ENGELAND
ONTDEKT
LESBIENNES
Onzekerheid
over wrak
voor de kust
Echtgenote van
predikant wil
balende vrouwen
creatief aan
de slag hebben
FIETSENMAKER SCHIET
OP MET TRAM-BOEK
DINSDAG 17 JANUARI 1978
Ter hoogte van wat wordt ge
noemd "De twee duintjes" is
dit weekeinde (vanwege het
ongekend lage tij) in de zee
tussen Noordwijk en Katwijk
een scheepswrak in de bran
ding zichtbaar geworden.
De eerste snelle conclusie: een
bomschuit. Een type vissers
scheepje waarvan er in de 19e
eeuw heel wat de Noordzee
voor Katwijk en Noordwijk
hebben bevist. De met zeilen
uitgeruste ongeveer 14 meter
lange scheepjes ruimden in
het begin van deze eeuw het
veld. In 1920 werd er voor het
laatst mee gevaren. Voor zo-
Een bomschuit van vroeger.
Maar dat is het tussen Katwijk
en Noordwijk gevonden wrak
waarschijnlijk niet.
ver bekend is er in Nederland
niet één bewaard gebleven.
Vandaar dat de belangstelling
voor wat in de branding werd
aangetroffen erg groot is.
Het wrak is gistermiddag aan
een nadere inspectie onder
worpen, nadat een patrouille
van de Noordwijkse politie
een dag eerder de ontdekking
had Gedaan. Poolshoogte
gingen nemen de Gepensio
neerde huisarts dokter Van
Nes (voorzitter van het ge
nootschap oud-Noordwijk)
en de officiële strandvonder
van de badplaats, aannemer
Cees den Hollander.
Zij zijn niet tot een eens
luidende conclusie kunnen
komen, omdat het wrak zich
bij laag tij te weinig bloot gaf.
Een dag eerder staken de
spanten op sommige plaatsen
zo n tachtig centimeter boven
de branding uit. Gistermid
dag slechts hier en daar een
stompie. En aangezien de he
ren hadden vergeten laarzen
mee te nemen moesten ze een
oordeel zien te vellen vanaf
het strand.
Kotter
Volgens de strandvonder Den
Hollander is het niet de eerste
keer dat er ter hoogte van "De
twee duintjes" een wrak bo
ven water komt. Een jaar of
acht geleden zou dat ook al
het geval zijn geweest.
Turend naar het wrak: dokter van Nes (met bril), strandvonder
Den Hollander en politieman Langeveld.
"Ik weet alleen niet of dit het
zelfde is. Ook toen hebben we
het wrak onvoldoende kun
nen onderzoeken.
Wat ik me in dit verband wel
herinner is dat in 1942 onge
veer op deze plek de kotter
Vlaardingen 26 is vergaan.
Die was hier op het strand
gelopen. En hoewel het lukte
om 'm weer vlot te trekken
zonk de kotter vanwege een
groot lek kort daarop toch
nog. Men heeft 'm toen ge
deeltelijk Gesloopt en de rest
laten zitten. Toch geloof ik
niet dat dit 'm is. Deze lijkt mij
een stuk kleiner. Het zou best
een bomschuit kunnen zijn".
Een mening die niet werd ge
deeld door dokter Van Nes.
'Zo op het eerste gezicht hou
ik het op een garnalenboot.
Eigenlijk zou de zee wat lager
moeten staan. Dan zouden we
zekerheid hebben. Maar ik
denk niet dat we het wrak nog
eens beter kunnen bekijken.
Als morgen de wind anders
staat dan verdwijnt-ie gega
randeerd weer onder het zand
en duikt-ie over een paar jaar
misschien weer op. Ik heb zo
het vermoeden dat het wrak
nog zeker een meter onder het
zand steekt. Hij zou er best
nog redelijk kunnen uitzien.
Jammer dat het onmogelijk is
om 'm uit te graven".
De meningen waren dus ver
deeld. Meer zeker was de
Noordwijker Kok, hij zit ook
in het bestuur van het genoot
schap. Nadat Van Nes en Den
Hollander hun "inspectie"
hadden beëindigd en per poli-
tiejeep weer huiswaarts keer
den maakte Kok ter plaatse
nog een fotoreportage.
