Artsen hekelen
misbruik van
de psychiatrie
De Dorpsstraat blijft van „ons dorp
Boerderijen in Havelte werden woningwetwoningen
PAGINA 4
VARIA
DINSDAG 29 NOVEMBER 1977
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 38. U mag ook
schrijven.
Het bestuur van het Nederlandse Artsenverbond heeft dit weekeinde, aan
het slot van een driedaags congres, een telegram verstuurd aan de Wereld
Gezondheidsorganisatie (WHO) waarin protest wordt aangetekend tegen
het misbruik van de psychiatrie in Rusland.
Het telegram vermeldt drie r
van Russen die het slachtoffer
zoudéh zijn geworden van dat
misbruik; een psychiater, een ar
tiest een jurist.
Telegram
Directe aanleiding tot het versturen
van een protesttelegram was de
uiteenzetting die gastspreekster
dr. Marina Voikhanskaya gaf
over de psychiatrie in haar ge
boorteland. Het Artsenverbond
had aanvankelijk uitgenodigd de
dissident Vladimir Bukovsky,
maar die moest laten afweten
vanwege verplichtingen in Ame
rika.
Zijn plaatsvervangster was vanaf
1962 psychiater in Leningrad.
Twee jaar geleden werd zij het
land uitgewezen omdat zij in het
openbaar het doen en laten van
veel van haar collega's aan de
kaak had gesteld.
Marina Voikhanskaya woont mo
menteel in Londen, van waaruit
zij alles in het werk stelt om van
de Russische autoriteiten gedaan
te krijgen dat haar nu 9-jarig
zoontje alsnog een uitreisvisum
krijgt. In 1974 scheidde zijn van
haar man. Toen haar een jaar later
een zgn. emigratievisum werd
verstrekt bleef de aan haar toe
gewezen zoon in Leningrad bij de
vader achter.
'De afspraak was" zegt ze, "dat het
kind zou worden nagestuurd,
zodra ik in het buitenland een
vaste baan had gevonden. Maar
toen het eenmaal zover was, ging
het niet door. Het kind mocht niet
overkomen. Onder druk van de
KGB heeft mijn ex-man zich niet
aan zijn woord gehouden".
Kritiek
De kans is groot dat ze haar zoontje
nooit meer terugziet. Marina
Voikhanskaja noemt dat "een
persoonlijk martelaarschap",
waaruit ze zegt de inspiratie te
putten het systeem in haar ge
boorteland ook nu te blijven be
kritiseren. En met name de psy
chiatrie in Rusland, die, zo ver
klaarde ze in het congrescentrum
Leeuwenhorst in Noordwijker-
hout voor een gehoor van 140 Ne
derlandse artsen, niet alleen van
toepassing is op geesteszieke
mensen maar in veel gevallen ook
op hen die vinden dat de Verkla
ring van de Mensenrechten en
het slotakkoord van Helsinki met
voeten worden getreden en daar
ook openlijke kritiek op durven
leveren."Hen staat een zelfde be
handeling te wachten als patiën
ten die wel geestesziek zijn", zegt
ze.
"Ze worden ondergebracht in afge
sloten vertrekken. Zonder pri
vacy, zonder eigen bezittingen.
Worden behandeld met zware
medicijnen. "Zomers mogen ze
twee keer per dag een wandelin
getje maken. Maar alleen in
groepsverband en binnen een
overdekte kooi. Wassen en ver
schonen gebeurt eenmaal in de
tien dagen. Het voedsel is van
zeer slechte kwaliteit."
"Sommige patiënten die geen fa
milieleden hebben en dus ook
geen pakjes voedsel krijgen toe
gezonden zijn ten gevolge daar
van sterk ondervoed. Op de ka
mers blijft het licht 's nachts aan
Van een goede nachtrust is
daarom geen sprake. Alle cor
respondentie tussen de patiënten
en de buitenwereld wordt gecen
sureerd."
