gebeuren
Afwachten wat er kan
Her-oriëntatie
Een andere bemanning
Christelijk geloof voor islamieten heel vreemd
ZATERDAG 14 JANUARI 197;
GBBZHHBB2I
(Van onze redactie geestelijk leven)
Wanneer je als kerk wat wilt doen om het bestaan van de
gastarbeiders - vaak mohammedaan - iets menselijker te
maken, moet daar dan ook een bedoeling tot evangelise
ren achter zitten? Moetje een islamiet over God vertellen
zoals het christendom Hem belijdt, en zegje op die vraag
ja, hoe doe je dat dan?
Oproep tot het vrijdagmiddag-gebed.
De in 1975 opgerichte vereniging
„Gospel for Guests" heeft met die
vraag niet de minste moeite en
ziet hier een duidelijke taak voor
christenen liggen. Uit een jaar
verslag van de vereniging deze
zin: „Wij geloven heel bewust, dat
God er een bedoeling mee heeft,
buitenlandse werknemers, van
wie er tallozen moslim zijn, op
onze weg te brengen".
De studiegroep „Christendom-Is
lam" van de Raad van Kerken in
Soest distancieert zich resoluut
van zon vanzelfsprekende bena
dering. Zij ziet zelfs van een di
recte zendingsopdracht af.
Waarde leden van deze groep het in
ieder geval over eens zijn, is dat
het christendom met name pre
sent moet zijn in praktische hulp
aan de buitenlandse arbeider. Ze
zijn wel bereid verantwoording af
te leggen van hun inspiratie. En
die putten zij uit de boodschap
van de bijbel. Maar Frans Dicks,
lid van de groep, verwacht voor
lopig niet, dat daarom gevraagd
wordt.
Turkse halte
Siet de Vries - Delhaas vertelt in
„Weerwoord", het blad van het
Landelijk Centrum voor Gere
formeerd Jeugdwerk, van een
uitnodiging aan gastarbeiders in
Soest en omgeving. Die stond in
een uitgave van de plaatselijke
Raad van Kerken onder de titel
„De Turkse Halte".
„Waarde vrienden,
Ir Nederland, en Turkije wonen
mensen die God aanbidden. In
Turkije willen deze mensen zich
aan de wil van God overgeven
zoals die aan Mohammed is
geopenbaard en door hem werd
opgetekend in de Koran.
In Nederland noemen de mensen
die God aanbidden zich christe
nen, omdat zij zich willen richten
naar de persoon van Jezus Chris
tus, zoals zij hem uit de bijbel
kennen..
Welnu vrienden, de christenen van
Soest nodigen u uit voor een
ontmoeting".
In Indonesië zijn kortgeleden heel
wat gevangenen vrijgelaten. Het
gaat om mannen en vrouwen, die
na de coup van 1965 gearresteerd
werden en gevangen gezet. Een
proces kregen zij niet. Hun grote
aantal werd als een goedkoop
voorwendsel gebruikt; de be
schuldiging was in vele gevallen
niet goed te formuleren, laat
staan te bewijzen.
Welke invloed een beweging als
Amnesty International op hun
vrijlating heeft gehad, weet ik
niet, en ook kan ik niet beoorde
len, of en in welke mate onze rege
ring in haar kontakten met die
van Indonesië de vrijheid der ge
vangenen bevorderd heeft. Alle
beetjes zullen ook hier wel gehol
pen hebben. Maar daarbij wil ik
niet langer stilstaan
Veranderd
Wat moet het zijn om na zo'n lange
isolatie in het gewone leven terug
te keren! Stel u een man voor, die
op het moment van zijn arrestatie
een gezin had, bestaande uit
Nadat enkele kerken in Soest al een
paar jaar incidenteel iets voor
gastarbeiders hadden gedaan,
zoals een voorlichtingsavond van
een zendingscommissie over de
islam, hulp bij acute nood en het
bevorderen van een betere
ziekenzorg, resulteerde een ge
sprek met de werkgroep
„Buitenlandse werknemers" in
de oprichting van een instuif,
waar gastarbeiders een deel van
hun vrije tijd zouden kunnen
doorbrengen. Bij de opzet van de
instuif ging men uit van de le
vensgewoonten der moslims.
Groeiend begrip
De werkgroep wilde in dat gesprek
met de kerken wel weten, of deze
met hun instuifprojekt soms ook
„kerkelijke bedoelingen" had
den. „Hoe zien jullie de relatie
tussen christendom en islam?
Willen jullie in gesprek komen
met de moslims, met respect over
en weer, of gaan jullie onder hen
zending drijven in de klassieke
zin van het woord?"
