WELZIJN-EXPERIMENTEN VANUIT DE DRAAIMOLEN
Hoog tijd voor
afspraken
over inspraak
Britten halen hun kaarsen weer eens tevoorschijn
MIJNWERKERS DREIGEN MET NIEUWE LOON-OORLOG
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1977
Door Dick Tesselaar
Wethouder van Leiden
Het was een heel gedrang, dat
wel. Ik stak een aantal vin
gers en een bankbiljet door de
uitsparing in het glas. Acht
kleine, harde groene plastic
vierkantjes kreeg ik terug.
We sloten ons aan in de rij.
Na énig speuren ontdekte ik dat
ook hier gericht ellebogen
werk de zaak zou kunnen ver
snellen.
"Bij de rode bakjes kunt u in
stappen".
"Hoe sneller u instapt, hoe lan-
ger u draait".
Energiek wierpen wij ons naar
voren en persten ons met z'n
achten op zes kabouter zit-
plaatsjes.
Langzaam werden wij in bewe
ging gezet en bakje voor bakje
schoven wij de lucht in.
De vooraf schertsend gemaakte
opmerkingen over "lichte con
structie", "nonchalant in el
kaar gezet" kregen bij elke
stijging meer betekenis. Ge
spannen keken wij naar el-
xaar en naar het midden van
het bakje.
Rond de lange dunne ijzeren
paal, waar we aan hingen,
zat een klein stuurwiel. Als je
daar aan draaide ging ook
het bakje draaien. Langzaam
kwam ook deze beweging tot
stand.
De meer moedigen onder ons
loerden af en toe over de rand.
"Kijk eens hoe klein".
"Je kunt wel over de hoofden lo
pen".
"Daar, nee daar, achter die to
ren is ons buurtje".
Op het hoogste punt bleven we
staan. Het rode bakje
wiegelde zacht in de wind.
"Mannen", sprak ik monter (zo
hoog in de lucht waren de
rooie vrouwen in de menigte
moeilijk te onderscheiden),
"Dit kan nog wel even duren".
"Laten we ons bakje nog eens
langzaam ronddraaien en
kijk dan goed naar buiten".
Vanuit het langzaam wennen
blikte men min of meer vrolijk
over de rand.
Slechts één man had kennelijk
last van hoogtevrees.
Met zijn alpinopet diep over de
ogen getrokken en een siga-
renpeuk tiLSsen de tanden ge
klemd staarde hij vast naar
de bodem.
Hoe we ook op hem inpraten,
kijken wilde hij niet.
"Als iedereen het stadsbeeld
goed in zich opgenomen heeft,
zou ik graag willen weten wat
jullie het meest opvalt".
De vormingswerktoon die ik
had aangeslagen was kenne
lijk goed tot mijn medereizi
gers doorgedrongen. Het bleef
tenminste ijselijk stil.
De kakofonie van geluiden van
veertig meter lager even niet
.meegerekend.
Vrolijk probeerde ik het op
nieuw Inmiddels waren wij al
een plaatsje gezakt.
"Valt het jullie niet op dat je de
stad zo mooi in zeven gebie
den kunt indelen? Op na
tuurlijke wijze afgegrensd,
door water of de spoorlijn of
een brede verkeersweg".
Aarzelend werd er geknikt. Op
gelucht door de reactie ging ik
haastig verder. 't Moet toch
mogelijk zijn in die zeven ge
bieden leuke experimenten te
houden op 't gebied van ver
keer, wonen en welzijn en
buurtvoorzieningen".
We hingen inmiddels op een
hoogte die uitstekend aangaf
dat het verkeer in Leiden
muur-vast zatMet het welzijn
van de mensen ging 't prima.
Een stuk worst in de ene hand
en een suikerspin in de andere
schuifelde men opgewekt rond
in dat deel van Leiden dat
men centrum noemt.
Er onstond nu in ons bakje een
krachtig ronddraaiende be
weging, om het bakje zo te
draaien dat men zijn eigen
wijk kon zien.
Helaas was de zitopstelling wat
klungelig gekozen.
Keek de één in zijn eigen wijk
dan zat de ander er met zijn
rug naar toe.
En andersom.
Sussend probeerde ik ons tot
meesmuilens.
te krijgen.
"Ach iedereen weet toch eigen
lijk wel hoe zijn wijk er onge
veer uitziet".
"Ja zeker", lispelde een donkere
brildragende dreigende fi
guur.
"Daar bij de schouwburg en de
Pieterskerk en het stadhuis".
