m
d
Koelen met zon
minder vreemd
dan het lijkt
PUBLIEK
Toos wil boek schrijven
over leven als blinde
,Ei van Columbus..
LEIMUIDENSE ZOEKT HELPERS
IS
In de praktijk nog maar weinig projecten uitgewerkt
PAGINA 4
VARIA
WOENSDAG 30 NOVEMBER 197^,,
door
Herman van
Amsterdam
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 38. U mag ook
schrijven.
In elk geval 35.000 werklozen, maar wellicht zelfs
vier keer zoveel kunnen weer aan de slag als het
stoute werkgelegenheidsplan van Jan van Pope-
ring uit Moerkapelle in de komende jaren realiteit
zou kunnen worden. Of zijn Ei van Columbus kan
worden uitgebroed zal voor een goed deel afhangen
van de medewerking van de overheid, het bedrijfs
leven en de arbeidsbureaus maar in de eerste plaats
moeten de werklozen er iets in zien. Daarmee staat
of valt het Dlan.
Van Popering is eigenaar-direc
teur van de in Den Haag geves
tigde Gasapparaten Service-
djenst Nederland. Hij zegt: "In
Nederland, zo heb ik in de
praktijk ondervonden, stape
len de karweitjes die alleen
kunnen worden opgeknapt
door gespecialiseerde service
mensen zich op. Zowel bin-
nens- als buitenshuis.
Bedrijven leveren wel service
maar vaak moet er maanden op
worden gewacht. Dus zeg ik:
school werklozen om en laat
hen die klusjes opknappen. Ui
teraard tegen een loon dat een
stuk aantrekkelijker is dan ze
nu als WW-uitkering vangen".
Om zijn plan te kunnen staven
heeft Van Popering onder meer
een enquête gehouden. In
Gouda, in een "doorsneeb-
uurt". Daar liet hij enquêteurs
in totaal 520 mensen ondervra
gen. Conclusie uit dat onder
zoek: zeventig procent ziet wel
iets in het werkverschaffings
plan, dat er op neerkomt dat
Nederland in de nabije toe
komst gaat worden doorkruist
door rijdende servicekantoren,
met aan boord groepjes ex-
werklozen.
Wie een karweitje heeft kan zich
bij het kantoor vervoegen
waarna, in de meeste gevallen,
direct hulp kan worden gebo
den. Een kamer behangen, de
douchecel tegelen, de schuur
deur schilderen, de cv-kachel
bijvullen.
Rekenwerk
De Moerkapeller heeft al wat re
kenwerk verricht. Uitgaande
van een werkverschaffings-
projekt voor 100.000 werklozen
zou ongeveer per 3000 inwo
ners één rijdend kantoor nodig
zijn met 25 man personeel.
Karweitjes zouden moeten
worden opgeknapt tegen een
uurprijs van 25 gulden.
"Ik weet zeker dat loodgieters- en
schildersbedrijven e.d. mijn
idee toejuichen.Het lijkt alsof
we ze in het vaarwater zitten,
maar het tegendeel is waar. Ze
zijn juist blij dat ze van die
trein
kleine, maar voor de klant vaak
dure karweitjes zijn verlost.
Kijk tegenwoordig maar eens bij
een loodgieter in de winkel. Hij
verkoopt steeds meer doe-het-
zelf materiaal omdat hijzelf aan
dat kleine werk niet meer toe
komt".
De uitslag van de enquête is veel
belovend maar hoe zal het in
werkelijkheid zijn. Om dat te
toetsen bombardeerde Van
Popering kortgeleden een
Haagse woonwijk tot proefter-
rein. Er werden huis-aan-huis
folders verspreid waarin de
komst van een voorlopig vier
man sterke karweitjesdienst
werd aangekondigd. Die zou
zich beperken tot het nazien
van de gasapparatuur en de
elektriciteit. De vier zijn nu drie
weken op pad. De ene dag in
blok A, de andere dag in B.
"Het experiment voldoet tot nu
toe helemaal aan de verwach
ting die in de enquête is ge-
wcm zegi van r-opering. nei
loopt als een trein".
