WD moet onder alle omstandigheden hoofd koel honden
Bokassa: keizer
van een land
in ontwikkeling
STRALINGSGEVAAR IS GROTER DAN GEDACHT
ZATERDAG 3 DECEMBER 1977
In de kabinetsformatie lijkt zich een
verrassende wending te voltrek
ken: CDA en VVD gaan met el-
kaa r in zee (op het moment dat ik
dit schrijf is de definitieve be
sluitvorming daarover nog niet
afgerond).
Ik moet eerlijk bekennen dat die
ontwikkeling mij zelf zeer heeft
verbaasd. Niet wetende welke
psychologische blunders de PvdA
zou begaan had ik niet verwacht
dat het CDA zich zou afkeren van
de PvdA. Toen dat wel gebeurde
hield ik rekening met de moge
lijkheid dat overleg tussen CDA
en VVD slechts als tactische over
gangsmanoeuvre zou worden be
nut. Een feit is echter geworden
dat CDA en VVD een serieuze po
ging wagen een regeringscoalitie
te vormen. Ook het politieke leven
is vol verrassingen.
Moet men blij zijn met zo'n kabinet?
De politieke etikettenplakkerij is
in Nederland al zo ver gevorderd
dat het in vele gevallen voorspel
baar is hoe er gereageerd zal
worden. Van mij als VVD-Ka-
merlid wordt waarschijnlijk
verwacht dat ik mij schor sta te
juichen. Voorheen was ik „gema
tigd onverschillig" ten opzichte
van de (mislukkende) for
matiepogingen: een CDA-VVD-
kabinet zal ik met waakzame
welwillendheid vanuit een zekere
gereserveerdheid gadeslaan.
Allereerst is het van belang dat er
een kabinet komt. Dat is een
overweging die sterk geldt onder
het publiek. Er is een soort van
ver^adigmgsgrens tot waar men
het politieke gehannes nog tole
reert. Weliswaar is er geen direct
machtsmiddel dat het publiek
kan hanteren als die grens over
schreden wordt. Maar op langere
termijn wordt het misnoegen wel
op de een of andere manier afge
reageerd, b.v. bij volgende ver
kiezingen. Geen partij is daar
onverschillig voor. De VVD is in
de kabinetsformatie inge
schakeld op een ogenblik dat het
publieke geduld begon op te ra
ken. Wiegel heeft in zijn werk
wijze met dat geduld rekening
gehouden. Na ruim vijf maanden
van conflicten was er geen tijd
meer om de beraadslagende frac
ties medezeggenschap in iedere
komma van het regeerakkoord te
geven. Alseén van de28 leden van
de VVD-fractie heb ik er geen
moeite mee gehad om begrip voor
die situatie op te brengen. Boven
dien was er alle gelegenheid om
zelf suggesties te doen voordat de
eindtekst werd voorgelegd.
Nadat in de tweede ronde aller
lei wijzigingen door beide
fractievoorzitters waren aange
bracht kwamen de fracties voor
de vraag te staan of zij het re
geerakkoord m zijn geheel wen
sten te aanvaarden. Voor de VVD
was die afweging niet makkelijk
omdat zij ondanks het feit dat er
vele zaken uit het VVD-program
herkenbaar waren, toch enkele
gevoelige concessies had moeten
doen. Maar dat is nu eenmaal ei
gen aan het onderhandelen en het
sluiten van compromissen: dan
moet men een deel van zijn eigen
wensen inleveren.
Dat die eindafweging positief zou
uitvallen lag wel in de verwach
ting. Als men a zegt,moet men ook
b zeggen. De VVD had eerder te
kennen gegeven dat zij rege
ringsverantwoordelijkheid wilde
dragendie bereidheid moest nu
gemaakt worden. Sommigen
duiden een dergelijke mentaliteit
met de term „regeergeilheid" aan.
Ik heb de indruk dat uit een der
gelijke woordkeuze een selectieve
verontwaardiging spreekt en dat
diegenen slechts de politieke wil
van hun eigen vertegenwoordi
gers om te regeren als een con
structieve benadering wensen te
erkennen. Uit de PvdA zijn ver
warde geluiden gekomen dat er
afschuwelijke misverstanden
waren ontstaan; dat er best met
hen te regeren viel; dat Andries-
sen en Kruisinga zeer wel tegelij
kertijd in een kabinet met de
PvdA zouden kunnen worden
aanvaard; en als ik mij niet ver-
Door
Annelien Kappeyne
lid VVD
gis begint zich zelfs enige bereid
heid af te tekenen dat Van Agt
Minister van Justitie mag
blijven. Als aan die geluiden
werkelijkheidswaarde moet
worden toegekend dan zet de
PvdA zich daarmee wel volstrekt
in zijn hemd. Want wie kan daar
dan nog geloofwaardig aantonen
dat het telkens laten mislukken
van de formatie iets anders was
dan een slecht gespeeld indianen-
spelletje?
