, waarna hun woningen
leeggeplunderd en vernield wor
den. In een serieus televisieprog
ramma werd gezegd dat deze
jeugdbendes misschien wel ge
stimuleerd werden door specu
lanten, die het goed uit zou ko
men als bepaalde grond voor
nieuwbouw beschikbaar kwam.
De laatste jaren zijn vele projekten
in New York op gang gekomen,
die bedoeld zijn om het woning
bestand in de stad te verbeteren.
Veelal worden zij opgezet door
particulieren, die zich aaneens
luiten tot een coöperatie. Ook de
kerken spelen een actieve rol.
Men probeert de projekten
goedgekeurd te laten krijgen
door de overheid, om zodoende
financiële steun te kunnen ver-
Het verval van de South-Bronx
heeft zich de laatste jaren in
noordelijke richting uitgebreid
en heeft de grenzen van de Ne-
wyorkse dierentuin bereikt, die
in het centrum van de Bronx ligt.
In dit gebied bij de dierentuin
woonde vijfjaar geleden nog een
blanke bevolking met inkomens
in de middengroepen. Op het
ogenblik staat ongeveer de helft
van het gebied leeg en dat bete
kent het verlies van vijfduizend
wooneenheden. Op sommige
plaatsen in de wijk kun je om je
Door
Pieter Maessen
heen kijken en zie je alleen maar
zwartgeblakerde en vervallen
huizen zonder ramen of deuren.
Het lijkt wel een gebom
bardeerde stad.
Reconstructie
Intussen zijn in dit gebied ver
schillende verbeteringsprojek-
ten op gang gekomen. Eind vorig
jaar was de reconstructie van 750
woningen ver gevorderd en wa
ren er plannen voor nog eens 1750
woningen. De initiatiefnemers
van de wederopbouw zijn echter
helemaal niet zeker of zij in de
toekomst voldoende overheids
steun zullen krijgen. Van de stad
New York hoeft men niet veel te
verwachten want die staat al en
kele jaren op de rand van bank
roet.
Men heeft daarentegen zijn hoop
gevestigd op president Carter.
Toen Carter in september in New
York bij de Verenigde Naties was
heeft hij op een ochtend volsla
gen onverwacht een bezoek ge
bracht aan de South-Bronx. Men
weet dat de president grote be
langstelling heeft voor de pro
blematiek van de arme Amerika
nen en men hoopt dat hij dat ook
in daden om zal zetten door de
schatkist te openen.
Studenten in de stedeplanning van
het Newyorkse Hunter College
Toer organiseren regelmatig bus
tochten voor belangstellenden
door verschillende probleem
gebieden van de stad. Tijdens
zo'n tocht wordt de omvang van
het woningprobleem goed
duidelijk. Hele wijken zijn ver
krot of afgebrand. De tocht gaat
langs verschillende ver-
nieuwingsprojekten en doet ook
een nieuwbouwwijk voor zes
tigduizend mensen aan.
De overheersende indruk die men
overhoudt is er desondanks toch
een van verval. De vele projekten
en projektjes komen vaak niet
verder dan de experimentele
fase. Voor toepassing van suc
cesvolle ideeën in het groot ont
breekt meestal het geld en de po
litieke wil.
Eigen zweet
Eén van de herstelprojekten in de
South-Bronx heet "Sweat
Equity" en het projekt vraagt van
aspirant bewoners dat ze met hun
eigen zweet een bijdrage leveren
aan hun toekomstige woning.
Iedere nieuwe bewoner moet
zeshonderd uur arbeidstijd aan
het projekt besteden, maar des
ondanks blijft overheidssubsidie
PAGINA 21
nodig. De leiders van het projekt
hebben echter grote moeite om
medewerking en erkenning te
krijgen van de ambtenaren van
stadsontwikkeling. Door de bij
drage van de bewoners zelf en
van de overheid hoopt men de
huur te kunnen beperken tot vee
rtig dollar (ongeveer honderd
gulden) per kamer.
