in het midden van de kamer hing
Toen
nog
Terugblik op mensen
en dingen van
25 jaar geleden...
ZATERDAG 31 DECEMBER 197"
EXTRA
PAGINA 41
Vandaag precies vijfentwintig
jaar geleden was behalve het
weer één onderwerp het ge
sprek van de dag: de "Flying
Enterprise". Een Amerikaans
vrachtschip, dat enkele dagen
tevoren in een vliegende
storm zwaar slagzij maakt en
dreigt te zinken met een la
ding ter waarde van vier mil
joen aan boord.
Twee weken volgt de wereld
met ingehouden adem de
reddingspogingen en leest
over de moedige rol van kapi
tein Kurt Carlsen. "Symbool
van karaktervastheid, welke
tegenwoordig vaak ver te
zoeken is" schreef deze krant.
En niet te vergeten stuurman
Dancy van een Engels ber
gingsschip, die zwemmend
een kabel overbracht naar het
water makende schip.
Krantekoppen melden de stand
van zaken: 7 januari: Flying
Enterprise op sleeptouw ge
nomen, 9 januari: Flying En
terprise opnieuw in groot ge
vaar, 10 januari: Flying En
terprise dreigt prooi van de
golven te worden. En dan de
gedenkwaardige 11de ja
nuari: de extra vette letters
worden die dag uit de kast
gehaald. Ook al zijn het niet
die levensgrote chocoladelet
ters, die tegenwoordig bij ca
lamiteiten worden gehan
teerd, de lezers beseffen dat
gebeurd is, wat iedereen al
vreesde: "Flying Enterprise
verloor titanenstrijd met
woedende elementen. Kapi
tein Carlson en Dancy hiel
den tot het laatste moment
vol. Dit is de tragedie van
deze uitzonderlijke hel
densage".
Orson Welles
Hoezeer het zinken van de
Flying Enterprise" tot de ver
beelding spreekt blijkt de
volgende weken. Orson Wel
les probeert direct de film
rechten te kopen, maar krijgt
nul op request. Een adverten
tietekst uit die dagen: "Heb je
't al gehoord? De Flying En
terprise is weer boven geko-
iVien. Hoe kan dat nou? De la
ding was AJR zelfrijzend
bakmeel".
Kapitein Carlsen is een held.
Wanneer hij in New York ar
riveert zijn er 750.000 mensen
gekomen om een glimp op te
vangen. Trouwens de Ameri
kanen lopen dat jaar toch
nogal eens te hoop. Bijvoor
beeld wanneer koningin Ju
liana en prins Bernhard voor
een staatsbezoek in Was
hington arriveren. De cor
respondent uit die dagen
geeft een kleurrijk verslag:
"Onder de blauwe hemel
stond daar een aller-
charmantste koningin met
echtgenoot. Hij correct sa
luerend in onberispelijk uni
form, zij vriendelijk, rustig en
blij in de zon en de lentewind
en bijzonder bekoorlijk: het
frambozenrood van haar
wijde rok en het parelgrijs
van haar korte zilvervos con
trasteerden daarbij prachtig.
Zo stonden zij daar: kwamen,
zagen en overwonnen Was
hington".
Jan Modaal.
Jan Modaal moet in 1952 nog
worden uitgevonden. Wel is
er Corrie van Velthoven uit
Bergen op Zoom. Zij wint de
eerste prijs in de Anjerloterij
van dat jaar. Een bedrag van
5200. "Zij zal een jaar gratis
kunnen leven", meldt het be
richt. Kom daar nu maar eens
Maar ja, de prijzen uit die dagen
zijn er dan ook naar. Voor vijf
tien centen eet je aan een ha
ringkarretje een "Hollandse
nieuwe" en twee ons frou frou
vergen een uitgave van niet
meer dan 0.45. De dagen van
de pretletters, de fuifnum
mers, de lachebekjes liggen
nog in de schoot der toekomst
verborgen. De theebeschuit
jes van Verkade zijn er al. En
het prachtige overhemd met
vast boord en baleinzakjes
voor ƒ3.95 ook. Of een re
genjas van 49.75, desge
wenst te voldoen met tien
gulden ineens en twee gulden
per week. Kopen "op de lat" is
mode. Bijvoorbeeld het Be-
nni "eitje" dat juist in zwang
komt en 359 kost.