Een deel van de vakbeweging zet
zich bij voorbaat af tegen een
CDA VVD-combinatie. Dat is
jammer want een gezamenlijke
bestrijding van de werkloosheid,
die toch als hoofdprobleem moet
worden gezien, is niet gebaat bij
vooringenomenheid en geeste
lijke starheid. Integendeel, er is
juist behoejïe aan gesprek, open
denken en handelen. Het zou pret
tiger geweest zijn als eerst de da
den van een nieuw kabinet zou
den zijn afgewacht ter toetsing.
De FNV, die ongetwijfeld een be
langrijke organisatie is, acht zich
zelf onmisbaar in de samenleving
en eigenlijk ook onmisbaar als
steunpilaar voor een kabinet.
Maar het is nog niet zo dat in de
Grondwet een artikel is opgeno
men, luidend: ,JJe FNV benoemt
de ministers en ontslaat hen naar
welgevallen"
Eén van de aardige trekjes van het
regeerakkoord is dat het een aan
tal passages bevat die letterlijk
uit het akkoord-Den Uyl zijn
overgenomen. Dat is met de abor
tusparagraaf het geval. Nauw
elijks was de inkt van het akkoord
droog of PvdA-Kamerleden
kwamen mij in grote bezorgdheid
en hartelijkheid vragen of ik de
teneur van hun tekst wel doorzien
had: als het kabinet er niet in zou
slagen met een wetsontwerp te
komen en in de Kamer zou een
initiatiefvoorstel worden aange
nomen, dan zou de PvdA-meer-
derheid in het kabinet waarbor
gen dat het contraseign, de hand
tekening van de Minister van Jus
titie met name, aan dat voorstel
zou worden verleend. De VVD
daarentegen zou in een CDA-ka-
binet in een minderheidspositie
verkeren.
Deze denkwijze illustreerde naar
mijn gevoel precies hoezeer de
PvdA verstrikt is geraakt in ge
fantaseer over procedures. Alsof
een meerderheidspositie in een
kabinet de macht zou geven om
alles wat men zelf prefereert te
kunnen doordrukken. Zou in zo'n
situatie het CDA zich gefru
streerd voelen dan zouden de
CDA-ministers uit het kabinet
kunnen stappen, waardoor het
demissionair zou worden. Geen
demissionair kabinet kan zich
veroorloven een gewichtige poli
tieke beslissing, als het verlenen
van contraseign aan een abor
tusinitiatiefvoorstel, te nemen.
Overigens ben ik van mening dat
het thans gesloten regeerakkoord
over abortuswetgeving inhoude
lijk niets vastlegt en dat het poli
tiek een volstrekt open kwestie
blijft. Als er op de één of andere
manier, hetzij vanuit het kabinet,
hetzij vanuit de Kamer een rege
ling tevoorschijn komt die in
strijd is met de essentie van het
bepaalde in het VVD-ver-
kiezingsprogram,danzal ikdaar
tegen stemmen.
Door de smalle parlementaire basis
is de CDA-VVD-combinatie een
riskante onderneming die veel
zelfbeheersing en discipline zal
vergen. De zes gedogers in het
CDA, genaamd „de loyalisten",
nemen een sleutelpositie in door
weliswaar niet een motie van
wantrouwen tegen het nieuwe
kabinet te steunen, maar wel bij
allerlei wetsontwerpen en amen
dementen mogelijk de zijde van
de PvdA te kiezen. Ik ben be
nieuwd hoe de heren zullen opere-
Ir is één les die zeker uit de for
matiepogingen tot nog toe ge
trokken mag worden: meerder
heidsstrategieën en polarisa
tiestrategieën lonen op de duur
niet. Het is niet onwaarschijnlijk
dat de PvdA na de interne ver
warring en teleurstelling ver
werkt te hebben, er in de oppositie
weer heel hard tegenaan gaat. De
VVD moet zich niet ten tweede
male laten verlokken tol een hard
antwoord op het „polarisatie
aanbod". De WD moet onder alle
omstandigheden het hoofd koel
houden.
DEN HAAG - Aan de groeve van Charles de Gaulle werd
het Jean-Bedel Bokassa, president van de Centraalaf-
rikaanse Republiek, te machtig. Zijn geringe gestalte ver
krampte van smart en enkele lijfwachten moesten hun
„Papa, papa" snikkende baas ondersteunen.
het Franse leger, ondermeer m
Indochina, en bracht het als een
van de weinige zwarte soldaten
tot de rang van kapitein.
