ZATERDAG 24 DECEMBER 1977
Voor de bewoners van Groenland be
ginnen de voorbereidingen voor de
Kerst al in september. Noodgedwon
gen omdat kort daarna het jaarlijkse
pak sneeuw valt en het dan bijna een
ondoenlijke zaak is om de over de rots
achtige bodem groeiende jenever
bestak te plukken. In september kan
men er nog wel bij en dan is de met
trosjes rode bessen behangen tak ook
op zijn mooist.
De jeneverbestak is het enige bruikbare
kerstgroen dat Groenland rijk is. De
eskimo maakt er zijn kerstboom van.
De takken, die al die tijd mooi van
kleur zijn gebleven, slaat hij stuk voor
stuk met een spijker in een staande
lat. "Wat Japanse kerstballen er in en
wat hem betreft kan het feest begin-
Het hele dorp,niemand uitgezonderd is
al naar de kerst-mis geweest. Men is
weer thuis. De kolenkachels branden
op volle toeren en de tranenlampen
werpen hun vale licht door de kleine
houten huisjes. De temperatuur; 25
graden onder nul. Een ijzige wind
jaagt de sneeuw langs de ramen.
Prima weer voor een stevige
feestmaaltijd.
De lekkernij ligt trouwens al te wach
ten. Een gestroopte zeehond, die in de
herfst al is gevangen ensindsdien bui
ten op het schuine dak bewaard is ge
bleven. Maar nu moet 'ie er toch maar
eens aan geloven. Wie begint? De
gene die de zeehond ving natuurlijk.
Zo hoort het. Met een hakbijl slaat hij
zijn eerste portie los. Dan mag de rest
ook aanvallen. Het rauwe vaak al lich
telijk bedorven vlees, gaat erin als
koek."Mamakajutvagei", hoor je tus
sen het gesmikkel door, „erg
lekker".
Een borrel hoort er ook bij. Iemand zet
een emmer op tafel. Half vol. Thee
kopjes worden ter hand genomen,
gevuld en de inhoud, eigen ge
brouwd, gaat door het keelgat achter
de rauwe zeehond aan. Niet te veel
want, het is raar maar waar. geen an
der volk ter wereld kan zo slecht te
gen sterke drank als de inwoners van
Groenland. Om beurt danst nu ieder
rond de kerstboom. Cadeautjes wor
den uitgepakt. Een trui, oud of nieuw,
een pakje sigaretten.
De volgende morgen, het is nog steeds
ijzig koud, is er al beweging op straat.
Een groepje eskimo's schuifelt
blauwbekkend door de sneeuw. Zin
gend. Het is een kerstkoorlje. Voor
elk huis houden ze even stil. Zingen
van Jezus geboorte, krijgen een ca
deautje en trekken weer verder.
Tot ze iedereen in het dorp hebben gehad.
Meestal redden ze het wel in een dag.
Maar als het weer erg tegen zit doen ze
er wel eens drie dagen over.
Tweede Kerstdag, de zeehond ligt al
niet meer zo zwaar op de maag, is het
tijd voor wat activiteiten buitenshuis.
Door de groten worden er schietwed
strijden gehouden, de kleintjes heb
ben zich met behulp van reepjes
zeehondenhuid duigen van een ton
onder de schoenen gebonden en roet-
sen door de sneeuw. Het kerstfeest is
bijna achter de rug.
Indonesië
December in Surab^ja, Indonesië. De
regentijd is begonnen, dus het is
broeiend heet, vooral in de voormid
dag. Maar in de etalages van de grote
warenhuizen is het volop winter.
Kerstbomen en kerststalletjes, be
dekt met een dikke laag (wat-
tenjsneeuw. Op de toonbanken sta
pels kerstmanden om cadeau te doen
aan zakenrelaties en bekenden. In de
banketafdeling kerstbrood en -kaar
ten. In de supermarkten geïmpor
teerde kalkoen en plumpudding.
Restaurants bieden speciale kerst
diners aan.