Morgen is voorlopig de laatste
dag. Over dit service-experi
ment stelt hij in de komende
weken een rapport samen dat
wordt gestuurd aan de over
heid en naar een stuk of wat
geïnteresseerde ondernemers.
Naar de overheid, omdat voor dit
werkverschaffingsplan
("Boersma is zeer geïnteres
seerd") veel overheidsgeld no
dig is (vooral voor de omscho
ling) en naar de ondernemers
omdat de gedachten uitgaan
naar het onderbrengen van een
dergelijke service-dienst in een
coöperatie waarin onderne
mers kunnen participeren. Uit
diverse takken van het be
drijfsleven zou al belangstel
ling bestaan om tot de coöpera
tie toe te treden.
Het arbeidsbureau in Den Haag
neemt voorlopig nog een af
wachtende houding aan. Het
plan wordt wel serieus geno
men, maar de volle medewer
king is nog niet toegezegd
"omdat", aldus de adjunct-di
recteur, "er nog zo weinig conc
reets over op tafel is gekomen".
Nederland zal, wat dit werkver
schaffingsplan betreft, niet in
zijn geheel stormenderhand
worden genomen. Voorlopig
wordt de joker ingezet op Den
Haag en wijde omgeving (in
Voorschoten en Leiden zijn
ook al contacten gelegd). Een
sneeuwbaleffect moet dan de
rest van Nederland over de
streep krijgen.
Niet veel
Hoe komt het plan over bij de
werklozen? Er is een oproep
verzonden aan 300 man. op is in
het kort de situatie geschetst.
Van die 300 reageerden er 33.
Op de voorlichtingsavond die
daar mp volgde verschenen er
uiteindelijk nog acht minder:
25.
"Als je ze nóg een keer zou op
roepen zijn het er nog maar
twintig", zegt Popering. "Ik be
sef dat er niet veel zijn. Natuur
lijk had ik gehoopt op zeker
250. Dan had ik nu ook veel
sterker bij de minister gestaan.
"Aan de andere kant is het ook
weer zo dat die twintig erg en
thousiast hebben gereageerd
op mijn plan. Met hen als basis
valt er wat op te bouwen. Ik
hoop dat andere werklozen er
door worden beïnvloed en ook
de stap maken. Dat ze nu een
afwachtende houding aanne
men wil nog niet zeggen dat ze
er niets in zien".
Grave.
Een boek schrijven over haar leven. Ze liep al lang met dat plan rond, maar nu moet het er maar
eens van komen, vindt de 26-jarige Toos van Velzen uit Leimuiden (foto boven). Vanaf haar geboorte
is ze blind en licht spastisch. Verbleef zestien jaar i
Haalde daar ook haar MAVO-diploma.
Momenteel werkt ze als corectrice
Sassenheim. t
'Als blinde volledig in de maatschappij meedraaien vergt veel extra energie', zegt ze, vandaar dat ik
tot nu toe nog niet de tijd kon vrijmaken om iets aan dat boek te doen. Maar nu ik eenmaal een vaste
baan heb zal het wel lukken. Ik wil de mensen laten weten hoe ik als blinde mijn jeugd heb ervaren en
hoe het is om daarna je eigen plaatsje in de maatschappij te moeten
De reden dat Toos van Velzen in deze rubriek staat: ze is op zoek naar
haar bij de samenstelling van het boek ter zijde willen staan.
'Het maken van de verhalen is geen probleem', zegt ze, 'het gaat eror
mogelijk wordt samengevat. Daar zou ik graag wat hulp bij hebben.
i het blinden opleidingsinstituut
brailleboeken bij het administratief centrum 't Spektrum
r vrijwilligers die
op,
lanj
tori
ook
ver:
ver
lem
ver:
pre
ran
de
me in
opmi
kenv
geaa
moei
voel
derti
stelle
stuu
ling
Hari
Ligh
Villen
Nasi
klas:
Hoe
sym
i dat die informatie zo goed
Koelen met behulp van de zon. Het klinkt heel
strijdig, maar in feite is het juist een heel logi
sche combinatie. De behoefte aan wat koelte
dringt zich juist het sterkst op, wanneer onze
grootste energieverschaffer het actiefst is.
