Wie kent Manusama hier in Indonesië
Billiton wil
een nieuwe
vergunning
"Meer aandacht
voor het milieu"
MEESTE NEDERLANDERS
TEVREDEN OVER LEVEN
Slecht huwelijk oorzaak van wurging
PvdA-VVD
vragen om
erkenning
van trans-
sexuelen
Gooi deze maand gezamenlijk 'n visje uit.
(Om't halfmiljoen te winnen.)
DINSDAG 3 JANUARI 1978
BINNENLAND
PAGINA 7
JAKARTA - Generaal Leo Lo-
pulisa, één van de drie Moluk
kers die militair commandant
is geweest op Ambon (voor de
rest vertrouwt Jakarta die ge
voelige taak alleen toe aan Ja
vanen), was van het begin af
aanhanger van Soekarno, re
publikein. Nu is hij bevel
hebber van het strategische
commando van de Indonesi
sche strijdkrachten (Kostrad),
de functie die generaal
Soeharto bekleedde voordat hij
president werd.
door
Bob Mantiri
Het gesprek met deze generaal,
die een belangrijke rol speelde
bij het oprollen van het RMS-
verzet is het laatste gesprek dat
Noes en Theo hebben voor ons
vertrek naar Nederland. We
spreken Lopulisa in Jakarta. Hi
is een "Ambon-kaart", zoals dat
op Ambon wordt genoemd. Hij
kan Ambon op de kaart aan
wijzen, maar heeft er nooit ge
woond. Behalve gedurende de
weken dat hij Soumokil en zijn
aanhangers kwam bestrijden.
Kort voor ons gesprek hebben we
uit Nederland gehoord dat ir.
Manusama - in het voetspoor
van Theo en Noes - ook Indo
nesië wil bezoeken, mits zijn
veiligheid kan worden gega
randeerd. Lopulisa is de
hoogstgeplaatste Molukker in
Indonesië. We vragen hem wat
hij vindt van een dergelijk be
zoek. "Wie is hij, dat hij dat
eist", zegt Lopulisa veront
waardigd. "Wat denkt hij dat
hij is? Wie kent hier, in Indone
sië, Manusam? Hij interesseert
mij geen bal. Wat is Manusama,
deze ouwe heer? Wie wil hem
op zijn kop slaan? Niemand"
Hij wil politieke gevangenen op
zoeken, vertel ik.
"Hij gaat zijn gang maar", zegt
Lopulisa. "De meeste politieke
gevangenen, die zitten gevan
gen door dat geouwehoer van
de RMS, die mensen die al hun
familieleden brieven sturen als
RMS-mensen. Aan de hand
daarvan worden ze opgepakt.
Ze krijgen brieven: Je bent
aangesteld als lid van de RMS,
om het RMS-verzet te gaan or
ganiseren. Zo'n vent is toch ge
naaid daarmee? Er zijn er niet
veel, maar die mensen zijn toch
slachtoffer van de politieke
flauwekul van familieleden in
Nederland? Als ik dus een brief
krijg, een of andere aanstelling
van een of andere gekke Ta-
maela, die mij schrijft: je wordt
commandant daar en daar, wil
je even het hele verzet op de
Molukken organiseren, dan
ben je toch genaaid. En dat is
echt gebeurd".
Klaagbrieven
Uit zijn bureaulade haalt de gene
raal een map vol brieven uit
Holland. De inhoud blijkt, voor
zover we kunnen zien, voor
namelijk te bestaan uit
klaagbrieven over pen
sioenproblemen van voorma
lige Knil-soldaten. "Dat is van
jullie mensen, RMS'ers in Ne
derland" zegt hij tegen Theo en
Noes. "Hier bijvoorbeeld, uit
Opheusden. Allemaal klaag
liederen waar ik niets mee kan
doen".
Uiteindelijk is generaal Lopulisa
ook voorstander van de dialoog
met het - in zijn ogen - wat
zielige groepje Molukkers dat
in Nederland is terechtgeko
men. Voor hun politieke ideeën
heeft hij echter niet veel sym
pathie. "Ik krijg hoofdpijn van
die kerels", zegt hij. "Als jullie
over politiek willen spreken,
vergeet het maar. Maar verder,
natuurlijk, ik kan met jullie
praten als mens, als persoon. Jij
als een jonge man, ik als een
oude man. We kunnen praten
als broer, als vader en als neef'.