De studente, die als gids optrad tij
dens de bustoer, was over*dit
"zweet bijdrage"-projekt wel tev
reden. Zij hoopte dat door de be
trokkenheid van de mensen bij
hun eigen woning ook het onder
houd minder problemen op zou
leveren. In het algemeen was zij
echter erg somber over de toe
komst van de Bronx: "De privé-
belangen hebben de meeste
macht in New York. Zij willen de
Bronx als woongebied zien ver
dwijnen, zodat de grond gebruikt
kan worden voor industrie".
Chelsea
Anders dan in de South-Bronx is in
de wijk Chelsea verbetering min
of meer vanzelf op gang geko
men. Speculanten in onroerend
goed hebben er dure nieuwe wo
ningen gebouwd en er zijn win
kels, boetiekjes en restaurants
gekomen. Van de oorspron
kelijke bewoners van de wijk zit
iets meer dan tien procent onder
de officiële armoedegrens. Deze
huurders kunnen vanwege de
huurbescherming in hun wonin
gen met lage huren blijven zitten.
Speculanten proberen hen uit hun
huizen te krijgen en men krijgt
zelfs geld aangeboden als men
wil vertrekken. Maar de huurders
willen en kunnen niet weg.
Een Puertoricaanse vrouw zegt
"Ik kan wel in een appartement
van tweehonderd dollar gaan zit
ten, maar dan sta ik na een maand
weer op straat omdat ik de huur
niet kan betalen. En ik wil ook
niet naar de South-Bronx ver
trekken, want daar is het nog er
ger als hier".
De bewoners van Chelsea zijn wel
blij met de verbetering van hun
wijk, maar ze hebben er weinig
aan. "De nieuwe bewoners zijn
goed, de wijk is verbeterd en de
drughandelaars zijn vertrokken.
- En de nieuwe, dure winkels zijn
leuk om naar te kijken, maar ik
heb het geld niet om er iets te ko
pen".
Het stadsontwikkelingsbeleid van
New York is onsamenhangend
en niet flexibel. Er vindt geen
echte planning plaats en het be
nodigde geld is er niet. De spe
culanten en de huisjesmelkers la
ten zich niets gelegen liggen aan
de miljoenen mensen in de arm
ste bevolkingsgroepen. En de
particuliere woningcoöperaties
staan er praktisch zonder over
heidshulp voor. Zo dreigt New
York langzaam weg te rotten.
Het schot in de rug van Th. O. Ku-
huwael, een 62-jarige, geres
pecteerd in zeer brede kring,
heeft definitief een streep ge
haald door het broze optimisme
in Zuidmolukse kring.
Noes Solissa "Dat was een van de
treurigste dingen in mijn leven.
Niet alleen omdat oom Theo
(honderden jongens kennen Ku
huwael als onderwijzer in het
voormalige kamp Schattenberg)
was neergeschoten. Vooral door
de uitlatingen van leiders op die
maandag na de gebeurtenis. Die
commentaren hebben ontzettend
veel Zuidmolukkers droef en
kwaad gemaakt. Manusama zegt:
"Verschrikkelijk wat er is ge
beurd, laf, maarEr mag geen
maar zijn. Zuidmolukkers schie
ten op Zuidmolukkers; wat een
rotzooi! Iedereen, Manusama,
Mual, Metekohy, Aponno, iede
reen had alleen maar moeten
zeggen: "Onvergeeflijk". Maar
wat gebeurde er? Bepaalde
leiders probeerden toch weer
iedereen te sparen. Omdat er
macht verzameld wordt op dit
moment. Zoals direct na de uit
komst van de nota iedereen zo
snel commentaar moest geven.
Laten horen, dat je er bent".
