Braziliaans voetbal:
teren op een
glorieus velleden
k
ZATERDAG 14 JANUARI 1978
EXTRA
PAGINA 17
lrv/Cmv A
RIO DE JANEIRO - Zo
verdampt in Rio een
jeugddroom, abrupt en
van het kaliber als zou
plotseling blijken dat
kapitein Nemo niet per
onderzeeër de wereld
zeeën doorkliefde maar
het gezag voerde over
een gammele tjalk tus
sen Hoorn en Enkhui
zen. De illusie wordt al
verstoord op de Copa-
cabana, die veelbeju-
belde gouden zand
vlakte, bakermat van
het Braziliaanse
voetbal, waar de
jeugdige talentjes vol
gens de overlevering
hun balvaardigheid
plegen te demonstreren
in de hoop eens uit de
schaduw van de Pele's,
de Tostao's en de
Jairzinho's te treden,
om tenslotte nog meer
roem te vergaren dan
deze helden. Nou, die
idylle is dan duidelijk
verleden tijd.
Het zand is smerig, de palmen
ruisen niet in een zwoele
zeewind maar in de uitlaat
gassen van de langsrazende
verkeersstroom, de verfom
faaide hotels leiden hun riole
ringssysteem slechts dertig
meter de vale zee in.
En de enige jongetjes die tussen
de roodverbrande toeristen
rondscharrelen zijn de
schoenpoetsertjes, brutaal al?
de beul, vijf cruzeiros maar
Sir, ze opereren met z'n
drieën beginnen tegelijk te
poetsen bij. drie klanten,
eindigen tegelijk: dat is dan
vijf dollar Sir. Vijf cruzeiros
toch? Nee, vijf dollar, de
poetsdozen worden omge
draaid, alsjeblieft, daar staat
het, zwart op wit: „shoeshine
five dollars".
Door
Pim Stoel
Rivelino (met snor), de enige echte vedette die is overgebleven. Tweede van links is Paolo Cesar. Ook die deelt in de malaise.
Deze keer lukt het niet, on
danks de bedreigingen, de
scheldpartijen, maar vaak
trekken verontruste toeristen
de beurs, uit angst om aan
stoot te geven in deze bont
gekleurde wereld. Waar te
midden van alle tumult en
gekrakeel donkere schoon
heden gul invitaties verstrek
ken tot het beoefenen van de
Nokki Nokki (tonight Sir???)
en de begeleidende knipogen
doen vermoeden dat het hier
niet een variant op de zo po
pulaire sambapas betreft.
Volvreten
Goed, geen voetbal meer op de
Copacabana, maar wel toch,
naar men mag aannemen, in
het Maracana-stadion, die
enorme trog waar 200.000
liefhebbers van het spel zich
tegelijkertijd kunnen volvre
ten. Botafogo uit Rio speelt
die avond zowaar tegen Ala-
goano, vroeg erheen dus,
want de taxi-rit door de
enorme verkeerschaos vergt
veel tijd, en bij het stadion zal
het wel helemaal mis zijn.
Het had best wat later gekund.
Het Maracana-stadion is, zo
blijkt deze dag, een van de
weinige rustpunten in het
zweterig en stampvolle Rio,
een tempel zonder gelovigen.
Leegte op de tribunes. Krap
9000 belangstellenden ver
drinken in de enorme ruimte.
Tweeëntwintig spelers. Min
stens 22 radioreporters.
Langs de Lijn blijkt hier echt
Langs de Lijn, compleet met
zendapparatuur, een navel
streng belemmert de meesten
tot het nemen van meer dan
dertig passen richting mid
dencirkel, maar er zijn ook
„draadloze" gelukkigen d.e
niet alleen de opkomende
helden interviewen maar ook
de op de stip staande arbiter.
Als leek vraag je je dan af wat er
überhaupt te vragen valt voor
het begin van de match, of in
de rust bij een 0-0 stand, maar
de Brazilianen hebben er
duidelijk geen moeite mee, de
lippen bewegen onophoude
lijk. Vooral international
Paolo Cesar is het mikpunt.
En ene Neto, die tijdens de
wedstrijd eerst het geel en
daarna het rood krijgt uitge
reikt. Dag Neto. Aan de kant
wordt hij opgevangen door de
aangelijnden en de draadlo
zen, en via de grimmig aan de
oren geklemde transistorra
dio's op de tribune verneemt
men live zijn relaas.
Hij zei: scheidsrechter die bal
was uit.
De scheidsrechter: dat bepaal
Hij:
wat maak je
De scheidsrechter: alsjeblieft,
rood.
