Kerstmis in de film:
poedersneeuwverhaal
V<§HÏÏ)
Door
Annemiek Ruygrok
Holiday Inn" met Bing Crosby
en Fred Astaire. De heren werden
terzijde gestaan door twee
"goedkopere godinnen" Virginia
Dale en Marjorie Reynolds.
Bing had in "Holiday Inn" wel
de keus. In tegenstelling tot Fred As
taire die zijn meisje aan Bing ver
liest.
Kerstmis heefl men door de ja
ren heen steeds meer als
handvat gebruikt om zich met
veel glitter en geschitter te
omgeven. Vooral op ons deel
van het halfrond, waar de
cember niet veel meer biedt
dan koude en sombere dagen,
is Kerstmis het excuus ge
worden om het thuis gezellig
te maken. Veel heeft dat niet
te maken met de oorspron
kelijke bedoeling van deze
dagen, maar begrijpelijk is
het wel.
Ook in de film wordt Kerstmis
voornamelijk gebruikt om als
achtergrond te dienen voor
een zoetig verhaal, waarin het
decorum van sneeuw, den-
nebomen en glanzende kerst
versiering de onwezenlijke
sfeer alleen maar vergroot.
Bij naspeuringen in encyclope
dieën blijkt al snel, dat maar
weinig filmmakers hebben
getracht de "diepe gedachte"
achter Kerstmis uit te beel
den, of zelfs gewoon het
kerstverhaal te verfilmen.
In "Lion in Winter", een Brits-
Amerikaanse produktie uit
1968, speelt Kerstmis wel
iswaar een onmisbare rol,
maar dan nog altijd in de sfeer
van het verhaal. Met andere
woorden, zonder de sfeer van
Kerstmis eromheen hadden
de makers deze produktie
nooit de waarde mee kunnen
geven die hij nu heeft, maar
toch is het ondergeschikt aan
het verhaal en de hoofdfigu
ren om wie het draait.
De film speelt zich af aan het hof
van de Engelse koning Hen
drik de Tweede. De makers
wonnen er drie Oscars mee.
Eén voor het spel van Kathe-
rine Hepburn, die de echt
genote van Hendrik, Eleonoor
van Aquitanië, gestalte gaf,
één voor de muziek van John
Barry en de derde voor het
scenario van James Gold
man. Peter O'Toole speelde
een vrij komische Hendrik de
Tweede.
Bing
In de films, de shows liever ge
zegd, waarin Kerstmis op de
achtergrond aanwezig is,
speelt - opmerkelijk genoeg -
de dit jaar overleden Bing
Crosby een belangrijke rol.
De geliefde crooner maakte in
1954 zijn "White Christmas"
en de titel zegt het al: het
draaide voornamelijk om de
sneeuw en de glitter.
Toch was dat zeker niet zijn
eerste poedersneeuwfilm. Al
in 1942 was namelijk "Holi
day Inn" op het doek te zien
geweest, waarin Crosby voor
het eerst optrad met een an
dere held: Fred Astaire. De
muziek voor deze film was
van Irving Berlin, die later
ook de songs voor "White
Christmas" zou schrijven.
"Holiday Inn" werd uitgegeven
bij Paramount, de producent
van alle films met Bing in de
hoofdrol. Het was dan ook
niet verwonderlijk dat
Crosby een grotere rol kreeg
toebedeeld, dan de dansende
Astaire. En men ging zelfs zo
ver dat Astaire, met zijn snelle
danspasjes de versierder bij
uitstek, het onderspit moest
delven. Want Bing kreeg het
meisje van zijn dromen, ter
wijl Fred het met een tweede
keus moest doen. Astaire zei
later dat hij dit niettemin zijn
leukste film had gevonden.
Natuurlijk is het verhaal hier
niet belangrijk. Het accent
kwam te liggen op de zang en
het dansen van de heren. Het
verhaal loopt over een pe
riode van twee jaar, waarin
Kerst en Oud en Nieuw veel
vuldig voorkomen.
Het moeilijkste nummer om te
verfilmen was het zang- en
dansnummer van Astaire
"Let's say it with firecracker"
("Zeg het met rotjes"), waarin
hij met klappende rotjes
moest werken. Hij danste en
zweefde heen om rotjes die hij
met een sigaret moest aanste
ken. Geen sinecure, zelfs niet
voor een crack als Astaire.