Met deze uitspraak van Noes So
lissa is de kern aangedragen van
de heftige onrust in de Zuidmo
lukse gemeenschap. Recente
ontwikkelingen hebben het toch
al aangetaste leiderschap, het
langzaam van de helling glijden
van eeuwenoude verhoudingen
tussen jong en oud, helemaal dis
cutabel gesteld.. Binnen de ge
zinnen, de wijk en binnen de to
tale gemeenschap van 34.000
Zuidmolukkers zijn de traditio
nele gezagsverhoudingen ver
bleekt.
In de tweede helft van het vorig jaar
kwam er een grote activiteit bij de
jongeren. Twee kapingen waren
voorbij; er moest worden ge
praat. En in de herfst leek het
erop, dat uit verschillende hoe
ken eindelijk hard verzet zou
komen tegen de oudjes, het ge
zag. Verwachtingsvol keken de
jongeren uit naar het Badan Per-
satuancongres in het rebelse As
sen. Een enkeling zei iets hardop,
ir. Johannes Alvares Manusama
deponeerde plannen voor regio
nale politieke platforms - badan
politik - en de jongeren borgen
hun grieven voorlopig weer op.
Wéér werd er druk vergaderd,
drukker dan ooit tevoren, som
migen vestigden hoop op een
herleving van de SPP-RMS, de
Susunan Pusat Permuda Repu-
blik Maluku Selatan, een centrale
jongerenorganisatie, De wens:
een parapluie boven al die ver
schillende jongerenorganisaties,
clubjes, en bewegingen. Er was in
dat eerste enthousiasme plaats
voor velen en vele interpretaties
van bijvoorbeeld de RMS-ge-
dachte. Zelfs Elias Rinsampessy
- tot dan een buitenbeen met zijn
Garakan Pattimura, een van de
eersten, die het officiële RMS-
idee op de belt gooide - overwoog
de mogelijkheden van de SPP-
RMS.
Ook buiten deze organisatie werd
er in de wijken gepraat tot men er
bij neerviel. Een duidelijke ten
dens: bestaande jongerenorgani
saties (bijvoorbeeld de Pemuda
Masjarakat, de Vrije Zuidmo
lukse Jongeren) voldoen niet
goed. We horen verder niet ge
noeg van de leiders.
Manusama voelde dat goed aan.
Zijn plannen voor de platforms
waarop, via gekozen leden, zou
kunnen worden meegepraat over
de toekomst waren een tege
moetkoming en de benoeming
van mr. Usman Santi, een jonge
Mohammedaanse RMS'er uit
Waalwijk tot minister in zijn ka
binet, was er ook één. -
Naar buiten toe bleef het front ge
sloten. Er hing iets in de lucht van
een kentering; de jongeren dron
gen aan en kregen mondjesmaat
antwoord.
Verslechterd
lente is in de vroegste knop ge
storven.
"Oom Theo" Kuhuwael, door zijn
onderwijzerschap, zijn invloed
op onderwijszaken via CRM, zijn
bemiddelaarsrol bij de Wijster-
trein, een gerespecteerd man,
werd in zijn eigen woning neer
geschoten.
Waarom Kuhuwael? Niemand weet
er antwoord op. Misschien omdat
hij het initiatief nam voor de reis
naar Indonesië. In Assen zeggen
jonge Zuidmolukkers: "Welke
klootzakken schieten nu op Ku
huwael? Misschien hebben ze
hem genomen, omdat hij de man
uit de reisgroep is met weinig di
recte aanhang. Als ze op Ruud
Metekohy hadden geschoten was
de beer los geweest".
Het neerschieten van Th. O. Kuhu
wael, de schoten door de voor
deur van L. Ch. Mantouw: Wat is
er in godsnaam gaande, vragen
veel Zuidmolukkers zich af.
Bij Mantouw, mede-voorzitter van
de overlegcommissie Kobben
kwam een brief naar binnen zei
len: "Mantauw, hou je alleen be
zig met sociale zaken, laat het po
litieke probleem van de RMS
maar aan een ander over. Dit geld
ook voor jouw 4 helpers. Doe je
dit niet, dan zal het jouw hoofd
kosten. Je vindt drie kogelgaten
in je" voordeur. We weten je altijd
te vinden, waardan ook!!"