Koemest
Teekens is nog geen kapitale
vleesmeester. In de enige
zaak aan de Mare 94 worden
magere speklappen verkocht
voor 1.49 per pond. Het vee
heeft blijkens een advertentie
uit die dagen nog een andere
verdienste: dikke koemest
wordt per 40 liter-bus voor
een luttel bedrag van één gul
den thuisbezorgd. En in dat
jaar wordt de eerste papieren
rijksdaalder gedrukt bij Joh.
Enschede. Hij heeft het geen
25 jaar uitgehouden.
De wasmiddelen wel. Omo wast
in 1952 al schoner dan welk
wasmiddel ook en Vim
schuurt en kan ook dan al niet
krassen. Alleen de gele bus
van toen is nu een blauwe of
een groene. Joris Driepinter
kent nog niemand, maar de
slogan "Neem per man steeds
driekwart kan" zit erin ge
ramd. En niks geen
nieuwlichterij van halfvolle
melk en monatoetjes. De
melkman hoeft nog niet op
zijn hoede te zijn voor super
markt of cash and carry. De
Gruyter geeft al wel tien pro
cent en betere waar.
Twee fenomenen uit 1952, die
we niet meer kennen: het op
halen van ladders in nylon
kousen voor vijf cent per stuk
en jongens-plusfours bij de
Broekenspecialist voor 7.90.
Esther Williams
Het amusement is dat jaar geva
rieerd. Een daverende caba
ret-revue in de Stadsgehoor
zaal "Ziede gij ons geere" met
gasten als de Zingende Zusjes
(bekend van radio en gram
mofoon), de Chico's, Kees
Manders en Frans van
Schaik. En natuurlijk is er de
bioscoop. In de tijd dat Ca
mera nog Casino heet en met
films als "Het Lied der
Zuidzee". Met Esther Wil
liams (in een "gewaagd bad
pak" waaruit nu op z'n minst
een dozijn tanga-bikini's ge
fabriceerd zouden worden) en
Howard Keel. Of "Tramlijn
begeerte" met Vivian Leigh
en Marlon Brando en "Een
Amerikaan in Prijs" met
Gene Kelly.
Esther Williams
Ook in 1952 bewijzen we dat we
als klein landje groot kunnen
zijn. De Alphense gemeente
raad bijvoorbeeld, besluit in
januari het dansen op zondag
in Avifauna te verbieden. En
burgemeester Witschey, uit
diezelfde gemeente, doet er in
april nog een schepje bo
venop met een brief aan het
jeugd- en kinderkoor van de
Ned. Prot. Bond. Hij vindt de
rokjes in het kinderballet "De
stukgedanste schoentjes te
kort. Zou het nationaal ballet
uit Senegal in die dagen al de
oversteek naar het Europese
vasteland Tiebben gemaakt:
Witschey zou het zeker niet
overleefd hebben.
de
het
Zoals in Leiden, waar de poli
tie met een overvalwagen uit
rukt nadat gymnasiasten op
de Fruinlaan een agent op de
fiets hebben bekogeld met
sneeuwballen. Twaalf
scholieren worden opgepakt
en naar het bureau aan de
Zonneveldstraat overge
bracht. Het Leidsch Dagblad
vraagt zich in een com
mentaar af of het allemaal wel
nodig is. Het regent dagen
lang ingezonden stukken, pro
en contra.
Pijprokers
Waar het vuur wat minder hoog
oplaait, meer onder de opper
vlakte smeult, is tijdens de
kampioenschappen pijp
roken. Een nationaal ver
maak, niet in de laatste plaats
dank zij de prestaties van Opa
Klijzing, die wereldkampioen
pijproken wordt, omdat hij 3
3/10 gram Burleytabak 92 mi
nuten en 18 seconden onder
stoom weet te houden. De
vreugde is slechts kort.
Nauwelijks een maand later
steekt de Deen Paul Lausten
opa de loef af met 110 minu
ten en 25 seconden.