"Als jullie hier komen met de be
doeling om formeel over de
RMS te gaan praten, dan kun
nen jullie beter het eerste het
beste vliegtuig naar Nederland
pakken. Zet dat maar uit je
hoofd. Wij praten niet over de
RMS. Die bestaat niet".
Lopulisa, die binnenkort bevor
derd wordt tot luitenant-gene
raal (3-sterrengeneraal), meent
dat de Nederlandse regering
erop uit is de Zuidmolukkers
het land uit te werken. "Ne
derland wil jullie kwijt. Ze vin
den jullie schreeuwlelijkerds,
vechtersbazen en moorde
naars. Weg met die Am-
bonneesjes, weg, weg, weg. Ze
zitten nog met een ander pro
bleem in hun maag: die Suri-
namers En om jullie kwijt te
raken, wil de regering daar
graag voor betalen".
Noes en Theo horen het verhaal
van generaal Lopulisa zwij
gend aan. Ze vertrekken geen
spier, lijken weinig onder de
indruk van de krijgshaftige
woorden van de generaal. Wij
hebben Lopulisa al eerder
ontmoet. Dat was in Menado, in
het Kawanua-city hotel. Lopu
lisa logeerde daar in een suite
tegenover onze kamers. Toe
vallig liep ik in de gang toen de
generaal, geëscorteerd door
twee lijfwachten, langs de ka
mer liep van Noes en Theo. Ik
ving de woorden op: "Ini anak
jang brontak-brontak" (Zijn dit
nou de jongens die zoveel
moeilijkheden veroorzaken?)
"Kijk", zegt Lopulisa tegen de
twee radicale Molukkers uit
Bovensmilde, "ik weet precies
wat er allemaal in Nederland
gebeurt. Ik wordt goed op de
hoogte gehouden: niet alleen
via de officiële kanalen, maar
ook van de kant van de RMS.
RMS. Van jongens die mij vra
gen: wat moeten wij doen?"
Een dialoog met de RMS ziet hij
niet zitten. "Wat moet je dan, je
gaat over de RMS praten. Wat
dan? Komt er een RMS-vlag op
Ambon. Nee toch?" Na dertig
jaar kun je volgens hem niet
meer spreken van een politiek
probleem. "Het is een men
selijk probleem. De oudere
Ambonnees wil terug naar zijn
stamland: daar sterven. Dat
kan. De jongeren zijn ook wel
kom, als ze maar de RMS opge
ven en bereid zijn om mee te
helpen aan de opbouw van het
land. Op die basis kunnen we
gaan praten. Maar niet over de
RMS. Die is 25 jaar gaan slapen
in Holland. Tamaela is een cir
cusfiguur. Ik heb hem in Rot
terdam zien optreden. Mooi,
met zoveel strepen op zijn
mouw. Als hij zich een echte
generaal voelt, moet hij naar
Am bon gaan en er vechten voor
de RMS. En niet in Holland
gaan zitten schreeuwen".
Bedelaars
Als de RMS-topmannen in Indo
nesië waren gebleven, hadden
zij volgens Lopulisa misschien
carrière gemaakt. "Kijkt u
maar naar meneer Tahya. Hij
was vroeger adjudant van de
koningin, rechterhand van ge
neraal Spoor. Wat is hij nu?
Topman bij CalteJc. Van de
RMS'ers in Holland, wie heeft
het zo ver geschopt in de Ne
derlandse maatschappij. Wie?
Noem mij een generaal, noem
mij een minister, noem mij een
klootzak die daar carrière heeft
gemaakt. Ze leven er allemaal
van de steun. Er wordt voor hen
daar een situatie gecreëerd
waarin zij niet meer hoeven te
werken, maar alleen maar her
rie trappen. Wat is er geworden
van de trotse Ambonnees? Het
zijn bedelaars geworden in Ne
derland. Ik word kwaad als ik
dat zie. Sinds wanneer moet de
ambonnes zijn handje ophou
den?
Honderd gulden, elke week. Hier
in Indonesië gaat een Am
bonnees dood aan de kant van
de weg. Liever dat, dan te gaan
bedelen. Al hebben de Am-
bonnezen het hier beroerd, zij
zullen zich niet verlagen tot be
delaars. Daar zijn wij te trots
voor". De Ambonnezen is niet
alleen trots, maar ook loyaal.