Bokassa (hier met Amin achter zich bij een bezoek aan Oeganda) laat zich morgen kronen tot keizer i:
pompeus gebeuren, dat zijn arme land zo'n 55 miljoen gulden gaat kosten.
Drie jaat later leverde de kleine po
tentaat het bewijs dat hij ook tot
heel andere emoties in staat is.
Dieven hadden het gewaagd zich
te vergrijpen aan het presiden
tiele paleis. Een tierende Bokassa
snelde aan het hoofd van een pe
loton soldaten naar de gevange
nis en liet deze tien minuten
lang op de gedetineerden los-
knuppelen. Zijne excellentie ran
selde dapper mee. Daarna wer
den de doden en zwaargewonden
als afschrikwekkend voorbeeld
op de markt in Bangui tentoon
gesteld.
Morgen wordt deze tegelijk sen
timentele en hardvochtige man
Keizer Bokassa I van Centraalaf-
iika, waarna hij zich qua titel de
gelijke kan voelen van de Ja
panse „Tenno" en de Perzische
„Sjah".
Napoleon-complex
Nog steeds is niet bekend hoe de
kroning in zijn werk zal gaan.
Maar als Bokassa zijn manifeste
„Napoleon-complex" tot in uiter
ste instantie doordrijft, dan zal hij
zich zijn gouden en met een 138
karaats diamant gesierde
keizerskroon zelf op het hoofd
moeten zetten.
Bokassa lijkt niet alleen qua pos
tuur op de kleine Corsicaanse
korporaal. Hij diende 23 jaar in
De vraag ligt natuurlijk voor de
hand of Centraalafrika zich de
Pompeuze gril van Bokassa, die
alles bij elkaar 55 miljoen gulden
gaat kosten, kan veroorloven.
„Nee", moet het antwoord luiden
wanneer men bedenkt dat Cen
traalafrika, een tropisch land
waar letterlijk alles wil groeien,
desondanks met een bruto natio
naal produkt van 380 gulden per
'hoofd' tot de 20 allerarmste lan
den ter wereld behoort.
De imperiale droom van Bokassa is
overigens niet zijn eerste en enige
uitspatting. Terwijl een deel van
zijn drie miljoen onderdanen
Bokassa moest als zesjarige jongen
aanzien hoe zijn vader werd
doodgeslagen door soldaten
het Franse koloniale leger. Zijn
moeder kon het drama niet ver
werken en pleegde zelfmoord.
De jongen werd opgevoed op mis
siescholen. Op 18-jarige leeftijd
nam hij dienst bij hetzelfde leger
dat zijn vader had vermoord -
voer voor psychologen. Hij vocht
aan diverse fronten en zijn per
soonlijke moed leverde hem hoge
onderscheidingen op. Dat hij in
Indochina niet alleen op de
Vietminh stuitte, bewijst de
dochter die hij vele jaren later
door zijn minister van buiten
landse zaken in Saigon liet op
sporen en naar Bangui brengen.
Le Capitaine Bokassa nam in 1961
ontslag uit Franse krijgsdienst
om het mini-legertje van de jonge
Centraalafrikaanse republiek op
poten te gaan helpen.
Vier jaar later, op Oudejaarsdag
1965, zette hij neef David
Dacko af. Bokassa werd zelf
staatshoofd en hij benoemde zich
in 1972 tot „President voor het le
ven". Sinds dat ogenblik wordt
hij vaak vergeleken met Idi Amin
van Oeganda, hoewel politieke
waarnemers en publicisten van
mening zijn dat een dergelijke
parallel Bokassa onrecht aan
doet.
Mag Amins terreurbewind dan
bloediger zijn, beide dictators
hebben gemeen dat ze zich als
kerstbomen optuigen met ridder
orden en medailles. Bokassa
moest zich, om alle glitter kwijt te
kunnen, zelfs een tot op de
knieën vallende uniformjas laten
aanmeten. En nog voor Amin het
deed. benoemde Bokassa zich tot
eveneens in Frankrijk gemaakte,
bronzen troon die met rood flu
weel is gecapitonneerd. Boven en
halfrond de troon hangt een
enorme stalen adelaar met een
'vlucht' van vier meter. Hij weegt
bijna drie ton en de 800 bronzen
'veren' zijn verguld. Voor zijn
plechtige rondrit na afloop van de
kroning heeft de nieuwe keizer,
aan wie het in elk geval aan kle
ren niet schort, ook een speciaal
rijtuig uit Frankrijk laten komen,
ontworpen door de Parijse
beeldhouwer Olivier Brice die
trouwens voor de hele mise-en
scene tekent.