De hele stad lijkt vervuld van kerstsfeer
en als je niet beter wist zou je je kun
nen gaan afvragen hoe het mogelijk is
dat die paar procent christenen zo'n
invloed kunnen uitoefenen op de
openbare samenleving in een over-
wegend islamitische maatschappij.
Wel, vergeet het maar dit alles heeft
met christendom niets te maken en
eigenlijk ook niet met Kerstmis. Het
is de handel die er brood in ziet en het
daarom zo veel mogelijk pousseert.
Overigens, dit kermisachtige gebeu
ren speelt zich alleen af in de steden.
Ga je een paar kilometer de stad uit,
de dessa's indan weet praktisch geen
mens wat Kerstmis is. Hoogstens dat
het een grote feestdag is van de chris
tenen en daarom een officiële vrije
dag.
Voor de christenen in Oost-Java is
kerstmis natuurlijk een heel andere
gebeurtenis, met de nachtmis als
hoogtepunt. In Surabaja zijn acht
grote katholieke kerken waar twee of
drie nachtmissen worden gevierd.
Allemaal tjokvol. De betjakrijders
(fietstaxi's) roepen elkaar toe dat het
„panen" (oogst) is, vanwege de vele
passagiers in deze nacht. In de kerken
hoor je de traditionele Europese
kerstliedjes in het Indonesisch, maar
ook specifiek Javaanse, Menadonese,
Florinese e.a. melodieën. De aanbie
ding van de offerande gebeurt soms
in de vorm van een processie of
reidans in prachtige nationale kle
derdrachten.
In kleine dorpen gaat het er allemaal
wat simpeler aan toe. De gezamelijke
dienst wordt dikwijls in een een
voudig woonhuis gehouden en ieder
zit waar een plaatsje te vinden is: op
een stoel, bank, bed of een matje op
de grond.
Gebraden kalkoen met bosbes
sensaus, een pompoen
pasteitje, rozijnen met cho
colade, een plumpudding met
opgewarmde cognac toe. Een
tamelijk eenvoudig kersteten
tje in Pennsylvania, Ame
rika. Een paar handjes kale
rijst, moeizaam bij elkaar ge
scharreld want honger is
troef. Het kerstmenu in het
binnenland van Kalimantan,
Indonesië. Zo verschillend als
op en rond de 25ste december
de magen worden gevuld, zo
verschillend wordt op aarde
de geboorte van Jezus Chris
tus herdacht. Deze pagina
geeft daar een kleine indruk
Het hele gezin is van de party en neemt
eten mee voor na de dienst. Een vaste
gewoonte daarbij is: je brengt eten
mee voor zoveel personen als je zelf
meebrengt plus één. Dus een gezin
van vijf brengt voor zes eten mee. Dat
wordt allemaal bij elkaar gedaan en
na de dienst gezamelyk verorberd.
Na Kerstmis is de pastoor of dominee
tot diep in januari druk bezig met
praktisch elke avond een kerstvie
ring bij te wonen. Van steeds weer
een andere groepering. Op die kerst
vieringen krijgt de eigen cultuur ruim
baan: toneel, modern zowel als klas
siek, wajang orang, wajang kulit
(schaduwspel met poppen), Javaanse
en Balinese klassieke dansen, game-
lanmuziek, zangwedstrijden.
En zo loopt ook dit kerstseizoen i
r_.Kerstmis in Papoea Nieuw-Guinea. Het kindje Jezus is nog maar koud geboren of
ten einde. De speciaal opgerichte de vrouwen uit het dorpje ten noorden van de Tigoelrivier trekken er in processie mee
feestcommissies worden ontbonden door het dorp. De vaders en moeders hebben zich in feesttenue voor de hut opgesteld en
en hier en daar beginnen mensen zich mogen stuk voor stuk het kind even knuffelen. Voor de processie wordt een hele dag
al af te vragen wat er met Pasen moet uitgetrokken.
worden
Philippijnen
Op de Philippijnen komt de kerst
eigenlijk op een wat ongelegen tijd
stip. Het is 'dan regentijd en de bak
ken hemelwater ontzien dan ook de
kerkgebouwen niet. Daardoor komt
het vaak voor dat de kerkelijke vie
ringen vanwege een te hoge water
stand moeten worden afgelast. Staat
de kerk echter niet blank dan beleven
de Philippino's er een kerst, die waar
schijnlijk nergens anders op aarde zo
realistisch wordt verbeeld.