Heeft hij eenmaal trouw ge
zworen aan de koningin dan
blijft dat tot zijn dood. Al kent
hij die hele koningin niet".
DEN HAAG (SP) - De
Tweede-Kamerleden Roethof
(PvdA) en Nijpels (WD)
hebben de minister van justi
tie De Ruiter gevraagd de re
gistratie van geslachtsveran
dering wettelijk mogelijk te
maken.
De Kamerleden haken in op een
advies van een commissie uit
de gezondheidsraad over
transsexuelen. Volgens dit
advies is een geslachtsveran
dering door een operatieve
ingreep mogelijk. Gezien de
mogelijkheid van wijziging
van geslacht zou ook de mo
gelijkheid van wijziging van
de burgerlijke staat mogelijk
moeten zijn.
Iemand die als man geregi
streerd staat bij de burger
lijke stand zou na een opera
tieve ingreep de kans moeten
krijgen zich als vrouw te laten
registreren.
ARNHEM (ANP) - De Hollandse metallurgische
industrie Billiton heeft bij de provincie Gelder
land een nieuwe vergunning aangevraagd voor
haar loodbedriif in Arnhem.
Vorig jaar
20 procent
meer open
hartoperaties
(Van één onzer verslaggevers)
LEIDEN - De zeven academische
ziekenhuizen in Nederland heb
ben in 1977 samen 1887 hartope
raties verricht, waarvan 1529
open-hart-operaties. Dat is een
stijging van ruim 20 procent ten
opzichte van 1976, toen de cijfers
lagen op resp. 1522 en 1250. Een
en ander is meegedeeld door een
woordvoerder van de bege
leidingscommissie open-hart-
chirurgie academische zieken
huizen. Deze commissie werd vo
rig jaar juli ingesteld door de toe
nmalige staatssecretaris van on
derwijs en wetenschappen, dr.
Ger Klein. De zeven academische
ziekenhuizen zijn gevestigd in
Amsterdam (Wilhelmina Gas
thuis en VU-ziekenhuis), Gro
ningen, Leiden, Nijmegen, Rot
terdam en Utrecht.
Billiton wil dat bedrijf volledig
moderniseren. De uitstoot van
lood naar buiten zal volgens de
aanvrage ruimschoots beneden
de nu gehanteerde norm van ze
ventig kilo lood per etmaal lig
gen. De werkelijk toegestane
looduitworp zal echter door ge
deputeerde staten worden be
paald. Zij zullen hierbij in de
eerste plaats letten op het belang
van de volksgezondheid, zo
meldt de provincie.
Voor de bestaande vergunning die
medio 1976 werd verleend, vroeg
Billiton om 283 kilo löod per et
maal te mogen lozen, maar de
provincie bepaalde het
maximum op zeventig kilo. Het
bedrijf vond dit onaanvaardbaar
en liep naar de raad van state die
voorlopig besliste dat dagelijks
150 kilo mocht worden geloosd.
De resultaten van bloedon
derzoeken bij Arnhemse kinde
ren die wonen in de wijken rond
Billiton waren voor gedepu
teerde staten aanleiding bij de
raad van state herziening van zijn
beslissing te vragen. Dat verzoek
werd ingewilligd en sedertdien
mag Billiton niet meer dan zeven
tig kilo per etmaal lozen. In feb
ruari 1977 legde het bedrijf de
twee vlamovens, waarin oud ac-
culood werd gesmolten, stil.
AMSTERDAM - De commissaris van de koningin in Noord-Holland,drs.R. de Wit heeft op de nieu wjaarsrecep-
tie van de Kamer van Koophandel in Amsterdam een onderonsje met gedeputeerde dr. ir. J. A. lJff (links) en de
voorzitter van de Kamer van Koophandel, E. G. Stijkel (rechts).
Man wurgt
dochtertje
GRONINGEN (ANP) - De 25-
jarige F.J.K. uit Rotterdam
heeft gisteravond zijn negen
maanden oude dochtertje bij
Loppersum (Groningen) in
een taxi door slaan en wur
ging om het leven gebracht.
De man had eerder op de
avond thuis moeilijkheden
met zijn vrouw en was toén
met de baby vanuit Rot
terdam per taxi naar zijn
moeder in Delfzijl gegaan.