Lange tijd is alleen gedacht aan de
mogelijkheid om de zon in te
schakelen bij de verwarming van
het huis of van het water. In Ne
derland zijn nu al op tal van plaat
sen huizen gebouwd, waaraan
een zonne-installatie is gekop
peld voor verwarming. Op zich
zelf leveren deze installaties een
forse besparing (vaak tot onge
veer vijftig procent van het gas
verbruik), maar de installatiekos-
ten liggen nog zo hoog dat het bij
de huidige energieprijzen nog
niet economisch rendabel is. Wel
rendabel is op dit moment een
zonne-installatie voor de warm
water voorziening in huis. Op het
gebied van koeling zijn in Ne
derland in de praktijk nog geen
projecten uitgewerkt. In de Ver
enigde Staten daarentegen wel.
Het idee om zonne-energie toe te
passen bij koeling dateert zo uit
de jaren vijftig. De toepassing
voor verwarming is daarentegen
veel ouder. Al in 1767 experimen
teerde de Zwitserse Gaussure
met een vlakke-plaatcollector en
wist daarmee een ruimte tot maai
liefst 110 graden Celsius te ver-
gebruik van de zon op plaatsen
waar nu olie, gas, kolen of ker
nenergie wordt benut in de eerste
decennia van niet al te grote be
tekenis zal zijn, wordt toch druk
geexperimenteerd met de moge
lijkheden.
Sri Lanka
Op het laboratorium voor klimaat
regeling en koude techniek aan
de TH van Delft is men met een
project bezig voor Sri Lanka, het
vroegere Ceylon. Op het lab is
Het benutten van zonne-energie
kwam pas na de oliecrisis echt in
de belangstelling. Hoewel het
daar een koelmachine ontwik
keld die volledig op de zon
"loopt" en ongeveer dezelfde ca
paciteit heeft als een doorsnee
huishoudkoelkast. Het apparaat
biedt boeren de mogelijkheid om
aan bederf onderhevige produk-
ten wat langer te bewaren.
Door het gebrek aan koelinstalla
ties gaat in de wereld, en zeker in
die delen van de aardbol waar
voeding schaars is, veel voedsel
verloren. Volgens onderzoekin
gen gaat twintig tot dertig pro
cent van de wereld voedsel p-
roduktie verloren door bederf.
Juist in ontwikkelingslanden is
dit voedselverlies schrikbarend.
Het project dat nu aan de techni
sche hogeschool in Delft wordt
uitgevoerd, is eigenlijk afkomstig
van de TH in Eindhoven. Daar
was een paar jaar terug het ver
zoek binnengekomen uit Indo
nesië om een koelmachine op
zonne-energie te maken. Dat ver
zoek had een speciale achter
grond. Indonesische boeren wa
ren (en zijn waarschijnlijk nog
steeds) sterk afhankelijk van
vrachtrijders. De prijs die een
boer kan vangen voor de melk die
zijn veestapel dagelijks levert, is
sterk afhankelijk van de goodwill
van de vrachtrijders. Als zij de
prijs te hoog achten, wordt het
niet opgehaald en zit de boer de
volgende dag met een onder de
tropische zon zuur geworden
produkt. Koelinstallaties zouden
de boer onafhankelijker maken.
Aan de TH in Eindhoven is er door
een student inderdaad gewerkt
aan een dergelijke installatie,
maar daar is het nooit tot uitvoe
ring gekomen. De TH in Delft
heeft veel meer ervaring op het
gebied van koeltechniek en
daarom verhuisde het project.
IJs
Inmiddels was ook het land van be
stemming voor de vinding gewij
zigd. Indonesië is zelf al bezig met
dergelijke experimenten, maar
Sn Lanka legde grote belang
stelling aan de dag. Het project is
inmiddels zover dat projectleider
ïr. C. Keizer vorige week naar het
voormalige Ceylon is afgereisd
om de invoering van de installa-
Ir. Van der Jagt bij de voor Sri Lanka ontwikkelde koelinstallatie op
ties te bestuderen. De koelin
stallatie die nu uitgestald staat in
het laboratorium voor koude-
techniek in Delft toont weinig
gelijkenis met onze huis
houdkoelkast. Het apparaat biedt
ook zelf niet direct de koeling,
maar produceert ijs waarmee een
goed geïsoleerde ruimte een dag
lang koel kan worden gehouden.
