„Rusland verstikt
zijn geleerden...'
SURINAME ONVERSNEDEN
Lastige dissident" Valen
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1977
PAGINA
„Op dit moment zitten er in Rus
land tien mensen gevangen die
zich de laatste tijd bezig had
den gehoiden met het toetsen
van de accoorden van Helsinki.
Ze hadden daartoe een speciaal
comité opgericht en dat viel bij
de Sovjet-autoriteiten duide
lijk verkeerd. Maar omdat de
Sovjet-Unie de accoorden van
Helsinki heeft mee-onderte-
kend, waaronder de verklarin
gen over het recht van vrijheid
van meningsuiting en het vrije
verkeer van mensen onderling,
kon het tiental natuurlijk niet
op grond van hun werkelijke
activiteiten worden opgepakt".
„Dus werden er haastig allerlei
redenen gezocht om het de le
den van het „toetsingscomité",
te kunnen arresteren. Eén werd
beschuldigd van spionage, een
ander van parasiteren op de
maatschappij, enzovoort".
„Het ging zelfs zo ver, dat een
vrouw tot twee jaar werd ver
oordeeld omdat er brand was
uitgebroken in haar woning,
waarbij volgens de rechter ge
vaar voor haar omgeving was
ontstaan".
Valentin Toertsjin, een Mos-
kouse fysicus, computer-
geleerde van wereldfaam en
bovendien de Moskouse verte
genwoordiger van Amnesty In
ternational, is de zoveelste las
tige dissident die de Sovjet-
overheid over de grenzen heeft
gezet. Samen met zijn vrouw en
twee kinderen is Toertsjin nu
op doorreis naar Amerika, waar
een paar universiteiten hem
hebben uitgenodigd om zijn
wetenschappelijke werkzaam
heden, die de laatste tien jaar
vooral de computer golden, af
te ronden.
Dat hij, anders dan in Rusland, in
.de Verenigde Staten wel ge
waardeerd wordt blijkt wel uit
het recente verschijnen van
zijn boek „The philosophy of
science" in New York.
Hij toont trots een exemplaar
„Dat hebben ze in Rusland
nooit uitgegeven. Eerst moest
het laatste hoofdstuk, dat de
negatieve invloed van de auto
ritaire staat op de weten
schapsbeoefening *tot onder
werp had, afvallen. Let wel:
iedereen die het las was het er
mee eens, maar dat betekende
nog niet dat het gedrukt kon
worden".
„En toen in 1973 uiteindelijk het
„herziene" manuscript klaar
was, kon er van een uitgave al
helemaal geen sprake meer zijn
omdat ik toen al zeer stevig in
de dissidente hoek zat gedrukt.
Het was het jaar van de las
tercampagne tegen Solzjenit-
s.vn, de kranten stonden vol
met achterklap over hem".
„Ik was het daar niet mee eens,
want ik kende Solzjenitsyn
persoonlijk en mijn ervaringen
met hem verschilden nogal van
al dat lelijks dat de kranten
over hem schreven. Gevolg was
wel, dat ik moeilijkheden kreeg
op mijn werk. Ook de partij
ging zich ermee bemoeien,
hoewel ik helemaal geen par
tijlid was".
„Ik werd in diverse vergaderin
gen bekritiseerd, omdat ik met
westerse correspondenten po
sitief over Solzjenitsyn had ge
sproken. Enfin, om een lang
verhaal kort te maken: het eind
van het leidje was, dat ik
werkloos werd".
En dan moet je oppassen, want
als de staat kan aantonen datje
geen bron van inkomsten hebt,
kun je veroordeeld worden
voor leegloperij of, nog een
graadje erger, voor parasitisme.
En dat betekent het kamp":
Valse naam'
"Ik heb nog een tijdje geprobeerd
om het hoofd boven water te
houden: mijn vrouw werkte
nog en ik deed af en toe een
vertaling, onder valse naam,
dat spreekt vanzelf. Want ga
maar na: toen vrienden mij
eens aanbevolen voor de verta
ling van een Amerikaans boek
over informatica, omdat ik
daarin specialist ben, zag de
uitgever daar meteen vanaf
toen ze mijn naam hoorden".