Zijn vrouw waarschuwde on
dertussen de politie.
In Delfzijl ving de politie K. op
en trachtte hem ertoe te be
wegen naar huis terug te ke
ren. Toen de taxi weer terug
reed merkte de chauffeur op
een gegeven moment dat K.
de baby wild begon te mis
handelen.
Ir. J.W. Tops:
DEN HAAG (SP) - "Laat elk werk van Rijkswaterstaat begeleiden door
een praktisch milieukundig onderzoek, gericht op vragen die zich voor
en tijdens de uitvoering van het werk voordoen."
Dit zei gistermorgen in zijn nieuwjaarsrede voor de medewerkers van
Rijkswaterstaat ir. J.W. Tops, directeur-generaal van Rijkswaterstaat.
Hij besteedde vooral veel aandacht aan het samenspel van milieu en
techniek bij waterstaatswerken. Hij heeft daarbij vooral veel gebruik
gemaakt van ervaringen, opgedaan bij de plannen voor de stormvloed
kering in de Oosterschelde.
Kernpunten in het betoog van directeur-generaal Tops over mi
lieuvraagstukken:
zowel bij droge als natte waterstaatswerken zal het milieu-aspect van
het begin van de voorbereiding als volwaardig moeten worden "meege-
Per trapéén
buitenlands
gezin in
Amsterdam
AMSTERDAM (ANP) - In Am
sterdam wordt bij de toewijzing
vah woningen geen beleid ge
voerd dat gekleurde minderhe
den discrimineert. Dit antwoor
den B en W van de hoofdstad op
schriftelijke vragen van de
'WD-raadsleden H. Jacobse en
mevrouw H. Pleij. Zij hadden ge
vraagd of het juist is, dat door het
gemeentelijk beleid acht stads
wijken in Amsterdam voor Suri-
namers zijn gesloten.
B en W schrijven, dat zij zowel in
Amsterdam als daarbuiten,
spreiding nastreven van etnische
minderheden. Binnen Am
sterdam is de spreiding moeilijk
te verwezenlijken, omdat de ge
meente de instrumenten daartoe
mist. Zij zeggen dat er bij de wo
ningtoewijzing naar wordt ge
streefd 'per trap' niet meer dan
één gezin van een etnische min
derheid te huisvesten, zodat con
centraties worden vermeden.
Hierdoor kan het voorkomen dat
in bepaalde buurten vrijgekomen
woningen niet aan etnische min
derheden worden toegewezen.
ADVERTENTIE
Door samen te spelen in de Staatsloterij
kunt u méér loten kopen (u deelt de kosten) en
heeft u dus méér kansen.
Kans op zo'n 700.OCX) prijzen, waaronder het
halfmiljoen, het kwartmiljoen en twintig maal
de honderdduizend.
Hele loten kosten f 25,- en "een vijfje" f 5,-.
U kunt ook per giro spelen. Bel voor informatie
070-653955.
De verkoop is nu begonnen!
Adressen in de Gouden Gids.
De Staatsloterij.
Méér spelers, méér kansen.
er zal méér milieukundig onderzoek moeten plaatsvinden
tenschappelijke instellingen een bijdrage zullen moeten leveren,
I er moet een bundeling van milieukennis zijn; dit kan gebeuren met
behulp van een team dat zowel voor centrale als voor regionale mi
lieuvraagstukken inzetbaar is.
'Op milieugebied", aldus ir. Tops, ligt onze koers op een afweging van alle
aspecten, op het presenteren van alternatieven, op het mogelijk maken
van een harmonieuze oplossing".
Eis tien jaar
AMSTERDAM (SP) - "Ik weet niet meer
wat er is gebeurd. Op een gegeven mo
ment zag ik dat mijn vrouw dood was. Er
was niemand anders in huis, dus ik con
cludeerde dat ik haar gedood moest heb
ben".
De 61-jarige Amsterdammer T.S. moest zich
gisteren tegenover de Amsterdamse
rechtbank verantwoorden voor de moord
op zijn 58-jarige vrouw, op 29 juni vorig
jaar.
Pas op 7 juli ontdekte de politie het lijk, dat
was gewikkeld in plastic zakken. De bu
ren hadden alarm geslagen omdat er een
indringende stank uit het huis kwam.
