"Mozambique is onze
hulp beslist waard"
Lisse: apparatuur
Vondst in Frankrijk:
een wijn uit "Lisse"
voor film is er.
TUINDER GAAT ZIJN
85e WERKJAAR IN
Regering wil hele
bevolking laten
delen in vooruitgang
door
Herman van
Amsterdam
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 38. U mag ook
schrijven.
Wat kan een Lissese wijnhandelaar op vakantie zich meer
dan in het wijneldorado Frankrijk te stuiten op een wijn die de
naam Chateau de Lisse draagt.
Anton van Pijpen (foto links) zag er direct geld in en heeft deze rode
Bordeaux nu in grote hoeveelheden aangekocht. Om de smaak,
maar waarschijnlijk meer nog om de curiositeit, gaan de flessen in
Lisse als warme broodjes over de toonbank.
Van Pijpen wil het niet alleen bij die wijn laten. De komende vakan
tie gaat hij een bezoek brengen aan Lisse, een piepklein gehucht
ten oosten van Saint Emilion. Hij wil dan nagaan of er mogelijk wat
vaste contacten kunnen komen tussen het Franse en Nederlandse
Lisse.
Buiten raast de storm en de regen slaat met vlagen tegen de ruiten. Jan Compier
zit onderuitgezakt in een leunstoel. Zijn werkkleren aan, zijn platte pet en
klompen bij de hand. Zijn gezicht staat op half elf. Hij kijkt naar buiten. 'Als
het weer nou maar effe wou opknappen' moppert 'ie, 'dan kon ik tenminste
weer aan de slag'.
Eén van de oudste i
Noordwijk, kortgeleden
goedgemutst van start ge
gaan met zijn 96e levensjaar,
is het werken nog lang niet
moe, hoewel hij vanaf zijn 11e
jaar al aan de slag is. Inte
gendeel; nog dagelijks gaat
hij er zó tegenaan dat hij is
gaan behoren tot de attracties
van zijn dorp.
Als Jan Compier 's morgens
vroeg op zijn fiets door
Noordwijk-binnen snelt, op
weg naar zijn lapje
tuinbouwgrond aan de
Schieweg, wordt hij vanach
ter menig raam nagekeken.
Onbegrijpelijk vindt men dat
iemand op zo hoge leeftijd nog
zoveel werk wil en kan verzet
ten.
Een voorbeeld. Twee jaar gele
den nog presteerde Compier
het om op zijn 70 roe land twee
en een halve steek diep te del
ven. Nu gaat hij niet verder
dan één steek. Op dringend
verzoek van zijn zoons. Niet
omdat hij het niet meer kan.
Ik voel mij nog zo sterk als een
paard', zegt hij, 'dus waarom
zou ik dan niet hard aan de
slag blijven, binnen zitten is
niks voor mij. Dan ga ik liever
dood'.
Met zijn 96 jaar houdt Jan
Compier, als het weer een
beetje meewerkt, er nog een
straf werkschema op na. Om
negen uur beginnen, om
twaalf uur naar huis. Om halj
twee weer terug en dan tot vijf
aan de slag.
In de zomermaanden plakt hij
daar vaak nog wat avondu
ren aan vast. Kweekt groen
ten, heeft een broeikas, kruit
zware wagens mest, neemt
geen vakantie omdat hij
liever werkt, wordt regelma
tig fietsend gesignaleerd met
een grote zak bloemkool of een
mandje bonen op het stuur.
Gaat na een lange dag wer
ken nog vaak tot in de kleine
uurtjes bij kennissen een
kaartje leggen, snapt niet dat
er in Nederland werkelozen
zijn 'want de krant staat elke
dag vol met advertenties voor
banen'. Hij hoopt nog de schop
te verslijten die hij kortgele
den nieuw voor zijn verjaar
dag heeft gekregen.
De tijdrovende hand
tekeningenactie van
mevrouw Groenen uit
Lisse, die ten doel had
aan te tonen dat er in
Lisse behoefte bestaat
aan een bioscoop, lijkt
toch een gunstig resul
taat te gaan krijgen.
Zoals al eerder in deze krant
werd vermeld verzamelde de
Lissese destijds in haar eentje
2600 hantekeningen van Lis-
senaren die haar bioscoop
idee („er is zo weinig te bele
ven in het dorp") onder
steunden. Maar tot daden
kwam het niet omdat het ge
meentebestuur van Lisse van
het standpunt uitgaat dat een
bioscoop een particulier ini
tiatief dient te zijn.