Mijn wetenschappelijke kwali
teiten telden niet, althans, ze
telden minder zwaar dan mijn
politieke staat van dienst. En
dat is nou precies wat ik ook in
het laatste hoofdstuk van mijn
boek heb aangetoond dat de
Sovjetgeleerden nauwelijks
meer in staat zijn om hun werk
creatief te benaderen, omdat ze
voortdurend met het verstik
kende, logge staatsapparaatre
kening moeten houden".
"Mijn conclusie is dezelfde als die
van bijvoorbeeld Sacharov: de
Sovjet-Unie wil op allerlei ge^
bieden, maar vooral technolo
gisch, gelijk aan of beter dan
Amerika worden, maar dat zal
nooit lukken als de elementaire
menselijke vrijheden aan de
Russische intellectuelen wor
den ontzegd".
Valentin Toertsjin kijkt een
beetje treurig als het gesprek
komt op de kans dat hij zijn va
derland ooit nog zal terugzien.
Vanzelfsprekend wordt hij al
beslopen door de „taska", het
Russische patent-heimwee.
Zoals bleek toen hij op een
wandeling door Haarlem, waar
hij deze dagen bij vrienden lo-
Door
Alexander
Munninghof
kenmandie al tien jaar in Pa
ramaribo woontzegt ons: Met
is heel gemakkelijk om be-,
paalde zaken hier belachelijk te
maken, als je die zaken onver
sneden aan Nederland door
geeft. Maar je moet altijd bena
drukken dat je hier niet in Ne
derland bent. ook al spreekt
iedereen de taal en heten de
scholen naar Wilhelmina, Hen
drik of Juliana. Maar je moet
altijd goed beseffen dat je in
Zuid-Amerika bent en dan nog
in een uniek land in dat La
tijnse gebied met al die ver-
schillende bevolkingsgroepen
Welcome to Surinamestaat er
op een bord bij Surinames
luchthaven Zanderij, „the little
United Nations". De kleine-
Verenigde Naties.
Regelen
..Regelen" is hier folklore. Als jij
mij deze dienst bewijst, zal ik
dat voor jou doen. Ik zal je wel
een baantje regelen, of een stuk
grond. Of; „Ik zal jou regelen
als dat de minister jou ont
vangt".
Door
Aad Wagenaar
Minister Soemita van Landbouw
regelde zich tenslotte de ge
vangenis in. Drs. H. Meerzorg,
die in 1975 de onafhankelijk-
heidsceremonièn moest or
ganiseren, regelde ook te veel
en wordt nu verdacht van ver
duistering.
Ex-minister Bruma, wiens Partij
Nationale Republiek deze
week bij de parlementsverkie
zing van de kaart werd ge
veegd, regelde op de valree-
p ook nog iets.
In de keukens van de Surinaamse
Luchtvaart Maatschappij (die
ressorteerde onder Bruma's
ministerie van economische
zaken) liet hij duizend maal
tijden klaar maken voor de
propagandisten van zijn PNR.
Dat kon omdat SLM-directeur
Bert Maes een paar dagen af
wezig was; hij had zaken te
doen in Panama. Maes toonde
zich na zijn terugkeer Zanderij
ziedend: „De SLM heeft gedu
rende de hele verkiezingspe
riode getracht ALLE politieke
partijen gelijkwaardig te be
handelen en zo zakelijk moge
lijk".
Bankrekening
Zo regel je ook een vals dagaf
schrift van een bank. waardoor
opeens blijkt dat de minister
Alle landen hadden de ge
dachte om te winnen, alleen
Suriname niet en dat wreekte
zich", riep sportjournalist
Henk Esajas kwaad uit.
Het was al misgegaan bij oefen
wedstrijden in Brazilë, ze
werden alle verloren. En ook
in het trainingskamp in Co
lumbia was het een puinhoop
geweest: „De jongens wilden
alleen maar uit", zei trainei
Walter Braithwaite, „je hebt
geen ogen genoeg om hen in de
gaten te houden. Het zijn
moeilijke jongens, ze waren-
zo weg".