De kerken heten er geen twijfel
over bestaan, gewoon praktisch
met de instuif te willen beginnen
en later eventueel die principiële
vraag aan de orde te zullen stel
len. De uitnodiging aan de
buitenlanders ging dan ook ver
gezeld van de verzekering, dat'
het de kerken er niet om te doen
was, zielen voor het christendom
te winnen. Wel verklaarden zij
zich bereid, ook tot een wer
kelijke ontmoeting en tot ge
sprek te komen.
Inmiddels is de studiegroep
„Christendom-Islam" opgericht.
Bij de kerken leeft namelijk het
besef dat zij de vraag hoe hun po
sitie is met het oog op de verhou
ding tussen christendom en is
lam, eenvoudig niet kunnen
ontlopen. De groep, die bestaat
uit tien mensen (nog geen mos
lim), heeft voorlopig ten doel,
kennis over de islam te vergaren
en zich daarnaast te bezinnen op
de eigen boodschap. Het is de be
doeling, binnenkort ook een
moslim in de gesprekken te be
trekken. De groep vindt dat no-
vrouw, zoon van 12, dochter van
10, dochter van 7 jaar. De zoon is
nu getrouwd en heeft twee kinde
ren, de middelste dochter heeft
ook twee kinderen en de jongste
heeft er al drie. De vrouw is ouder
geworden, mager en ziek van de
ellende. Zijn vader en moeder, die
nog niet zo oud waren, toen hij
gevangen genomen werd, zijn
beiden dood. De stad waar hij
woonde is veranderd, groter,
voller.
Deze man moet zich geheel opnieuw
oriënteren; alle verhoudingen
zijn veranderd. Heroriëntatie is
moeilijk.
Koningschap
De boodschap waarmee het Nieuwe
Testament opent is een oproep tot
dig om al iets zichtbaar te maken
van een groeiend begrip tussen
beide wereldgodsdiensten.
Klap in gezicht
Zijn de leden van de vereniging
„Gospel for Guests" - Siet de
Vries had met de secretaresses
ervan, beiden lid van de „Ge
meente van Christus" in Win
terswijk, een openhartig gesprek
- ervan overtuigd, dat de buiten
landse werknemers door God zelf
naar Europa zijn gezonden om
hen zo met het evangelie van
Christus in aanraking te brengen,
Frans Dicks van de Soester stu
diegroep noemt het zonder meer
„broodroof' als men de gastar
beider wil ontrukken aan wat
hem hier nog is overgebleven.
„Maatschappelijk heeft hij het al
moeilijk genoeg. En als God een
gezicht heeft, is het een klap in
dat gezicht om Hem als oorzaak
van de gastarbeid aan te duiden".
Iedere moslim is diep doordrongen
van zijn eigen waarde en van de
betekenis van de eigen cultuur.
De islam speelt een allesbeheer
sende rol in zijn dagelijkse leven.
Alle buitenlanders zijn hier ont
worteld. Het enige wat zij hebben
meegebracht is hun geloof.
die moeilijke heroriëntatie. Je
moet erkennen, dat de kennis die
je van de wereld meende te heb
ben verouderd en geheel ontoe
reikend is. Je moet open staan
voor een nieuwe situatie en bereid
zijn te leren leven in een nieuwe
stijl. Zowel de wegbereider van
Jezus als Jezus zelf heeft geroepen
bekeert u, want het Koninkrijk
Gods is nabij gekomen.
Ik zou dat woordje "koninkrijk"
liever weergeven met "konings
chap". God laat zich als koning
gelden vlakbij; niet ver weg in de
hemel oefent Hij zijn konings
chap uit, maar vlakbij de men
sen,op aarde. En het feit,dat deze
koning naast je komt wonen, is
een dwingende reden tot her
oriëntatie: alle verhoudingen zijn
anders geworden.
Deuren dicht
Een voorname reden voor „Gospel
for Guests" om op straat gastar
beiders aan te spreken en te pro
beren met hen over Jezus te pra
ten, hun traktaten aan te bieden
en hen uit te nodigen voor een
samenkomst, is dat het in Turkije
zelf heel moeilijk, zo niet onmo
gelijk is, het evangelie te verbrei
den. Alle deuren blijven daar
dicht. Wordt iemand er christen,
dan verliest hij zijn baan. Ook in
ons land worden moslims uit de
eigen gemeenschap gestoten als
zij zich tot het christendom heb
ben laten bekeren.