Dok hij dacht in eerste instantie
aan een bomschuit, maar hij
kwam daar later op terug. "Ik
heb de vorm eens goed beke
ken en volgens mij kan het
onmogelijk een bomschuit
zijn. Die waren veel vierkan
ten Het wrak heeft duidelijk
een spits toelopende neus.
Dus hou ik het op een gar
nalenboot.
Het kan bijna niet missen. Op
het strand sprak ik een oude
Noorwijker. Die wist mij te
vertellen dat het wrak daar
regelmatig is opgedoken en
dat het inderdaad een gar
nalenboot is, die daar zo'n
tachtig jaar geleden is Gezon
ken."
Geen zin
,Het heeft geen zin die boot te
bergen. Dat zou niet alleen al
tonnen kosten vanwege een
damwand die dan moet wor
den geslagen maar ook omdat
er in Nederland van de gar
nalenboot nog exemplaren
zijn. Zo bijzonder is het wrak
dus niet".
Strandvonder Den Hollander
kwam gisteren al snel tot de
conclusie dat er geen droge
snee brood te verdienen valt
aan het wrak". Bij elkaar is
het een prak hout dat niets
oplevert. Van mij mag het
weer onder het zand ver
dwijnen".
door
Herman van
Amsterdam
Omdat ze er van overtuigd is
dat veel vrouwen met een
klein gezinnetje zich geen
raad weten met 'hun zee van
vrije tijd' wil de Leidse predi
kantsvrouw Bep van Rhee
d.m.v.een creativiteitsprojekt
tegen de verveling ten strijde
strekken. Het projekt is spe
ciaal bedoeld voor de vrou
wen uit de Merenwijk.
In concreto houdt haar plan het
volgende in: huisvrouwen die
er flink van balen, gaan in
hun huis creatief aan de slag.
V/even, schilderen, spinnen,
boter maken, noem maar op.
Bep van Rhee coördineert.
Eén keer per week ontvangt ze
de thuiswerkers gastvrij in
haar woning, waar gedach
ten ovèr de creatieve arbeid
worden uitgewisseld, nieuwe
ideeën aangedragen.
Na een jaar wil ze een tentoon
stelling organiseren van wat
werd gemaakt, laten zien
waar vrouwen thuis toe in
staat zijn. Zelfheeft ze inmid
dels het voorbeeld gegeven. Is
gaan tekenen. 'Ik kon nauw
elijks een streep op, papier zet
ten', zegt ze, 'maar ik ben het
gewoon gaan proberen. Ik ben
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 215. U mag ook
schrijven.
begonnen met alles wat in de
huiskamer staat uit te teke
nen. Het speelgoed van mijn
kinderen, het meubilair, de
planten. Nu blijkt dat ik best
aardig kan tekenen'.
Haar adres: Wengeliadal 7,
Leiden.
Fietsenmaker Joop Serné uit Heemstede schiet al een stuk op met
het vergaren van gegevens over de stoom- en elektrische trams die
tussen 1881- en 1932 dienst hebben gedaan op het traject Haar
lem-Leiden. Samen met zijn vriend, de NZH-hoofdcontroleur Ge-
rad Kamp wil hij er een boek over samenstellen, dat klaar moet zijn
als de NZH het 100-jarig bestaan viert.
Hen gaat hen vooral om de belevenissen van controleurs, machinis
ten en wissel- en beugeljongens. Ze willen ook het huidige ver
voerssysteem toetsen aan de tram van toen. Een conclusie die ze
nu al kunnen trekken, reizen met de tram toen was minder com
fortabel, maar wel tien keer zo gezellig.
Serné en Kamp, die gesprekken met oud-trampersoneel op de band
opnemen en later uitwerken, zijn nog op zoek naar gegevens over
de Leidse paardentram.
Gemeen vraagje aan Elske ter Veld (33) en Tine de Rijk
(28), in dienst van het „secretariaat vrouwelijke werk
nemers" van de Federatie Nederlandse Vakbeweging:
„Als er ruim 140.000 mannen in ons land zonder werk
lopen, en ook nog eens circa 60.000 vrouen geen baan
hebben - waarom dan toch die verbeten vakbondsin
spanning voor het recht van de vrouw op arbeid? Met
andere woorden: kunnen ze niet beter thuis blijven om
op zo'n manier een vrije job voor een man te creeren, die
in veel gevallen als gezinshoofd de kost moet zien te
verdienen?"
