'DeAmbonees kent zijn geschiedenis niet'
Sociale werkplaats in opspraak
Moeilijkheden PvdA-Amsterdam
Joop den llyl weer de
politicus van het jaar
"Concentratiekampachtige toestanden"
44-
Huis van YARA-man
in Putten beschoten
Bakkers twee januari gesloten
WOENSDAG 28 DECEMBER 1977
BINNENLAND
PAGINA 7
AMBON-JAKARTA - De Repu
bliek Maluku Selatan is een inci
dent in de historie van de Indone
sische dekolonisatie. De RMS'is
geboren uit misverstanden en in
triges. Geen van de betrokken
leiders heeft bewust de vijand
schap gewild, die nu heerst tus
sen de Zuidmolukkers in Neder
land en de Republiek Indonesië.
Maar de haat, die leidde tot uit
barstingen van Zuidmolukse
jongeren tegen Indonesië en, uit
eindelijk, tegen Nederland, kan
alleen verdwijnen door middel
van een dialoog.
Een dialoog, waarvoor een mini
mum aan gemeenschappelijke
uitgangspunten noodzakelijk is.
Wat is de huidige situatie, hoe is
die tot stand gekomen?
Zuidmolukkers in Nederland en
Indonesiërs in Jakarta én op de
Molukken zullen moeten probe
ren het eens te worden over wat
er is gebeurd, vóór, tijdens en na
de soevereiniteitsoverdracht.
"De Ambonees kent zijn eigen ge
schiedenis niet. Wie zijn eigen ge
schiedenis niet kent, kent zijn ei
gen identiteit niet. Pas als je je
eigen geschiedenis kent, weet je
welke rol je hebt gespeeld, ken je
je plaats in de wereld". Het zijn
woorden van generaal Joost
Muskita, directeur-generaal op
het departement van handel in
Jakarta. Begin 1950 was hij luite
nant bij het Koninklijk Neder
lands-Indisch Leger, het KNIL.
Maar hij opteerde voor overgang
naar het nationalistische Indone
sische leger, het TNI.
Muskita is niet de enige in de ge
sprekken die Noes Solisa en Theo
Thenu (de twee "militante"
Zuidmolukkers die onlangs in
Indonesië zijn geweest) in Indo
nesië hebben gevoerd, die zo n
zware nadruk legt op de nood
zaak gezamenlijk de geschiede
nis rondom de oprichting van de
RMS te bestuderen. In onder
staand artikel zullen wij trachten
weer te geven hoe die gesprekken
verliepen, zonder een poging te
wagen tot een eindoordeel over
de historische waarheid.
Confrontatie
Het gesprek met generaal Muskita
vond plaats op zijn kantoor in Ja
karta. Het was één van de eerste
ontmoetingen die Noes en Theo
hadden na hun aankomst in In
donesië. Een confrontatie van de
militante RMS-sfeer (waarin
Noes en Theo zijn opgegroeid)
die de RMS-geschiedenis ziet als
één aaneenschakeling van
woordbreuk en verraad, door
Nederland en Indonesië, en het
historisch besef van een man
voor wie de gebeurtenissen van
1950 realiteit zijn gebleven, maar
onderdeel van een geschiedenis,
die sindsdien is verder gegaan.
Door
Bob Mantiri
kassar aangekomen. Is-dat sabo
tage door de Nederlanders?"
(want die verzorgden begin 1950
nog de verbindingen - red.)
Muskita lijkt er vanuit te gaan dat
Nederlanders de post voor Ma
kassar hebben achtergehouden,
zodat de enkele honderden
keursoldaten van het KNIL, de
"rode en groen baretten", op
Ambon moesten blijven en niet'
konden worden ingelijfd in het
TNI. Deze keursoldaten vormden
korte tijd later het leger van
Soumokil, van de RMS.
Niet - volgens Muskita - omdat zij
dat zo graag wilden, maar omdat
zij geen andere uitweg zagen, nu
de weg naar het TNI, het wet
telijke Indonesische leger, om
onverklaarbare redenen was ver
sperd. "Ze hadden de rood-witte
Proclamatie
De proclamatie vond plaats op
aandrang van mr. dr. Chris
Soumokil, de procureur-generaal
uit Makssar, van Molukse af
komst, maar met Nederlandse
opvoeding. Hij was "gelijk
gestelde" wat in die dagen wilde
zeggen dat hij de voorrechten ge
noot van een Nederlander, een
koloniaal in eigen land.
Als jurist vond Soumokil dat hij
niet zelf de RMS kon uitroepen.