Cirkel
"Na het ontslag uit het ziekenhuis
of inrichting staat de patiënten
een nieuwe beproeving te wach
ten. Ze worden verplicht de poli
kliniek te bezoeken. Net zo fre
quent als de behandelde artsen
voorschrijven. Doen ze dat niet
dan worden ze opgepakt en be
landen ze weer in de inrichting.
Het is een vicieuze cirkel waar
moeilijk uit te komen is".
"In al die jaren is me steeds duide
lijker geworden dat in de Sov-
jet-psychiatrie artsen en psychia
ters een soort politiemacht vor
men. En de meesten laten zich
gewillig gebruiken. Ze zien wel
degelijk het mensonterende van
hun praktijken in maar sluiten
toch de ogen. Ze willen alles doen
om niet in moeilijkheden te gera
ken.
Er zijn maar een paar artsen die
openlijk een protest laten horen.
Eén kende ik persmonlijk. Simon
Gluzman. Hij begon een onder
zoek naar de psychiatrische be
handeling van generaal Grigo-
renko. Werd echter al snel opge
pakt. Kreeg zeven jaar gevang
enisstraf, waarvan hij er nu vijf
heeft op zitten."
Marina Voikhanskaya heeft als
psychiater zelf ook niet-geestes-
zieken ter behandeling gekregen.
Eén van hen, een advocate, had
tijdens een partijbijeenkomst
collega's beschuldigd van het
aannemen van steekpenningen
en een erg zwak optreden bij de
verdediging van "maatschappe
lijk gevaarlijke landgenoten."
Dr. Voikhanskaya: "Aan haar ver
klaringen werd geen aandacht
besteed. Daarom zocht ze het ho
ger op bij het partijbestuur van
Leningrad. Toen ook dat geen re
sultaten opleverde schreef ze
Breznjef een 100-woorden-tele-
gram. Daarin vroeg ze een ge
sprek met hem aan. Toen ze het
telegram had afgeleverd en ze
van het postkantoor thuis kwam
stond er voor haar huis al een
ambulance klaar. Ze werd naar
het ziekenhuis gereden en kwam
uiteindelijk op mijn afdeling te
recht.
Vrij gelaten
Bij de KGB stond ik op dat moment
nog niet te boek als een verdacht
figuur. Hoewel ik wel degelijk
wist wat er gaande was deed ik
net of mijn neus bloedde en kreeg
ik twee andere collega's van mij
zover dat ze hun handtekening
zetten onder een verklaring dat
de patiënte per ongeluk in het
ziekenhuis was opgenomen en
dat niets met haar aan de hand
was. Een week later werd ze vrij
gelaten."
"Wat in Rusland gebeurt", zegt Ma
rina Voikhanskaya, "zou niet al
leen psychiaters daar moeten
verontrusten. Psychiatrie is uni
verseel, niet in hokjes onder te
verdelen De psychiatrie is ziek,
ernstig ziek omdat hetzelfde
kwaad zich langzaam maar zeker
ook aan het uitspreiden is over
andere landen, zoals Joegoslavië,
Roemenië en Chili."
Eén van de opstellers van het pro
testtelegram is de Warmondse
chirurg dr. M.A. van Dongen,
eerste secretaris van het Neder
landse Artsenverbond. Hij zegt
"We zijn erg onder de indruk ge
komen van wat deze psychiater
ons heeft verteld. Ik ben met haar
eens dat deze zaak ook de Ne
derlandse medici aangaat. Wat
daar gebeurt is naar medische
maatstaven onmenselijk. In mijn
ogen nog erger dan een gevang
enis of een concentratiekamp."
De Wereldgezondheidszorg-or-
ganisatie moet een onderzoek in
stellen naar misbruik van de psy
chiatrie, in de drie gevallen die
door ons in het telegram worden
genoemd."
Conferentie
Uit de artsenwereld is al eerder pro
test gerezen tegen wat in Rusland
gebeurt. Tijdens het kortgeleden
gehouden internationale psy
chiaterscongres jn Honolulu
werd ook een protestschrijven
opgesteld, dat echter werd ver
zonden naar de Belgrado-con
ferentie."