In Duitsland schijnen bekeerde
Turken nog een beetje te worden
opgevangen. Maar als ze naar hun
land teruggaan, is „het gebed"
nog het enige wat zo'n gos
pelgroep kan doen. Dat gaven de
beide secretaresses, Ria Sletering
en Hannie Dunnewold, Siet de
Vries graag toe. Ze hebben daar
geen zorgen over. „Op dat mo
ment moet je je vertrouwen op
Hem stellen. Deze mensen weten
dat ze vervolgd worden als ze te
ruggaan. Maar God zal wel voor
zieningen treffen. Wij moeten het
niet gaan organiseren".
Kansen
Misschien denkt u: ik merk er niet
veel van. Dat kan. Misschien zit u
wel in de kelder en wat buiten ge
beurt dringt daar nog niet door.
Misschien kunt u die nabijheid
van de koning niet zien, omdat u
zich bij een koning iets heel an
ders had voorgesteld. Zo ging het
tenminste met vele mensen in Je
zus' dagen. Zij dachten, dat het
koninkrijk erg spectaculair en
zeer definitief zichtbaar zou wor
den.
Maar wie bereid was zich opnieuw
te oriënteren, merkte dat met Je
zus' optreden de verhoudingen
veranderd waren en verder ver
anderd werden. Er kwam nieuwe
hoop; er kwamen nieuwe kansen.
Tot die heroriëntatie, die nog veel
moeilijker is dan wat de vrijge
laten gevangene doormaakt,
worden wij uitgenodigd, als wij
lezen: "bekeert u, het koningschap
van God is vlakbij u gekomen".
J. M. Vlijm
Zulke opvattingen treft men be
halve in buitenkerkelijke chris
telijke groepen ook wel binnen
kerken aan. De ervaring van de
Soester gespreksgroep is dat er
kerkelijke mensen zijn die elke
dialoog met de islam uit den boze
vinden. Er moet waar dat maar
mogelijk is zending gedreven
worden, en dat liefst op de be
proefde manier.
Vreemde vragen
De groep in Soest pleit juist voor
meer praktische vormen van
verkondiging, zoals die instuif
van de Raad van Kerken. En dan
moet je maar afwachten wat er
verder nog kan gebeuren.
Dat betekent overigens niet, dat in
die sfeer het onderwerp „gods
dienst" angstvallig wordt verme
den. Maar, zegt Wim van den
Bergh, ook lid van de groep, de
mensen die daar komen zijn om
te beginnen helemaal niet ge
wend aan onze manier van
„theologiseren". Dat is óns van
huis uit meegegeven. Daarom
moet men zich eerst degelijk
voorbereiden op een gesprek
over zulke zaken.
„Als we werkelijk zinnig willen
praten, moeten we ons eerst ver
diepen in de betekenis van de is
lam". De buitenlanders kunnen
dat in hun gebrekkige Neder
lands niet goed overbrengen. En
al studerend op wat de islam nu
eigenlijk is, komen de leden van
de groep er ook achter wat chris
tenen precies te vertellen heb
ben. Je moet je dus ook verdie
pen in het christendom zelf. En
dan kom je voor vreemde vragen.
Wat islamieten bijvoorbeeld in het
geheel niets zegt, is de „opstan
ding". Ook dat Jezus „Gods
zoon" wordt genoemd, het chris
telijke leerstuk van de „Drieëen-
heid" (Vader, Zoon en Heilige
Geest) en de „onbevlekte ontvan
genis van Maria" zijn geloofs
elementen waar zij vreemd tegen
aan kijken.
Begin je daarover, dan kun je er
wel op rekenen dat het gesprek
gauw doodloopt. Al je zen
dingsdrang wist het feit niet uit
datje uit twee sterk verschillende
ervarings- en geloofswerelden
komt.
Feest na vasten
Voorlopig zijn de kerken van Soest
die elkaar in deze dienstverlening
aan buitenlanders hebben ge
vonden bezig te formuleren hoe
zij het christelijke geloof onder
één gemeenschappelijke noemer
kunnen brengen. Dat is al heel
moeilijk. Ze willen voorzichtig
beginnen met iets te zeggen over
een betere toekomst, dus over de
christelijke hoop. „Hoop" is een
centraal gegeven in de chris
telijke godsdienst. Bovendien is
dat concreet te maken.
Het doel van de Soester groep is op
dit ogenblik vooral: in bredere
kring belangstelling wekken. Als
er meer zichtbaar begrip wil
groeien tussen beide levenssfe
ren, dan zal dat met name moeten
gebeuren in het leven van alle
dag. Op straat, op het werk en in
de bus. En ook in de manier
waarop christenen reageren als
hun van moslimse kant gevraagd
wordt, een ruimte voor hun ge
bed beschikbaar te stellen.
Zo'n gelegenheid is er in Soest ge
komen.