Dat diende te worden gedaan
door iemand die was bekleed met
bestuurlijk gezag. Joop Manu-
hutu was destijds plaatsvervan
gend gewestelijk hoofd van de
Zuid-Molukken. Manuhutu was
dus de hoogste gezagsbekleder
op Ambon.
Ook hij woont nu in Jakarta. Hij
vertelt de geschiedenis van de
RMS vanuit zijn eigen rol, met
behulp van een landkaart. Ook
hij ziet, achteraf, de vrees voor
het communisme, zoals die in
1950 heerste bij de Nederlanders
en ook bij de Britten en Ameri
kanen, die in 1945 de Japanse
keizer hadden verslagen, als ver
trekpunt.
"Ik ben helemaal tegen de RMS",
vertelt Manuhutu. "En weet js
waarom?" Hij wijst op de kaart.
"Kijk, na de capitulatie van de
Japanners dachten de geallieer
den dat Indonesië communis
tisch zou worden. Toen had
gouverneur-generaal dr. van
Muskita draagt nog wel de sporen
van het koloniaal verleden: hij
spreekt vloeiend Nederlands,
denkt zelfs vaak nog in de taal
van de vroegere koloniale over
heersers. Net als de Zuidmoluk
kers in Nederland: twee zielen in
één borst. Misschien daarom be
grijpt hij de Zuidmolukse pro
blemen. Maar over één ding zijn
Muskita en de andere betrokke
nen uit 1950, die wij in Indonesië
tegenkomen, het eens: de RMS is
een creatie van Nederlandse of
ficieren, die ofwel de Republiek
Indonesië hoe dan ook de voet
dwars wilden zetten, ofwel de In
donesiërs niet vertrouwden, en
bang waren dat die wraak zouden
nemen op de Molukkers die im
mers "Door de eeuwen trouw"
waren geweest: aan de Neder
landse kolonialen.
"Onze KNIL-jongens op Ambon",
zegt Muskita, "hadden al gekozen
voor Indonesië. Ze hadden de
daarvoor benodigde papieren al
ingevuld, zodat ze zouden kun
nen overgaan naar het TNI, het
republikeinse leger. Maar die
formulieren zijn nooit bij de In
donesische autoriteiten in Ma-
Mook een demarcatielijn getrok
ken: Australië, Molukken,
Irian-Barat (Nieuw-Guinea), de
Filippijnen en Japan".
"In 1949 werd de soevereiniteit
overgedragen. Toen was Indone
sië dus onafhankelijk. Maar al in
1946 was Irian-Barat (Nieuw-
Guinea) afgescheiden van Indo
nesië. Dus de republiek Oost-In-
donesië (deelstaat van het fede
rale Indonesië), red.) had geen
zeggenschap meer over Nieuw-
Guinea. Toen dus de Neder
landers in 1949 vertrokken uit
Indonesië konden ze Nieuw-
Guinea niet zo maar loslaten en
stuurden ze de groene en rode ba
retten naar Ambon, begin 1950.
Ze vermoordden de mensen
Manuhutu, 71 jaar oud. kijkt terug
in het verleden. Staatkundige en
puur persoonlijke herinneringen
vermengen zich. Hij gaat verden
"Ik heb toen geprobeerd de zaak
te sussen. Ik was al (fungerend)
gewestelijk hoofd van de Zuid-
Molukkerraad. Toen vertrok
Soumokil, wijlen dr. Soumokil,
met een bomber van het KNIL
van Makassar naar Menado. Hij
probeerde daar eerst de leden van
de Twapro (de twaalfde provin
cie, Menado gold als zéér pro-Ne
derlands, red.) op te stoken, om
ook zo een RMS, een afscheiding
te beginnen".
Dus los te komen van de deelstaat
Oost-Indonesië, de Negara Indo
nesia Timor (NIT). Maar die lui
van de Twapro gingen daar niet
op in. Toen vloog hij (dr. Soumo
kil, red.) door naar Ambon. Hij
kwam er aan op de zesde april. Hij
was nog bijna opgepakt in Me
nado (door de jonge republikei
nen, aanhangers van de repu
bliek Indonesië, dus van
Soekarno en Hatta, red.) omdat
hij Wolter Moningsidi had laten
fusilleren, de Indonesische ver
zetsstrijder".
"Op Ambon aangekomen, kwam
dr. Soumokil niet meteen bij me;
pas na zes dagen, op een vrijdag
avond, kwam hij bij mij op kan
toor. Ik kende hem namelijk heel
goed, want door mijn functie van
gewestelijk hoofd van de Zuid-
Molukken, kwam ik vaak in Ma
kassar. Ik logeerde destijds vaak
bij hem".
