\£VRAgaat verfilmde
'Kronkels' uitzenden
:(|y) vandaag
toegelicht
EERSTE AFLEVERING OP 18 NOVEMBER
Gevolgen van
tv-onthouding
Zeldzaam mooi spel
in Hedda Gabler'
WOENSDAG 2 NOVEMBER 1977
PAGINA 5
Simon Carmiggelt.
Een echte Carmiggelt: „De herfst keek door het raam van de kroeg naar
binnen, als een verlepte vrouw die haar man zoekt. Maar in het stille, oude
lokaal, waar iets was blijven hangen van de tachtigers met hun smalle
broeken en hun soepele knoopschoenen, leverde de namiddag schemer al-
leen mijn rug en de brede tors van de kastelein op. In ons loom, doch niet
onbehaaglijk zwijgen, trad een man met een dophoed binnen, die zijn
aktentas voorzichtig op de grond plaatste, of er een dwergje in zat, dat zich
anders zou bezeren." Fragment uit kroeglopen"Probeer dat nou eens te
vertalen in een film. Het lijkt bijna onmogelijk, maar toch is het gebeurd.
Op vrijdag 18 november, direct.na
het nieuwe programma van Sonja
Barend, begint onder de titel „Mo
menten van Carmiggelt" een serie
van twaalf verfilmde „Kronkels",
waarvan elke week een aflevering
wordt uitgezonden. De VARA
kocht de serie van Hollandia
Filmprodukties in Amsterdam, na
dat zij twee proeffilrripjes had ge
zien die bewezen dat het kon.
Daarmee komt wel een einde aan
het voorlezen uit eigen werk, dat
Carmiggelt jarenlang met succes
heeft gedaan. Een afscheid dat ve
len triest zal stemmen, want het is
nauwelijks voorstelbaar dat
iemand de televisie uitschakelde na
de ingeblazen weemoed van-
de herkenningstune.
Heeft ooit een Nederlandse
schrijver zoveel populariteit geno
ten als de meester van de mini-no
velle, wiens humor de laatste jaren
zo doortrokken is van pes
simisme?
Regisseur Otto Jongerius, samen
met Mathijs van Heijningen en
Rene Solleveld de makers van de
filmpjes, noteerde die populariteit
als een opvallende ervaring toen hij
op zoek ging naar lokaties.
„Nergens ben ik iemand tegenge
komen die nooit van hem had ge
hoord of niet iets van hem gelezen
had. Iedereen is ook bereid iets te
doen zodra de naam Carmiggelt
valt. Ook de acteurs die ik voor die
filmpjes heb aangetrokken. Elke
aflevering duurt niet langer dan
drie, vier minuten. In andere om
standigheden zijn acteurs voor zulk
klein werk niet zo gauw te vinden.
Maar voor dit wel. Behalve Ko van
Dijk, die niet mee wilde doen, zei
den de anderen onmiddellijk ja. Ja,
vreemd he, van Ko van Dijk. Ik had
hem graag ingeschakeld. Als mo
tief gaf ie op dat hij niet te veel op de
televisie wilde verschijnen. Maar ik
zie hem nooit op de buis". „In de
serie komen drie kroegverhaaltjes
voor. Om de juiste lokatie te vinden
zijn we tweehonderd kroegen afge
sjouwd. Toen we er eenmaal drie
hadden gevonden, waren de kas
teleins onmiddellijk bereid mee te
werken. Het speet hen alleen dat
Carmiggelt zelf niet kwam. Car
miggelt 1 is in Amsterdam zo'n
beetje een volksheld hè".
Sfeer
Otto Jongerius, die het intensieve
kroeglopen om professionele rede
nen verklaart als een noodzaak om
de juiste ambiance te vinden maar
ook het licht dat doorstraalt in alle
Kronkels, sloeg het aanbod af van
de VARA de verhaaltjes in de tele
visiestudio op te nemen. „Het is na
tuurlijk veel goedkoper, televisie,
maar zeker voor dit projekt waar
het zo op de sfeer aankomt is fil
men od lokatie beter."
Over ue aanleiding tot het projekt
zegt hij: „De fotograaf Arnoud
Overbeeke heeft er de stoot toe ge
geven. Hij kent Carmiggelt goed en
had hem gevraagd of hij het niet
leuk zou vinden wanneer sommige
van zijn Kronkels werden verfilmd.
