Beets maakt van de nood een deugd
"Aan de Grevelingen zou niet
meer geknoeid moeten worden
Geen baarden en snorren bij politie Winterswijk
Aijmjiiimujji-
Uniek zoutwatermeer in Europa
VRIJDAG 20 JANUARI 1978'
Geen dominee? Dan doen we het zelf
BEETS (NH) - De IKON is in het tussen Hoorn en Pur-
merend gelegen dorpje Beets neergestreken voor de uit
zending van een vijftal televisievespers op zondagmid
dag. Het bijzondere van deze korte diensten is dat ze niet
geleid worden door een predikant maar door leden van
een voorbereidingsgroep. Ook de liturgie van de kerk
krijgt haar doe-het-zelvers.
Beets zit ai een tijdje zonder domi
nee, en het is zeer de vraag of
daarin spoedig kan worden voor
zien. De hervormde gemeente, al
thans haar meelevende kern, is er
maar piepklein, en hetzelfde
geldt voor de omliggende dor
pen.
In januari 1972 sloten deze acht
kerkdorpen zich aaneen om sa
men financieel nét sterk genoeg
te zijn voor de instandhouding
van één predikantsplaats plus
pastorie. Het zijn de dorpen
Beets, Oudendijk, Etersheim,
Warder, Schardam, Kwadijk,
Middelie en Oosthuizen.
Satanskerk
Het kerkje van Etersheim werd
verkocht. Daarover ontstond
nogal wat deining omdat de man
die er uiteindelijk serieuze inte
resse voor had, een wel heel
vreemde vogel bleek te zijn die
zich de titel "voorganger van de
kerk van Satan" aanmat. Niet dat
de sekteleider probeert de Eters-
heimers tot zijn zwarte religie te
bekeren, maar zij beleven er toch
ook geen genoegen aan, omdat ze
de goede naam van hun dorp, ook
al heeft dit langzamerhand de
omvang van een gehucht aange
nomen, graag onbesmet willen
bewaren.
De kerken van Warder en
Schardam gingen eveneens voor
de hervormde eredienst op slot.
Zij zijn verkocht aan res
pectievelijk een bedrijf en een
particulier. Het zeventiende-
eeuwse meubilair uit Warder
kreeg een plaats in een museum.
Afbraak trof het kerkje van Midde
lie. Het historische orgel ging in
dertijd naar de hervormde kapel
aan de Hoofdstraat in Noord wijk
aan Zee.
Er bleven dus vier kerkgebouwen
over. Enkele daarvan behoren tot
de top-veertig van de Noordhol
landse monumentenlijst. Bij de
samenvoeging verloren de acht
minigemeenten alle hun eigen
naam en werd de nieuwe ge
meente "Zeevang" geboren.
Vastgelopen
Van die combinatie nu is de predi
kantsplaats al enige tijd vacant.
Het zal niet zo eenvoudig zijn, een
man of vrouw te vinden die daar
wil gaan werken, want de ker-
keraad heeft het "preekrooster"
zo opgezet dat hij (of zij) elke zon
dag op twee plaatsen dienst moet
doen. En dat wordt tegenwoordig
in de pastorale wereld een steeds
moeilijker hindernis. Het be-
roepingswerk is al een keer op dit
punt vastgelopen.
Nu zit met name het dorp Beets,
waar een fraai gerestaureerde
kerk staat, met een verdieping in
het koorgedeelte voor gemeente
raadsvergaderingen, niet bij de
pakken neer.
Er is daar een groep meelevende
mensen die ervan uitgaan dat een
kerk nog niet dicht hoeft als er
geen dominee meer is en dat een
gemeente onder zulke omstan
digheden niet hoeft uiteen te
vallen in losse individuen die el
kaar niets meer te vertellen heb
ben. Samen bidden en zingen en
uit de bijbel lezen kun je overal en
altijd. Daar heb je, als het erop
aan komt, geen beroepsvoorgan
ger voor nodig. En het komt erop
aan in Beets.