Het gevolg was, dat de gespreks
groep een uitnodiging kreeg om
het feest na de islamitische vas
tenmaand, de Ramadan, bij te
wonen.
En dan maar afwachten wat er nog
verder kan gebeuren....
Kerk moet niet alles centraal bedisselen
Toen de Gereformeerde Kerk
Vrijgemaakt Buiten Verband
te Groningen, ontstaan in
1965 na de afzetting van ds. A.
van der Ziel in de „gewone"
vrijgemaakte kerk, vorig jaar
op haar eentje vrouwelijke
ambtsdragers ging toelaten,
nam haar Enschedese zuster
haar dat zeer kwalijk.
Ze schreef „Groningen" een
brief op poten, met als voor
naamste grief dat op deze
manier de eenheid van het
kerkverband wel ernstig in
gevaar was gebracht. De
strenge zuster vindt de kwes
tie van de vrouwelijke
ambtsdrager zo ingrijpend,
dat een plaatselijke kerk er
van moet afzien, een eigen
weg in te slaan. Dat is een
zaak van de regionale en lan
delijke vergadering. Gronin
gen had haar zucht naar
plaatselijke onafhankelijk
heid laten prevaleren boven
de onderlinge gemeenschap.
„Is dat nu liefdevolle
broederschap?"
„Opzienbarend"
In Groningen tilt men er niet zo
zwaar aan. Het antwoord dat
Enschede heeft gekregen is
nogal laconiek.
Ze vinden daar de toelating van
de vrouw tot de ambten he
lemaal geen aangelegenheid
waarin alle plaatselijke ker
ken één lijn moeten trekken.
Er is volgens Groningen geen
sprake van, dat een verschil in
praktijk tussen de plaatse
lijke kerken de onderlinge
gemeenschap zou moeten
schaden.
En zo'n verschil kan zonder be
zwaar ook de vrouwelijke
ambtsdrager betreffen. Gro
ningen wil nog wel toegeven
dat het een „opzienbarend"
besluit is geweest, maar het is
niet, zoals Enschede het
noemt, „ingrijpend". De in
deze kerken aanvaarde
„kerkregering", presbyteriaal
(niet-priesterlijk) van aard,
wordt er niet het minst door
aangetast. „Het kerkelijke
scheepje blijft in dezelfde
koers; het heeft alleen een wat
anders samengestelde be
manning gekregen".
Terechtwijzing
Op haar beurt wijst Groningen
haar verstoorde zuster te
recht; ze laakt de aloude nei
ging tot strakke uniformiteit
op allerlei ondergeschikte
punten en tot het toekennen
van beslissingsmacht aan de
„landelijke vergadering" over
veel te veel zaken.
Deze landelijke vergadering
komt juist op 4 februari in
Wezep bijeen. De regio Har
derwijk heeft al gevraagd, via
een commissie de vragen
rond de vrouwelijke ambtsd
ragers te gaan onderzoeken.
In de Leidse regio heeft deze
kerk plaatselijk-regionale
gemeenten in Alphen aan den
Rijn, Katwijk, Lisse en
Oegstgeest.
Zangdienst. Zondagmiddag
om 5 uur wordt in de Bevrij
dingskerk (Mongomerystraat)
te Leiden, met ds. M. H. Boogert
als voorganger, een zangdienst
gehouden, waarin een groot
koor uit Katwijk aan den Rijn
onder leiding van Jac. Colijn
medewerking verleent.
The Lord's Folks. Vanavond
om 7 uur doet de jongerengroep
„The Lord's Folks" mee aan een
eucharistieviering in de rk kerk
aan de Herensingel te Leiden
met als thema: „Samen bou
wen".
Samen. De hervormde ge
meente en de gereformeerde
kerk in Hillegom houden in het
vervolg gemeenschappelijke
avonddiensten. In januari en
februari in de hervormde kerk,
in maart en april in de gerefor
meerde kerk, enzovoort. In de
wintertijd beginnen de dien
sten om 5, in de zomertijd om 7
uur.
Vrouw. In Denemarken
wordt een 42-jarige vrouwelijke
dominee, moeder van twee kin
deren, veldprediker. De lege
rleiding piekert nog over de
vraag of zij een rok of een broek
zou moeten dragen.
LEIDEN-Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Bouhuys, 11.45 oec. studentendienst,
Marekerk 10 ds. Lagerwey Den Haag, 5
ds. Blenk Woubrugge, Mar. kerk L. Mors
10 ds. Koolstra; Merenwijk 9.30 en 11 ds
Hortenius; Bethl. kerk Drifstr. 10 ds.