Wat is er gebeurd?
Temidden van al die gesprekken
onder jongeren, waarbij de
nieuwe wegen, gesprekken met
buitenlandse mogendheden, aan
sluiting bij opstandige bewegin
gen binnen de Indonesische
staatsgrenzen, contacten met be
dreigde minderheden, de vierde
werel«p ter sprake kwamen, te
midden van dat zoeken stond Jo
hannes de Fretes plotseling in
Nederland.
Hij kwam voor familiebezoek, maar
wilde wel met mede-Molukkers
praten als dat wat aan de verhou
dingen kon verbeteren. Verhou
dingen tussen de Zuidmolukse
gemeenschap hier en de Indone-
L. Ch. Mantouw.
.schoten door de voordeur
Door Thom Olink
sische bewindvoerders, bedoelde
hij. De oud-ambassadeur praatte
dan wel niet namens Jakarta,
maar zijn stille gang langs
Zuidmolukse vrienden, jongeren
en kopstukken werd kennelijk
gedoogd. Tekenend voor de si
tuatie: bij het graf van de omge
komen treinkapers bracht hij,
ex-diplomaat uit Jakarta de
eregroet.
Veranderingen
Hoewel sommige Zuidmolukkers
en ook de Indonesische am
bassade bij monde van de heer
Sutopo Youwono het belang van
het initiatief van Johannes de
Fretes sterk relativeerden, bleek
al snel, dat er veranderingen op
komst waren. Noes Solissa en
Theo Thenu waren net op weg
naar Jakarta, Ambon, en andere
Zuidmolukse eilanden. Hun reis,
waartoe ze na veel wikken en we
gen besloten, was mogelijk in het
kader van afspraken tussen de
joint committees in Jakarta en
Den Haag. Maar eenmaal aange
komen veranderde het karakter
van de reis door de opwinding in
Nederland over de gesprekken,
die De Fretes voerde. Plotseling
werden de twee uit Bovensmxlde
symbolen van de dialoog, die op
gang moest komen. Symbolen
voor de Zuidmolukkers, die
openlijk durfden te zeggen: La
ten we eerst gaan kijken, niet her
formuleren zonder "daar" ge
praat te hebben.
Nu werd dat Noes en Theo al niet in
dank afgenomen. Jonge
Zuidmolukkers uit een rebelse
omgeving, opgezadeld (Noes)
met de rol van woordvoerder
voor pisnijdige en kapende jon
geren, die jongeren gingen nota
bene praten met de aartsvijand.
Was de opwining over het al dan
niet reizen, praten met Java, het
overleg Molukkers-daar, Moluk-
kers-hier en Indonesië al groot
genoeg, de brand sloeg nog feller
uit door de discussies en de ver
wachtingen over de nota.
Iedereen praatte in de laatste
maanden over politiek. Het poli
tieke streven, dat wel niet aan de
orde zou komen. De Badan Pcr-
satuan stelde zich boos op in Des
Indes, waar Mual de voornaamste
spreker was. Zijn klacht: er was
wel wat gezegd door de secreta
rissen-generaal van de betrokken
departementen over huisvesting,
onderwijs en dergelijke zaken.
Maar politiek was buiten schot
gebleven in de besprekingen met
inspraakorgaan en gemengde
commissie. Die persconferentie
was zo'n beetje bedoeld als schot
voor de boeg en ook leider Manu
sama deelde onverdroten zijn
ongenoegen mee over de gang
van zaken tijdens de voorberei
dingen van de nota.