Grillig
Hermelijn
Als de a.s. keizer morgen zijn troon
zaal binnenschrijdt wordt hij ge
volgd door een dozijn pages dat
zijn handen vol heeft aan de elf
meter lange sleep die van nek tot
zoom is afgezet met hermelijn.
Bokassa heeft zijn gewaden niet
alleen laten borduren door het
zelfde huis(Guiselin) dat in 1804
Napoleon van dienst was - hij
heeft ook bij de symbolen van
l'Empereur leentjebuur gespeeld
want alles en alles is bestikt met
gouden bijtjes en het Bokas-
siaanse monogram omgeven
door lauweren.
Bokassa heeft bij Guiselin voor een
slordige vier ton besteed.Daar-
voor krijgt hij van de Parijse
firma ondermeer terug: een bijna
15 kilogram wegende staatsie
mantel die is bestikt met
785.000 kleine pareltjes en
1.220.000 kristallen flonkerdin-
getjes. Op de bijpassende muilen
vinden nog eens 3000 pareltjes
een plaats.
Bokassa's echtgenote gaat in een
iets eenvoudiger uitmonstering
aan zijn zijde, maar in de zon
neschijn zullen haar 935.000
pailletten evengoed oogverblin
dend werken.
Bokassa kan plaatsnemen op een.
In zijn politiek tegenover de
buitenwereld is zijne Majesteit
Bokassa I net zo grillig en eigen
zinnig als in zijn persoonlijke le
venswandel. Hij laat zich advise
ren door een Israeli, maar luistert
met zijn andere oor naar een Ara
bier en onderhoudt - wat de Or
ganisatie van Afrikaanse Een
heid ook mag decreteren - uitste
kende betrekkingen met Zuid-
Afrika. Naar verluidt krijgt hij
jaarlijks van Pretoria een bedrag
van tien miljoen gulden.
Pleegmoeder Marianne schopt hij
vaak hard tegen de schenen,
hoewel de Centraalafrikaanse
jaar begroting zonder de 37,5
miljoen gulden uit Parijs met
geen mogelijkheid sluitend te
maken zou zijn. Aan de andere
kant geldt president Valery Gis-
card d'Estaing als een persoon
lijke vriend van Bokassa die re
gelmatig voor de jacht op grof
wild naar Bangui komt.
Bokassa heeft diverse aanslagen
overleefd en elke keer bloedig
wraak genomen. „Hij is een al
leenheerser die nooit de moeite
heeft genomen om zijn ijzeren
vuist in een fluwelen handschoen
te verbergen", zegt de in Londen
werkende Nigeriaanse journalist
Peter Enahoro over de nieuwe
keizer. Bokassa heeft verder een
zwak voor vrouwen, maar dat is
geen uitzondering op het Afri
kaanse continent.
Wordt de keizerskroning in 't voor
„neo-koloniale 'bevoogding" zo
bange Europa hoofdschuddend
of gnuivend bezien, in Afrika
wordt Bokassa's escapade fel ge
hekeld of helemaal doodgezwe
gen.
Lachwekkend
De Nigeriaanse „Daily Nation
schreef onlangs: „De circus
voorstelling die het Centraal
afrikaanse keizerrijk in decem
ber gaat beleven, is niet meer dan
de lachwekkende show van een
man die de wereld reeds herhaal
delijk heeft geschokt door zijn
onberekenbaarheid en zijn
merkwaardige gedrag",
Amerikaanse functionarissen zouden resultaat onderzoek willen verdoezelen
LONDEN (Reuter) - Medische
onderzoekers hebben een on
gewoon hoog aantal sterf
gevallen door kanker vast
gesteld onder arbeiders die
lange tijd achtereen aan een
mate van straling waren bloot
gesteld gew/eest die onschade
lijk werd geacht, zo heeft één
van deze onderzoekers deze
week meegedeeld.
Dr. Alice Stewart, die samen met twee
anderen onderzoek naar de doodsoor
zaak van werknemers bij de grote
Amerikaanse kerninstallaties te Han-
ford, in de staat Washington, heeft
verricht, meent dat de Amerikaanse
functionarissen proberen de resultaten
te verdoezelen. Wanneer die juist zijn
wijzen die erop dat het stralingspeil
waaraan de mensen blootgesteld wor
den te hoog is.
De groep bestaat uit een Amerikaan en
twee Britten. Zij hebben 3.520 sterf
gevallen sinds 1943 onder werknemers
bestudeerd die aan geringe straling
waren blootgesteld te Hanford, de
voornaamste plutoniumfabriek van de
Amerikaanse regering.