Honnefte L'dorp, opendeurdienst, mmv
koor uit Voorschoten; Bevr. kerk ZW 9
ds. Boogert, 5 zangdienst: Vredeskerk 10
prof. dr. De Jonge; Waalse kerk 10.30 ds.
Ribs; Acad. Z. 10 ds. Brederveld;
Diac.huis 10.30 ds. Hemmes; jeugdkapel
Vredeskerk 10; psych. ziekenh. En
degeest 9 prot. dienst, 10 rk dienst; Pe-
trakerk Sur.str. 10.30 dienst voor doven,
hr. V. d. Veen. Geref. Kerk: Zuiderk. 10
ds. Spilker Leusden, 5 ds. Prins Den
Haag; Petrakerk 10 ds. Bouma te
Noordwyk, 5 ds. Hortensius; O. Vest 10
ds. Hofman, 5 ds. Koolstra; Mar. kerk L.
Mors 10 ds. Koolstra. 5 ds Sijtsma; Bevr.
kerk ZW 10.30 ds. Sijtsma, 5 zangdienst;
Groenh. 10 ds. Prins; De Mirt 10 hr. v.
Garderen; Mierennest 10 hr. Spijker;
Merenwijk zie herv.; Petrakerk 10.30
dienst voor doven, hr. V. d. Veen. Dole
rende Noodgemeente Groot Leiden
(Pieterskerkstraat 1): 9 en 5 hr. Oosting,
Leersum.
Geref. Kerk Vryg. (Herengracht 70): 10
dienst, 3 ds. Zomer.
Chr. Geref. Kerk (Steenschuur 9): 10 en 5
prof. dr. v. Genderen, avondmaal.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl. kerk Drif-
straat): 11.30 en 5.30
Evang. Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgracht):
10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gem. (Pieters
kerkstraat 1): 10.30 ds. Kuipers.
Baptistengemeente (O. Rijn 3): 10 ds v.
Mameren.
Evang. Christengemeenschap (Middel
stegracht 3): 10 hr. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep
(Zoeterw. singel 21): 5 nam. hr. Sprei).
Evangeliecentrum Zijlsingel 2: 10 hr.
Leeflang, di. 8 hr. Zijlstra, vrijd. 8
jeugdsam.
Pinkstergemeente (O. Rijn 3): 3 ds.
Twillert.
Leger des Heils (Hooigracht): 10 en 7.30.
Nieuw-Apost. Kerk(H. Rijndijk 24): 9.30
en 4, wo. 8.
Christian Science (Steenschuur 6): 1U.3U.
Kerk van J. Chr. v. d. Heiligen der L.
Dagen (Steenschuur 6): 1015. Oud Kath.
Kerk (Zoeterw. singel): 10. Vrij Kath.
Kerk (Vreewijkstraat): 10.30 Zevende
dagsadventisten (Lokhorstk.): elke zat.
9.45 tot 10.45 gesprek, 11-12 prediking.
Rooms-Kath. kerken: Merenwijk zat. 7
zond. 9.30 en 11; Haagweg zat. 7, zond. 9,
10.45,12 en 6.30; Steenschuur zat. 10 en 7,
zond. 8.30, 10, 1130, 6 en 7; Lammen-
schansw. zat 7, zond'9, 10.30, 12 en 6;
Haarl.str. zat. 7, zond. 9.30,10.45,12.15 en
6.30; Rijndijk 281 zat. 7, zond. 9.30 en
11.30; Boshuizerl. zat 7, zond. 9.30, 11 en
12.15; Herensingel zat. 7, zond. 8.30, 9.30
en 11.
ABBENS - Herv. Gem.: 9.30 ds. Den
Harder, 7.30 ds. Carstens.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem.: 10
ds. Wolthaus, avondmaal, 7 hr. Christ,
Leiden, Geref. Kerk: 10 ds Vree, 6.30 hr.
Tenyenhuis. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 7 ds. De Graaf, Utrecht. R.K.
Kerk: zat. 7, zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Adv. kerk 10 en 5 ds. Bogers
(avondrriaal); Kruisk. 10 ds. Hanemaayer
(av.); Opst.k. 10 ds. Hoogendijk(av.), 6.30
ds. Hanemaayer; Nabij 10 jeugdk.; GH.
Kerk 10.30 dr. v. Santen; De Bron 9 dr. v.
Santen, 6.30 ds. Verheul; Ashramcoll.
9.30 dr. Vlijm; Oudsh. weg 10 ds. Oort;
Sionsk. 9.30 en 6.30 ds. Verploeg. Geref.
Kerk: Mar.k. 10 hr. Tenyenhuis, 6.30 ds.