De Leidse kampioenschappen
pijproken spelen zich op wat
bescheidener niveau af. De
19-jarige Ben Hemerik uit
Zoeterwoude laat 21 baairo-
kende tegenstanders achter
zich en lurkt ruim 83 minuten
aan zijn pijp.
Behalve met pijproken wordt er
in 1952 ook op andere fronten
gestreden. Op de Nieuwe
Beestenmarkt komen zestig
racewagens aan de start voor
een echte zeepkistenrace.
Maar voetbal is en blijft
nummer één. Geen betaald
voetbal met ere-divisie, maar
vier eerste klassen met keu
rige amateurs. Haarlem wordt
kampioen in de eerste klasse
A met 40 punten uit 26 wed
strijden en laat DWS en EDO
achter zich. Ajax eindigt bo
venaan in B, maar faalt in de
kampioenscompetitie. Wil
lem II gaat met de landstitel
strijken.
NTS-KNVB
De televisie anno '52 staat nog
maar op een laag pitje. De
beeldbuizen zijn behalve
klein ook meestal grijs, want
de uitzendingen blijven be
perkt tot experimenten op
enkele avonden in de week.
Tussen kwart over acht en
kwart voor tien. Begin van het
jaar worden gesprekken
geopend over het direct uit
zenden van interlandwed
strijden tussen NTS en
KNVB. Het zal niet de laatste
keer zijn, dat de heren de de
gens kruisen.
Woensdag 15 mei is het zover:
de voetbalwedstrijd Neder
land-Zweden wordt op de tv
uitgezonden. De LD-verslag-
gever gaat naar één van de
bovenzalen van "In den Ver
gulden Turk" om deze pri
meur te aanschouwen. Hij is
er blijkens het stukje niet van
onder de indruk. "Te klein
beeld, te weinig overzichte
lijk, en details die te weinig
tot hun recht komen". Bo
vendien zijn de shirts van de
Nederlanders en de Zweden
niet van elkaar te onderschei
den. En tot overmaat van
ramp valt het geluid weg,
waardoor het oude ver
trouwde radioverslag voor
een welkome aanvulling
zorgt.
Fier amateurhart
In 1952 speelt Nederland zijn
75ste voetbalwedstrijd tegen
België. Het vaderlandse
voetbal zit dan danig in het
slop, want onder de Oran-
Abe Lenstra: in 1952 boos omdat hij niet tot aanvoerder van het
Nederlands elftal was uitverkoren.
jekiel klopt nog een fier ama
teurhart en dat is niet meer
opgewassen tegen het overal
optredende semi-professio-
nalisme. Nederland ver
schijnt in Antwerpen, domi
cilie van de "hel", zonder Aja-
cieden, PSV'ers of Feyenoor-
ders binnen de lijnen.
De opstelling:
Doel: Kraak (Stormvogels),
achter: Tebak (Eindhoven) en
Alberts (Vitesse), midden:
Wiertz (DWS), Terlouw
(Sparta), Biesbrouck (RCH),
voor: Van der Kuil (VSV).
Lugthart (Be Quick), Van
Roessel (Willem II), Bennaars
(DOSKO) en Lenstra (Heer
enveen).
Ja, vrienden, vijf voorhoedes
pelertjes. kom daar nu eens
omIedereen vindt het
waanzin om Abe linksbuiten
te zetten, daar hoort-ie hele
maal niet, maar de technische
commissie wil het en daar
mee basta. De Fries zelf is nog
boos van een vorige gelegen
heid toen men Biesbrouck als
aanvoerder boven hem prefe
reerde.
Nederland verliest na een bar
slechte wedstrijd met 2-1.
Alles mis
In Oslo (winter) en Helsinki
(zomer) vinden de Olympi
sche Spelen plaats. Ze leve
ren Nederland aanzienlijk
minder op dan vier jaar tevo
ren. Bij de Winterspelen be
haalt Kees Broekman twee
zilveren medailles op de 5 en
10 km. in resp. 8.21.6 en
17.10.6 Tijden waarvoor een
beetje junior nu zijn neus op
haalt. Goud wordt er ver
wacht van Wim van der Voort.