Naast de gebruikelijke kerststal (op
„ware" grootte) zijn door de kerk,
vlak boven de hoofden van de paro
chianen, een groot aantal kabels ge
spannen. Die lopen van vlak boven
het rieten dak van de kerststal om
hoog naar het koor achter in de kerk.
De bedoeling van die kabels wordt
duidelijk tijdens de misviering zodra
de geboorte van het kerstkind te ge
beuren staat. Terwijl het zangkoortje
de kelen schraapt voor deGloria
worden vanaf het koor via de kabels
verlichte sterren, kometen en (ste
nen) engeltjes richting kerststal ge
stuurd.
Een kerststal op zijn Afrikaans.
Levende have, een blakende baby,
Maria en Jozef een gelukkig stel.
Zijn die eenmaal boven de stal tot stil
stand gekomen dan krijgt de man die
de kabels bedient van mijnheer pas
toor het sein een grote rozenknop te
„lanceren", die zich halverwege de
kabel opent. De engel Gabrièl komt
dan tevoorschijn en die gaat vervol
gens in glijvlucht op de stal af om
daar vlak boven de kribbe de Blyde
Boodschap te verkondigen. Het koor
tje zet prompt de Gloria in.
Er zijn tal van variaties op deze "kabel
kerst". In sommige dorpjes op het
Philippijnse eiland Mindanao is de
stenen engel Gabriël vervangen door
een levende. Meestal een kind van
een jaar of twaalf, niet al te zwaar van
postuur, die vleugeltjes aangemeten
heeft gekregen en tijdens de kerk
dienst, ook hangend aan de kabel,
richting kerstkribbe fladdert. In de
voorgebeden is de Heer gevraagd er
op toe te zien dat de kabel het houdt.
Op de overwegend katholieke Philip
pijnen wordt de kerst in de kerk al
eeuwen zo gevierd. De laatste decen
nia is er duidelijk sprake van een ver
amerikanisering van de vieringen.
Dan wordt er bijvoorbeeld vanaf het
koor geen komeet omlaag gezonden
maar glijdt langs de kabel een
vliegtuigje van het type bom
menwerper. Halverwege de rit opent
zich aan de onderkant van het
vliegtuigje een luik en stort de Blijde
Boodschap, een lading snoepgoed,
zich over de gelovigen uit.
Sovjet-Unie
ren maar dat is ook zo'n beetje het
enige wat dan opvalt in Moskou. Of
ficieel bestaat in Rusland het kerst
feest niet. Er is wel een kerstman,
maar die komt opdraven rond de
jaarwisseling. Hij ziet er uit als zijn
Amerikaanse collega en deponeert
zijn cadeaus bij voorkeur onder een
kerstboom al zal hy ook vaak, naar
Russisch gebruik, slaapkamers bin
nen stappen om verrassingen weg te
moffelen onder de kussens van sla-
penden. De kerstman heet in het
Russisch 'djed moroz', vadertje vorst.
Wat voor Rusland geldt, geldt ook voor
de volksrepubliek China: officieel
worden er geen christelijke feestda
gen gevierd. De paar miljoen christe
nen houden een bescheiden herden
king. Vaak niet eens in de kerk maar
d.m.v. familiebijeenkomsten. De
christelijke Chinezen in Taiwan,
Hongkong en Singapore vieren de
kerst met wat meer uiterlijk vertoon
maar het feest valt in het niet ten op
zichte van de nieuwjaarsviering.
Omdat het traditionele kerstfeest zoals
het destijds door missie en zending is
ingevoerd, wordt gezien als een "wes
terse infiltratie" wordt sedert drie
jaar in Zaïre de kerst niet meer als
vroeger gevierd. Het zijn nu gewone
werkdagen geworden waarop tot drie
uur 's middags godsdienstige bijeen
komsten zyn verboden.