"Dat moet zeker weer allemaal
in jouw wijk liggen?" mon
kelde een ander meesmuilden.
"Waarom zouden wij ook niet
zo'n aardig voorzienihkje
krijgen? Dan krijg jij van ons
wel leuke autouitdeukertjes"
"Of anders wel die grote
vrachtauto's, die elk weekend
voor mija raam staan", riep
een derde.
Aangezien een handgemeen op
deze hoogte mij onwenseliik
voorkwam, probeerde ik de
zaak met de uitdeling van de
meegebrachte druiven te sus-
Al pitjes spugend was het ge
vaar voor dit moment gewe
ken.
Aangezien de exploitant beslo
ten had ons nu in een snel
treinvaart enkele malen rond
te draaienhad ik de tijd voor
het bij elkaar rapen van mijn
gedachten. "Weet je wat we
doen? We proberen het ge
woon bij één van jullie
wijken. Als 't daar dan lukt,
kan 't ook elders".
Opgelucht sprong een ieder op.
Dat had nog lelijk afkunnen lo
pen. Gelukkig waren we net
beneden aangeland.
Op natuurlijke wijze werden we
't bakje uitgeduwd.
Acht giechelende mensen na
men onze plaats in.
In 't gewoel raakte ik al spoedig
mijn medereizigers kwijt.
Ik 2
wel i
als ze willen.
1. Inspraak is een steeds terugkerend overleg tussen be
volking en overheid.
2. - Inspraak is meer dan alleen maar burgers inlichten.
3. Inspraak is geen medezeggenschap.
4. Inspraak die treedt in de verantwoordelijkheid van de
overheid tast de democratie aan.
5. Inspraak is geen folklorischtisch modeverschijnsel.
6. - Inspraak is het wezen van de democratie.
Bovenstaande zes stellingen over
inspraak zijn terug te vinden in een
dezer dagen verschenen Werkje
"Afspraak over inspraak". Een stu
die van de hand van de werkgroep
inspraak, die ruim een jaar geleden
door het Leidse college van B en W
werd geformeerd. Uitgangspunt
probeer op grond van ervaring een
aantal constante regels te formule
ren, waarop bij het geven van in
spraak kan worden teruggevallen,
zodat iedereen beter weet waar we
aan toe zijn.
Door
Ton van Brussel
Het werd zo zoetjes aan tijd. Het is
tenslotte al weer een dikke tien jaar
geleden dat provo op ludieke wijze
gestalte gaf aan een levensgevoel
dat een ommekeer betekende in het
door regentendom io stevig ge
knede Nederland. En als één ele
ment in de gezagscrisis van het
midden van de jaren zestig nog
recht overeind is gebleven, dan is
dat het besef dat de burger het niet
bij de vinger in de pap in het stem
hokje wil laten, maar meer invloed
en controle wil uitoefenen op de
besluitvorming in parlement en
gemeenteraad.
Geen enkele bestuurder kan daar
nog omheen. Het achterliggende
decennium is er dan ook één ge
weest, waarin bij voortduring ge
speeld is met de vraag op welke
manier het beste kon worden inge
speeld op de toegenomen betrok
kenheid van de burger bij hetgeen
er over hem beslist wordt.
Leiden is zeker niet verschoond
gebleven van de problemen die
zich in dat opzicht overal in het lanc'
hebben voorgedaan. Ook hier wera
bij het zoeken naar oplossingen re
gelmatig, soms zelfs stelselmatig,
op het verkeerde paard gewed.
Zo gek lang is het immers nog niet
geleden dat "openbaarheid" als
oplossing van alle problemen naar
voren werd geschoven. Met
praktisch gevolg dat de afstand
tussen burger en bestuurder wan-
staltiger vormen aannam dan ooit
tevoren. Was het niet oud-wethou
der Kret die een jaar of vijf geleden
een verontrust wijkcomité
triomfantelijk tegemoet trad, de
historische woorden 'iedereen mag
nu alles weten' uitsprak, en vervol-
De doorsnee burger wil
verkiezingen.
gens toen luid gejuich uitbleef een
gezicht trok van: 'nu hebben jullie
de stukken, dus nou niet verder
zeuren dat wij geheimzinnig doen".
Hij was zeker niet de enige die ver
gat dat de toenemende ingewik
keldheidsgraad van onderzoeken
en procedures die aan de uiteinde
lijke besluitvorming ten grondslag
liggen, zo goed als per definitie een
zinvolle bijdrage uitsluit van zelfs
met een gezonde dosis verstand en
logica begiftigde burgers.