Althans, woorden van gelijke
strekking, want het gaat al
lemaal in het Portugees, maar
gevoegelijk kan worden aan
genomen dat hier net zo min
als in de high society van het
wereldvoetbal (zie het log
boek van de FC Barcelona)
toegegeven zal worden dat de
arbiter in de hitte van de strijd
voor een „hoerenjong" is uit
gemaakt.
Abominabel
Botafogo vindt in de aderlating
zowaar de kracht om de te
genstander alsnog naar een
3-1 nederlaag te spelen, het
spelpeil is abominabel en de
avond somber, vooral voor de
twee in smetteloos wit gesto
ken aan de rand van het veld
hunkerende kaasdragers, die
de gewonden van het veld
plegen te halen met hun
brancard.
Er liggen er veel te kronkelen,
de arbiter meent terecht dat
het aanstellerij betreft, maar
het maakt de dragers wel
brodeloos.
Na afloop blijkt de privacy van
de kleedkamer betrekkelijk.
Een onbeschrijflijke chaos.
Krijsende radioreporters.
Een spiernaakt in zijn privé-
badkuip staande Paolo Cesar
die bedachtzaam langs zijn
geslacht wrijft, terwijl hij de
wereld vertelt hoe grandioos
hij die derde goal heeft ge
maakt.
Later, in vloeiend Frans, gevolg
van zijn jaar bij Olympique
Marseille, wil hij best nog
even de afgang van Brazilië
tegen Oranje in '74 belichten,
twee keer kreeg hij toen de
kans te scoren, maar helaas
hij faalde, anders, ja anders
was het vermoedelijk alle
maal heel anders gegaan, een
ook al universele verklaring.
Hij komt terug in het nationale
team. belooft hij, zijn afwe
zigheid de laatste maanden is
het gevolg van een blessure.
Maar een Braziliaanse ra
dioreporter schudt het hoofd.
Paolo kan niet tegen kritiek,
hij speelt slecht, dat wordt ge
zegd en geschreven en plot
seling ventileert hij openhar
tig een uitgesproken mening
over de zijns inziens onbe
kwame pers. Daarop wordt
hij zo gezegd de vernieling in
geschreven en nu kan hij de
WK wel op de blote buik
schrijven.
Mislukt
Dat was dus de eerste mislukte
voetbalavond in het Mekka
van deze sport.
Pech? Eerder een teken aan de
wand! De volgende avond
moet uitsluitsel brengen. Dan
speelt, opnieuw in het Mara
cana-stadion, Fluminense uit
Rio tegen Botafogo uit Sao
Paulo. Inzet: een plaats bij de
22 gelukkigen die elkaar het
landskampioenschap mogen
betwisten. Fluminense moet
winnen, Botafogo heeft aan
een punt genoeg. Een thriller
van de eerste orde dus.
Maar helaas... Om kwart voor
negen zitten er slechts een
paar honderd belangstellen
den op de tribunes. Dat is dan
een kwartier voor het begin.
Ze komen, bezweert een sup
poost, er is een populair tv-
programma aan de gang,
iedereen zal laat zijn. Om ne
gen uur zijn er duizend toe
schouwers, om kwart over
negen toch nog 13.000. En
daar blijft het bij.
De laatkomers missen niets,
omdat ook de spelers van
Fluminense naar de tv
schijnen te hebben gekeken.
Pas twintig minuten na de
scheidsrechter verschijnt de
ploeg uit Rio in de piste. Drie
kwartier lang volgt een de
monstratie van techniek, in
zicht en klasse, die het Brazi
liaanse voetbal wereldfaam
hebben geschonken, terwijl,
zoals gebruikelijk, op schie
ten op het doel de doodstraf
lijkt te staan.
Rust 0-0. Een ruime rust, 25 mi
nuten zeker. Botafogo heeft,
zo blijkt, in de kleedkamer
een unanieme beslissing ge
nomen. Geen voetbal meer
nu. gewoon de puntendeling
waarmaken. Verdedigen en
tijdrekken derhalve. En zo
volgt er dan een tweede helft
die de neutrale toeschouwer
aanvankelijk met afschuw
vervult, maar hem later toch
de tranen van het lachen op
de wangen brengt.
Komedianten
In de hoofdrol van de door elf
komedianten opgevoerde
show doelman Aguilera van
Botafogo, een entertainer
zonder weerga. Hij persoon
lijk dirigeert het vallen en op
staan. Zijn wil is wet. Naar
wie van zijn medespelers hij
wijst, die zakt gekwetst ter
aarde.
