Vrouwen slikken
pillen om angst
te onderdrukken
Rapport: rnim f 40.000 gestolen
Verdachtmakingen slaan nergens op
ALKEMADE (KAAG) - Een leraar, maat
schappelijk werkster, secretaresse, reclasse-
ringsambtenaar en een student sociale weten
schappen hebben een "open brief' geprodu
ceerd waarin zij het opnemen voor de acht ge
schorste veerlieden van het Kaagpontje. De
"acht", die meer dan 'n jaar op non-actief staan,
worden ervan verdacht een deel van het geïnde
pontgeld niet te hebben afgedragen. In een
brief, die huis-aan-huis in Alkemade wordt ver
spreid, zeggen de schrijvers: "De burgemeester
spreekt van het blazoen van de ambtenaar dat
moet worden schoongewassen. Kletskoek. Wij
vinden dat de veerlieden als zondebok worden
gebruikt".
Het schrijven wordt rondgebracht
omdat volgende week dinsdag
(20 dec.) de rechtszaak tegen
de pontjesbazen aan de orde is. In
de brief worden de werkomstan
digheden van de veermannen
ernstig gekritiseerd. De vijf on
dertekenaars spreken hierin van
een "constante onderbezetting"
op de pont. De gemeente drukt de
kosten door op het personeel on
verantwoord te bezuinigen. Re
sultaat: lange- en extra diensten,
weinig vrije tijd. Bovendien kent
een aantal van de "acht" al vijf
jaar lang geen vrij weekeinde.
Door
Jan Westerlaken
Volgens de briefschrijvers hebben
de veerlieden een dubbele taak:
de pont besturen en geld incasse
ren. Maar ook het technisch on
derhoud van de boot nemen zij
voor hun rekening. De overuren,
die in 1973 en 1974 zijn gemaakt,
waren in februari 1976 nog niet
uitbetaald. Daarnaast waren de
werkomstandigheden dikwijls
niet gemakkelijk: voortdurend
wisselende prijzen, pasjespro
blemen, vergeten abonnemen
ten, zomerdrukten, allerlei inge
slopen gewoonten enz.
Rechtspositie
Sinds 1972 komt telkens opnieuw
de rechtspositie van het pont-
personeel naar voren. Alle vragen
om noodzakelijke verbeteringen
worden afgewezen. Zo willen de
veerlieden onder meer een pro
fessioneel rooster, een andere re
geling voor het tellen van het
kasgeld, een telefoonkos
tentoelage en een bijdrage in de
vervoerskosten.
De schrijvers van de brief stellen
dat onreêelmatigheden voorko
men. "Dat lijkt gezien het voren
staande onvermijdelijk. Maar dat
is iets anders dan op grote schaal
(tienduizenden guldens) willens
en wetens verduisteren".
Eén van de veerlieden heeft bij
stand geweigerd nadat hij was
geschorst. Zijn standpunt "Ik
heb. handen aan mijn lijf om
brood te verdienen". Hij leende
geld. Anderen krijgen geen bij
stand omdat ze een eigen huis(je)
hebben. "Vreet dat maar op", zou
de gemeente Alkemade letterlijk
hebben gezegd. Eén van de
pontjesbazen leeft bijna een jaar
van duizendvijftig gulden in de
maand met een groot gezin. Een
kind van een der veermannen
moet waarschijnlijk zijn studie
opgeven, zo beweren de brief
schrijvers, omdat er niet vol
doende geld is. Vrijwel alle
pontjesbazen en hun vrouwen
slikken kalmerende tabletten om
de angst voor de toekomst te on
derdrukken.
Rapport
De Haagse student Han Warnier,
sociale wetenschappen, heeft een
rapport samengesteld waarin hij
aanhaalt dat half november van
het vorig jaar de pontjesbazen
werden gearresteerd, opgepakt
door rijkspolitiemensen en ver
spreid over Leiden, Alphen aan
den Rijn, Sassenheim, Hoofd
dorp en Voorschoten ingesloten.
Burgemeester Bolten, hoofd van
de plaatselijke politie, geeft een
communiqué uit en laat dit op
"prikborden" bevestigen bij het
gemeentehuis, gemeentewerk
plaats, het zwembad, de
openbare school en de brug over
de rijksweg.
Hierin staat: "Al gedurende jaren
lopen er geruchten. Feiten lijken
vermoedens te bevestigen:
Fraude". En vast een beetje
vooruitlopend op wat er zou
kunnen gebeuren: "schorsing
met inhouding van bezoldiging
sluiten we derhalve niet uit".