Het nummer moest wel vijf
entwintig keer worden op
genomen voor het echt goed
zat. Maar toen was er dan ook
een act, die menig filmkijker
uit die tijd zich zal herinne-
Leuke bijkomstigheid was het
feit dat Astaire voor deze op
name het zeshonderdste paar
dansschoenen droeg, sinds
hij in Hollywood was beland.
Dure grap
Het idee om Astaire in deze film
te zetten kwam overigens van
Mark Sandrich, in die dagen
de topproducer van Para
mount. Omdat het daardoor
een nogal dure grap werd
moesten voor de vrouwelijke
hoofdrollen dan maar twee
"mindere godinnen" worden
aangetrokken: Maijorie
Reynolds en Virginia Dale (de
tweede keus van Astaire).
Kennelijk het succes van "Ho
liday Inn" gedachtig, besloot
Irving Berlin een aantal jaren
na de Tweede Wereldoorlog
een tweede film met dezelfde
formule te maken. "I'm
dreaming of a white Christ
mas", een song die in "Holi
day Inn" zijn première be
leefde werd opnieuw van stal
gehaald en Berlin schreef er
elf nieuwe nummers bij.
Eigenlijk was alles voor "White
Christmas" klaar, de geld
schieters waren er (Para
mount, Berlin en Crosby zelf),
de songs die Berlin in een uit
barsting van geestdrift had
geschreven en de man om wie
het draaide: Bing Crosby.
Maar het verhaal ontbrak. Er
was weliswaar een verhaal,
maar dit stuitte op moeilijk
heden. Want Fred Astaire, die
ook nu weer werd aangezocht
om naast Crosby te figureren,
wees het script na er één blik
op geworpen te hebben van
de hand.
Na veel gepraat en gezoek werd
Danny Kaye bereid gevonden
om als partner van Crosby te
fungeren. Daarna besloot
men het script toch te verbe
teren. Mei Frank en Norman
Panama werden hiervoor
aangesteld en zo kon aan de
film worden begonnen, die in
1954 af zou komen. Ondanks
de vele moeilijkheden vóór en
tijdens de opnamen. Want
Berlin was zo zenuwachtig,
dat hij alle medewerkers tot
wanhoop dreef. Dan was de
camerastand niet in orde,
vervolgens was de belichting
niet goed. Telkens moesten
opnames worden overge
maakt, want Berlin had het
waanidee dat er niets meer
klopte.
Niettemin werd de film een
enorm succes. Vooral voor
Crosby zelf. Niet alleen op fi
nancieel gebied, maar ook op
het amoureuze vlak heeft de
produktie hem geen windeie
ren gelegd. Want na de dood
van zijn eerste vrouw Dixie,
was "White Christmas" voor
Crosby een remedie tegen
zijn verdriet. Het toeval wilde
bovendien dat hij tijdens de
opnames in de studio's van
Paramount de vrouw tegen
het lijf liep, met wie hij tot zijn
dood verder zou leven: Kath-
ryn Grant. Een gelukkig toe
val voor Bing, die zijn succes'
vóór "White Christmas" had
zien tanen.
Bells
Tussen "Holiday Inn" en
"White Christmas" in werd
nog een film gemaakt, waarin
Bing Crosby en Kerstmis een
rol vertolkten. Dat was "The
Bells of St. Mary's". Naast
Crosby speelde Ingrid Berg-
Een heel andere opzet lag ten
grondslag aan deze film uit
1945, die zich afspeelde op
een soort kostschool. Crosby
als Father O'Mally heeft te
kampen met een school die
om allerlei redenen dreigt te
vervallen. Ingrid Bergman is
de directrice van de school. Er
ontstaat een conflict tussen
deze twee religieuzen, tussen
het individualisme van de di
rectrice en de toegeeflijkheid
van de priester. Tenslotte
worden de twee toch bond
genoten in de strijd tegen het
verval.
Kerstmis speelt hierin zoverre
een rol, dat er door de scholie
ren een kerstspel zal worden
opgevoerd. In het stuk heb
ben een beschermeling van
de priester en een pupil van
de directrice een hoofdrol. Bij
de voorbereidingen voor het
kerstspel komt het conflict
tot een hoogtepunt. De direc
trice stort in, maar krijgt
tenslotte toch de waardering
die zij verdient.
De recensies van deze film wa
ren niet zo lovend, al waren de
critici mild tegenover Crosby.