Heeft hij zelf de bal, wat heel
vaak gebeurt omdat Flumi
nense wanhopig aandringt,
dan weet hij eigenlijk niet
meer wat hij met het leer moet
doen. En o wee, als er een
doelschop valt. Dan blijkt
Aguilera plotseling geen stap
Ife-
llf*
Marinlio: kapot aan
clrank en vrouwen.
meer te kunnen verzetten,
dan volgt er een compleet
stilleven, dan doet het tafereel
denken aan een in rust verke
rend tafelvoetbalspel.
Alleen de arbiter beweegt. Hij
wenkt. Hij wenkt naar
Aguilera. Opperste verba
zing. Wat wil de grote Jose
Carlos von Mengden van
hem, de nederige doelman
van Botafogo?
Hij wil hem spreken zeker. Aar
zelend komt Aguilera uit zijn
heiligdom, begeeft zich op
weg naar de middencirkel.
Weer gebaart de scheids
rechter, afwerend nu en hef
tig. Nee, nee, niet Aguilera
moet komen, maar de bal. Dc
bal??? Oh, de bal! Zeg dat dan
meteen.
Waai- is de bal? De bal ligt klaar
om te worden uitgeschoten.
Maar, althans volgens
Aguilera, niet op de juiste
plaats. Mijn hemel wat be
weegt hij zich moeizaam, hoe
pijnlijk moet het voor hem
zijn, zijn gemartelde rug te
krommen, hoe zwaar moet
hem het optillen en verleggen
van het leer vallen. Gaat-ie
hem zelf nemen, je kan en
mag het eigenlijk niet ver
wachten van deze psychisch
en fysiek geknakte doelver-
dediger. Hij ziet dat zelf ook
in. Wenkt zijn rechtsback.
Nieuwe rampspoed. Het virus
blijkt als wildvuur om zich
heen te grijpen. Ook de back
raakt plotseling mank,
strompelt naderbij. Pas diep
in zijn trage aanloop verbijt
hij heldhaftig de pijn, versnelt
moeiteloos en dirigeert het
leer met een enorme schop
over het hele veld. Een mi
nuut later werkt het nerveuze
Fluminense de bal weer zelf
over de doellijn bij Botafogo
en herhaalt het tafereel zich.
Rot fruit
Nog slechts zelden in de ge
schiedenis van de variété zal
een artiest zich zo de haat van
het schellinkje op de hals
hebben gehaald. Bij gebrek
aan rot fruit wordt hij beko
geld met flesjes, stenen en
wat zoal verder voor het
grijpen ligt. En hij krijgt van
de zo langzamerhand laai
ende Von Mengden eerst het
geel en tenslotte het rood.
Aguilera kan het niet geloven.
Lijkt eerst het idee te hebben
dat hij kleurenblind is ge
worden. Zakt dan in tranen
door de knieën. Ondank is
's werelds loon. Hij eruit, die
alleen maar zijn plicht doet.
Hij gaat tenslotte, sjokt het
veld uit, niet al te snel, uiterst
traag eigenlijk, want hij blijft
zijn club trouw tot in de
kleedkamer.
Wie moet hem vervangen?
Overleg bij Botafogo, maar
duidelijk geen spoedberaad.
Wie wil, jij, nee ik niet. Dan
nummer 14 maar, die is er het
laatst bijgekomen. God, wat
gaan die keepershandschoe
nen lastig aan. hoe moeilijk is
het om een trui over het lijf
aan te sjorren. Negen minu
ten duurt het oponthoud.
Tenslotte staat nummer 14
onder de lat.
Fluminense heeft nog exact vijf
minuten om die ene goal te
maken die het seizoen finan
cieel nog enigszins kan red
den. Weer rolt de bal over de
achterlijn, vlakbij de
hoekvlag nu. Doelschop.
Maar wat krijgen we nu? In
valler-doelman nummer 14
lijkt een aanhanger van de
wiedergutmachung.
In een vlaag van verstands
verbijstering holt hij naar de
hoekvlag, haalt persoonlijk
de bal op, omspeelt op de te
rugtocht in ijltempo vier toe
gesnelde radioreporters en
fotografen, klemt bijna
thuisgekomen het leer even
aan de borst om de bal ver
volgens met een enorme
schop achter zich in de tribu
nes te jagen, een heldhaftig
gebaar, in aanmerking geno
men dat zijn voorganger zo
juist het veld heeft moeten
ruimen. Geel, beslist de ar
biter. Rood, krijst het
schellinkje. Tuut, blaast de
scheidsrechter, want de 45
minuten zijn om en geen se
conde laat hij extra spelen.
Werkelijke speeltijd van-deze
tweede helft 28 minuten en 41
seconden (ongeveer).
Nukken
Later, in de kleedkamer zit
Francisco Mannho, de blonde
linksback van Fluminense,
nukkig in zijn badje, de rug
naar de verslaggevers ge
keerd, terwijl hij de blonde
lokken traag heen en weer
schudt, nee, hij wil niet pra
ten, de heren kunnen wat
hem betreft wat, zijn seizoen
is toch stuk.