Voor het begin van deze affaire
moeten we meer dan vijf jaar te
rug. Naar maart 1972, het mo
ment waarop het pontveer in
handen komt van de gemeente
Alkemade. Tot op dat moment, zo
meldt het rapport, werd het
geëxploiteerd door de ge
broeders Zwetsloot. Toen het
pontje nog in particuliere handen
was deden vier veerlieden al het
werk. Vrije dagen kenden zij niet,
vakantie was een onbekend
woord. Dikwijls werden zestig tot
zeventig uur per week gedraaid
in een "vier uur op" en "vier uur
af'-systeem. Op hoogtijdagen
sprongen de vrouwen van de
pontjesbazen bij. Zij droegen dan
zorg voor de afrekening".
Dorpsgeroddel
Het dorpsgeroddel, dat de veerlie
den de kaartjes wel twee of zelfs
drie keer zouden verkopen en het
geld in hun eigen zak zouden ste
ken, leverde twee politie-onder-
zoeken op: één in de zomer van
1973 en één in de zomer van 1975.
Resultaat: geen bewijs te vinden
voor de geruchten. Precies een
jaar later weer een onderzoek
van de politie. Nu is het wel
"raak". De politie meent aanwij
zingen te hebben dat er geld
wordt achtergehouden.
Maar eerst een ander verhaal waar
het rapport uitvoerig op ingaat
de arbeidsomstandigheden van
de acht geschorste pontjesbazen.
De exploitatiekosten van het
Kaagpontje waren een zware te
genvaller voor de gemeente. Be
zuinigen dus en trachten met zo
min mogelijk mensen zo lang
mogelijk te draaien. De constante
onderbezetting resulteerde in erg
lange diensten, extra diensten en
weinig vrije tijd. Eén van de veer
mannen herinnert zich uit deze
eerste periode dienst waar tussen
zo weinig ruimte was, dat er niet
meer dan vijf uur tijd overbleef
om te slapen. De constante on
derbezetting betekende ook, dat
er één veerman op de pont was,
die zowel moest varen, aan- en
afmeren, geld incasseren, dage
lijks onderhoud plegen en de
administratie moest voeren. Het
kon niet uitblijven: er gebeurden
bedrijfsongelukken. Bij het af
meren verloren twee pontjesba
zen een vingertop.
Zo bleven de veermannen lange
tijd vele uren meer maken dan
zelfs wettelijk was toegestaan.
Een aantal van hen kent bijvoor
beeld al vijf jaar lang geen vrij
weekeinde rrteer. Daar stond te
genover dat ze fooien mochten
accepteren en zelf houden. Een
strafbaar feit, dat de gemeente
Alkemade oogluikend toestond.
De overuren, die de pontjesbazen
maakten, werden wel uitbetaald,
hoewel: eind februari 1976 waren
nog geen extra gemaakte uren
fiets werden geweigerd.
Geen contact
De werkomstandigheden waren er
geenszins eenvoudiger op ge
worden. Voortdurend wis
selende prijzen, pasjesproble
men, vergeten abonnementen,
zomerdrukte, wisselgeldproble
men (de veerlieden moesten zelf
voor wisselgeld zorgen) bedrei
gingen, ellende met de kaartjes
automaat hebben daartoe bijge-
Rooster
Toen in 1976 de veerlieden uit
eindelijk zelf maar eens gingen
proberen om een professioneel
rooster opgesteld te krijgen, met
gelijke rechten en plichten als op
andere veren gebruikelijk is, kre
gen zij van planningsdeskundi
gen te horen: voor een dergelijke
dienst zijn in totaal tien tot twaalf
man noodzakelijk. "Daar had de
gemeente geen enkele trek in",
staat er in het rapport te lezen.
van 1973 en 1974 overgemaakt.
Al vanaf 1972 zijn de veerlieden be
zig om op legale wijze aandacht te
vragen voor hun belabberde
werksituatie. De Kabo, Katho
lieke ambtenaren bond, werd
daarvoor ingeschakeld. Dit
leidde in de eerste helft van vorig
jaar tot een intensief contact met
de gemeente. Vragen om een pro
fessioneel rooster, andere rege
ling voor het tellen van het kas
geld, bescheiden telefoontoelage
en een vergoeding voor de brom
dragen. Contact tussen de veer
mannen en het gemeentehuis
ontbrak geheel. Over heel 1976
hebben de veerlieden hun "baas"
niet gezien. En dat terwijl ze toch
aan hem financiële verantwoor
ding schuldig waren.
Half 1976 (juni) meldde de bur
gemeester, aldus het rapport, bij
de politie dat hij was benaderd
met de mededeling over "onre
gelmatigheden" op de pont.
