m
Trijfel
Schneiders Tweelicht:
een markant werkstuk
IE SPREKEN
DE EZEI
L
éw
De Plantenhoek
MAANDAG 2 JANUARI 1978
Nog zes jaartjes slapen en het is
1984, het juk onder de jaartal
len dat we nog zes jaar moeten
meeslepen voordat we zullen
welen of George Orwell gelijk
had toen hij, met dit jaar als
titel van zijn befaamde toekom
stroman, het tijdstip aangaf
waarop we onder een geoliede
dictatuur zouden leven. Amal-
rik heeft jaren later dit jaartal
nog wat extra gewicht gegeven
door zijn essay over de onder
gang van de Sowjet-Unie
"Haalt de Sowjet-Unie 1984?"
te noemen, met het gevolg dat
het jaar 1984 nu al vele jaren
voor mij, maar voor mij niet
alleen, een even magische bete
kenis heeft als 1600,1648,1914-
1918 en 1940-1945.
Toen Orwell zijn boek in 1948
schreef, leek het niet alleen,
maar was het in werkelijkheid
ook nog ver wegH ij was toen 45
jaar en zal niet geweten hebben
dat hij al een jaar na het ver
schijnen van zijn beroemdste
boek (in 1949) zou overlijden.
Maar misschien had hij toch al
het gevoel dat hij geen 81 zou
worden en het jaartal 1984 in
ieder geval niet een jaar lang
zou hoeven doormaken. Maar
de meesten van ons zullen 1984
zeker halen, een jaar lang zul
len wij onze bankcheques en
brieven dateren met dat we
reldberoemde jaartal, en dan
zal hel voorgoed voorbij zijn.
1985... dat is natuurlijk hele
maal niks. En de magie die van
het boek en zijn titel tientallen
jaren lang is uitgegaan, zal
dan verbroken zijn, waardoor
het boek nauwelijks meer ver
kocht zal worden - of niet meer
verkocht zal mogen worden.
Vergeleken met 1984 is ons
huidige jaartal natuurlijk een
jaartal zonder kraak of smaak.
Des te moeilijker zal het zijn om
van het automatisme van 1977
af te komen en voortaan met
1978 te dateren. Mijn ervaring
is, dat je daar ongeveer een
maand voor nodig hebt, de
maand januari dus. 7 januari
197... ha, bijna weer een 7 gezet
in plaats van die 8 ik zal u hel
pen er bijtijds aan te denken.
Door
Kil»
Scheepmaker
Iedere keer en luister en lees nu
goed, lees het desnoods nog een
paar keer over)dus iedere keer
als u "januari" schrijft, "ja
nuari" dus, "januari", dan
moet u bedenken dat daar
eigenlijk "ja, nu Arie" staat.
Arie Groenevelt.die nu,in 1978,
met het kabinet-Van Agt, de
kans krijgt van zich te doen
spreken. Ja, nu Arie ik weet nu
al dat u er niet meer onderuit
zult komen steeds even aan Arie
Groenevelt te denken als u ja
nuariin uw datering schrijft,
met een zekere irritatie boven
dien, of omdat u geen liefhebber
van vakbonden bent, of omdat
u zich stoort aan Ari zonder die
"e" in "januari". In ieder geval
legt u de komende maand steeds
even een verband. En op het
zelfde moment zult u weten
u dat doet. Dat was
dat maffe ezelsb
ruggetje waarmee u bijtijds
gewaarschuwd moest worden
om yiiet langer 1977 maar 1978
te schrijven en zieu vergist zich
nooit meer ja, nu Arie...
Klacht
Eigenlijk houd ik niet zo van dat
soort woordspelingen, tenzij ze
een goed doel dienen, zoals "ja,
nu Ariemaar bijvoorbeeld
"Korsjnoi's complaint"de va
riatie op de titel van het be
faamde boek "Portnoy's com
plaint" (Portnoy's klacht), zou
ik nooit in deze rubriek hebben
opgenomenals ik niet toevallig
gehoord had hoe prof. dr. Karei
van het Reve deze woordspeling
aan dr. Hugo Brandt Borstius
overreikte met het verzoek haar
aan de redactie van Vrij Ne
derland te doen toekomen voor
"de zetter". 1 k ken Hugoik weet
hoe vergeetachtig hij is: het leek
me daarom het veiligst om het
ideetje even via deze rubriek
aan Vrij Nederland door te
spelen,dan weten we tenminste
zeker dat het de redactie nog
bijtijds bereikt.