Geen preek
Om kort te gaan: men besloot om
ter vervanging van de kerkdienst
zelf een morgengebed te gaan
houden. Dat is een getijde- of ge
bedsdienst met een liturgie zon
der preek of sacrement (doop of
avondmaal). De eenvoudige orde
van dienst vermeldt alleen het
zingen van psalmen en liederen,
bijbellezingen, een korte over
denking door een lid van de
voorbereidingsgroep en gebeden
en voorbeden. De dienst duurt
maar een half uur.
Toen ds. P. Oskamp (Purmerend),
die van zijn bevindingen in het
blad "Hervormd Nederland" ver
slag deed, in december zo'n mor
gengebed bijwoonde, waren er
ruim dertig, overwegend jonge
mensen. Hij vond de presentatie
nog wat stroef, maar toch echt.
Ongekunsteld en eerlijk. Een
kniesoor die over die aanvanke
lijke houterigheid zou vallen,
want hier leert een handjevol
herderloze mensen, die in de kerk
nooit anders dan een beroepsfi
guur op de hoge kansel hebben
gezien, dan toch maar zijn eigen
boontjes te doppen. Bovendien
lieten, naar het oordeel van ds
Oskamp, de eigengemaakte tek
sten voor de gebeden en de medi
tatie zich best horen.
De vakken met banken en stoelen
zijn vervangen door een grote
kring en de preekstoel wordt ook
niet meer gebruikt. Broeder
schap en gelijkheid gaan hier sa
men. Wie in de dienst voorgaan,
zijn opgenomen in de kring.
Serieus nemen
Nu heeft Beets wel geluk gehad.
Een Amsterdamse cantorij zoch
namelijk voor haar liturgische
repertoire een nieuw werkter
rein, om ook eens anderen dan de
gemeente van de Thomaskerk in
Amsterdam-Zuid van haar mu-
In een bepaald opzicht is de kerk van Beets (Noordholland) uniek in ons land. Bij de restauratie werd in het
koorgedeelte op halve hoogte een vloer gelegd, waardoor een stijlvolle ruimte ontstond, en daar houdt de
kleine gemeenteraad zijn vergaderingen.
zikale kennis te laten profiteren
En ze vond dat in Beets.
Daar was Hemmo Vroom, secreta
ris voor onderwijs en jeugdwerk
van de Nederlandse Zen
dingsraad in Amsterdam, een van
de initiatiefnemers van het mor
gengebed. Een njan, op wie het
leven en werken in de oecumeni
sche kloostergemeenschap Taizé
(Frankrijk) een diepeindruk
heeft gemaakt.
Hij wil niets liever dan dat ook in
ons land "plaatsen van hoop"
ontstaan, waar de geest van Taizé,
in dienst aan elkaar, gestalte
krijgt. Dat is misschien mogelijk
in Beets.
Daarom probeert hij allerlei men
sen bij dit morgengebed te be
trekken. Mensen die warm lopen
voor het milieu en de beweging
"Nieuwe levensstijl", werkers in
de welzijnssector en de Wereld
winkels, leden van actiegroepen,
Vroom wil ze allemaal vanuit de
geest van het evangelie serieus
nemen, in de hoop dat zij ook se
rieus naar het evangelie willen
luisteren.
Muziek: probleem
De kerkeraad van de gemeente
Zeevang heeft positief op dit ex
periment gereageerd. Wat nog
niet wil zeggen dat het morgen
gebed bij de bevolking van de
dorpen al ingang heeft gevonden.
Maar wat niet is kan komen. Het
is voorlopig een zaak van vol
houden. In plaatsen waar de
godsdienstige meelevendheid
stukken groter is dan in het on
kerkse Noordholland, worden
nieuwe dingen ook niet altijd met
enthousiasme begroet. Kerkle
den kijken nu eenmaal graag de
kat uit de boom. Ze weten in
Beets heel gped, dat zonder ge
loof in de zin van zo'n onderne
ming en zonder geduld elk ini
tiatief voortijdig moet stranden.
Intussen kan niet ontkend worden,
dat een morgengebed als in Beets
^lleen kan verder gaan als de be
volking zelf, hoe gering in aantal
ook, erop reageert. Win Klop
penburg zal zich met zijn cantorij
ééns uit dit dorp terugtrekken.