Maar vooral Bergman werd
verweten dat zij te suikerzoet
speelde.
Eigenlijk paste dat wel in het
geheel. Want ondanks het
gemis van de glamour, de
songs en de danspasjes in de
hiervoor beschreven films,
was "The Bells" inderdaad
een wat zoetig gegeven dat
van het begin af naar een ge
lukkig einde stevende. Tegen
de achtergrond van deze film
zweefden overigens allerlei
roddelverhalen volgens
welke het huwelijk van
Crosby met zijn eerste vrouw
op de klippen dreigde te lo
pen.
"Zij gaan alleen niet uit elkaar
om het succes van de film niet
kwalijk te beïnvloeden",
schreven sommige kranten.
Toen de film uit was verdwe
nen deze roddels echter even
snel als zij gekomen waren.
En de loop van de geschiede
nis heeft ook ditmaal het be
wijs geleverd, dat de roddel
rubrieken het meestal niet bij
het rechte eind hebben.
Een minder prettig kerstfeest is
weggelegd voor Jack Lem-
mon in de film "The Apart
ment" uit 1960. Na het succes
van Lemmon in "Some like it
hot" beloofde regisseur Billy
Wilder hem een rol op het lijf
te schrijven. Dat werd dus de
kantoorklerk, die tegen een
vergoeding zijn flatje ver
huurt aan zijn bazen, zodat zij
de gelegenheid krijgen hun
amoureuze avontuurtjes te
beleven. En omdat het een
tragikomedie is, wil het toeval
dat Lemmon verliefd wordt
op een meisje (Shirley Mac-
Laine), dat in zijn flat zijn baas
aangenaam bezig houdt. Door
dit feit komt Lemmon met
Kerstmis letterlijk en figuur
lijk in de kou te staan, al komt
later allés op zijn pootjes te
recht.
Neusspray
Lemmon was tijdens de opna
men bijzonder verkouden
geworden. Daarom had hij
zo'n vervelende neusspray op
zak. Op een gegeven ogenblik
improviseert Lemmon, ge
heel buiten het script om, een
scène, waarin hij een van zijn
bazen met de neusspray in het
gezicht spuit. Wilder vond het
zo'n leuk idee, dat de opname
erin is gelaten en inderdaad
een van de grappigste is ge
worden uit de hele film.
Een bescheiden rol speelt
Kerstmis nog in twee films,
die in het genre showfilms
thuishoren. In "The Glenn
Miller Story" over de be
roemde bandleider, waarin
een vreemde en zoetige scène
te zien is tijdens het Kerst
feest. De sentimentele biogra
fie is overigens genoegzaam
bekend om er veel woorden
over vuil te maken.
En vervolgens in "On Moon
light Bay", waarin een ander
"fenomeen", Doris Day, de
spil is. Ook hierin draaide het
voornamelijk om de songs
van de jongensachtige tiener
die zich later zou ontpoppen
tot een wat damesachtiger
wezen. Een van de vele routi
nefilms die met Doris Day
zijn gemaakt. Bekende liedjes
hieruit „I'm forever blowing
bubbles" en „Christas
Story".
Zoals uit bovenstaande blijkt,
leent Kerstmis zich bij uitstek
voor shows. Kennelijk is er
voor de wat kritischer film
makers nog geen markt om
het een beetje anders aan te
pakken dan in voorbije tijden
het geval was. Al blijft de
vraag of het publiek, dat nu
eenmaal een bepaalde voor
stelling van Kerstmis heeft,
daar voor te porren valt.
Tenslotte zijn de kopieuze di
ners, de galakledij en de sfeer
van sneeuw, dennebomen en
open haardvuur, nog steeds
niet vervangen door een wat
ingetogener opstelling. En
het is maar de vraag of de
filmgiganten het aandurven
om daar, op hun manier, een
alternatief voor in de plaats te
stellen.
Bronnen:
"The Filmgoer's companion",
Leslie Halliwell, "The films of
Ingrid Bergman", Lawrence J.
Quirk, "Bing", Charles
Thompson, "Starring Fred As
taire", Stanley Green en Burt
Goldblatt, "Fred Astaire", Mi
chael Freedland, "The films of
Jack Lemmon", Joe Baltake,
"Katherlne Hepburn", Gary
Carey, "Kate, the life of Kathe
rlne Hepburn", Charles Hig-
ham.