Tien rode kaarten voor degenen,
die dat trainingskamp hadden
georganiseerd: het hotel lag
op 150 meter afstand van de
hoerenbuurt. „Bovendien
werden de spelers Belfor en
Rustenburg tijdens relletjes
in Columbia beschoten, Burg-
zorg kreeg een acute blin
dedarmontsteking en Miller
had een zieke kies; zaken die
je niet in de hand kunt hebben
Mentaliteit: speler Pauli Corte
bij voorbeeld weigerde in te
vallen in de laatste fase van de
wedstrijd tegen Guatemala.
Er waren nog maar drie minu
ten en 39 seconden te spelen
dat vond Pauli te kort. Hij zei
tegen trainer Braithwaite: „Ik
leef met je mee. maar ik ga niet
mee kunnen doen".
De trainer, verslagen: „Als we
een opstelling klaar hadden,
dan moesten we eerst de spe
lers opbellen op hun kamers of
ze mee wilden doen. We had
den de grootste moeite om een
elftal bij elkaar te krijgen, we
moesten de spelers echt
verzoeken".
Maar ook: „Pech achtervolgde
de Surinaamse ploeg. Na een
wasbeurt bleken de meege
nomen shirts van een infe
rieure kwaliteit, waardoor het
rugnummer van speler Enting
was verdwenen. Met plak
band en zwarte verf moest
geïmproviseerd worden en
toen ook dat niet lukte werd
hij het veld uitgestuurd,
waardoor tien minuten voor
de rust met tien man gespeeld
moest worden".
Het Surinaamse team kreeg in
Mexico wel een poedelprijs, de
onderscheiding het sportie
fste elftal te zijn geweest.
Henk Esajas: „Ik ben diep
teleurgesteld dat de jongens
van ons elftal ook bij het uit
reiken van die prijs verstek
hebben laten gaan. Men wilde
liever naar een stierengevecht
gaan kijken".
Kleine VN
Het zijn notities in het warme
land aan de overkant van de
oceaan. Een Nederlandse za
president van Suriname zijn
zakken gevuld heeft met geld.
Nu riep Suriname dan toch echt
schande en stemde de aangever
van dat document. Bruma, ra
dicaal weg. De voormalige mi
nister en zijn collega van justi
tie. Hoost, kregen het verwijt
dat zo n truc om de aanvoerder
van de tegenpartij te belaste
ren, te verging.
Maar Bruma zei dat hij te goeder
trouw gehandeld had. Het ver
valste dagafschrift was hem
overhandigd door de Parama-
ribose journalist Amp ie Kam
perveen (die. weet nu opeens
iedereen in Suriname, een mi
nisterspost was beloofd door de
Verenigde Democratische
Partij, als die de verkiezing-
winnen mocht).
Kamperveen hadhet document in
Miami gekregen van een Suri
namer, wiens identiteit hij niet
wilde prijsgeven. ,Jk kon niet
weten of het stuk vals was",
verklaarde Kamperveen nadaf
hij door de officier van justitie
gehoord was. „de man verze
kerde mij dat het echt was. Ik
deed mijn burgerplicht en
stelde het stuk ter beschikking
van de minister van economi
sche zaken, onder wiens com
petentie alle deviezenzaken
vallen".
Regelen: het dagblad De Ware
Tijd wist te melden dat het
bankafschrift aan Kam
perveen was toegespeeld door
een zekere Erwin Sanders.
,J)e heer Sanders is de aannemer,
die met de vorige regering een
overeenkomst was aangegaan
om een brug over de Suriname-
rivier te bouwen. Deze regering
kwam er op terug en de heer
Sanders is in een proces tegen
het Land gewikkeld om vergoed
te wordenAan het eind van
deze week ging in Suriname het
tellen van de stemmen, die op
maandag 31 oktober zijn uitge
bracht, nog steeds door.
De Nationale Partij Kombmatie
van premier Arron gaat in het
parlement de meeste zetels in
nemen, vermoedelijk 22 van de
39. De Verenigde Democrati
sche Partij van Lachmon zal
dan met 17 zetels in de oppositie
gaan, want het is wel zeker dat
Arron een nieuwe NP K-rege
ring zal vormen.