Ook het instellen van adviesorga
nen van deskundigen en burgers
(inspelend op een aantal in de ge
meentewet geschapen
zijn stem uitbrengen bij
gelijkheden) is intussen niet de
oplossing gebleken, maaar leverde
integendeel nog meer frustraties en
niet beantwoorde verwachtingspa
tronen op.
Een voorstel tot het instellen van
wijkraden (ook een wettelijke mo
gelijkheid om burgers mee te laten
besluiten over ingrepen in hun di
recte woonomgeving) heeft tot nu
toe bij de verschillende wijk-
comités niet anders dan een op zijn
zachtst gezegd terughoudende
reactie te weeg gebracht.
De tijd lijkt zo langzamerhand rijp
om eens vast te leggen wat al dat
geëxperimenteer aan bruikbare re
gels heeft opgeleverd. Dat brengt
ons terug bij het boekje "Afspraak
over inspraak". Zinnig, niet omdat
er een letter nieuws instaat, of om
dat tot nu toe onbewandelde wegen
worden ingeslagen, maar wel om
dat het duidelijkheid geeft en daar
zitten zowel burgers als be
stuurders om te springen.
Eén passage is in dat opzicht heel
verhelderend. In het overleg tussen
de tweepartijen moet een be
sluitvorming worden bevorderd,
waarbij alle aspqcten van een zaak
in de afweging kunnen worden be
trokken. Bezwaar of geen bezwaar,
de visie van de werkgroep komt er
op neer dat de burger niet meebe
sluit (geen medezeggenschap),
maar dat hij de kans krijgt om ar
gumenten aan te dragen die het
gemeentebestuur wellicht tot een
andere mening kunnen brengen.
Die formulering is belangrijk,
wanneer je bedenkt hoeveel men
sen in het verleden teleurgesteld
een gemeentelijk hoorzitting heb
ben verlaten, omdat ze dachten dat
als zij zich tegen een bepaald plan
zouden verklaren, het plan dan ook
definitief niet door zou gaan.
Belangrijk in de studie is ook dat
regels worden aangegeven waaraan
elke inspraakprocedure moet vol
doen. De te bewandelen weg bij
voorbeeld bij het vaststellen van
een bestemmingsplan wordt door
de werkgroep in maar liefst 32 fasen
onderverdeeld, met als beginpunt
het indienen van een plan en als
einde, nadat de visie van de ge
meenteraad, bevolking, adviesor
ganen, Gedeputeerde Staten en
nog twee handen vol betrokkenen
bekend is, het vaststellen van het
definitieve plan.
Voordeel van die regels is dat bij elk
voorstel dat in de gemeenteraad
aan de orde komt, met het boekje in
de hand gekeken kan worden aan
wie en op welke manier inspraak
moet worden verleend. Wordt dat
in de toekomst achterwege gelaten,
dan kan de burger op zijn strepen
gaan staan en de betrokken wet
houder, ook weer met het boekje in
de hand, verwijten dat hij geen of
onvoldoende inspraak heeft gege
ven.
Wethouder Hans van Dam, voorzit
ter van de werkgroep is van mening
dat "in principe over alles inspraak
moet worden gegeven", aldus zijn
uitlatingen op een persconferentie.
Na een aantal bedenkingen geeft
hij echter wel toe dat "inspraak niet
altijd in optimale vorm mogelijk
Schoolvoorbeeld daarbij is nog
steeds de inmiddels uitgevoerde
reconstructie van de Rijnsburge-
rweg.
Aan de orde was toen de keus: geen
inspraak geven, maar wel snel bij
het rijk een flinke subsidie halen
om het werk uit te voeren of wel
inspraak maar door overschrijding
van een tijdslimiet, de steun van het
rijk mislopen. Tot grote woede van
de Rijnsburgerwegbewoners werd
voor het eerste gekozen.
Van Dam geeft toe dat ook voor een
gemeentebestuur de verleiding
groot is om met veel geld in het
vooruitzicht te besluiten buiten het
boekje te gaan. "Er zijn gevallen
waarin het alles of niets is", zegt hij.
Afspraak over inspraak is inmid
dels toegestuurd aan een waslijst
van mensen die bij besluitvor
mingsprocessen van de gemeente
raad betrokken zijn. Die mensen en
instanties krijgen, zoals dat volgens
het boekje hoort, tot januari de
kans om "in te spreken" en hun op
vattingen over inspraak aan het
gemeentebestuur kenbaar te ma
ken.