En dat zou wel eens een breek
punt kunnen worden. Immers, er
zijn altijd wel mensen te vinden
die teksten willen schrijven voor
gebeden, en een meditatie is ook
geen punt, maar voor de muzi
kale vormgeving is men op kun
dige enkelingen aangewezen.
Hemmo Vroom probeert naar
stig, hiervoor een oplossing te
vinden.
Gave eenvoud
Wie al een vesper uit Beets op zijn
scherm zag, zal getroffen zijn
door de gave eenvoud waarmee
deze groep het gemeentegebed'
vorm en inhoud geeft.
Het is natuurlijk prettig als men als
gemeente kan terugvallen op een
beroepsman. Hij is ook nodig,
want zijn taak omvat nog wel
meer dan het voorgaan in kerk
diensten. Maar als hij er nou niét
is, dan hoeft dat nog geen reden te
zijn gemeenteleven te laten ver
zanden. Het kan juist een prikkel
zijn om zelf aan de slag te gaan en
zo van de nood een deugd te ma
ken. En het is toch een deugd als
sluimerend talent in staat blij kt te
zijn om in een moeilijke situatie
kleine kernen van kerkelijk leven
gaande te houden.
Wie hier een ontwikkeling naar
vrijbuiterij in ziet, moet wel be
denken dat er nog andere legi
tieme vormen van samenkomst
zijn dan de traditionele kerk
dienst. De protestantse praktijk
is daar echter weinig op inge
steld. Een dienst moet "af" zijn.
Hij staat of valt met de preek en
wat daaromheen zit is min of
meer bijzaak.
Inspiratie
Bij de IKON hoopt men, dat de
vespers uit Beets gemeenten die
in gelijke omstandigheden ver
keren zullen inspireren tot meer
zelfwerkzaamheid. Bij de uitge
verij Boekencentrum in Den
Haag zijn boekjes verschenen
over het morgen- en avondgebed.
Alternatieven zijn er en de handlei
dingen dus ook.
De "domineeskerk", waarvan zo
langzamerhand ieder wel vindt
dat we eraf moeten, wordt pas
werkelijk verleden tijd als kerk
mensen zelf de hand aan de ploeg
slaan.
S. J. DE GROOT
ZUID-AFRIKA - Tijdens een
ontmoeting van de delegatie
van de Gereformeerde Ker
ken in Nederland met de
Zuidafrikaanse Raad van
Kerken heeft dominee C.
Mak, leider van de delegatie
en voorzitter van de generale
synode van de Geref. Kerken,
voorgesteld om met name
over de kwestie van de ras
senverhoudingen als Zuidaf
rikaanse en Nederlandse ra
den van kerken een overleg te
openen.
De zuidafrikaanse Raad van
Kerken, waarvan de blanke
Nederduits Gereformeerde
Kerk geen lid is, heeft dit
aanbod positief ontvangen en
in welwillende overweging
genomen. Mocht de Zuidaf
rikaanse raad definitief ak
koord gaan, dan is het denk
baar dat een delegatie uit
Zuid-Afrika en uit Nederland
van de raden van kerken el
kaar ergens zullen gaan ont
moeten, waar, dat zal nader
moeten worden bepaald.
Twee leden van de Nederlandse
delegatie, ds. Mak en dr.
Weijland, kregen het verzoek
zondag voor te gaan in dien
sten van de zwarte Neder-
duits Gereformeerde Kerk in
Johannesburg. De afgelopen
zondag hebben vier delega
tieleden in niet-blanke en
twee in blanke kerken een
dienst geleid.
Internationaal contact. Het
hoofdkwartier van de Lut
herse Wereldfederatie in Ge-
nève maakte bekend, dat lut
herse en orthodoxe leiders
hun contacten op internatio
naal niveau dit jaar gaan in
tensiveren. Een lutherse de
legatie zal in maart een be
zoek brengen aan de ort
hodoxe patriarch van Kon-
stantinopel, Demetrius. Dat is
bedoeld als voorbereiding op
"leerstellig overleg".
Dit wordt de derde officiële
ontmoeting tussen lutherse
vertegenwoodigers en het
hoofd van de orthodoxe kerk.