De verhouding 22-17 is precies de
zelfde als het resultaat van de
verkiezing in 1973. ,Dat is niet
goed voor het land", zegt men
ons in Paramaribo, „dat wordt
weer pinaren in de politiek. Je
kunt hier pas met een twee
derde meerderheid goed aan-
de slag".
finaren": de in Suriname tot
werkwoord gemaakte uitdruk
king „in de pinarie zitten'.
Hij wees op de duizenden men
sen op dat grote plein, die aan
het zingen en dansen waren,
dat kleurige carnaval met zijn
swingende kopermuziek; de
kraampjes langs de kant waar
in teilen vol blokken ijs, blikjes
bier en soft-dranken koud ge
houden werden en sterk
geurende gerechten in spet
terende braadpannen werden
omgeschept.
geert, een straatconcours voor
organisten ontwaarde. Verrast
keken de winkelende Haar
lemmers op, toen zij temidden
van de Oud-Hollandse wijsjes
opeens een zeer gevoelige ver
tolking van het Wolgalied
hoorden.
"Het zal misschien wel eens ge
beuren, dat ik terug kan",
peinst hij, "maar ik vrees dat er
nog heel wat jaren van balling
schap op me liggen te wachten.
Neemt niet weg, dat ik een ze
ker optimismb koester, omdat
ik geloof dat bepaalde ontwik
kelingen gewoon niet te stop
pen zijn. Rusland moet mee
gaan in de technologische ont
wikkelingen en daar is meer in
terne vrijheid voor nodig dat is
een vaststaand gegeven en dus
moet dat er op een goede dag
uitkomen".
Verschuivingen
Je merkt trouwens wel kleine
verschuivingen zo hier en daar.
Bijvoorbeeld op de vergade
ring waarop besloten werd mij
te ontslaan als leider van het
wetenschappelijk instituut
waar ik werkte 19 van de ge
heime- stemmen waren voor,
maar vijf waren tegen mijn ont
slag. Onder Stalin zou de score
waarschijnlijk 24-0 geweest
.zijn".
"Maar toch: veel meer dan
vroeger laat de overheid kleine
dingetjes passeren. Daar zit in
tussen wel een opportunisti
sche gedachte achter. Immers,
een dissident die vervolgd
wordt heeft als enige red
middel het contact met de wes
terse wereld. Als hij niet snel
naar de westerse correspon
denten gaat, loopt hij de kans
om naamloos in oostelijke rich
ting te verdwijnen".
'Maar zodra weer een dissidente
naam bekend wordt in het wes
ten, komt daar reactie op. En
dat wil de Sovjet-overheid
liever niet. Vandaar ook, dat
het westen de dure plicht heeft
om zich niet aflatend voor de
dissidenten in te blijven zet
ten".
"In dit verband kijk ik met zorg
naar de conferentie in Bel
grado. Dit gaat nou juist over de
rechten van de mens; maar
terwijl er daar vergaderd
wordt, zit in Rusland het co
mité dat zich daarmee bezig
hield gevangen. Voordat Bel
grado afgelopen is, moeten die
mensen vrij komen".
'Anders heeft die conferentie een
averechts effect. Dan zouden
heel veel mensen niet alleen
hun hoop de bodem zien inge
slagen worden, maar ze zouden
het zelfs als verraad aan de zaak
van de mensenrechten be
schouwen".
"Er zou hun dan niets anders
overblijven dan te denken, dat
het westen in Belgrado de
Sovjet-Unie wilde provoceren
en verder niets. Dat zou een
ramp zijn. Dit is een zaak van
levensbelang".
Naast ons op de tribune op het
mr. Bronsplein, waar de Natio
nale Partij Kombinatie zijn
laatste massameeting hield, zat
een Chinees die heel onlangs
uit Nederland naar Suriname
was teruggekeerd. Een van die
zeldzame remigranten;
heimwee was 't bij hem ge
weest, vertelde hij: „Ik ben de
afgelopen weken naar alle ver
gaderingen gegaan van alle po-
litieke partijen. Ik heb dat niet
kunnen missen, die geweldige
vrolijkheid van mijn land Suri
name. En het is toch ook zo dat
niemand hier echt arm is".