Hij dacht niet dat Carmiggelt zou
toehappen maar die deed dat wel,
Door
Paul van Beckum
op voorwaarde dat hij betrokken
zou worden bij de keuze van zijn
Kronkels. Over de twee
proeffilmpjes was hij bijzonder tev
reden. De acteurs stemden in hun
rol overeen met de typetjes die hij
in zijn hoofd had. We zijn toen be
gonnen met de volgende tien. Be
halve ikzelf had ook Carmiggelt een
voorselectie van vijftig Kronkels
uit zijn totale oeuvre gemaakt".
Otto Jongerius, regisseur van de serie Momenten van Carmiggelt'.
Perfect
Opnieuw de vraag: Hoe vertaal je
zulke verhaaltjes in een film? Otto
Jongerius haalt de script erbij. De
Kronkels blijken in stukjes ge
knipt. De sfeerbeschrijvingen voor
regisseur en cameraman, de dialo
gen voor de acteurs. Je moet wel
een geroutineerde toneelspeler zijn
om het mannetje of vrouwtje on
middellijk te treffen zowel in uit
beelding als in tekst.
Jongerius: „Nergens heb ik een
woord toegevoegd of weggelaten.
Carmiggelt schrijft zijn dialogen zo
perfect voor een filmer, hij is beslist
de beste in Nederland. Als hij alle
verfilmde Kronkels goed vindt, wil
ik hem het voorstel doen het scena
rio te schrijven voor een complete
film. Ik weet dat ie het niet zal doen,
Haanstra heeft het hem ook al eens
gevraagd, rhaar hij voelt er niets
voor. Toch blijf ik hopen. Mis
schien als ie het resultaat ziet van
ons werk. Ja, en wat die sfeerbe
schrijvingen betreft, dat doet de
camera. Geen eenvoudige zaak na
tuurlijk, maar ik geloof dat het aar
dig gelukt is. In het begih dacht ik:
Het gaat te lang duren, het wordt
traag en saai. Naderhand bleken de
stille momenten en die traagheid
juist een bepaalde spanning op te
roepen die deze filmpjes nodig
hebben. Belangrijk is ook de aan
kleding en het licht zoals ik al zei".
Trein
Jongerius moest wel kleur gebrui
ken omdat televisie geen zwart-wit
meer accepteert, maar was dat toch
niet mooier geweest? Leent Car
miggelt zich eigenlijk-
wel voor kleur?
Lichte aarzeling bij Jongerius. „Ja,
inderdaad, als je die verhaaltjes
leest denk je in zwart-wit. Maar het
is toch wel mooi geworden dacht
ik". Behalve in kroegjes werd er
ook gefilmd in een winkeltje, bij
een bankje op de hei, in een zaaltje,
een boerderij, bij een bushalte en
twee keer in een trein.
„Die treinopnamen waren knap in
gewikkeld", zegt Jongerius. „Het
wisselende licht en de steeds wis
selende achtergrond, daar moest je
rekening mee houden bij. de mon
tage. Je kunt niet zo monteren dat
je de ene seconde een weiland ziet
en de volgende een station. Het
zaaltje hadden we nodig voor het
verhaaltje over die voordrachts
kunstenaar. Een ontzettend dikke
man moet zo hoesten dat hij op zijn
„duivels krakend schoeisel" de zaal
uitvlucht. Als hij even later terug
keert zakt hij door zijn stoel".
Acteurs
Niet minder dan vijfendertig ac
teurs werden voor de twaalf filmp
jes gecontracteerd, onder wie
KRO s babbelaar Kees Schilpe-
roort in een schitterende rol van
een man die in de trein voortdurend
pech heeft, Chris Baay, Lou Geels,
Guus Hermus, Wim Wama, Bram
Biesterveld, Georgette Hagedoorn,
Joan Remmelts, Riek Schagen,
Hetty Blok, Jan Lemaire (93 jaar),
Ank van der Moer, Fien Berghegge
en John Bluming, De kasteleins, zo
monumentaal van gewicht in de
verhalen van Carmiggelt, worden
gespeeld door Floor Koen, Ben
Hulsman en Jan Hundling. Elke
aflevering wordt ingeleid met een
herkenningsmuziekje van twintig
seconden.
DETROIT - Vijfhonderd dollar
(ongeveer 1200 gulden) om een
maand lang zonder televisie te
leven. Dat aanbod deed het
kleine Amerikaanse dagblad
Detroit Free Press zijn lezers.