Zonder aarzelen gelastte hij een
onderzoek. Bij het verhoren van
de getuigen, in juni van dit jaar,
bleek dat de melding van de "on
regelmatigheden" vooral het sig
naleren betrof van de mogelijk
heid tot onregelmatigheden door
het volledig ontbreken van con
trole.
Op 7 juni reed er een auto het pont-
veer op met daarin twee inzitten
den. De man achter het stuur be
taalde het veergeld maar, zo liet
hij weten, hoefde geen kaartje.
De veerman ging door met zijn
werk. De politiemensen in bur
ger, want dat waren de twee inzit
tenden van de auto, constateer
den dat er op de pont dingen ge
beurden die niet door de beugel
konden. De pontjesbazen werden
gearresteerd.
Strafvervolging
De nu al jaren lopende geruchten
lijken bevestigd te worden: de
pontjesbazen frauderen. Een
mededeling van die strekking
werd op 16 november van het vo
rig jaar gedaan. Drie weken later,
8 december, nog vóór de officier
van Justitie heeft besloten tot
strafvervolging over te gaan,
stellen burgemeester en wethou
ders de vraag of de veerlieden
nog wel voor de gemeente willen
werken. In dat zelfde gesprek laat
het gemeentebestuur op een te
genvraag weten dat het
dienstverband niet verzekerd
was als de eerlijkheid van de
veermannen zou worden aange
toond.
Het Kaagpontje
Op 13 december meldt de officier
van Justitie dat hij een straf
vervolging instelt. Hierin zegt hij
nadrukkelijk: "Dit houdt niet in
dat de genoemde personen zullen
worden veroordeeld. Het bete
kent slechts dagvaarding".
Vanaf 21 januari 1977 worden alle
pontjesbazen geschorst met in
houding van het salaris. Deze
boodschap gaf de gemeentebode
af op een vrijdagavond om
streeks zeven uur.
Extra pijnlijk is het stopzetten van
de uitkering voor de veerman die
als laatste was aangetrokken,
schrijft de samensteller van het
rapport, om het personeelstekort
een beetje minder zwaar te laten
drukken. Zonder instructies,
zonder waarschuwing wordt hij,
terwijl het onderzoek al aan de
gang is, op de pont geplaatst.
Schadeclaim
Het hele proces kost de gemeente
Alkemade tonnen. "Vandaar dat
het claimen van de geleden
schade bij de verzekering voor de
hand ligt", aldus het rapport. In
april van dit jaar kreeg de ge
meente de beschikking over een
rapport van het Centraal Bureau
voor Verifikatie, en Financiële
Adviezen. Hierin wordt een "mo
gelijk geleden schade" genoemd
van f 43.250. Dit bedrag is tot
stand gekomen door een voor
speld verschil van inkomsten
over de afgelopen twee jaar ten
opzichte van 1977.
Veerlieden Kaagpontje meer dan jaar geschorst
PAGINA
Affaire Kaagpontje kost gemeente Alkemade al meer dan f 350.000
99
99
Drs. Bolten: "Ik spreek het tegen als de gemeente Alkemade, op
welk punt dan ook, als verdachte naar voren wordt geschoven en er
over de werkelijke verdachten met geen woord wordt gerent".
ALKEMADE - "Die brief
schrijvers proberen de ge
meente in de verdachtenbank
te krijgen. Over de échte ver
dachten wordt met geen
woord gerept".
Zo reageerde burgemeester
Bolten van Alkemade op de
"open brief' en het rapport
waarin de affaire rond de acht
geschorste veerlieden van het
Kaagpontje aan de kaak
wordt gesteld. Een zaak, zo
onthulde drs. Bolten, die de
gemeente nu al meer dan
driehonderdvijftigduizend
gulden heeft gekost. En dit is
nog niet het einde. Want het
salaris van de vervangende
veermannen wordt nu nog
praktisch geheel vergoed uit
de één of andere subsidiepot.
Met ingang van het volgend
jaar komen die kosten óók
voor rekening van de ge
meente Alkemade.
Bolten noemt de schrijverij een
"geweeklaag van mensen, die
proberen zich zo schoon mo
gelijk te praten".
Is de gemeente bereid de veer
lieden weer in dienst te stel
len als de rechter hen on
schuldig verklaart?
Bolten: "Dit is nu nog niet aan
de orde. Later komt dat pas.
Kijk, de uitspraak van de
strafrechter hoeft niet te be
tekenen dat dit ook de me
ning is van de ambtenaren
rechter. Hij hoeft de straf
rechter niet slaafs te volgen".