De Ruiter; Sav. k. 10 ds. Koers, 6.30 ds
Vree; G.H. kerk 9 hr. Taselaar, 6.30 ds. V.
d. Ree; De Bron 10 ds V. d. Ree, 10.30 en
6.30 ds. Verheul Zie ook herv. Geref.
Kerk Vrijg.: 8.45 dienst, 6.30 ds.
Feenstra. Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.:
9.30 br. Marbus, 3 ds. Sawyer. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Hamstra, Oud Ge
ref. Gem. 9.30 en 4, Baptistengem. 10 ds.
Koekoek, 6.30 evang. Kits, Volle Evang.
Gem. (school Preludeweg) 10 dhr. v.d.
Hoorn, Leger des Heils 10 en 6.3C uur,
Corn, de Vlamingstr., RK Kerken Bon.
kerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30, Piusk.
zat. 7, zo. 9,10.30 en 11.45, De Bron zat. 7,
zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gem. 9.30 kand.
v.d. Berg, Bodegraven, 6 ds. Arkeraats
Katwijk, Geref. Gem. 9.30 en 6 leesd.
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorpsk.
10 ds. De Vreugd, 6.30 ds. Droogers,
Salv. kerk 10 dhr. De Haan, 6.30 ds.
Voors Poortugaal, Bethl. kerk 10 ds.
Richter, 6.30 ds. De Vreugd, Geref. Kerk
10 en 6.30 ds. 't Hart, av.
BOSKOOP - Geref. Kerk 9.30 en 5 ds.
Omta, De Stek 9.30 ds. Mooy Gouda,
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. v. Lan-
gevelde, Geref. Gem. 9.30 en 6, Opwek-
kingsgem. (Concordia) 9.30, Verg. v.
Gelovigen (Nieuwstraat) 9.30 en 5, RK
Kerken kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11È)e Stek
zat. 5.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30
dhr. Goedhart, 6.30 ds. v. Achterberg,
Leiden, Geref. Kerk 10 en 5 ds. Versluys,
a.v., RK Kerk Anker zat. 7, zo. 8.45 en
11.15, Bern. zo. 10, dorp zat. 7, zo. 8,10 en
11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. 10 ds. v.
Bruggen, 5 ds. Bouma A.dam, Geref.
Kerk 10 ds. Flinterman Den Haag, 5 zie
Herv., Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds.
Drayer H.sum., av.-maal, RK Kerk Mart.
kerk zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30 en 12.45,
Jozefk. zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem. 10 dr. v.
Vliet, av., RK Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG - Herv. Gem. 10 ds. Carstens,
av., RK Kerk zat. 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Teygeler, 6 ds. Ge
braad, Ontm. kerk 10 ds. Gebraad, 6.30
ds. Teygeler, Geref. Kerk 10 ds. Vrolijk, 5
ds. v.d. Horst, RK Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.15.
KATWIJK AAN ZEE- Herv. Gem. N. K.
10 ds. Vink, 6 ds. Hovius, O. K. 10 ds.
Catsburg, 6 ds. Boer, Ichtusk. 10 ds. Ar
keraats, 5 kand. Molenaar, Pniëlk. 9.30
ds. Boer, 6 ds. Catsburg, Gr. v. P. sch. 10
ds. Vroegindewey, Overduin 2 ds. Baas,
Geref. Kerk, Vr. kerk 10 ds. Bosman
Noordwijk, 5 ds. Vrolijk, Tr. kerk 10 ds.
Pijlman, 5 ds. v.d. Werf te Voorhout, Ge
ref. Kerk Vrijg. 10.15 ds. Hoff, 3.30 ds.
v.d. Haar, Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.
8.45 en 7 ds. Roukema, Chr. Geref. Kerk
10 en 5 prof. dr. Velema, Geref. Gem. 10
en 5 dienst, woe. 7.30 ds. Boogaard, Ge
ref. Gem. in Ned., do. 19 jan., 7.30 ds. v.d.
Berg, Gouda, Volle Evang. Gem. (Voor
straat 100) 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 ds. Geertsema, 5 zie Geref., Ge
ref. Kerk 10 ds. Swierts, 5 drs. Katten-
berg V.schoten, open-deur-dienst.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk, Dorpskerk 10 ds. Geursen, Hoofd-
str. kerk 10 mevr. v.d. Kolff, 6.30 ds. v.
Loenen, Schepp. kerk 9 en 10.30 ds. v.
Loenen, 5 ds. Geursen, do. 7.30 avond
gebed in Dorpskerk, Baptistengem. 10
er)5 dhr. De Vries, RK Kerk'zat. 7, zo. 9,
10.30 en 12.