Inmiddels heeft er zich iemand
aangemeld die de stap in
Lisse wil wagen. Het is de
heer Alders uit IJsselstein.
Zijn aanbod houdt verband
met het feit dat sedert sep
tember van dit jaar de
Noordwijkse bioscoop Royal
is gesloten.
De eigenaar van Royal is zijn
vader. Die heeft de bioscoop
33 jaar draaiende weten te
houden maar heeft er nu we
gens ziekte mee moeten stop
pen. De zoon zag er geen heil
in de bisocoop in Noordwijk
voort te zetten. Er meldden
zich ook geen andere liefheb
bers aan.
Daarom is gezocht naar een be
stemming voor de kostbare
afdraai-apparatuur en de
stoelen uit de Filmzaal. Nu er
in Lisse belangstelling is pro
beert Ijsselsteiner Alders
daar het materiaal geplaatst te
krijgen.
Mevrouw Groenen: "Alders ziet
het hier helemaal zitten. Hij is
erg enthousiast. Het pro
bleem is alleen waar we de
spullen onderbrengen. Wordt
er een geschikte ruimte ge
vonden dan kan er op korte
termijn al met een bioscoop
van start worden gegaan. Met
de heer Alders als exploi
tant."
De enige ruimte in Lisse die
daar op dit moment voor ge
schikt is, is huize "Welkom"
in de Bondstraat. De vorige
beheerder, koster Lammers,
liet jaren geleden in de
feestzaal een speciale
bioscoopwand aanbrengen
en ook een filmhok waar de
apparatuur kon worden op
gesteld. Toen puntje bij paal
tje kwam ging het filmdraaien
echter niet door omdat de
eigenaar .van de filmappara
tuur het bioscoopavontuur
niet aandurfde.
Momenteel is de zaal verhuurd
aan de Leidse dansschool
houder Castelein.
De vooramlige Noordwijkse bioscoop: de afdraai-apparatuur en
dé stoelen zouden zó naar Lisse kunnen. Maar nu moet daar nog een
geschikte ruimte worden gevonden
Ergens op het platteland van Mozambique, in de buurt van Beira, zag ik in
de namiddag onder een boom een groepje mensen. Dit tafereel herhaalt
zich verscheidene keren. Een dertigtal mannen en vrouwen in de kring
met een schoolbord ernaast. Hier wordt de mensen lezen en schrijven
geleerd, ginds vertelt een verpleger iets over de verbetering van de
hygiëne en verderop wordt er een politieke discussie gehouden over het
Frelimo, de bevrijdingsbeweging uit de koloniale (Portugese) tijd en
op het ogenblik de enige politieke partij in Mozambique.
Deze activiteiten op dorpsniveau
zijn typerend voor het sinds twee
jaar onafhankelijke Mozam
bique. De regering wil de ver
worvenheden van de onafhan
kelijkheid niet beperken tot de
kleine laag van bevoorrechten in
de hoofdstad, maar ze wil heel
bewust de bevolking op het plat
teland laten delen in de sociale
vooruitgang.
Daartoe voert de regering een so
cialistische politiek, waarin ge
tracht wordt allereerst te voor
zien in de basisbehoeften van de
bevolking: voeding, gezond
heidszorg, huisvesting en on
derwijs worden vanuit deze hoek
bekeken. Belangrijke onderde
len van de socialistische politiek
zijn bovendien deelneming van
de bevolking aan de politieke be
sluitvorming en emancipatie van
de vrouw.
Overal in het land worden kleine
bijeenkomsten gehouden, waar
kaderleden van het Frelimo pro
beren de bevolking politiek be
wust te maken. Tijdens deze ver
gaderingen wordt het regerings
beleid vertaald naar de plaatse
lijke situatie. Op deze wijze hoopt
men dat de bevolking zich be
wust wordt van de politieke kant
van haar bestaan. Vooralsnog is
er van echte inspraak en mede
zeggenschap weinig sprake, ge
zien de geringe ontwikkelings
graad van de Mozambicanen (de
Portugese bezetting was op uit
buiting en niet op vorming van de
medemensen gericht, nog steeds
kan circa 90 procent van de be
volking niet lezen en schrijven).