De eerste lutherse delegatie
werd in 1967 ontvangen en
twee jaar later brachten ort
hodoxen een tegenbezoek
aan Genève.
Naastenliefde
Voorbeeld. De christelijke
actie "Mens-milieu" in
West-Duitsland vindt dat de
kerkelijke autoriteiten aan
alle kerken de opdracht moe
ten geven zich intensief bezig
te houden met de milieupro
blematiek. Tegelijkertijd
moeten de kerken een goed
voorbeeld geven door zuini
ger te zijn met energie en het
herwinnen van papier en glas
uit afval te ondersteunen.
De milieucrisis is ook een crisis
van de christelyk-westerse
moraal, aldus de groep.
"Naastenliefde mag zich niet
langer beperken tot de men
sen, maac moet in verband
gebracht worden met de ge
hele schepping".
Vredesberaad. Het Inter
kerkelijk Vredesberaad (IKV)
heeft de uitdrukkelijke steun
gekregen van acht kerkelijke
hoogleraren in ons land voor
zijn campagne "Help de
kernwapens de wereld uit,
om te beginnen uit Neder
land. De meesten van deze
groep hoogleraren zijn ad
viseur van hun synode. Ze
behoren tot de Hervormde
Kerk, de Gereformeerde
Kerken, de Remonstrantse en
de Doopsgezinde Broeder
schap.
Openbaar debat
E O-congres. De Evangeli
sche Omroep houdt op 11
maart in Amsterdam een
congres waarop de filosoof-
theoloog dr. Francis SchaeL
fer, maker van de tv-serie
"Hoe zouden wy dan leven?"
die de EO sinds november op
het scherm brengt, nader zal
ingaan op vragen.
Met name de manier waarop het
humanisme in deze serie
wordt afgeschilderd heeft
nogal wrevel gewekt. Huma
nisten worden voorgesteld als
een afbrekende kracht, die
het leven in gevaar brengt, tot
pessimisme leidt eh in wan
hoop eindigt.
Op protesten uit humanistische
kring reageerde de eo met een
verwijzing naar het komende
openbare debat. "An
dersdenkenden" zijn dan ook
welkom op dit congres, dat
gehouden wordt in de aula
van de Vrije Universiteit aan
de Boelelaan in Am-
sterdam-Buitenveldert.
Emeritaat. De bisschop van
Rotterdam, dr. A.J. Simonis,
heeft eervol ontslag wegens
emeritaat verleend aan P.A.
van den Bosch als pastoor van
de Sint Jeroen-parochie in
Noord wijk.
Beroepingswerk. Her
vormde Kerk - beroepen te
Oldehove (Gr.) kandidaat D.
van Veen Groningen; be
dankt voor Alblasserdam G.
van Asselt Vollenhove
•C<*
Overleg op Malta
NEW YORK (Reuter) - De Ameri
kaanse ambassadeur bij de Ver
enigde Naties, Andrew Young,
sluit zich volgende week aan bij
de Britse minister van Buiten
landse Zaken David Owen, voor
overleg op Malta met Rhodesi-
sche guerrillaleiders.
Young vliegt volgens een VN-
woordvoerder maandag naar
Londen, om daar met Owen te
spreken alvorens beiden naar
Malta reizen om er te spreken met
Joshua Nkomo en Robert
Moegabe. Het gesprek op Malta
begint op 26 januari.
Amerika en Engeland hebben een
plan voor vreedzame overdracht
van het blanke minderheidsbe
wind in Jhodesië aan een zwart
meerderheidsbewind, maar
premier Ian Smith van Rhodesië
streeft een interne overgang na
met zwarte leiders die in het land
zelf wonen.