KERKDIENSTEN
:"C]
•M
LEIMUIDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. Van
Hoegee te Alphen 7 ds. Hoogendijk
(Ridderveld), Geref. Kerk 9.30 ds. Oos, 7
zie Herv., RK Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en
11.15.
LISSE - Herv. Gem. gr. kerk 10 ds. v.d.
Velden Mydrecht, Paulusk. 10 ds. De
Gelder. Geref. Kerk 10 ds. Wolthuis
Heemstede, 7 dienst van gebed om de
eenheid in Mariakerk, pastor Straathof
en ds. De Wit, Geref. Kerk Vrijg. 10.15 en
4.30 ds. Simpelaar, Geref. Kerk Vrijg.
Buiten V. 9 en 5 ds. Schuurman, Chr.
Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v. Dijken, Ge
ref. Gem. 10 en 4 ds. Hakkenberg, woe.
,7.30 ds. Hakkenberg, Oud Geref. Gem.
9.30 en 3 dienst, do. 7.30 dienst, Ma-
riènburcht, ma. 8 evangelisatiedienst,
ds. Gravendeel, RK Kerken Agatha zat.
7, zo. 8.30,10 en 11.30, Poelhuys zat. 7, zo.
9 en 11.30, Mariak. zat. 7, zo. 8.30, 10,
11.30, 5.30 en 7, Engelbew. zat. 7, zo. 8,
9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Oostenbrug Ridderkerk, 6.30 ds. Kool
Katwijk, Geref. Kerk 9.30 en 6.30 kand. v.
Loo Amstelveen, Chr. Geref. Kerk 9.30
dienst, 2.15 ds. Hamstra, RK Kerk zat. 7,
zo. 7.30, 9, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gem. 9.30 ds. Ba-
rendrecht, 6.30 ds. Wolthaus, Geref.
Kerk 9.30 hr. Knotters, 7 ds. Haspels
A.dam, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW VENNEP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Bouman Katwijk, av., 7 ds. Den Harder,
Geref. Kerk 8.30, 10.30 en 4.30 ds. Rang,
av., Chr. Geref. Kerk 9.30 en 3 ds. Oos
terbroek Opperdoes, RK Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. Olie
Linschoten, av., 7 ds. v.d. Velden Woer
den, Geref. Kerk (Woerdense Verlaat) 10
en 7 ds. Nooteboom, RK Kerk zo. 9 en
10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem. Voorstr. 10
dr. Jansen, 7 ds. Keuning, S. Mio 9 dr.
Jansen, Hoofdstr. 10 ds. Keuning, av., 7
dr. Jansen, De Rank 10 ds. Hovius, av.
3.30 ds. Arkeraats, Geref. Kerk Hoofd
str. 10 ds. Vegh Den Haag, 5 ds. Warnink,
Vinkenlaan 9.30 ds. Kooy te H.gom, 4.30
ds. Vegh, st. kerk 11 hr. Van Duin, RK
Kerken: Zee 9.30 en 11, Binnen 8, 10 en
11.30.
NOORDWIJKERHOUT-Herv. Gem. 10
ds. Kalkman, RK Kerk Jozef zat. 7, zo. 10,
11.30 en 6, Viktor zat. 7, zo. 8,9.30,11 en 6,
De Zilk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30, S.
Maria zat. 7.15, zo. 10, S. Bavo zo. 9.30.
OEGSTGEEST - Heiv. Gem. Gr. kerk
10.30 dr. Verdonk en pater Duynstee,
oec. dienst, Pauluskerk 10 ds. Sasse,
Gem. centr. 10.30 ds. Wagenvoorde, Van
Wyckerslooth 4 ds. Perdok, av., Gem.
centr. 10.30 ds. Ter Linden, jeugdkerk,
Geref. Kerk 10 ds. Vegter, 7 ds.
Heemskerk, av., Geref. Kerk Vrijg. 8.45
ds. Simpelaar, 4.30 dienst, Geref. Kerk
Vrijg. Buiten V. 8.45 br. v.d. Ven, 4 br.
Attema, RK Kerk Will, kerk zat. 7, zo. 9,
10.30 en 12, Bon. kapel zat. 6.30, zo. 9 en
11., Volle Evang. gem. (gem. centr.) 4 hr.
v.d. Brugge.
OUD-ADE - RK Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem. 9.30 ds. Lalleman, Geref.
Kerk 9.30 ds. De Wit, Lisse, 5 kand. Vis
ser A.dam, RK Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
P. Banden zat. 7, zo. 8, 9.30, 11 en 12.15,
M. Pres. zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gem. 9.30
ds. Stehouwer, 7 hr. Groenendijk, Chr.