Maar dat neemt niet weg dat ondanks
de sanctie van het huidige regime het
kerstgebeuren in Zaïre nog volop de
aandacht heeft. Bijvoorbeeld in Ma-
niëma waar de Bangobango-stam
woont, een uitbundig volkje dat wat
eigen tradities in de kerstliturgie
heeft verwerkt. Zodra in de nachtmis
met de Gloria de geboorte van het
kindje Jezus'wordt bezongen, wor
den er geweren afgeschoten, zoals
dat ook gebeurde bij de geboorte van
een koningszoon in die streek.
Tijdens de offerande legt elke kerk
ganger zijn eigen gaven voor de ar
men bij de kribbe en terwyl de vrou
wen in de kerk joejoes (vreugde
kreten) ten beste geven, voeren
wat waardige oude mannen een
speciale dans voor de pasgeborene
uit. Ook de kerstgezangen zijn nu wat
meer Zaïrees getint, al kan men in
snikheet Maniëma in de kerstnacht
toch nog horen zingen: „het hagelde,
het sneeuwde en het was er zo
koud
In de grote steden in Argentinië treft
men al weken voor de kerst groepen
kinderen op straat die als misdienaar-
tjes gekleed en onder leiding van de
koster of onderwijzer met gezang de
bevolking in stemming proberen te
brengen. Tevens een mooie gelegen
heid om inzamelingen te houden voor
de liefdadigheidsinstellingen. Zowel
op het platte land, op de wijde vlakten
van de pampa als in het Andesge-
bergte en de zeer bosrijke provin
cies van het noordoosten van Ar
gentinië wordt met grote overtui
ging naar de kerst toegeleefd.
Aan het slot van de nachtmis (missa de
gallo) neemt de priester 't beeld van
het kerstkind uit de kribbe en kinde
ren zowel als volwassenen, zonder
onderscheid van rang of stand komen
dan het kerstkind kussen. In Ar
gentinië maakt men er een goede ge
woonte van om na de nachtmis geza
menlijk feest te vieren op de plaza.
Mexico
De kerstvieringen Mexico wordt voor
afgegaan door een posada, wat "vra
gen om onderdak" betekent. De po
sada kan naar keuze worden gehou
den tussen 16 en 24 december. Vooral
in kleine plattelandsdorpen gaat het
er "echt" aan toe. De bevolking splitst
zich by die gelegenheid in twee groe
pen. Eén gedeelte blyft in huis, de
rest trekt in het kielzog van Jozef en
een op een ezel gezeten Maria, door de
straten. Op zeven adressen wordt
aangeklopt voor onderdak. Zes keer
zonder resultaat. Bij de m^jodoqius,
van te voren door de bevolking geko
zen, zyn Jozef en Maria tenslotte wel
welkom.
De Mexicanen komen goed aan hun
trekken met de kerst. Een lekkernij is
kalkoen met mole, een sausje van ge
droogde Spaanse pepers met choco
lade en andere specerijen.
Het kerstfeest eindigt met een pinata.
Tussen twee tegenover elkaar lig
gende woningen wordt een touw ge
spannen waaraan een aardewerk pot
hangt. Het touw kan heen en weer
worden bewogen. Er moet worden
geprobeerd de pot stuk te slaan. Lukt
dan tenslotte dan vallen er cadeautjes
uit. De pinata eindigt met een dansje
byna altyd de chachacha.
Ghana
Apam, Ghana. Het is hoogzomer. Bij
een temperatuur van veertig graden
schuifelt de totale bevolking naar het
enige kerkje dat het dorp ry k is. Maria
en Jozef voorop. Jozef rammelt aan
de zijdeur van de kerk. Op slot. De
middendeur wordt geprobeerd. Die
is wel open. Dan gaat de hele stoet
naar binnen en zoekt een plaatsje
rond de kerststal met levende have.
Maria met een dikke buik, komt naar
voren en tovert een pop onder haar
rok vandaan. Een blank kind. Jesus
is geboren.