Temidden van al die discussies viel
ook nog te bespeuren, dat het zo
actief begonnen overleg tussen
allerlei jongerengroeperingen of
gewoon individuen uit ver
schillende wijken begon te stok
ken. De "dialoog" bleek een flink
struikelblok. Langzamerhand
werd duidelijk, dat iedereen een
verschillende politieke visie had,
dat de RMS een soort lappende
ken van God mag weten hoeveel
interpretaties bleek en nauw
elijks iemand met voorstellen
kwam over een te volgen weg.
Steeds duidelijker werd ook dat het
wegebbende gezag van de leiders
van het eerste uur vroeg om op
vulling en dat iemand als Joop
Metekohy, welzijnswerker met
grote invloed op de jeugd in be
paalde wijken, best bereid was
wat macht naar zich toe te trek
ken.
Maar even duidelijk bleek, dat geen
van de leiders in de voor
Zuidmolukse begrippen onge
kende situatie, waarin automa
tisch meeknikken met de oude
ren al ver was afgekalfd, zijn nek
helemaal durfde uitsteken.
Iedereen sprak en spreekt van de
vijf M's (Manusama, Metiary,
Mantouw. Mual en Metekohy) en
hoewel de vijf allen de RMS als
schild voor hun opvattingen ge
bruiken, zijn de onderlinge ver
schillen in denken groot. Man
touw en Metekohy besloten met
Kuhuwael. Rutumalessy en Ma-
nuhutu (de laatste twee zijn men
sen van de kerk) op vier februari
te vertrekken voor een reis van
ruim drie weken naar Indonesië.
Manusama sprak schamper van in-
doctrinatiereizen en Mual, lange
tijd door de situatie dodelijk
vermoeid en teruggetrokken,
riep datje dat als RMS'er niet kon
maken. Mantouw verklaarde wel
degelijk als RMS'er te gaan en
ook Ruud Metekohy sprak in die
toonaard. Toch voelden de vijf
wel. dat afreizen grote spanning
betekende en dat heel veel
Zuidmolukkers het woord land
verraad dan wel niet voor in de
mond namen, maar toch door
hun hoofd lieten gaan. Metekohy,
eens doof Vrij Nederland afge
schilderd als de nieuwe leider (en
reken maar, dat de meeste
Zuidmolukse jongeren de pest
hebben aan dat soort adverteren)
probeerde in een lange reeks ge
sprekken zijn besluit toe te lich
ten en zich in te dekken.
Hoezeer de ideeën over een toe
komst nu uiteen zijn gevallen is
gebleken na de mededelingen
over de reis van Mantouw en de
vier. Voor veel Zuidmolukkers
was dit besluit ronduit verbijste
rend en dat enkelen er niet voor
terugschrokken hun opvattingen
over landverraad en het terug
gelopen respect voor de leiders te
koppelen, demonstreerden de
daden tegen Mantouw en Kuhu
wael.
Duidelijk
Nederland heeft inmiddels één
ding duidelijk gemaakt: In de
nota staat reken in jullie streven
naar onafhankelijkheid niet op
de Nederlandse regering.
De weg, die open ligt voert niet
langs Den Haag. Nu de discussie
en de verwarring groeit over de
vraag welke plaatsen dan wél op
die weg liggen, reageren gefru
streerde jongeren zich af met ge
weld. En nu koelt men de woede
op ouderen uit eigen volk. Terwijl
sommige jongeren praten over
mogelijkheden van studeren aan
de Pattimura universiteit in Am-
bon, beperkt opgezette ontwik
kelingsprojecten, praten met
Molukse kopstukken op Java en
zich als uiterste consequentie
voor de toekomst zorgen maken
of de Zuidmolukkers van hier
daar wel ingepast kunnen wor
den, vragen anderen zich verbij
sterd af wat er in hemelsnaam aan
de hand is. Jarenlang kon je
vijand, de onderdrukker, de
moordenaars en uitzuigers in Ja
karta aanwijzen en nu gaan we
met ze praten! De Zuidmolukse
samenleving staat op zijn kop.
Sommige stukken van de South-Bronx zien er uit alsof er een bombardement heeft plaatsgevonden.