ATLANTIC CITY - Na de stor
men van de afgelopen tijd zijn op
liet strand van het Amerikaanse
Atlantic City miljoenen schelpdie
ren aangespoeld. Men worstelt nu
letterlijk met het probleem hoe men
ie langzamerhand kwalijk
riekende massa moet verwijderen
MIDDELBURG (ANP) - Het zeeg
ras is in het Grevelingenmeer de
laatste jaren vervijfvoudigd en
beslaat nu circa 3000 hectare, wat
een zeer gunstige ontwikkeling is
voor flora en fauna, aldus de con
clusie van dr. P. H. Nienhuis, we
tenschappelijk leider van de
Grevelingen-werkgroep. Deze is
ingesteld door het Delta-instituut
voor hydro-biologisch onder
zoek, gevestigd in Ierseke. In een
artikel in het tijdschrift "Nieuws
over natuur, landschap en mi
lieu", schrijft dr. Nienhuis: "Het
Grevelingenmeer, tussen
Schouwen-Duiveland en Goeree
Overflakkee, is een voor Neder
landse begrippen bijzonder groot
en schoon meer, gevuld met zout
water. Het is nog erg jong, in 1971
ontstaan. Toen werd de dam in de
mond van de Grevelinge, die in
het kader van de Deltawerken
gebouwd was. gesloten.
Niemand kon voorspellen hoe
het Grevelingenmeer zich na de
afsluiting zou ontwikkelen. Er
hebben zich in de korte geschie
denis van het meer dan ook al
verschillende biologische veran
deringen voorgedaan. Eén daar
van is de explosieve groei van het
zeegras. Dit zeegras bestaat uit
een halve meter tot anderhalve
meter lange grasachtige planten,
die met hun wortels vastzitten in
de bodem. In het voorjaar begint
het zeegras te groeien, in augus
tus bereikt het zijn maximale
ontwikkeling en tegen de winter
sterft het weer af'.
Voor de afsluiting groeide ook al
zeegras in de Grevelingen, maar
toen waren de hoeveelheden niet
opvallend groter dan normaal. In
minder dan vijf jaar tijd is de
jaaropbrengst zeker vijf keer zo
groot geworden. Uit het onder
zoek van het Delta instituut is be
rekend, dat in de zomer van 1973
een oppervlakte van 1590 hectare
door zeegras bedekt was. In de
zomer van 1975 was dit al 2766
hectare. In 1977 is het volgens dr.
Nienhuis toegenomen tot circa
35.000 ton. En nog staat de ont
wikkeling niet stil. Zeegras groeit
in rustig, zout water, dat onge
veer vier meter diep is. Er zijn nog
open plaatsen in het Grevelin
genmeer die aan de voorwaarden
voldoen. Het is niet onwaar
schijnlijk dat het zeegras binnen
enkele jaren ook deze plekken zal
bedekken. De laatste jaren heeft
men zich over de hele wereld
verdiept in de betekenis van
zeegrasbegroeiingen De rol die
deze planten spelen is lange tijd
onderschat geweest. We zijn er,
aldus dr. Nienhuis, inmiddels
achtergekomen dat zeegras een
paar erg belangrijke functies ver
vult in een zoutwatermeer.
In de eerste plaats zijn er allerlei
dieren die zich voeden met zeeg
ras: de vogels zijn daarvan de
meest opvallende. Het menu van
de knobbelzwanen, rotganzen,
meerkoeten, smienten en wilde
eenden bestaat voor een belang
rijk deel uit zeegras. Wij zijn te
recht trots op het grote aantal
rotganzen die in het najaar van
boven de poolcirkel, waar het
broedgebied is, naar het delta ge
bied komen om te overwinteren,
aldus dr. Nienhuis. Eén van de.
belangrijkste redenen waarom er
zoveel rotganzen op het Greve
lingenmeer voorkomen (en deze
zijn ook de laatste jaren in be
langrijke mate toegenomen) is de
aanwezigheid van het zeegras als
voedselplant. Een belangrijke
functie van de zeegrasweiden is
verder dat ze levensmogelijk
heden bieden aan een groot aan
tal andere planten en dieren.
Kleine visjes zoals het driedoor-
nige stekelbaarsje en het koor-
naarvisje vinden voedsel en be
schutting tussen het zeegras. Ook
vele kleine kreeftachtige dieren
zoeken juist de zeegrasvelden op
als plaats waar voedsel en be
schutting is. Dit kleine grut
wordt op zijn beurt weer gegeten
door grote aantallen vogels zoals
de fuut en allerlei meeuwen. Op
vallend is dat maar weinig van de
zeegrasopbrengst rechtstreeks
gegeten wordt door vogels en de
ongewervelde dieren. Het ove
rige zeegras raakt los van de bo
dem, wordt door wind en stro
ming op hopen gedreven en sterft
langzaam af. Na verloop van
maanden vindt men nog slechts
microscopisch kleine stukjes te
rug in het water en op de bodem.