Geref. Kerk 9.30 dienst, 2.15 ds. Bouw
RIJNSBURG - Herv. Gem. gr. kerk 9.30
en 5 ds. v.d. Bogerd, av.-maal, Bethel-
kerk 9.30 dr. Bezemer Scheveningen, 5
ds. Rothfusz. H.gom, jeugdd., Geref.
Kerk Petrak. 9.30 en 5 ds. Huisman, Im-
manuelkk., 9, 10.30 en 5 ds. Damsma,
Mar. kerk 9.30 en 5 ds. Baayen, av.-maal,
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Zomer,
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. De Joode,
Evang. Chr. gem. (aula mavo), 10 br. v.d.
Brink, do. 19 jan. 8 op De Zolder evang.
Seibel, Oostenrijk, RK Gemeenschap,
(aula tuinb. school) zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem. 9 en 10.30
hr. Bakker Katwijk, 6.30 dhr. Goedhart,
Nieuwkoop, Geref. Kerk 10 ds. v.d. Werf
te Voorhout, 5 zangdienst, Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. Rebel, RK Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem. 10 en 6.30 ds.
Lindenburg, Geref Kerk 10 drs. Fern-
hout Alphen, 6.30 ds. Rang N.-Vennep,
RK Kerk zo. 9 en 12, Langeraar zat. 7, zo.
10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem. 10 en 6.30
ds. Overgaauw, av.-maal, Geref. Kerk
9.30 ds. Gesink Sassenheim, 6.30 ds.
Vrolijk, Geref. Kerk Vrijg. 9.30 dienst, 5
ds. Hoff
VOORHOUT - Herv. Gem. 10 hr. Hoffe-
naar, RK Kerk zat. 7, zo. 9,10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem. Dorp 10
ds. Meijering, aula NH 9.30 vic. Bijl Hulp
en H. 10 ds. Verheule, De Ark 10 jon-
gerend., Geref. Kerk 8.30 en 10.30 ds. De
Zeeuw, av.-maal, 5 ds. De Zwart, Geref
Kerk Vryg. 10 en 5 ds. v.d. Haar, av.-
maal, RK Kerken M. Godskerk zat. 7, zo.
8, 10 en 11.30, Laur. kerk zat. 7, zo. 8.30,
10.30 en 12, aula NK 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gem. Bethel-
kerk 9 ds. Verboom, 10.30 ds. Verwelius,
5 ds. Verwelius, 6.30 kand. v. Harten,
Hoekst. 9.30 ds. Lam, 6.30 ds. Verboom
Immanuelkerk 10 en 5 ds. Hulst, Geref.
Kerk Kr. kerk 10 ds. Modderaar, 5 dr.
Wind, Ontm. kerk 10 dr. Wind, 5 ds.
Modderaar, Oud Geref. Gem. 10 en 6.30,
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. Verloop,
Volle Evang. Gem. (Lindengaarde 17a)
9.30, Remonstr. Gem. 10 ds. Hooykaas,
RK Kerk Viktor 10, Ontm. kerk 8.30 en
11.45.
WARMOND - Herv. Gem. 10 en 5 ds.
Den Tonkelaar, RK Kerk zat. 7, zo. 8.30,
10 en 11.30.
WASSENAAR-Herv. Gem. Dorpskerk
10 ds. Van Zanten, bevestiging ds.
Steenstra en ds. Steenstra, intrede, 4.30
ds. Tukker, 7 ds. Wiersma, Kievietkerk
10 ds. Wiersma, Messiaskerk 10 mevr. ds.
Sijbrandy Den Haag, Dorpscentrum 9.30
ds. Tukker, Geref. Kerk 10 en 5 ds. v.d.
Meulen, Zuid 10 en 5 ds. v.d. Kamp, Ned.
Prot. Bond 10.30 ds. Werner.
WOUBRUGGE-Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Blenk, Geref. Kerk 9.30 ds. Hui
zebosch, Steenwijk, 6.30 ds. Booy Lin
schoten, RK Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem. 9.30 en 7
ds. Nicolai, av.-maal, Geref. Kerk 9.30 en
7 hr. v.d. Zwan, Driebruggen, RK Kerk
zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem. 10 ds.
Schoch, RK Kerken Janskerk zat. 7.30,
zo. 9.30, Chr. Dienaarkerk zat. 7, zo. 8.30,
10 en 11.30, Rijndijk Meerburgkerk zat,
7, zo. 10, 12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem. 10 en
6.30 ds. Mostert, av.-maal, Geref. Kerk 10
ds. Lutmers, Gouda, 6.30 ds. Van der
Heiden.