Het principe van het systeem is ge
lijk aan een absorptie koelkast.
Alleen hoeft men geen stekker in
het stopcontact te steken, maar
laat men doodgewoon de zon een
dag lang schijnen op een zwarte
plaat van ongeveer twee
vierkante meter. Op deze wijze
wordt een mengsel van water en
ammoniak verwarmd, waardoor
de vluchtige ammoniak ver
dampt en weer condenseert in
een ander vat. In de tijd dat de zon
op de collector schijnt wordt een
hoeveelheid ammoniakvloeistof
in het vat opgeslagen, 's Nachts
echter koelt de installatie weer af,
waardoor de druk in het systeem
afneemt. Omdat de druk dan ook
in het ammoniakvat lager wordt,
gaat de ammoniak (normaal ge
woon een gas) koken. De warmte
die daarvoor nodig is, wordt ont
trokken uit bijvoorbeeld een
hoeveelheid water die rond het
vat is gebracht. Dat water wordt
daardoor zelfs zo koud dat ijs ont
staat. En dit ijs kan de boer de
volgende ochtend gebruiken
voor het fris houden van melk of
andere aan bederf onderhevig
zijnde produkten. (Ook voor be
paalde medicijnen is koeling
noodzakelijk). Met een zonin-
tensiteit van zo'n 600 watt, die
gemakkelijk gehaald kan worden
bij temperaturen van rond de
veertig graden, kan in de koelin
stallaties ijs gemaakt worden bij
een temperatuur van min tien
graden. Hij heeft daardoor onge
veer het vermogen van een 100
watt huishoudkoelkast.
Kranen
dacht, dat het eenvoudig uit
voerbaar is in een ontwik^
kelingsland als Sn Lanka. Er is
slechts één zwak punt: er zitten in
het systeem twee afsluiters, 's
morgens en 's avonds wanneer de
vloeistof in het koelsysteem van
richting verandert, moet een
kraam worden dichtgedraaid. De
handeling op zichzelf is natuur
lijk al vervelend, maar een nog
groter probleem is de vervaardi
ging ervan. Je hebt er toch een
draaiboek voor nodig en die zijn
schaars in Sri Lanka. Voor de rest
van de installatie zijn wat buizen
nodig en komt er wat laswerk aan
te pas".
"Wij zijn hier echter al vergevor
derd met een systeem, waarbij de
kranen komen te vervallen. Dat
zal ook in de prijs schelen. Aan
materiaalkosten is men nu onge
veer 900 gulden kwijt, terwijl on
geveer de helft wordt uitgegeven
aan de afsluiters. Wanneer deze
dingen komen te vervallen,
wordt het een nog economischer
installatie".
Nederland
"De toepassing in Nederland van
zon voor koeling is nog niet zover.
In Amerika draaien reeds air-j
conditioning-systemen op zon-,
necollectoren. Economisch gel
zien zijn deze echter nog niet ren
dabel. De landelijke stuurgroep
energie
onderzoek, die onlangs zijn prog-|
ramma publiceerde over het on-j
derzoek naar de bruikbaarheid'
van alternatieve energiebronnen,
noemde het koelen door de zon
wel. Men dacht daarbij bijvoor
beeld aan grote koelcellen van
vleesbedrijven.
Aan de zon in (of op) Nederland
hoeft het niet te liggen. Hoewel
de temperatuur hier ook op de
warmste dagen ver onder die van
de tropen ligt, is de intensiteit var^
de zonnestraling ongeveer gelijk.
Maar doordat het ontwikkelen
van de benodigde apparatuur
niet eens in zijn kinderschoenen
staat, is het nu nog het voorde
ligst om het pilsje te koelen met
behulp van de nu genruikelijke
energiebronnen.