De gemeente zou de voorman
nen hebben geschorst omdat
zij die kwijt zou willen?
„Ach, daar is beslist geen
sprake van. Die mensen", al
dus Bolten, "zouden nog al
tijd op de pont hebben ge
staan als die nare zaak er niet
tussen was gekomen. Het is
een fabeltje dat de gemeente
die veerlieden achter de
broek zou hebben gejaagd.
Dat zijn verdachtmakingen
die nergens op slaan".
Volgens Bolten werd de affaire
aan het rollen gebracht door
een goedmoedige burger met
een sterk "rechtvaar
digheidsgevoel". "Die man
stapte op een dag bij me bin
nen. Het was de eerste keer
dat dit gebeurde. Zeker, ge
ruchten van fraude waren ook
wel eens tot het gemeentebe
stuur doorgedrongen. Maar
meer ook niet. Deze man
sprak uit ervaring, hij zag wat
er al zo om hem heen ge
beurde als hij gebruik maakte
van het pontje. Als je de helft
van het pontgeld betaalde en
geen kaartje eiste, werd je zo
overeezet".
De man bleek ook bereid om bij
de politie dezelfde verklaring
af te leggen als hij de bur
gemeester had verteld. "En
daardoor is de zaak gaan rol
len. Niet de gemeente heeft
het initiatief genomen", aldus
Bolten, "om de veerlieden te
grazen te nemen".
Drs. Bolten beweert met na
druk dat hij geen antipathie
tegen de pontjesbazen heeft.
"Als gemeentebestuur zijn
we er helemaal niet blij mee.
We konden hier toch niet zeg
gen, ga weg, en verder ner
gens over praten? Dan had
den we onze plicht verzaakt.
Nogmaals, we scheppen er
geen behagen in dat dit is ge
beurd. Toen eenmaal écn
steentje was losgepeuterd,
ging de hele muur aan het
wankelen".
Hoe kwam het dat er nauwe
lijks of geen contact was
tussen de veermannen en de
gemeente Alkemade, de "ba
zin" van de "acht"?
"Toe nou toch", reageert Bolten
en maakt een armgebaar.
"Vorig jaar hebben we juist
veel met die mensen om de
tafel gezeten. En in oktober
zijn we op alle punten tot
overeenstemming gekomen.
Alleen over een bromfiets
toelage van et
konden we het niet eens wor
den".
Bolten geeft toe dat het in zijn
gemeente "geen paradijs" is.
Hij stelt dat B en W altijd be
reid waren om aan redelijke
verlangens van de mensen te
gemoet te komen. "De deur
stond altijd open voor een ge
sprek en daar hebben die
veerlieden ook gebruik van
gemaakt. Zeker, we waren in
overtreding waar het de zon
dagsdiensten betreft. Er wer
den meer dan zesentwintig
zondagen gewerkt. Maar dat
werd gecompenseerd en er
werd een behoorlijke toeslag
voor uitbetaald".
Het praten met de gemeente
over regelingen die alleen
maar ten goede van de veer
mannen zouden komen, liep
vast toen zij werden aange
houden op verdenking van
diefstal. Op 1 januari, zo ver
telt Bolten, gaat men met een
ander systeem werken:
fietsers en wandelaars zullen
gratis door het veer worden
overgezet, auto's gaan meer
betalen. Een oplossing waar,
volgens hem. naar werd ge
streefd.
door de politie werden inge
rekend
"Dit is volledig correct gegaan",
valt Bolten uit. "Iedere veer
man is individueel, dus niet
massaal, thuis afgehaald. Met
normale auto's waaraan niet
te zien was dat ze de politie
toebehoorden. Niemand had
in de gaten dat er verdachten
werden opgebracht. Zelfs de
vrouwen niet. Die belden 's
avonds naar de gemeente
waar hun mannen toch ble-
vaarop de mannen
werden aangezet "onregel
matige" handelingen te
doen, was dit niet een straf
baar feit?
"Nee, we hebben ze niet tot
diefstal aangezet. Wat er op de
pont is gebeurd valt in jeder
geval niet onder het begrip
uitlokken tot het doen van
iets dat volgens de wet niet
mag".
Overigens: er zou, als alles nor
maal was geweest, een
nieuwe man op de pont zijn
aangesteld. Dit ging niet door
omdat toen al een onderzoek
naar eventuele frauduleuze
handelingen aan de gang was.
Het geld, dat zou zyn ver
duisterd, krijgt de gemeente
terug. Daarvoor is zij verze
kerd.