Deze MENINGEN-pagina is
een discussie-platform, plaat
sing van artikelen alhier wil
niet zeggen dat de redactie met
de inhoud instemt.
LONDEN - Als een taai on
gerief, dat volgens een vol
strekt onbetrouwbare
dienstregeling toch telkens
terugkeert zitten de Engel
sen weer bij een kaarsje. Nu
ze de klokken een uur heb
ben teruggezet en het dus
vroeger donker is, steekt er
ineens veel meer venijn in
de onofficiële stiptheidsac
tie van militant personeel in
's lands grote elektrici
teitscentrales. Aan de
stroomloze uren zijn de En-
j gelsen in de loop der jaren
wel gewend geraakt, maar
niet zonder zorg hebben zij
kennisgenomen van de be
slissing van de mijnwerkers
om de loonbeperkende
maatregelen van de rege-
ring-Callaghan te negeren.
Uit ervaring weet men dat als in
Engeland de mijnwerkers en de
overheid zich schrap zetten, de be
schikbare kaarsenvoorraad snel
ontoereikend is. In herinnering lig
gen nog maar al te goed de donkere
en sombere dagen van november
en december 1973 toen de mijn
werkers elk overwerk weigerden
als een pressiemiddel voor hun
looneisen.
Het was het begin van een grote
confrontatie met de regering-
Heath, die tenslotte zo in het nauw
gedreven werd dat zij wel gedwon
gen was om de beruchte driedaagse
werkweek af te kondigen. Nauw
elijks was het nieuwe jaar begon
nen, of meer dan een miljoen men
sen moesten door hun werkgevers
naar huis worden gestuurd. Voor
honderden miljoenen guldens aan
produktie ging verloren. En pre
mier Heath, die echt van mening
was dat hij en niet de mijnwerkers
de meerderheid van de Engelsen
achter zich had, besloot algemene
verkiezingen uit te schrijven. Het
antwoord van de mynwerkers
daarop was een complete werkstop
en toen eind februari de duidelijk
geprikkelde kiezers naar de stem
bus gingen, was het niet Edward
Heath, maar de socialistische aan
voerder Harold Wilson die verras
send aan het langste eind trok. Al
begin maart werd de driedaagse
werkweek opgeheven en twee da
gen later kwam de nieuwe Labour-
regering volledig tegemoet aan de
eisen van 's lands 250.000 kompels.
Nu, bijna vier jaar later, dreigt er
een nieuwe oorlog. Met dit verschil
echter dat de mijnwerkers deze
keer hun eigen Labour-regering te
genover zich vinden. Premier Cal-
laghan en de zijnen, aangemoedigd
door het vlotte herstel van het pond
sterling en van de lange tijd zo zor
gelijke betalingsbalans willen
koste wat het kost vasthouden aan
een nieuwe loonronde van be
perkte opslagen. Zij gaan daarbij
uit van een limiet van tien procent.
Tegen de achtergrond van de hier
inderdaad sterk afgenomen levens
standaard een uiterst bescheiden
verhoging, waarmee vele vakbon
den de grootste moeite hebben.
Premier
Callaghan:
mouwen opstropen...
Maar zelfs het politiepersoneel, dat
gezien de magere betalingen grote
recruteringsproblemen kent, is
voorlopig toch in het gareel geble
ven. Zoals dat ook geldt voor vele
andere groepen in de dienstverle
nende sector. Het lijdt dan ook geen
twijfel dat juist zij met argusogen
zullen toezien hoe de regering-Cal-
laghan zich tegenover de mijn
werkers zal opstellen.
Aanvankelijk had de regering ge
hoopt de naderende confrontatie
met de mijnwerkers te kunnen
voorkomen via aanzienlijk hogere
betalingen op basis van grotere
produktiviteit. Sinds het begin van
de energiecrisis wordt hier ook op
grote schaal geïnvesteerd in de
mijnindustrie. De groei van de ko-
lenproduktie heeft daarmee echter
geen gelijke tred gehouden, inte
gendeel, is in bepaalde gevallen
zelfs teruggelopen.
Niettemin hebben de mijnwerkers
hogere betalingen op basis van ho
gere produktiviteiti afgewezen en
willen zij nu op korte termijn een
verhoging van het basisloon met
negentig procent, zonder dat daar
bepaalde voorwaarden aan ver
bonden zijn. Niet alle mijnen zijn
hetzelfde, stellen zij, en verhoging
van de produktie gekoppeld aan
meer geld kan volgens hen ernstige
consequenties hebben voor de
veiligheid in mijnschachten en ook
de mijnwerkers onderling tegen el
kaar opzetten.