Wat waar is, want Fluminense is
niet meer bij de laatste 22, en
Mannho krijgt dus niet meer
de kans zich in de picture van
bondscoach Coutinho te
spelen.
De volgende dag legt aergm
Lcitao, voetbalexport van O
Globo het allemaal haarfijn
uit Hij moet het bekennen,
het Braziliaanse voetbal is
stuk, politiek en corruptie
verdringen zich als hyena's
rond de patiënt, binnen vijf
jaar blaast die de laatste
adem uit. De oorzaken zijn
legio. Het tijdperk-Pele,
-Tostao, -Gerson, -Jairzinho
is afgesloten, slechts het
wonderkind Rivellino is nog
niet zo door de tand des tijds
aangeknaagd dat hij bij de
komende WK niet van de
partij zou kunnen zijn.
Reinaldo
En het ontluiken van nieuwe
sterren verloopt uiterst moei
zaam, de kleine 21-jarige spits
van Atletico Mineiro,
Reinaldo, is de enige die wel
licht ooit het predikaat won
derkind zal verwerven, maar
zo ver is het nog niet, Sergio
klaagt zijn nood, somberheid
is troef nu.
De regering wil brood en spelen
voor de massa, vandaar dat er
62 clubs zijn, maar vijftig er
van horen in wezen niet in de
hoogste afdeling thuis. Van
daar dat de stadions leeg
blijven als er tegen onbenul
lige tegenstanders moet wor
den aangetreden, de mensen,
hier door de veertig procent
inflatie jaarlijks toch al niet
rijk bedeeld, sparen hun geld
voor de schaarse werkelijke
toppers. En voor de rest stil
len zij hun honger naar
voetbal voor de beeldbuis.
Protesteren
Want drie wedstrijden per week
betekent drie wedstrijden per
week op de tv, een door de
clubs gehaat verschijnsel,
maar alleen het immens po
pulaire Flamenco durft te
protesteren, verbiedt de tv te
komen, dwingt tenslotte een
legaal verbod af bij de rechter
en krijgt gelijk.
Maar het voorbeeld deze moor
dende concurrentie in de ban
te doen vindt geen navolging.
Uit angst volgens Sergio. De
voetbalbond is zo machtig,
wie niet naar de pijpen van de
bond danst wordt op toernee
gestuurd door Zuid-Amerika,
een weinig lucratieve aange
legenheid, die in plaats van
winst slechts verlies brengt.
En verlies lijden de clubs al ge
noeg, geen club meer haast
die niet een enorme
schuldenlast torst. Flumi
nense heeft sedert oktober
slechts acht spelers betaald,
de besten, want ook hier geldt
het recht van de sterkste. En
een ramp dreigt voor Fla
menco, eind deze maand
moet de club de spelers ver
plicht een dertiende maand
salaris betalen, begin januari
volgt het verplichte vakantie
geld, terwijl de schuldenlast
aan de regering - ook door
niet-afgelos.te bedragen voor
sociale voorzieningen - al
ruim drié miljoen dollar be
draagt.
Genadestoot
Daarbij komt dan als genades-
toot voor de clubs het we
reldkampioenschap. Op 15
februari betrekt coach
Coutinho met 22 uitverkore
nen het peperdure pas aan
gelegde trainingskamp Te-
rexpolis, waar het klimaat te
vergelijken valt met het Ar
gentijnse Mar del Plata,
thuishaven voor Brazilië
straks.
Op 15 februari ook begint de
nieuwe competitie in Brazilië
Een competitie waarin dus
maandenlang alle sterren
zullen ontbreken. Wie. zegt
Sergio Leitao moedeloos,
komt er kijken naar een team
zonder sterren? Niemand
toch zeker, en hü zal WC1 ge
lijk krijgen, vraag maar aan de
penningmeester van Ajax hoe
het hem vergaan is na de ver
koop van Cruijff en NeeS-
kens.
Brazilië zal best schitteren op
de WK, zegt Sergio. Kosten
noch moeite worden tenslotte
gespaard, in de aanloop alleen
al wordt 800.000 dollar opge
soupeerd. Maar het eindresul
taat zal best eens het faillis
sement van het Braziliaanse
clubvoetbal kunnen zijn.
Ziet hij werkelijk geen licht
puntjes meer? Nee, zegt Ser
gio droef. Maar even later
toont hij trots een foto van
zijn pasgeboren zoontje, ge
huld in een hansopje in de
kleuren van Flamenco. Zodat
wat hem betreft er toch nog
hoop li)kt zolang er leven is.