Zelfbeschikkingsrecht
"Toen hij me op 24 april zei de RMS
te proclameren, vroeg ik: dr.
Soumokil, op grond waarvan ba
seert u dat? Hij antwoordde: op
grond van artikel 2 van de
Ronde-Tafelconferentie, betref
fende het zelfbeschikkingsrecht.
Daarin staat geschreven dat een
"negara" (deelstaat, red.) zelf kan
vaststellen waartoe hij wil beho
ren, tot Nederland of tot Indone
sië". "Maar", zei ik, "wij vormen
een gewest, binnen een negara.
"Dr. Soumokil zei: bisa, bisa (het
kan, het kan, red.) Maar als ik
proclameer, word ik beschouwd
als een rebel. Als u het doet, als
gewestelijk hoofd van de Zuid-
Molukken, wordt dat wel voor vol
aangezien. Dan is het wel geldig".
"Toen zei ik: maar dr. Soumokil,
hoe kunt u nu als rechtsgeleerde
zoiets zeggen? Dan proclameert u
maar zelf! Ik kan het niet verant
woorden".
"Want kijk, ik was al gewestelijk
hoofd. Waarom moest ik de RMS
nog eens uitroepen? Ik ben be
noemd door Soekawati (presi
dent van de deelstaat Oost-Indo
nesië, NIT, red.) Ik heb al een
hoge functie, waarom moet mijn
functie weer herhaald worden?"
"Soumokil hield echter vol: als ge
westelijk hoofd heb je het recht
de RMS te proclameren, zei hij.
Maar dat is niet mogelijk, zei ik.
Wij zijn maar gering in aantal. Wij
zullen ons niet kunnen verdedi
gen".
Hoe het gesprek exact afliep zullen
we nooit weten. Duidelijk is, dat
Manuhutu zich tenslotte liet
overhalen, zij het met voortdu
rende tegenzin. Dr. Soumokil
moest, dat blijkt uit alle verslagen
uit die tijd. een dwingende per
soonlijkheid zijn geweest. Een
van zijn sterkste argumenten,
ook tegenover Manuhutu, was
van godsdienstige aard: "De In-
donesiërs( de Javanen, red.) zijn
er op uit jullie allemaal te be
snijden, alle kerken worden
moskeeën, jullie worden allemaal
moslim gemaakt, zie Soumokil",
aldus Manuhutu.
DEN HAAG (SP) - Ex-premier Den Uyl is voor de vijfde achtereen
volgende maal door de parlementaire pers gekozen tot politicus
van het jaar.
Zijn voorsprong op nummer twee - de nieuwe premier Van Agt - was
dit jaar echter aanzienlijk kleiner dan in 1976, toen Den Uyl en Van
Agt ook de eerste twee plaatsen bezetten.
Aan de door het weekblad De Tijd georganiseerde verkiezingen
deden dit jaar 74 parlementaire journalisten mee. Dat is 83 procent
van de redacteuren die vermeld staan op de ledenlijst van de par
lementaire pers.
Den Uyl kreeg dit jaar 106 punten en Van Agt scoorde 95 punten.
Vorig jaar haalde de PvdA-leider 83 punten en de CDA-politicus
Op de derde plaats bij de parlementaire journalisten kwam dit jaar
VVD-leider Wiegel, terwijl de nieuwe minister van financiën An-
driessen en D'66-fractievcorzitter Terlouw vierde en vijfde wer
den.
APPINGEDAM (SP) - "Concentratiekampachtige toestanden".
Dat is - in het kort - de kern van de klachten die de laatste tijd worden gehoord over de
sociale werkplaats in Appingendam. De werknemers daar hebben inmiddels het aftre
den van de direcite geëist.
De voornaamste grief is dat het be
leid teveel is gericht op produktie
en dat het sociale aspect wordt
verwaarloosd. Mensen in de
buitendienst moesten bij slecht
weer de hele dag in de keet wach
ten en mochten niet naar huis,
hoewel er niet kon worden ge
werkt. Sinds kort mogen de
werknemers buiten de
schafttijden de kantine niet in.
Een aantal werknemers heeft sa
men met de werkgroep wet so
ciale arbeidsvoorziening, de
Ischa Meijer
biedt zijn
excuses aan
AMSTERDAM (SP) - Nadat de
journalist Ischa Meijer zijn ex
cuses heeft aangeboden, is het
kort geding dat vier verzetsorga
nisaties tegen hem hadden aan
gespannen voorlopig van de
baan.