Nek aan nek
Met dit dilemma voor ogen weet
premier Callaghan dat hij in het
donderdag begonnen nieuwe par
lementaire seizoen de mouwen
moet opstropen. Niemand die op
dit moment durft te voorspellen
hoever de mijnwerkers zullen gaan
om hun looneisen kracht bij te zet
ten. Het verschil met vier jaar gele
den is dat zij nu te maken hebben
met hun eigen socialistische rege
ring. Een jaar geleden nog zou deze
regering bij algemene verkiezingen
door de Conservatieven onder de
voet zyn gelopen, maar van een
dergelijke situatie is allang geen
sprake meer. De meest recente
opiniepeiling geeft zelfs aan dat
Labour zijn achterstand op de Con
servatieven volledig heeft ingelo
pen. De twee grootmachten in de
Engelse politiek zouden nu nek aan
nek liggen. En volgend jaar alge
mene verkiezingen ligt in de lijn der
verwachtingen. Wanneer, is ech
ter de grote vraag.
Door de dood van het socialistische
parlementslid mevrouw Millie
Miller heeft Labour in het Lage
rhuis nu een minderheid van vijf
tegenover de gezamenlijke opposi
tie. En wat dat betreft leunen de so
cialisten dus nog zwaarder op hun
pact met de liberalen. Daar staat
echter tegenover dat de liberalen
het voorlopig wel uit hun hoofd
zullen laten om dit pact te verbre
ken. De slepende affaire van hun
vroegere leider Jeremy Thorpe, die
nu voor de zoveelste keer heeft
moeten ontkennen dat hij vroeger
een homoseksuele verhouding
heeft gehad met het model Norman
Scott, doet de liberalen beslist geen
goed. Zij beseffen maar al te goed
dat het straks bij algemene verkie
zingen een hele toer zal zyn om hun
dertien zetels in het parlement te
behouden Aangenomen wordt dat
premier Callaghan de nu noodza
kelijke tussentijdse verkiezing
voor de vervanging van mevrouw
Miller zal gebruiken als een graad
meter. Het gaat hier om het kiesdi
strict van llford North dat mev
rouw Millie Miller in 1974 met een
uiterst minieme voorsprong op de
Conservatieven veroverde. Een
nieuwe, maar nu ruime socialisti
sche overwinning kan premier
Callaghan er toe bewegen om de
Engelsen begin volgend jaar al naar
de stembus te sturen. Is er echter
sprake van een duidelijke ver
schuiving ten gunste van de Con
servatieven, dan lijdt het geen
twijfel of James Callaghan zal zijn
verkiezingsplannen uitstellen,
misschien zelfs wel tot het voorjaar
van 1979.
Voorlopig ziet het er trouwens naar
uit dat hy het tij alleen maar mee
heeft, al zijn er wel weer zorgen
over de opwaartse lijn van het pond
die de Engelse concurrentiepositie
in de buitenlandse export aantast.
Premier Callaghan en zijn minister
van financiën Healey hebben de
laatste dagen uitdrukkelijk gezwe
gen over wat zij nu precies met het
zwevende pond van plan zijn. Het
staat al vast dat zij de beslissing om
het pond de vrije loop te geven met
tegenzin hebben genomen. Maar de
gouverneur van de Bank van En
geland liet weten dat er gezien de
grote stroom buitenlands geld, die
Engeland de laatste tyd is bin
nengekomen, weinig keus over
bleef.
Economisch herstel op zo kort mo
gelijk termijn blijft het grote stre
ven van de regering-Callaghan. En
met behulp van de groeiende in
komsten uit de produktie van de
Noordzee-olie, zijn de kansen daar
voor gunstig. Tot nu toe heeft de
vakbeweging keurig gelijke tred
gehouden met de financiële strate
gie van de regering, die het econo
mische herstel en vooral het terug
dringen van de inflatie mogelijk
moet maken.
De acties van het personeel van de
elektriciteitscentrales, dat betere
werkuren en reisvergoedingen wil,
worden gezien als hinderlijke
plaagstoten zonder meer. Aange
nomen wordt dat dit conflict
spoedig tot een oplossing wordt
gebracht. Zoals ook de assistent-
verkeersleiders in Engeland die
deze week weer het werk hebben
hervat. Maar een confrontatie met
de mijnwerkers kan de hele stem
ming doen omslaan. Vandaar dat
het begin van Engelands nieuwe
parlementaire seizoen beslist niet
vrij is van spanningen.