Indoctrinatie
De politieke bewustwording komt
nu misschien nog neer op een in
doctrinatie van socialistische be
ginselen; doch het Frelimo reali
seert zich dat er een lange weg
afgelegd moet worden voordat de
socialistische beginselen in de
praktijk gebracht zijn in een land
dat gisteren nog een kolonie was.
Ondanks alle pogingen zal het
nog lange tijd duren, voordat in
de basisbehoeften van de bevol
king is voorzien.
In vele ontwikkelingslanden staat
de vrouw onderaan de maat
schappelijke ladder; het is op
merkelijk dat het Frelimo reedV
in een zeer vroeg stadium grote
aandacht heeft getoond voor
emancipatie van de vrouw.
Door een begrijpelijk ongeduld
worden de stappen soms ook te
onderwijs ziet men leerlingen uit
hogere klassen les geven aan jon
gere kinderen om in het tekort
aan leerkrachten te voorzien.
Vanzelfsprekend komt deze gang
van zaken het niveau van de
school niet ten goede, maar is het
niet beter iets te leren dan niets?
Op het platteland heb ik kunnen
heidszorg voor de rijken in de
stedelijke centra met zich meeb
racht, maar weinig geneeskun
dige voorzieningen verschafte op
het platteland.
Binnen de gezondheidszorg wil de
regering de nadruk leggen op de
preventieve geneeskunde: voor
komen is beter en goedkoper dan
genezen. Maar de instrumenten
voor deze vorm van gezond
heidszorg ontbreken: er is geen
administratief apparaat dat de
moeder- en kindzorg kan bij
houden en er zijn geen gedi-
snel gezet. Een voorbeeld daar
van is misschien nationalisatie
van de gezondheidszorg. Im
mers, de nationalisatie lost op
zichzelf de schrijnende proble
men van de gezondheidszorg niet
op, vooral niet wanneer er onvol
doende fondsen en geschoold
personeel voor de ziekenhuizen
en klinieken op het platteland
aanwezig zijn. Aan de andere
kant is de nationalisatie te recht
vaardigen, omdat de afhan
kelijkheid van buitenlandse art
sen wel een redelijke gezond-
plomeerde verplegers om het uit
te voeren. Het regeringsbeleid is
er soms een van tegenstrijdig
heden. Men wil zo graag, maar de
instrumenten om de beleids
voornemens uit te voeren zijn er
nog niet.
Zelfzuchtig
Dit komt voornamelijk door het
grote gebrek aan kader. Nog
minder dan de Engelsen, Fransen
of Belgen hebben de Portugezen
in Afrika iets aan het onderwijs
voor de inheemse bewoners ge
daan. Door de toch noe plot
selinge onafhankelijkheid is er
een vacuum ontstaan in het mid
den- en hogere kader van de Mo-
zambicaanse samenleving. De
Portugezen hebben het land in
groten getale verlaten en de Mo
zambicanen waren niet bij
machte om al die plaatsen in te
nemen. Opeens werd duidelijk
welk een zelfzuchtig beleid de
Portugezen in hun koloniën
hebben gevoerd.
Het gebrek aan kader doet zich in
alle sectoren voor, in het onder
wijs, de gezondheidszorg, de
plantagelandbouw, de industrie
en het ambtenarenapparaat.
Sommige ministeries in de
hoofdstad Mapoeto functioneren
slechts met een staf van vijf men
sen en het is verwonderlijk
hoeveel visie en beleidsinzichten
van een dergelijk kleine groepje
nog afstralen.
Wegens dit evidente gebrek aan
kader heeft de Volksrepubliek
Mozambique economische as
sistentie gevraagd aan een aantal
communistische en een aantal
westerse landen. Het beleid van
Mozambique is erop gericht om
zo snel mogelijk met buiten
landse steun kader op te leiden,
waarna men het heft in eigen
handen wil nemen.
Op de korte termijn streeft men in
het onderwijs geen „gouden
standaard" na. Er is nu geen tijd
voor perfectionisme. Op de uni
versiteit van Mapoeto zal voorlo
pig geen proefschrift geschreven
en geen doctoraal examen afge
nomen worden. In deze eerste
fase van de ontwikkeling gaat de
opleiding slechts tot een soort
van baccalaureaat. De studenten
moeten dan snel terug naar de
maatschappij om wat ze geleerd
hebben in praktijk te brengen.
Spreiding van kennis is één van
de motto's van het land.