Ischa Meijer heeft erkend in een
uitzending van de VPRO-radio
op 11 november een verkeerd
beeld te hebben gegeven van het
Nederlands verzet.
Meijer zei toen onder meer dat een
handjevol halfgare avonturiers
zich had verzet tegen de bezetter
en dat die onder andere omstan
digheden in het gevang of ge
sticht zou zijn beland.
Overigens blijft hij wel van mening
dat het beeld van de totale oor
logssituatie in Nederland gedu
rende de bezetting 'onge
nuanceerd' overkomt.
BILJARTEN - Het eerste bil-
jarteam van Landzicht heeft in de
Leidse biljartcompetitie een 2-6
nederlaag geleden tegen Wapen
van Voorschoten 2. Rijnstreek 1
moest zijn meerdere erkennen in
Vriendschap, dat met 6-2 won.
rechtswinkel Groningen het jon
geren advies centrum, en het ad-
vocatencollectief in Groningen
een actie-comité opgericht.
Dit actie-comité heeft intussen een
petitie met 127 handtekeningen
gezonden naar gemeenteraden,
het parlement, de rijksconsulent
sociale werkvoorziening en het
ministerie van sociale zaken.
Daarin wordt het aftreden geëist
van directeur J.C. Meijer en het
bestuur en aangedrongen op een
onderzoek door een onafhan
kelijke commissie.
Directeur Meijer heeft bij het actie
comité flink verbruid door uit
spraken als: "Ik hoop dat er met
de nieuwe regering wat meer
orde en regelmaat zal komen. Wat
hier gebeurt is een teken des
tijds".
De heer J. Jager, wethouder in
Delfzijl en voorzitter van het be
stuur van de werkvoorzienings
chap Fivelingo, zoals de werk
plaats officieel heet, ontkent dat
het beleid van de sociale werk
plaats uitsluitend op pruduktie is
gericht.
"Kijk", zegt hij, hebt twee vormen
van therapie. Je kunt de mensen
alléén maar bezig proberen te
houden, bijvoorbeeld door ze
overdag blokjes in elkaar te laten
zetten, die blokjes weer uit elkaar
te laten halen en ze de volgende
dag diezelfde blokjes weer in el
kaar te laten prutsen. Maar dat is
onzinnig.
Je kunt ook trachten de mensen zo
aan het werk te zetten, dat ze weer
eventueel naar het vrije bedrijf
terug kunnen. En dat is ook wet
telijk onze opdracht", aldus de
heer Jager.
In een sociale werkplaats probeert
men mensen die door lichame
lijke of geestelijke oorzaken het
werk in het vrije bedrijf niet meer
aankunnen, weer op hun normale
peil terug te brengen.
De heer Jagen "Dat is natuurlijk
niet mogelijk.bij iedereen die op
de sociale werkplaats werkt.
Maar het is toch geweldig als je in
een winkel komt en je ziet daar
een produkt van de werkplaats.
We zijn dus wel produkt-gericht,
maar niet in de eerste plaats pres
tatie-gericht. Er is geen sprake
van opjagen".
Twijfel
vengens
De heer Jager verklaart
dat het bestuur officieel niets
weet van de klachten van de
werknemers. "Zwart op wit heb
ben we geen enkele klacht op pa
pier van hen gekregen. Ze willen
hun klachten wel mondeling te
gen me spuien, maar als je zegt:
zet het zwart op wit, weigeren ze.
Je begint dan te twijfelen aan de
waarheid van die klachten, als ze
er zelf niet achter durven staan".
Hij zegt bereid te zijn om een onaf
hankelijke onderzoekcommissie
in te stellen. "Ik wil helemaal niet
zeggen dat er nooit iets gebeurt
dat niet goed is. Er zullen heus
wel eens opmerkingen worden
gemaakt tegen werknemers die
onheus zijn of er zullen wel eens
dingen worden gedaan, die
eigenlijk anders hadden moeten
worden geregeld.
Maar dan moet je daar ook rond
voor uitkomen, en niet vaag
blijven. Zoals de hele kwestie
zich nu heeft ontwikkeld, is het
een storm in een glas water".
Mr. Fonteijn
-topman op
justitie-
overleden
DEN HAAG (SP) - Mr. A. J.