Vuurwerk
Ik heb weinig geschoten in mijn
levenen dan nog bitter weinig
raak. In de twee jaar dat ik in
dienst zat, heb ik, doordat ik op
een gelukkige plaats terecht
kwam, maar een paar keer
hoeven schieten. Maar ik heb er
nooit aardigheid in gehad.Zo n
zwaar geweer, en dan dat rij
zende en dalende vizier alsof
het continu eb en vloed was... ik
dacht al gauw: zodra die punt
van mijn vizier die roos in de
verte passeert, trek ik aan de
trekker en dan zien we wel. Ze
kunnen me hooguit ontslaan.
Het effect was, dat ik als enige
op een snel bewegend voorwerp
moest schieten en daardoor
meestal mis schoot. Wel schrok
ik steeds weer van de knal, en
van het gezwaai in de verte
waarmee aangegeven werd dat
mijn kogel spoorloos verdwe
nen en waarschijnlijk gedeser
teerd was. Waarom nooit eens
toevallig erin, en altijd toeval
lig ernaast, dacht ikdan.Ikheb
ook nooit in een schiettent op de
kermis geschoten, en nooit een
vuurpijl of een rotje afgestoken
Een lamp aansteken vind ik wel
zo mooi: geen lawaai, en hij
brandt veel langer. Ik denk wel
eens: als al die mensen nu eens
geen vuurwerk afstaken, dan
zouden al die bespaarde mil
joenen naar Hongkong ge
stuurd kunnen worden als
werkloosheidsuitkering aan de
door ons werkloos geworden
vuurwerkmakers aldaar...
DEN HAAG - Eric Schneider, zelf acteur, is een
succesvol schrijver van avondvullende to
neelstukken geworden: hij beheerst de techniek
van het toneelvak, hij schept de onontbeerlijke
spanningsbogen en brengt dynamiek in zijn
stukken.
Ook „Tweelicht", dat vrijdagavond
door de Haagse Comedie in de
Koninklijke Schouwburg in
première werd uitgebracht, zit
goed in elkaar, al is de dialoog
meer een uitwisseling van mo
nologen dan een werkelijke ge-
dachtenwisseling van zijn per
sonages. Ook het onderwerp is
zinvol gekozen: de breuklijn tus
sen jeugd en volwassenheid, die
in het leven van de meesten van
ons rond de veertig jaar valt. Het
is erg jammer, dat Eric Schneider
in de uitwérking van dat gegeven,
en de invulling van de structuur
van zijn stuk, niet geheel is-
geslaagd.
Hij laat een rijk echtpaar, de man
van de wieg uit al een succes, de
vrouw elegant maar nu blase en
gefrustreerd, een sociaal lager
geplaatst echtpaar, schoolvrien
den, een gezamenlijke vakantie
in San Remo aanbieden. Ze ar
riveren in het hoogste apparte
ment van het duurste hotel - het
stuk zit vol met symbolische
verwijzingen - men duikt in de
schoolherinneringen, maar ge
leidelijk aan gaan de herinnerin
gen meer op het bot. Alcohol, die
vertrouwde toneel-steun, maakt
de tongen los, en de relatie blijkt
dieper te zijn geweest dan
scheen. Beide echtparen hebben
door elkaar een stortvloed van
rampen meegemaakt: de onlangs
gestorven zoon van de rijken was
geen kind van de vader, de mis
kraam van de arme vrouw was
geen miskraam maar een abortus
van een zoon van de rijke vader,
en zo maar verden het loopt wat
langs de rand van het Mary
Hartman-effect. Maar die effec
ten worden theatraal op de goede
plaatsen gezet, en het stuk houdt
zijn spanning, die op de juiste
plekken wordt opgevoerd.
Milieu
De echte problemen rijzen bij wat
Eric Schneider met het stuk wil
zeggen. Er is in de eerste plaats
die breuk tussen jeugd en vol
wassenheid: er wordt van de toe
schouwer wel verwacht dat hij de
toneelconventies aanvaardt als
hij wil geloven, dat vier mensen,
die zo n geemotioneerd geza
menlijk verleden achter zich
hebben, zo argeloos als in de
openingsscène wordt gesug
gereerd met elkaar met vakantie
zullen gaan, en op die condities.