Die conferentie is een zuiver poli
tieke aangelegenheid" zegt dr.
Van Dongen," wij vinden dat er
meer uit kan komen als de We-
reldgezondheidszorg-organisatie
van de Verenigde Naties er ach
teraan trekt".
De Warmondse
chirurg M. A. v.
Dongen,
mede-samensteller
.van het
protesttelegram.
"Van een
onderzoek
uitgevoerd door
de
Wereldgezond
heidsorganisatie
verwacht ik meer
dan wanneer de
kwestie op het
politieke vlak
wordt
aangevochten"
Vakopleiding besloot de gemee-
nle Havelte de percelen aan de
Dorpsstraat tot zogenaamde
leerling-bouwplaats te maken.
Deze plaatsen zijn een schakel
tussen school en bedrijfsleven.
Naast een overvloed aan vor
mende vakken krijgen de leerlin
gen nu ook in de praktijk een
kans. Voor deze jongeren, die een
toekomst zoeken in de bouw, is
het boerderijenplan helemaal
aantrekkelijk omdat zij, naast ty
pische nieuwbouwfacetten te
maken hebben met renovatie en
dus met kennis van oorspron
kelijke bouwmethoden.
Velen zien dit systeem van leer
lingbouwplaatsen als de redding
voor de bouw. Het zou kunnen
voorkomen, dat „bazen" liever
eigen mensen opleiden dan ge
bruik te maken van jonge krach
ten, die wel gevormd zijn, maar
weinig kennis van de praktijk
dragen. En aan vaklieden is in
de bouwgebrek.
Een man, die zich bijzonder druk
heeft gemaakt voor de verwezen
lijking van het hoerderijenpro-
ject in Uffelte en gezien mag
worden als een van de dragende
initiatiefnemers is wethouder
H. Folkers.
Leegbloeden
„Direct nadat ik wethouder ben
geworden in '74, ben ik over het
leegbloeden van onze dorpen be
gonnen. Het verenigingsleven,
school en kerk; alles leed onder
de vreemde bewoning van
boerderijen, die door sanering en
verkaveling waren vrijgekomen.
Jonge mensen uit de dorpen zelf,
moesten noodgedwongen ver
huizen naar flats elders, waar ze
zich helemaal niet thuisvoelden.
Onze dorpen kregen een klap om
de oren en gelukkig heeft de
overheid van meet af aan steun
gegeven aan onze initiatieven".
„Nu zullen er dus drie verbouwde
boerderijen staan met in totaal
dertien woningen onder de kap
pen, waarvan een voor een gezin
met een gehandicapte.
Behalve de drie boerderijen zullen
we nog vier blokken woningen
bouwen, nieuw, maar met het ui
terlijk, dat past bij de boerde
rijen. Ze komen alle aan een soort
Brink te liggen, met een holje en
andere voorzieningen.
Een soort kerntje in een kern en ik
overdrijf niet als ik zeg, dat dit
plan belangstelling heeft gewekt
in heel Nederland", aldus wet
houder Folkers.
Huur
De Drentse gemeente Havelte heeft
het gevaar van dode plekken in
haar groene hart niet alleen her
kend, ze heeft een stap onderno
men, die alom applaus heeft los
gemaakt.
Een aantal oude boerderijen aan de
Dorpsstraat in Uffelte, een kern
van Havelte, wordt herbouwd in
de schoonheid van de oorspron
kelijke staat. Althans uiterlijk. De
agrarische bestemming is niet
meer haalbaar, maar de eigen
gemeenschap heeft haar rechten
behouden. In parten opgedeeld
worden de boerderijen tot wo
ningwetwoningen ondereen kap.
Met een huurprijs, die de mensen
in het westen laat watertanden;
ongeveer driehonderd gulden.
Voor dat geld kan een Drent dan
wonen in een boerderijdeel met-
veel gerief.
De eerste boerderij met vier wo
ningwetwoningen is inmiddels
klaar, vorige week hebben be
langstellenden kunnen zien
waartoe dit initiatief heeft geleid.