„Hier in Suriname is niemand
echt arm, herhaalde de Chi
nees, „iedereen heeft altijd eten
en drinken en een dak boven
zijn hoofd. No span, doe maar
rustig - zo leven wij hier". „De
Surinamers maken de fout dat
ze hun land niet als een ont
wikkelingsland beschouwen.
Jazeker ze willen wel ontwik
kelingsland zijn als het met
Nederland tot afspraken moet
komen over de hoogte van de
gelden voor de ontwikkelings
samenwerking, maar daarna
houdt het op. De Surinamer
ontbreekt de gezindheid om
inwoner van een ontwik
kelingsland te zijn. Het geld
komt toch wel binnen, maar hij
wil niet inzien dat het een keer
ophoudt - woorden van ir.
George Hindorie, een van de
weinige Surinaamse politici,
die een vraaggesprek met een
Nederlandse journalist nie-
t uit de weg gaat.
We zaten in de vroege ochtend op
het balkon van zijn woning, een
viertal kilometers buiten Pa
ramaribo's centrum, langs de
Surinamerivier. Hindorie, die
in 1975 de hindostaanse partij
van mr. Jaggernath Lachmon
verliet en zich aansloot bij de
regeringscoalitie om zodoende
de onafhankelijkheid mogelijk
te maken (sedertdien is hij naar
alle hoeken van de hel ver
wenst), zei dat er aan de men
taliteit van de Surinamer ge
sleuteld moet worden.
„Als het met deze generatie Suri
namers niet lukt om het land
tot ontwikkeling te brengen,
dan lukt het met de volgende
ook niet", zei de man, die er na
de verkiezingsuitslag van be
gin deze week vrijwel zeker van
is. dat hij minister van land
bouw in het tweede kabinet Ar
ron wordt.
Suriname onversneden: spontaan
soort volksfeest als blijkt, dat zijn (t
gewonnen
i ongeremd duikelen de aanhangers van premier Arron in een
i hun) partij de eerste "onafhankelijke" verkiezingen hebben
„Die arbeidsonwil van veel Suri
namers, nee hoor, ik ben niet
bang om dat ter sprake te bren
gen. ik wil dat best onder
ogen zien: het is het grote
struikelblok bij onze ontwik
keling. Daarom moeten we
blijven hameren dat er gewerkt
moet worden. Ieder verant
woordelijk mens in dit land zal
het voorbeeld moeten geven".
Lapjes guldens
Nederland heeft ons zoveel geld
gegeven dat je met de lapjes
van de guldens alle hectares
van ons grondgebied zou kun
nen bedekken" - een uitspraak,
opgevangen aan de borreltafel
van de sjieke en besloten So
ciëteit Het Park aan het Onaf
hankelijkheidsplein (hier gold
op de verkiezingsdag en de
zondag ervoor het algemeen
drankverbod xiiet, wat-
dacht men wel?)
,flaar wat heb je aan al dat
geld", zei iemand anders aan
de tafel. Hij was een man, die
zijn zaakjes kexide. Hij haalde
een uitspraak aan van een
jonge Nederlandse socioloog,
die in Suriname en in Neder
land de mogelijkheden had on
derzocht voor terugkeer van de
Nederlandse Surinamers in
hun land. Zijn bevindingen
waren negatief. „Weet je wat
die man heeft laten drukken0
Dit Met meest treurige vind
ik: het kapitaal komt uit Ne
derland, de arbeid uit Guyana
en de Surinamers zelf heb
ben niks te doen!"
Aan de tafel werd hartelijk gela
chen: no span.
Mentaliteit
MentaliteitDe spelers van
het nationale voetbalelftal
van Suriname zijn met dat
woord ook behoorlijk gekas
tijd in Paramaribo. De jongens
waren naar een zeslanden-
toernooi geweest in Mexico.
De winnaar zou in de eind
ronde van het WK 1978 in Ar
gentinië geplaatst worden.
Suriname eindigde op de laatste
plaats: bedek je schande. „Su
riname was op dit toernooi de
meest zwakke, spel-technisch,
tactisch en fysiek de slechtste.
De "lastige dissident"
Valentin Toertsjin op
doorreis in Nederland