In Mozambique krijgt men niet de
tijd om te vegeteren op de kennis
die men op school verworven
heeft. Bij het lager en middelbaar
zien hoe de „net-iets-meer-we-
ters" onderricht geven op het ge
bied van hygiëne, lezen en
k De F ord-fabrieken in de VS hebben deze week hun honderd miljoenste auto af geleverd. Het zogenaamd
"Fairmont Futura" model.
Vice-president William O. Bourke van Ford staat hier temidden van dit „vlaggeschip" en een A-Fordje
uit 1903. Ter vergelijking
Scholing
Het is een spreiding van kennis op
laag niveau en veel is afhankelijk
van de wil en de leerzucht van de
bevolking. Het Frelimo tracht die
te bevorderen door politieke
scholing en bewustwordingsac
tiviteiten. Het zal echter moeilijk
zijn om een mentaliteitsverande
ring te bewerkstelligen zolang de
bevolking niet eerst voldoende te
eten en te drinken heeft en een
minimale geneeskundige verzor
ging.
Voor de werving van docenten
heeft de rector van de Mondlane
Universiteit van Mapoeto twee
jaar geleden steun gevraagd aan
de Haagse NUFFIC, de Stichting
der Nederlandse Universiteiten
en Hogescholen voor Internatio
nale Samenwerking. De toeloop
op deze vacatures was erg groot,
een graadmeter voor de sym
pathie voor Mozambique binnen
de Nederlandse universiteiten en
hogescholen. Op het ogenblik
werkt er een twintigtal Neder
landse docenten aan de Mondla
ne Universiteit. Zij zijn met be
middeling van de NUFFIC door
de Dienst Technische Hulpverle
ning van het ministerie van
buitenlandse zaken in Den Haag
uitgezonden. Het zijn docenten in
de landbouwwetenschappen,
medicijnen, natuurweten
schappen en technische vakken.
De Mondlane Universiteit wil geen
ivoren toren in de Mozam-
bicaanse maatschappij zijn. Veel
nadruk wordt gelegd op de maat
schappelijke dienstverlening van
de universiteit. Ook de buiten
landse docenten kunnen hieraan
deelnemen. Tijdens mijn jongste
bezoek aan Mapoeto heb ik kun
nen constateren dat vele Neder
landers zich hier actief mee inla-
Door
Gerard van der Horst,
adjunct-directeur
van het NUFFIC
ten. Met name vanuit de land-
bouwfaculteit en de technische
wetenschappen zijn hier vele
mogelijkheden voor.
Vrijheid
Aan de Mondlane Universiteit
hebben de docenten een zekere
mate van vrijheid om binnen de
gegeven politieke richtlijnen te
experimenteren met eigen
ideeën en voorstellen. De indruk
bestaat dat deze speelruimte op
het platteland kleiner is, want het
Frelimo hecht er grote waarde
aan dat het platteland ontwik
keld wordt volgens zijn eigen
ideeën en in zijn eigen tempo. De
positie van de westerse ontwik
kelingswerker op het Mozam-
bicaanse platteland zal dan ook
veel moeilijker zijn dan de positie
van zijn collega in de stedelijk^
centra. Mozambique heeft hulp
nodig. Het is één van de armste
landen van de wereld en het
voert een bewuste politiek
die gericht is op lotsverbe
tering van de armere bevol
kingsgroepen. Daarmee voldoet
Mozambique aan de maatstaven
die minister Pronk aan con-
centratielanden voor Neder
landse ontwikkelingssamen
werking heeft gesteld. Boven
dien is Mozambique een van de
staten die direct getroffen zijn
door het conflict rondom Rhode-
sië. Mozambique verdient
daarom naar mijn mening de
blijvende steun in het kader van
de ontwikkelingssamenwerking.
In het krachtenspel van Oost en
West om de invloedssfeer in
zuidelijk Afrika kan Nederland
zich belangeloos opstellen en de
Nederlandse positie wordt ook
als zodanig door Mozambique
gezien. Het is wenselijk dat de
Nederlandse regering doorgaat
met de opbouwhulp aan Mozam
bique. In de afgelopen twee jaar
is daar zestig miljoen gulden voor
bestemd geweest Mozambique
zal moeilijk begrijpenjvaarom de
Nederlandse regering, blijkens
de begroting voor ontwik
kelingssamenwerking, deze
vorm van hulpverlening nu gro
tendeels opschort. Een voortzet
ting van de hulp aan dit land, mits
goed voorbereid, zal zeker op zijn
plaats zijn.