Nauwelijk-, teleurgesteld door dit
opzettelijk staaltje van „on-
geemancipeerd mannelijk voor
oordeel-gericht denken' zetten
Elske en Ttne vanuit hun FNV-
achtergrond de zaken op een rij
Door
Theo de Jong
Elkaar afwisselend: „Natuurlijk
hebben vrouwen recht op werk.
Waarom niet - met een baan ver
dient een vrouw, net als een man,
niet alleen geld. Ze legt in een
baan ook sociale contacten, kan
zich daarin ontplooien en werkt
op die manier mee aan de maat
schappij. Moet ze zich vanwege
de inderdaad grote werkloosheid
dan maar opsluiten in hqar huis?
Onderzoekingen hebben aange
toond dat de cijfers voor vrou wen
die niet aan de slag komen nog
veel schrijnender zijn. Want bij
de gewestelijke arbeidsbureaus
staat maar hoogstens de helft van
alle werkzoekende vrouwen ge
noteerd. De andere helft meldt
zich op voorhand al niet, omdat
men denkt toch niet aan deslag te
komen. Ze maken niet gebruik
van hun recht op het eisen van
arbeid, omdat veel vrouwen nog
steeds dat „opofferende" in zich
hebben in de trant van „laat een
man maar voorgaan"
Uit een inmiddels al wat ouder rap
port van Hedy d'Ancona kwam
naar voren dat zich in vijfjaar tijd
minstens 350.000 vrouwen op de
arbeidsmarkt zouden melden.
Paula Wassen van de emancipa
tiecommissie kwam onlangs tot
de onthutsende verwachting dat
er tot 1980 minstens 800.000 full
time en parttime-banen nodig
zullen zijn om alle vrouwen, die
dat willen, aan de slag te helpen.
Niettemin blijkt uit de meest re
cente sociale maandstatistiek
van het Centraal Bureau voor de
Statistiek dat er een zorg
wekkende werkloosheid is on
der naaisters (bijna 2.000), win
kelmeisjes (9.000), serveersters
(1200), kantoorbedienden
(11.000), kleuter- en andere on
derwijzeressen (ruim 9.000) en
huishoudelijk personeel (4.000).
Elske ter Veld: „Toch blijf ik bij
mijn mening dat het schadelijk
en krenkend is voor vrouwen om
zich, met die cijfers voor ogen,
niet bij een arbeidsbureau te
melden en zo te probe
ren 'n baantje te vinden.
Tine, haar aanvullend: „Dat is toch
ook logisch? Vast staat dat een
vrouw gemiddeld haar eerste
kind op 23-jarige leeftijd krijgt,
en haar tweede (en meestal ook
laatste; kind op haar 28ste. De
nieuwe generatie meisjes is
meestal beter opgeleid dan de vo
rige en wil die opleiding - na die
gedwongen onderbreking van
kinderen krijgen en opvoeden tot
de lagere school - dan ook weer in
de praktijk brengen. Dat bete
kent een enorm aanbod van
vrouwen in de leeftijdscate
gorie 35 a 40 jaar".
Dan is het toch wel erg wrang om
te stellen: als de economie goed
gaat, zoals tussen 1960 en 1970,
wordt er een klemmend beroep
gedaan op vrouwen om te gaan
werken, en schieten de aange
paste voorzieningen als kin
dercrèches en dagverblijven uit
de grond. Om daarna te zeggen -
het gaat ons economisch nu
slechter, gaan jullie maar terug
achter het fornuis", aldus neemt
Elske ter Veld haar betoog over.
Toch ontgaat het 't FNV-secreta-
naat ook niet dat door de massale
werkloosheid „de tering naar de
nering" gezet wordt.