Hij is het gehele jaar 1951
sterker geweest dan de fa
meuze Noorse stayer Hjalmar
Andersen. Helaas, in die ene
wedstrijd niet. Andersen rijdt
in de eerste rit 2.20.4, Van der
Voort in de vijfde (als het is
gaan sneeuwen) 2.20.6
Bij de Zomerspelen gaat voor
Nederland alles mis wat er
maar mis kan gaan. Fanny
Blankers, de heldin van Lon-
den-1948, heeft last van
steenpuisten en loopt de fi
nale 80 m. horden niet uit. De
atleten Slijkhuis en Harting
vallen uit met blessures, de
gewichtheffer Charité (brons
in 1948) trekt zich terug van
wege griep. Tot overmaat van
ramp ontneemt de Zwem-
federatie de Nederlandse
poloploeg de fraaie 3-2 zege
op Joegoslavië omdat de ar
biter niet goed zou hebben
geleid. De wielrenner Van
Maenen neemt tijdens de
wegwedstrijd een fles limo
nade aan van een toeschou
wer. Dat komt de Oranjeploeg
op diskwalificatie te staan.
Anders was brons veroverd.
En Geertje Wielema, als win-
naares gedoodverfd op de 100
m. rugslag, zwemt zó lang in
de touwen dat er niet meer
dan zilver wordt geoogst.
Groté man van de Spelen is de
Tsjech Emil Zatopek, bij
genaamd de 'locomotief. Hij
behaalt goud op de 5 en 10
km en de marathon. Zijn
vrouw Dana voegt er een
gouden plak op het speer
werpen aan toe.
LFC-Hillegom
Het jaar 1952 behoort nog tot
het tijdperk van de plichts
betrachting. In het geheugen
leven de herinneringen aan
keurig, sportief spel op het
voetbalveld. De arbiter heeft
nog gezag, de spelers zijn nog
gehoorzaam en het publiek
kijkt, in zijn zondagse pak,
beschaafd toe. Wat we verge
ten zijn is dat het ook dan ge
ducht kan spoken. Op 26 ok
tober 1952 speelt LFC tegen
Hillegom (1-1). Het verslag in
deze krant meldt de volgende
vriendelijkheden:
"Ongeveer 4 minuten voor tijd
heeft scheidsrechter Groote-
goed zich genoodzaakt ge
zien een einde te maken aan
de wedstrijd LFC-Hillegom
Oorzaak daarvan was het feit
dat enkele toeschouwers zich
op de LFC-back Neuteboom
wilden werpen met de be
doeling hem lichamelijk let
sel toe te brengen. In een frac
tie van een seconde waren een
paar honderd van de onge
veer 3000 toeschouwers in
een geanimeerd handgemeen
gewikkeld en krioelde het
speelveld van slaande en
schoppende mensen, waar
tussen de spelers geheel ver
loren gingen.
Velen beweren dat de grens
rechter van Hillegom de oor
zaak van het incident is ge
weest, doordat hij als eerste
Neuteboom een klap zou
hebben gegeven. Wij hebben
dit niet met eigen ogen ge
constateerd. Wel hebben wij
tijdens de kloppartij de Hil-
legomse functionaris een bij
zonder ijverig gebruik zien
maken van de stok van zijn
grensrechtersvlag. Deze zag
men steeds, naast de regen
schermen van de aan de strijd
deelnemende dames, op de
hoofden van de LFC'ers da
len".
"Tenslotte ontlaadde de mas
sale vechtpartij zich in een al
gemene achtervolging van de
Hillegomse grensrechter die
zijn heil in de vlucht en de
kantine zocht, waar de strijd
opnieuw ontbrandde om uit
eindelijk geblust te worden
door de enige op het terrein
aanwezige politiagent".
Waar is de tijd toch gebleven dat
één oom agent een hele me
nigte in bedwang houdt?
Niet onvermeld mag blijven dat
jaren later, bij een feestelijke
gelegenheid, het Hillegomse
bestuur een der buitge
maakte regenschermen als
een soort trofee aan LFC heeft
teruggegeven
Kabinet
In juni 1952 worden verkiezin
gen gehouden voor de
Tweede Kamer, die dan nog
maar 100 zetels telt.