Volgens de politie heeft S. die vier dagen
daarna werd gearresteerd in een sexhuis,
onmiddelijk bekend dat hij zijn vrouw
gewurgd had.
"Deze bekentenissen zijn mij door de politie
opgedrongen" zegt S. op de zitting. "In de
drie weken voordat het gebeurde, heb ik
iedere dag enkele tientallen capsules met
kalmerende middelen in haar koffie ge
daan. Maar dat deed ik om haar rust te
geven".
Door deze grote doses was de vrouw al we
ken voor haar dood nauwelijks in staat te
lopen. Buren zagen haar herhaaldelijk op
haar balkon ineen zakken, waarna ze zich
kruipend voortbewoog.
Enkele dagen na haar dood wikkelde hij
haar lichaam in de plastic zakken en legde
haar onder het bed. Zelf begon hij het huis
te schilderen, "niet om de stank te ver
drijven, maar omdat ik haar dat al eerder
had beloofd". Later verkocht hij de meu
bels, zei tegen de opkoper dat zijn vrouw
in een rusthuis lag en ging aan het zwer-
Oorzaak van zijn wanhoopsdaad was zijn
slechte huwelijk. Vlak voor de dood van
zijn vrouw, maakte hij in een sexhuis
kennis met een van de gastvrouwen die
zei graag met hem te willen trouwen. Maar
vlak voor zijn aanhouding kwam hij tot de
ontdekking dat er met deze vrouw geen
huwelijk in zat.
"Hij was blij dat hij werd aangehouden, om
dat hij bang was dat er anders nog meer
ongelukken zouden gebeuren. Hij liep
rond met een groot mes", zegt de re
chercheur die hem arresteerde.
De officier van justitie, mr. R.A.M. Behling,
eist tien jaar gevangenisstraf met aftrek
van voorarrest. Hij vindt het duidelijk dat
hier sprake is van voorbedachte rade.
De advocaat van S. mr. W. van Otterloo is het
daar niet mee eens. "Mijn cliënt heeft in
een bui van uitzinnige woede gehandeld.
Daarom was hij volledig ontoerekenings
vatbaar. Na zijn slechte huwelijk was het
onvermijdelijk dat er iets zou gaan gebeu
ren, maar hij heeft niet met voorbedachte
rade gehandeld", meent hij.
De rechtbank doet op 16 januari uitspraak.
DEN HAAG (ANP) - De meeste
mensen zijn tevreden over het le
ven dat zij leiden, maar toch nog
twintig procent van de mannen
twintig procent van
is niet tevreden. Dit
is de uitkomst van een enquete
naar de leefsituatie van de Ne
derlandse bevolking, die het cen
traal bureau voor de statistiek
heeft gehouden waarbij 2.093
mannen en 2.066
den ondervraagd.
Over de maatschappij,
leven, heerst veel ontevreden
heid: slechts eenderde va
ondervraagde mannen en i
wen is daarmee ingenomen
Bij de mannen heerst meer
redenheid over de eigen gezond
heid dan bij de vrouwen. Van de
mannen bleek tachtig procent
tevreden over zijn gezondheid,
van de vrouwen 74 procent. De
tevredenheid over de gezondheid
neemt af naarmate de leeftijd
stijgt, maar ook onder de jongelui
is niet iedereen blij met zijn ge
zondheid. Bij de mannen loopt
het percentage tevredenen terug
van negentig procent op de leef
tijd van 15 tot 24 jaar tot 68 pro
cent bij de 65-plussers. Bij de
vrouwen van 65 jaar en ouder is
nog maar 61 procent tevreden
over de gezondheid (86 procent
op de leeftijd van 15 tot 24 jaar).
Over het genoten onderwijs is iets
meer dan de helft van de 65-plus
sers tevreden (55 procent van de
mannen en 56 procent van de
vrouwen), maar ook onder de
jongelui heerst geen algemene
tevredenheid. In de leeftijds
groep van 15 tot 24 jaar is 77 pro
cent van de mannen en 76 pro
centtevreden over het onderwijs.
Bij de jongere mannen (15 tot 24
jaar) is 61 procent tevreden over
de financiële en maatschappe
lijke positie. In de hogere leef
tijdsgroepen tot 65 jaar is 72 a 74
procent hierover tevreden en bij
de 66-plussers is 82 procent tev
reden.