Deze massa kleine stukjes zeeg
ras worden detritus genoemd. Dit
detritus is een erg belangrijke
voedselbron voor schelpdieren
en wormen die ingegraven in de
bodem leven. En deze dieren
worden op hun beurt weer gege
ten door vogels en vissen. Zo
helpt het zeegras indirect mee om
de voedselvoorraad in het Gre
velingenmeer op peil te houden.
De ontwikkeling van zeegras in
het meer is een volkomen na
tuurlijk verschijnsel, aldus het
onderzoek van dr. Nienhuis en
zijn staf. De Grevelingen is een
gezond zoutwatermeer. Er is
geen getij, de stroming is heel ge
ring. In zo'n biotoop krijgen wa
terplanten een grote kans. Met
andere woorden: het zeegras
hoort bij de Grevelingen. In de
dertiger jaren is het zeegras in
grote delen van het Noordatlanti-
sche gebied door een geheimzin
nige ziekte verdwenen. Langs de
Noordamerikaanse en Europese
kust is het zeegras pas de laatste
jaren weer teruggekomen. Be
langrijke groeiplaatsen zijn ook
de fiorden langs de Deense kust.
Opvallend is dat in de Wadden
zee, waar vroeger duizenden hec
taren zeegras groeiden, nooit her
stel van de zeegrasbegroeiing is
opgetreden.
Pleidooi
De afwezigheid van zeegras in de
Waddenzee geeft de huidige
dichte zeegras begroeiing in het
Grevelingenmeer nog een extra
betekenis: we kunnen er min of
meer uit aflezen hoe het in het
begin van deze eeuw geweest
moet zijn in de Waddenzee. Naar
Nederlandse maatstaven zijn de
zeegras weiden in het Grevelin
genmeer met planten en dieren
die er tussen leven, zeer zeld
zaam. De zeegrasvelden zijn een
levensgroot pleidooi voor een
zout Grevelingenmeer. In de dis
cussie over het zout blijven van
het Grevelingenmeer of het in de
nabije toekomst zoet maken
moet als een paal boven water
staan dat de milieuwaarden, die
nu langs natuurlijke weg zijn ont
staan, behouden moeten blijven.
Na de enorme ingreep van 1971,
toen een getijdenstroom veran
derde in een stilstaand zoutwa
termeer. wat eigenlijk al uniek is
in Europa, zou eigenlijk niet meer
aan de Grevelingen geknoeid
moeten worden, aldus dr. P.
Nienhuis van het Delta-instituut
in Ierseke.
UTRECHT (ANP) - De Neder- Terwijl de andere politiekorpsen
landse Politiebond is het vol
strekt oneens met de burgemees
ter en de politiechef van Win
terswijk die vinden dat een poli
tieman geen snor of baard mag
dragen.
:gel geen bezwaar tegen
hebben zijn snorren en baarden
bij de Winterswijkse politie nog
steeds taboe. En onlangs ver
klaarde burgemeester C. de Vries
wederom dat geen haar op zijn
hoofd er aan denkt de regels te
versoepelen. Hij is bang dat het
dan snel uit de hand loopt.
De bij de FNV aangesloten Neder
landse Politiebond ontkent niet
dat burgemeesters en korpschefs
aanwijzingen mogen geven over
het uiterlijk van politiemensen
maar een algeheel verbod tot het
dragen van baarden en snorren is
heel andere koek. "Een derge
lijke inbreuk op de persoonlijke
vrijheid is zo absurd dat discussie
daarover zelfs niet mogelijk moet
zijn", vindt de bond.
De motivering van de burgemees
ter dat baarden en snorren ver
boden zijn omdat het snel uit de
hand kan lopen spreekt de bond
niet aan.
"Dat komt overeen met
het verbieden van het autoryden
om overschrijding van de
maximumsnelheid te voorko-