Fonteijn plaatsvervangend
secretaris-generaal van het
ministerie van justitie en
hoofd van de directie politie,
is maandag op 61-jarige leef
tijd overleden. In 1933 kwam
hij bij het ministerie van justi
tie. In de tweede wereldoor
log zat hij in Duitse gevang
enissen. In 1952 studeerde hij
af in het Indisch recht. Vier
jaar later werd hij hoofd van
de hoofdafdeling vreemde
lingenzaken en grensbewa
king. In 1967 volgde zijn aan
stelling tot loco-secretaris
generaal. Zes jaar later werd
hij tevens hoofd van de direc
tie politie. Mr. Fonteijn was
officier van Oranje Nassau,
ridder in de orde van de Ne
derlandse leeuw en com
mandeur in de kroonorde van
België.
PUTTEN (SP) - Het huis van
Vara-medewerker Willem van
Maanen in Putten is met een
zware windbuks beschoten.
De rijkspolitie in Putten heeft een
kogelgaatje gevonden in een
serre-ruit van de woning. Men
vermoedt dat het schieten het
werk is van kwajongens.
Willem van Maanen heeft een boek
geschreven over het wegvoeren
van vrijwel alle mannelijke in
woners van Putten in de Tweede
Wereldoorlog en meegewerkt aan
een Vara-documentaire over het
zelfde onderwerp die wordt uit
gezonden op 30 december.
Volgens Van Maanen heeft de kerk Hoewel de politie er van uitgaat dat
600 Amsterdammers of Rot
terdammers waren weggevoerd,
zouden er naar zijn mening veel
meer levend zijn teruggekeerd.
Van de mannen uit Putten, die als
repressaille werden weggevoerd,
keerde slechts een handjevol te
rug.
In Putten is veel rumoer ontstaan
rond het uitzenden van de docu
mentaire. Weliswaar kreeg men
gedaan dat de uitzending op
Tweede Kerstdag niet doorging,
maar daarop besloot de Vara het
programma op 30 december uit te
zenden.
i Putten de mensen te lijdzaam
gemaakt, zodat ze geen vee
rkracht hadden om de concentra
tiekampen te overleven. Als er
het schieten het werk i
hamels, zal de woning van Van
Maanen speciale aandacht
krjjgen bij het surveilleren.
Fractievoorzitter van raad stapt op
DEN HAAG - De meeste bakkers zullen op maandag 2 januari gesloten zijn.
Alle werkgevers- en werknemersorganisaties in het bakkersbedrijf hebben namelijk besloten de
ondernemers te adviseren het personeel op 2 januari een extra vrije dag te geven. Verwacht
wordt dat dit advies door het overgrote deel van de bakkers wordt opgevolgd.
AMSTERDAM (ANP) - Paul Rut
gers van der Loeff is deze week
afgetreden als fractievoorzitter
van de PvdA in de Amsterdamse
gemeenteraad. Hij vindt dat hij
niet langer de fractie kan leiden,
nu het gewest Amsterdam van de
PvdA een week geleden heeft
uitgesproken dat tenminste drie
andere fractieleden in de ko
mende maanden veel beter dan
hij de fractie kunnen voorzitten.
tievoorzitter in Amsterdam, staat
met de gemeenteraadsverkiezin
gen komend voorjaar in het
vooruitzicht, niet op zichzelf.
Eerder verklaarde PvdA-wet-
houder De Cloe zich niet her
kiesbaar te zullen stellen. Rut
gers van der Loeff en De Cloe,
maar ook andere leden van de
PvdA-fractie in Amsterdam,
worden de laatste maanden om
hun beleid fel gekritiseerd op de
afdelingsvergaderingen. Op deze
vergaderingen worden de kan
didatenlijsten samengesteld voor
de komende verkiezingen.
Hoewel de definitieve PvdA-lijst
pas maart volgend jaar gereed zal
zijn, is nu al duidelijk dat Rutgers
van der Loeff te weinig steun
binnen het gewest heeft voor een
herverkiezing als fractievoorzit
ter. Erg goede papieren wat dat
betreft heeft Jan Schaefer, oud
staatssecretaris van volkshuis
vesting, aldus PvdA-woordvoer-
ders.
ter nooit gezocht heeft. Hij trekt
zijn conclusies uit het feit dat in
de afgelopen maanden 'op een
niet gering aantal afdehngsver-
gaderingen de kritiek op het frac-
tiebeleid toch weer onmisken
baar tot uiting is gekomen. Ik
dacht dat de frustrerende mis
lukking van het linkse prog
ramakkoord in de jaren 1974 en
1975 daarvan de oorzaak was,
maar kennelijk is nu ook mijn
voorzitterschap in de jaren
daarna in het geding', aldus Rut
gers van der Loeff.