Maar Schneider schijnt verder te
willen aantonen, dat het milieu
bij zoiets een overwegende rol
speelt. Hij ziet zijn personages als
maatschappelijke verschij
ningen, resultaat van het milieu
in hun jeugd, verder wat ingevuld
met psychologische details. In de
programmatoelichting gaat hij
daar wat verder op in: de mensen
die in de jaren vijftig opgroeiden
leefden in een beschermde sfeer,
seks mocht niet en „politiek was
je volstrekt onnozel". Het stuk
heeft autobiografische elemen
ten, en het is mogelijk, dat Eric
Schneider in zo'n milieu is opge
groeid (daarop duidt ook de
anekdote van zijn vader, die rec
tor was van een Haags lyceum en
er naar streefde arbeiderskinde
ren „op school toe te laten"), maar
die visie ligt wel mijlenver buiten
de realiteit van die jaren.
Het kernprobleem is, dat
Schneider zich ook nu nog niet
heeft kunnen ontworstelen aan
de invloed van wat onaangename
mensen wel het typisch-Haagse
milieu willen noemen. De bot
sing is geweest (nogal hevig: het
rijke echtpaar ligt woest vech
tend te rollebollen over de
grond...), de kalmte treedt in, het
rijke echtpaar beseft dat zij bui
ten elkaar toch niet veel meer
hebben te verwachten en op die
schriele basis staan ze hand in
hand te staren naar de glorious
technicolor van de Middellandse
Zee. Dan komt de arme man en
doet wat zijn hart hem ingeeft: hij
gaat koffie inschenken. De
vreemde paradox doet zich nu
voor, dat dit een schitterend, ver
zoenend en goed gebaar is, vol
EricSchneider
beloften voor de toekomst - en
dat Schneider in zijn toelichting
het rijke echtpaar toekomstkan
sen geeft maar niet aan het arme
stel, omdat de man „net het juiste
«moment mist". Schneider lijkt
zijn eigen creaturen niet te door
gronden.
Evenwicht
De bezwaren zijn zo breed uitgeme
ten, omdat het verder zo'n mooie
voorstelling is. Paul Steenbergen
bracht er het regie-evenwicht in
dat het stuk behoeft, en bege
leidde zijn topbezetting met ge
voel en intelligentie (maar het
straatgevecht der rijken liep ook
hem uit de hand). Het centrum
van handeling schuift voortdu
rend, en telkens krijgt ieder der
spelers de kans zijn talent te laten
flonkeren. Lies Franken doet dat
zeer indrukwekkend en ont
roerend: de rol is haar op het lijf
geschreven, elegant, beheerst,
met een ondertoon van woede.
Wim van den Heuvel maakt van
zijn soms radeloze meubelin
koper iets even boeiends, de
„arme" Anne-Wil Blankers lijdt
wat onder de beperkingen van
haar rol, maar vecht dapper en
vakbekwaam, en Guido de Moor
speelt de ster-rol, die collega Eric
Schneider haast voor hem
schreef, met alle snelheid, wisse
lingen en diepte waarover hij de
beschikking heeft - en dat is geen
gering arsenaal. Een goed
bruikbaar terras-decor van Hans
Christiaan, passende toneelmu
ziek van Jurriaan Andriessen.
JAAP JOPPE
f V/AlVCAi, PAT AireowJAAt-
l Pu* hAAtZ.
\IA Ik. Moer de. tseeste i
TZtfBAJ KOAEJ* PIS JE ©O*
keU/K OS HAAI 0 A)S&1T
DOOK- HST HSLB AJlBU^S
OAAC L&tPT
i—'vv A—W H ir.\ J
De avonturen van Jomn
eke
SAN DIEGO - De Italiaanse
filmster Sophia Loren is gekozen
als de verleidelijkste echtgenote
ter wereld. Dit gebeurde zondag
in de Californische stad San
Diego door het "internationale
genootschap van bewonderaars
van vrouwen". Deze organisatie
waarvan ongeveer 25.000 man
nen lid zijn, wijst sinds zes jaar
jaarlijks ook de verleidelijkste
resp. actrice, zangeres en adoles
cente aan. Dit jaar werden resp.
als zodanig uitverkoren Jacque
line Bisset, Nathalie Cole en de
toneelspeelster Jody Foster.
TUINCENTRUM
Loosterweg 39a
Voorhout
Tel. 02522-11048
PLUMPUDDING
Vermeng 200 g fijn
gesneden kalfsnier-
/et, 50 g bloem, 4
grote fijngesn goud-
reinetten, 200 g fijn
gesneden gembe-
mootjes, 50 g sukade,
50 g oranjesnippers,
g fijngehakte
amandelen, 2 eetl si
naasappelsap, 2 eetl
citroensap, 2 theel ci
troenrasp, 2 eetl rum,
theel gembe
rpoeder, 1 theel ka
neel, 1 theel noot-
skaat, 1 theel ge
malen kruidnagel. 1
theel zout en 150 g
basterdsuiker, ver
meng dit alles zéér
grondig. Laat het
mengsel drie dagen
ïen koele plaats
staan en voeg elke
dag, onder her
nieuwd omroeren,
flinke eetlepel
toe. Voeg de
laatste dag 3 eieren
?n stort de massa
■n goed sluitende
vorm. Zet deze in een
bak met heet water
kook de pudding
hierin 3 uur. Vul het
water nu en dan bij.