Architect Cor Kalfsbeek uit Borger
straalt na het gereedkomen van
de eerste „boerderij" aan de
Dorpsstraat niet louter tevreden
heid. „Dit project kent tal van
kanten en wanneer je als ar
chitect aan zoiets begint - ik had
Door
Thom Olink
geen ervaring, ze kenden mij
denk ik van multifunctionele ge
bouwen, zoals dorpshuizen -
hoop je, dat jouw ideeen geheel
zullen worden verwezenlijkt. Ik
dacht aan een boerderij, die van
buitenaf onmiddellijk als zoda
nig te herkennen zou zijn, maar
ook van binnen. De toekomstige
bewoners zouden ook op elk uur
het besef moeten hebben, dat ze
uiteindelijk in een boerderij
woonden. Maar bouwen bete
kent, dat veel mensen zich ermee
bemoeien. Mensen; ieder op zijn
eigen stoel, moeilijk ervan af te
krijgen. Financiën ruimtelijke
ordening, volkshuisvesting:
iedereen verdedigt zijn straatje.
Ik ben niet teleurgesteld, mijn
bureau is nu met de derde
boerderij bezig en de oorspron
kelijke gedachte, die ik droeg,
komt al beter uit de verf. Wat in
Havelte gebeurt, is uniek en zou
een oplossing kunnen zijn voor
woningbouwproblemen ook el
ders in Nederland. Maar nog
maals, je denkt en ontwerpt als
architect en dan blijkt later, dat
erg veel ideeen, voorschriften en
opvattingen van anderen ook een
plaats moeten krijgen, dat een
muurtje hier anders moet en een
raampje daar. Dat vind ik jam
mer. Dat alles neemt niet weg, dat
Havelte een stap heeft gedaan,
die andere gemeenten aan het
denken zou kunnen zetten.
De eerste boerderij van het project is inmiddels gereed gekomen.
Bouwplaats
Het behoud van en een nieuwe be
stemming voor boerderijen met
een volmaakt eigen uiterlijk en
karakter, die passen in het land
schap (en dan niet alleen van
wege het strooien dak) in Hal-
velte kent nog een bijzonder as
pect.
Bij de bouw is namelijk gebruik
gemaakt van leerlingen van on
der meer de LTS uit Meppel. In
samenwerking met de Stichting
DORDRECHT - Over het Hollands Diep ligt nu een compleet nieuwe
Moerdijkbrug. Zaterdag werd het tiende en laatste nieuwe deel van de
brug op zijn plaats gemanouvreerd. De nieuwe brug is bijna 43 meter
breed. De oude Moerdnkbrug had slechts een breedte van 19 meter.
HAVELTE - Mensen ven elders hebben genoeg
geld om boerderijen, dijkhuisjes, dorpspandjes
aan de Brink en landarbeiders woninkjes te ko
pen. Voldoende geld om ware bouwvallen op
hun naam te laten schrijven en nog meer duiten
om langgestreelde dromen bewoonbaar te ma
ken. Om het bouquet van een goede wijn in vrije
dagen samen te snuiven met de geur van gras en
bos.
De bevolking van plattelands
gemeenten kijkt over het alge
meen met lede ogen toe; de blijd
schap over de met vreemde munt
betaalde face-lift van „ons dorp"
is allang gedoofd.
Het aangezicht mag hier en daar
dan wat zijn opgehaald, de ver
grijzing en verstillingen van de
dorpen is met de komst van de
vreemdelingen, de zondagsboe-
ren alleen maar versneld.
Sommige provincie- en lagere be
sturen hebben het gevaar her
kend en recepten uitgeschreven,
die de langzame dood van kleine
dorpen en vlekken moeten stop
pen. Dorpen zonder werkzame,
eigen bevolking worden tot mu
sea, reservaten vol uitpuffende
randstedelingen met een buidel
vol geld en vaak ook goede wil.
Maar de lichten branden alleen in
de weekeinden en vakantiewe
ken; in wat met de vaak lach
wekkende naam „tweede huisje"
wordt aangeduid.