Elske en Tine: „Vrouwen met een
werkloze man thuis krijgen het
inderdaad moeilijker. Ze moeten
met minder geld rond zien te ko
men - hetgeen blijkt uit de piek in
de verkoop van naaimachines: er
wordt weer veel kleding
thuisgemaakt. De vrouwen moe
ten op koopjes lopen, en beste
den meer tijd aan koken omdat
duur kant- en klaarvoedsel er niet
afkan. Uit onze analyses van po
pulaire damesbladen als Li belle,
Margriet en Viva blijkt dat er niet
meer gewezen wordt op zaken als
,,'t is fijn zo'n voorraadje
diepvriesvoedsel in huis te heb-
*benmaar dat er meer ruimte
wordt besteed aan rubrieken met
goedkope recepten en het on
derwerp „maak het gezellig in
huis". Kortom, de vrouw moet
zich er kennelijk maar bij neer
leggen dat er geen werk voor haar
Om aan deze volgens Elske en Tine
„ongewenste" opvatting een eind
te maken, vinden zij - en ook de
Federatie Nederlandse Vak
beweging - dat de oplossing moet
worden gezocht in de richting
van „verdeel het beschikbare
werk eerlijker over al degenen.
Elske ter Veld (links) en Tine de Rijk: "Verdeel het beschikbare werk
eerlijker over degenen die werken willen: mannen én vrouwen
die i
rken willen - mannen
Elske ter Veld: „Dan bedoel ik niet
in eerste instantie - laat de man
maar thuisblijven, en de vrouw
werken. Dat kan natuurlijk, maar
dat hoeft niet. Bovendien, 'n
praktijkpunt is dat de man nu
eenmaal meer verdient. Wij gelo
ven dat er meer heil te verwach
ten is van de mogelijkheid tot
korter werken in het algemeen,
zodat man en vrouw elk een part
time baan kunnen nemen en zo
samen geld verdienen, en zich
allebei in hun werk kunnen uiten
en sociale contacten leggen. En
die mogelijkheid moet dan niet
alleen openstaan voor man en
vrouw, al dan niet in het bezit van
een „boterbriefje", maar ook voor
twee vrouwen of twee man
nen die Sc
Volgens de beide FNV'sters kleven
er aan het vervullen van twee
volledige banen door man en
vrouw het bezwaar van de „dub
bele salarissen" - terwijl de vak
bond juist zegt te streven naar
verkleining van de inkomensver
schillen in de maatschappij.
Elske ter Veld, over dit onderwerp:
„Persoonlijk geloof ik dan ook
dat je het salaris van een van de
twee werkende partners hoger
zou moeten belasten. Wie van de
twee dat nu is (man of vrouw) -
dat is minder belangrijk, en zou
in onderling overleg uitge
maakt kunnen worden".
Zowel Tine de Rijk als Elske ter
Veld hoopt dat de FNV-inspan-
ningen ertoe zullen leiden dat de
belastingwetgeving op dit punt
wordt aangepast, evenals de re
gelingen met betrekking op het
punt van betaling van sociale
premies - ook nu nog steeds geent
op de „klassieke" situatie dat-
de man kostwinner is.
Opmerkelijk altrustisch trekje in
hun betoog: door het volledig ge
lijkschakelen van de (rechten
van, man en vrouw, moeten
sommige categorieën vrouwen
ook hun huidige voordelen af
staan. Want nu is het zo dat een
ongetrouwd gebleven vrouw
haar hele leven wel weduwnaar
spensioen betaalt, maar er nooit
van geniet. En dat een getrouwde
vrouw, eenmaal weduwe gewor
den, vele jaren lang wel zo'n we
duwepensioen ontvangt. Omge
keerd: als een man werkloos
wordt, krijgt hij eerst een uitke
ring volgens de wet werkloos
heidsuitkeringen, en daarna via
de WWV (wet werkloosheids
voorziening). Maar die aanvul
lende wwv-regeling gaat bij
vrouwen, die hun baan hebben
verloren, slechts zelden op. „Ook
hieraan moet wat worden ge
daan", aldus het FNV-duo.
Over de haalbaarheid van hun ver
langens („elke vrouw heeft recht
op arbeid") zijn ze redelijk posi
tief. Niet alleen wordt er binnen
de vakbeweging druk gediscus
sieerd en lopen er enkele onder
zoekprojecten, ook de gezinsraad
zet zich in, en een aantal par
lementariërs is eveneens geïnte
resseerd.