Laat de pudding af
koelen en 2 dagen
staan. In plakken
snijden en met
poedersuiker be
strooien.
leitwo
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
-Te Parijs is de directeur en
stichter der ook hier te lande
welbekende "Magasins du Bon
Marché", de heer Boucicault,
overleden Hij begon met een
linnenwinkeltje op de hoek der
Rue du Bac en thans beslaan
zijne magazijnen een aanzien
lijk stuk gronds, waarin men
alle voortbrengselen der heden-
daagsche nijverheid aantreft,
voor kleeding, huishoudelijk
gebruik en weelde bestemd. Men
kan er ziek letterlijk van alles
voorzien, tot paarden toe, want
de eigenaar liet zijn klanten
gaarne de keus uit de talrijke
fraaie paarden, welke hij voor
eigen gebruik of voor dat dat
van zijne magazijnen hield. In
die magazijnen vindt men een
eleeszaal. eene schilderijenten
toonstelling, een restau
at, kapsalons, een concertzaal
enz. De bedienden zijn meer dan
5OOin getal en het aantal be-
zoejers wordt op 25,000 daags
geschat. -Uit Parijs wordt ge
meld, dat de Nederlandsche
componist Jacques Franco
Mendes opnieuw drie belang
rijke werken heeft gecom
poneerd: een concerto voor
violoncel, een symphonie voor
orchest en een trio voor vioolalt
en violoncel, welke compositiën
dezen winter ten gehoore zullen
worden gebracht.
Vijftig jaar geleden:
-Het aanhouden van de vorst
heeft Urk, Schiermonnikoog en
Ameland volledig geisoleerd. De
KLM. wist echter raad en zoo
steeg gisterochtend een
vliegtuig van deze maat
schappij, bestuurd door den
piloot Beekman, van Schiphol
op om drie uren la ter daar terug
te keeren na in dien tusschen
tijd zoowel op Schiermonnikoog
als op Ameland de post te heb
ben bezorgd. Morgen zal men
trachten Urk te bereiken.
-Voor de uitmonding van de
Vecht bevindt zicH thans een
ijsdam, die een groot gevaar
oplevert. De dijk aan den rech
teroever van de Vecht is name
lijk zeer zwak en bij een snellen
was van de rivier zouden de ijs-
schotsen een doorbraak kunnen
veroorzaken, waardoor de
Zuid- en de Bloemendaalsche
polder zouden overstroomenDe
jsdam is ongeveer 1 d 2 KM.
breed. Men ziet het grondijs,
vermengd met aarde of laag-
veen en soms met groote keie
onder het gewone ijs zitten. Op
sommige plaatsen is het met
zoo'7i kracht naar boven ge
stuwd, dat het bovendek heuvels
van vijf Meter en hooger vormt.
Galerie Denise Stephar» (Bakkersteeg*
18): Tentoonstelling plastieken Cobr
Koster en schilderijen Johannes van Ho-
ten. Geopend vrijdag Urn zondag van 14 -
18 uur (andere dagen na tel. afspraak), tot
15 januari.
Galerie "De Hollandsche Tuyn" (Brug-
gestraat 1, Leiderdorp): Ikonen-
ten toonstelling.
Museum voor Volkenkunde. Steens
traat 1, Tentoonstelling „Taal en teken
binnen Chinese muren". Geopend' ma
t/m za. van 10—17 uur, zon- en feestdagen
van 13-17 uur. tot 15 februari 1978.
Galerie De Oude Rijn. Oude Rijn 40.'
Tentoonstelling Bas Haasnoot - ma
terie-schilderijen en etsen en Johan
Timmers - linoleumsneden en aquarel
len. Tot 18 januari, geopend woe. t/m za.
van 12-17 uur, do. van 19-21 uur, zo. van
14-17 uur.
Galerie Van der Vlist (Botermarkt 3):
Tentoonstelling schilderijen Selma
Verhoeven, keramische plastieken Jetty
Wery, Suzanne Eckhart en Hanne
Meijer, gouaches Machteld Hooyen en
poppen van Thérèse. Geopend dinsdag
t/m zaterdag van 10 -17 uur en don
derdagavond tot 21 uur, t/m 31 decem-
Galerie-bibliotheek, Luifelbaan 1, Was
senaar. Tentoonstelling Paula Sluiter -
etsen, pentekeningen en kleuretsen.