De uitslag:
KVP30 (-2)
PvdA30 3)
ARP12 (-1)
CHU9
WD9 (+1)
CPN6 (-2)
SGP2
KNP2 (+1)
We sputteren nu tegen lange
kabinetsformaties, maar in
1952 kunnen onze jongens op
het Binnenhof er ook wat van.
Een ritje langs de krantekoppen
van juli-augustus 1952 is
veelzeggend. 15/7: Formateur
Drees gaat niet over één nacht
ijs; 17/7: "Drees wenst duide
lijke afspraken"; 21/7; "For
matiepoging Drees mislukt
24/7: "Beel formateur. KVP
wil geen smalle basis"; 31/7:
"Formatiepoging dr. Beel
mislukt, PvdA weigerde me
dewerking".
1/8: "Tijd dwingt tot nationale
concentratie"; 6/8: "Mr. Don
ker (PvdA) nieuwe kabinets
formateur", 'Vier-partijen-
kabinet zit er in, maar de
vraag is: komt het er uit".
8/8: "Mr. Donker formeert in
hoog tempo"; 12/8: "Laatste
loodjes wegen het zwaarst
voor mr. Donker"; 15/8: "Ka
binetsformatie in laatste sta
dium". 20 8: "Zoekt de KVP
uitvluchten"?; 22/8: "Mr
Donker strandt op bezwaren
van de KVP"; 23,8: "For
mateur ir. Staf (CHU)
oriënteert zich omtrent dne-
partfjen-kabinet" enz., enz..
Tenslotte komt er weer een ka-
binet-Drees uit de bus, maar
het is duidelijk dat het forme
ren 25 jaar geleden al net zo
ellendig ging als nu.
Eisenhower
In de herfst van 1952 strijden de
Republikein Eisenhower en
de Democraat Adlai Steven
son om het presidentschap
^van dan nog onbetwist het
machtigste land ter wereld:
de Verenigde Staten. Wat
kennis van de politiek betreft
torent Stevenson, gouver
neur van Illinois, ver boven
de generaal uit, maar diens
populariteit is veel groter en
dat bezorgt hem de zege.
Al tijdens de verkiezingscam
pagne wordt duidelijk dat
Stevenson onmogelijk kan
winnen. Hij ziet scherper dan
wie ook de feiten van de Ame
rikaanse maatschappij en
houdt ze de massa voor, hij
vindt dat men het wereld
communisme als gegeven
moet aanvaarden en hij roept
dan al dat de volksrepubliek
China in de Verenigde Naties
thuis hoort. De daden van een
moedig, integer man. niet die
van een stemmen verzame
laar.
Als zijn nederlaag vaststaat,
neemt Stevenson met een in
drukwekkende toespraak af
scheid van zijn aanhangers.
Als men hem vraagt hoe hij
zich voelt, zegt hij: "Als een
kleine jongen die in het don
kerzijn teen heeft gestoten. Ik
ben te oud om te huilen, maar
het doet te veel pijn om te la
chen".
Generaal Eisenhower werd
in 1952 president van de Ver
enigde Staten
Aan het bewind komt dus
Dwight Eisenhower. Op een
hartslag van de macht (vice-
president) nestelt zich een
jonge, niet al te bekende sena
tor. Richard M. Nixon.
En verder
Er gebeurt in 1952 uiteraard
veel meer dan op deze pagina
kan worden samengevat.
Evita Peron, "de martelares
van de arbeid" overlijdt, ko
ning Faroek van Egypte (die
de huiver opwekt van alle
westelijke vrouwen) wordt
zijn land uitgezet. De Berke-
lse arts dr. O. begaat de eerste
van twee zeer ruchtmakende
moorden. En begin augustus
van dat jaar wijden de kran
ten een kort bericht aan de
Ambonnezen, die de Neder
landse regering aandacht
vragen voor hun zeer moei
lijke situatie. Ze hebben het
over een eigen republiek. Het
bericht staat ergens op een
binnenpagina.
Door
Bram van Leeuwen
en
Ruud Paauw
4e
er -
0**ï?.