Elske ter Veld en Tine de Rijk, tot
besluit: „Er zijn voorspellingen
die willen dat na 1985 circa 65
procent van onze bevolking niet
meer leeft in het klassieke gezin
spatroon zoals wij dat nu nog
vaak kennen: vader als kost-
winnaar, vrouw thuis, samen
zorgend voor de kinderen.
Als je daarvan uitgaat, is het niet
meer dan logisch dat er op korte
termijn veel moet veranderen.
Ook met betrekking tot de rech
ten
de
LONDEN (SP) - Je kan geen Engelse krant opslaa'n of het woord
„lesbisch" springt je tegemoet. Het nieuws van vorige week dat
een dokter in Londen lesbische paren aan baby's heeft geholpen
door kunstmatige inseminatie werd meteen gevolgd door het be
richt over Maureen Colquhoun het lesbische parlementslid dat op
onbehoorlijk wijze is geschrapt van de kandidatenlijst voor de
volgende parlementsverkiezingen.
Grote schok
En dan was er nog het schandalige nieuws dat Richard Gordon,
schrijver van de populaire serie „Dokter in huis" een biografie over
Florence Nightingale gaat uitbrengen met de boodschap dat zij e-
r ook een was.
Daarna barstte een stroom onvriendelijke grappen los over mama
beer, mama beer en baby beer.
Als je vraagt wat de Britten in het algemeen over lesbische vrouwen
denken, moet het antwoord zijn dat zij daar in het algemeen hele
maal niet aan denken. Behalve dan een nauwelijks bewust gevoel
dat ze niet willen dat hun dochter er met een omgaat. Dus al die
publiciteit was een grote schok voor hen.
De hele zaak zit zeker vol ironische kanten. Niets kan een lesbienne
er van weerhouden om zichzelf zo te verloochenen dat een man
haar zwanger maakt, zoals lesbische moeder Janis Hetherington
opmerkte. Het komt alleen door het gedoe met die spuit dat er nu
zoveel drukte over wordt gemaakt.
Het lijkt ook wat hypocriet voor een land dat toestaat dat ongeveer
een kwart miljoen kinderen opgroeien met slechts een van de
ouders, dat elke hervorming toejuicht die de verbreking van een
huwelijk makkelijker maakt, om zoveel kabaal te maken over het
denkbeeld van gezinnen met te veel moeders.
Licht?
Het is twijfelachtig of deze controverse tenminste als gunstige bij
komstigheid heeft dat er wat licht komt in dit duistere onderwerp.
Ik geloof namelijk dat veel lesbische paren geen kritiek te verdu
ren krijgen, omdat niemand beseft dat ze lesbisch zijn. Zo is de
ontslagen Maureen Colquhoun in geen geval het eerste lesbische
parlementslid. Ze is alleen maar de eerste die het in het openbaar
toegaf.
En wat voor invloed zal de publiciteitsgolf hebben op de talloze
vrouwen, vrijgezel of eens getrouwd, die elkaar gezelschap houden
maar helemaal niet lesbisch zijn.
Waarschijnlijk zijn altijd vijf tot tien procent van de vrouwen les
bisch geweest. Maar in de geschiedenis zijn er ook een groot aantal
„normale" vrouwen geweest die toch meer genegenheid onder
vonden van vrouwen dan van mannen.
Toen mannen en vrouwen nog in strikt gescheiden werelden leef
den, was het onvermijdelijk dat tal van vrouwen troost en gezel
schap zochten in het gezelschap van hun moeder of zusters, nich
ten of tantes. Florence Nightingale is misschien wel verliefd ge
weest op andere vrouwen, zoals op haar nicht Marianne. Maar als
Richard Gordon haar citeert dat ze „het bed met haar nicht heeft
gedeeld" was het ook misschien niet meer dan dat. Vrouwen gin
gen met elkaar op reis, woonden in die tijd netjes samen. De vrouw
alleen was juist verdacht.
Eenzaam
Hoe meer lesbiennes er in het nieuws komen, hoe meer andere
vrouwen zullen aarzelen om samen te wonen met een andere
vrouw uit angst om ook voor een lesbienne te worden gehouden.
En zo zullen ze eenzamer zijn dan ooit.
Is het overigens iemand opgevallen dat sinds de kunstmatige inse
minatie de maagd Maria misschien niet langer uniek is9
DOOR
KATHERINE WHITEHORN