Zij kwamen tot de slotsom dat 670 sterf
gevallen veroorzaakt waren door kan
ker en dat 40 daarvan door straling ble
ken te zijn ontstaan. Hun rapport, dat
gepubliceerd wordt in het Britse we
tenschappelijke blad Health Physics,
zegt dat „het gedeelte van de kan
kergevallen dat door straling is veroor
zaakt waarschijnlijk tussen zes en ze
ven procent ligt".
Dr. Stewart en George Kneale, een me
disch statisticus, zeggen dat het aantal
gevallen van kanker aan het beender-
merg, de longen en pancreas (al
vleesklier) onder de werknemers te
Hanford te hoog was om aan toeval te
kunnen worden toegeschreven." Dr.
Stewart zei dat het huidige internatio
naal aanvaarde peil van vijf rads (een
heden geabsorbeerde straling) per jaar
te hoog blijkt, en dat een rad al vol
doende is om het risico van het oplo
pen van mergkanker te verdubbelen
Dr. Stewart en Kneale werden bij het
onderzoek betrokken door de Ameri
kaanse arts die de leiding heeft van het
14 jaar durende onderzoek met rege
ringssteun, dr. Thomas Mancuso van
de universiteit te Pittsburgh. Vorig jaar
trok de Amerikaanse regering de fi
nanciële steun voor het werk van dr.
Manusco in en hevelde zij het onder
zoek over naar het atoomcentrum te
Oak Ridge (Tennessee), een rege-
nngslaboratorium.
,Dat is hetzelfde als wanneer je de vos
het toezicht geeft op de kippenren", zei
dr. Stewart, die werkt aan het Queen
Elizabeth Hospital in Birmingham
Engeland. „We voelen allemaal dat
iemand probeert iets te verbergen.
Niemand wil naar ons nieuws luisteren
en zij proberen het weg te werken door
het als vals te bestempelen."
Dr. Stewart zegt gehoord te hebben dat
in de V.S. kritiek geuit is op de statisti
sche methoden van de groep, maar zij
heeft daarvoor geen enkel rapport mo
gen inzien. Dr. Mancuso is een onaf
hankelijke epidemioloog (iemand die
de verspreiding van ziekten onder
zoekt), de mensen te Oak Ridge heb
ben over het algemeen zelf met kern
energie te maken, aldus dr. Stewart.
Het is opvallend moeilijk van een be
paalde kanker te bewijzen dat die door
straling is ontstaan, omdat precies de
zelfde ziekte ook wordt aangetroffen
bij sommige mensen die voor zover
bekend niet aan straling hebben bloot
gestaan.
Toch zegt dr. Stewart dat de Hanford-sta-
tistieken tot de beste behoren die ooit
gemaakt zijn, omdat zij betrekking
hebben op een groot bevolkingsdeel
over een groot aantal jaren, en dat van
elk individu bekend is hoeveel straling
hij per jaar heeft ondergaan.
Bij voorafgaande onderzoeken was vast
gesteld dat kankers met grote, middel
bare of geringe waarschijnlijkheid aan
straling konden worden geweten, en
de resultaten van de groepen komen
daarmee overeen, zei hij.
Het rapport voegt eraan toe dat vrouwen
gevoeliger blijken voor geringe stra
ling dan mannen, terwijl mannen tus
sen de 25 en 40 jaar er het best bestand
tegen bleken.
Dr. Stewart zei dat de beschikbare gege
vens sinds het rapport werd samen
gesteld het aantal kankerdoden op on
geveer 900 stellen en dat de aanvanke
lijke bevinding dat enkele van deze ge
vallen aan straling geweten moesten
worden erdoor is versterkt.
„Men is algemeen van mening dat, toen
er eenmaal een positief verband naar
voren kwam, dr. Manusco op tamelijk
botte manier is weggezonden. Ze had
den hem minstens moeten vragen het
onderzoek voort te zetten. Het zou
minstens op onafhankelijke basis moe
ten worden verricht", aldus dr.. Ste
wart.
Zij zei dat haar verzocht was aan het on
derzoek mee te werken omdat zij een
epidemiologe is die onderzoek verricht
naar de gevolgen van geringe straling,
vooral omdat zij een verband had ge
vonden tussen röntgenstraling die op
zwangere vrouwen was toegepast en
latere kankergezwellen bij hun kinde-
„Het heeft twintig jaar geduurd voordat
de mensen dat ook geloofden, maar nu
is het aanvaard", aldus dr. Stewart.