Geopend van 28 nov. t/m 12 jan,,
openingstijden van de bibliotheek.
Pulchri Studio, Kempenaerstraat,
Oegstgeest. Tentoonstelling Annie
Borst Pauwels - gemengde techniek.
Geopend t/m 12 jan., dag. van 10-16 uur
(zondags gesloten).
Rijksmuseum van Oudheden (Rapen
burg 28). Werkd. 10 uur voorm.-5 uur
nam. zondag 1-5 uur nam.
Leidse bioscopen
LUXOR: "Twee door het dolle heen
da. 2.30,7.00 en 9.30 uur, zo. 2.00,4,30 uur
CAMERA: "Soldaat van Oranje", da.
2.00 en 8.00 uur, 12 jaar. Nachtvoorstel
ling: "Bonnie and Clyde", vr. 11.30 uur,
16 jaar.
LIDO 1: "The spy who loved me", da.
2.30. 7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 12
LIDO 2: "Dereddertjes", da. 2.30,7.00 en
9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, a l.
LIDO 3: "Valentino" da. 7.00 en 9.15 uur,
do., vr.. ma. en di. 2.30 uur, 16 jaar.
Kindervoorstelling: "Tekenfilmfestival
met o.a. Pink Panther", woe. en za. 2.30
en zo. 2.30 en 4.45 uur, a.l.
STUDIO: "The last remake of Beau Ge
ste", da. 2.30,7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4 45
uur, a.l.
TRIANON: "Orca", da. 2.30, 7.00 en 9.15
uur, zo. ook 4.30 uur, 12 jaar.
REX: "Through the looking glass", da.
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur 16 jaar.
Kindervoorstelling: "Dunderklumpen",
Alphense bioscopen
EURO 1 en 2: "The spy who loved me",
da. 1.45,6.45 en 9.15 uur, zo. ook 4 15 uur,
EURO 3: "Twee door het dolle heen",
2.00, 7.00 en 9.30 uur, zo. ook 4.30 uur, 12
EURO 4: "Herbie gaat naar Monte
Carlo", da. 2.15, 7.15 en 9.45 uur, zo. ook
4.45 uur. a.l.
Op 31 december geen avondvoorstellin-
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van-dinsdag 13.00
r tot woensdag 13 00 uur (Diacones-
Bezoekuren ziekenhui-
Middagbezoekuur: 13.45-14.30 uur
Avondbezoekuur: 18.30-19.30 uur Kin
derafdeling dagelijks van 14.00-19 00 uur
alleen voor ouders zondag 14 00-15.00
uur voor overige familieleden. Kinderen
beneden 14 jaar hebben geen toegang op
de kinderafdeling.
Sint Ellsabeth-xiekenhuis:
e KLASSE: Volwassenen dagelijks van
14.00-14.45 uur en van 18.30-19.30 uur
Kraamafdellng: dag. van 11.15-12 OOüur
(alleen voor echtgenoot) van 15.00-16.00
uur en van 18.30-19.30 uur. Laatste kwar-
middag- en avondbezoek baby-
Ze KLASSE: Volwassenen dagelijks van
11.15-12.00 uur en van 14 00-14.45 uur en
van 18.30-19.30 üur.
Kraamafdellng: dag. van 11.15-12 OOuur
(alleen voor echtgenoot) van 15.00-16 00
uur en van 18.30-19.30 uur. Babvshow
laatste kwartier van middag- en avond-
Bezoek aan ernstige patiënten:
Wanneer voor ernstige patiënten door
lopend bezoek wordt toegestaan kan de
hoofdverpleegkundige hiervoor spe
ciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinder kliniek:
DageUjks
15 00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur.
18 30-1 y 30 uur
Voor de prematuronafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor
Maandag t/m vrijdag
18.30-18.45 uur
Zaterdag en zondag
14.45-15.00 uur.
Alphen aan den Rijn
15.00-18.30 Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30. 13 30-
14 15 en 18 30-19 30 uur; 3e klas 13.30-
14.15 en 18 30-19.30 uur. Kraamafdellng
13.30-14 45 alleen voor echtgenoten 19-
20 uur; Kinderafdeling 15-15 30 uur al
leen voor ouders 18-18.30 uur
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van
vliegverkeer van en naar Schiphol kun-
en dag en nacht worden gemeld by het