Zo de methode al enige op
voedkunde moest ontberen, de
overeenkomst had genoeg
aanlokkelijks. En toch waren
slechts 27 van de 120 gezinnen,
die warden benaderd, bereid
zich aan het experiment te on
derwerpen. Na een "kuur" van
een maand kon men bij de vijf
als proefkonijnen geselecteerde
gezinnen constateren dat de
onthouding niet zonder geva
ren was: een ontwenningscrisis
vertaalde zteh na de zesde dag
in een algeheel stilzwijgen die
het bestaan van één van de
echtparen in gevaar bracht,
terwijl nicotinevergiftiging de
gezondheid van twee andere
personen bedreigde.
Er waren echter ook positieve
resultaten. Alle proefpersonen
verklaarden meer te hebben
gelezen, vaker naar de bioscoop
te zijn geweest, frekwenter
ouders of vrienden te hebben
ontmoet. Het merendeel van de
vaders erkende dat ze hun kin
deren beter hadden leren ken
nen en vier echtparen gaven toe
dat de ervaring een stuk toena
dering tussen hen had bewerk
stelligd.
■k Miss Engeland (midden) wordt
op deze foto omringd door schoon
heden uit andere landen, die al in
Londen zijn aangekomen voor de
Miss-worldverkiezingen op 17 no
vember. V.l.n.r. de mooisten van
Zwitserland (voorgrond). Be
rmuda, Duitsland, Nieuw Zeeland,
en Cyprus.
ADVERTENTIE
bijna 1 miljoen aan prijzen
Voor 1,50 kunt u reeds meedoen met deze nationale puzzelactie
t.b.v. de stichting Buitenlandse Vakanties voor Gehandicapten en
een van de prachtige prijzen winnen, waaronder de Singer type
161. 'n Lichtgewicht machine met vrije arm en vele extra's.
Winkelwaarde 599.-. En bent u geen prijswinnaar dan heeft u
nog geen pech want er is al een electrische Singer zig-zag
machine voor 399.-.
t.b.v. Buitenlandse vakanties voor gehandicapten
LEIDEN - Van Hendrik Ibsen,
de toneelschrijver die in 1906
stierf, was me vroeger alleen het
grapje bekend van de jon
geman, die op de dansvloer
vroeg: "Ken je Ibsen"? Waarop
zij, wellicht meer verstand heb
bend van to-maten dan van to
neel, antwoordde: "Nee. hoe mót
dat"? Later werd duidelijk, dat
Hendrik Ibsen één van de groot
ste toneelschrijvers is, die men
in jaren heeft gekend diepdoor-
voelde wiens geesteskinderen
toneelgezelschappen ook heden
ten dage nog dankbaar gebruik
maken.
Hij is een zeer produktieve to
neelschrijver geweest en het
pleit voor hemdat zijn stukken,
ruim zeventig jaar later, nog
steeds opgevoerd worden en een
dankbaar publiek vinden. De
Haagse Comedie heeft met
"Hedda Gabler" beslist alle eer
ingelegd, die nagestreefd werd,
toen men besloot het stuk op het
repertoire te nemen. Anne-Wil
Blankers als Hedda Tesman,de
vrouw van Jörgen Tesman, een
doctor in de cultuurgeschiede-
nis(Basten Batenburg) waséén
van de actrices, die bijzonder
geloofwaardig overkwam.
Haar spel is van een echtheid,
gevoed door diepdoor voelde
emotie, die men tegenwoordig
slechts sporadisch op het toneel
tegenkomt. Hedda en Jörgen
Tesman hebben samen,op insti
gatie van Hedda een villa ge
kocht waarin Hedda zich echter
gruwelijk verveelt. "Alle ka
mers ruiken naar lavendel en
gedroogde rozen, het is een
lucht, die aan dood en verdor
ring doet denken", zegt Hedda
op een gegeven ogenblik tegen
rechter Brack (Wim de Haas).
Er blijkt een constant levend,
echter nauwelijks de opper
vlakte bereikend, span
ningsveld te bestaan tussen
Hedda en Jörgen Tesman, met
wie Hedda schijnbaar niet uit
emotionele overwegingen is ge
trouwd. Voorts heeft Ibsen nog
een relatie tussen Hedda Tes-
man-Gabber en Ejlert Lövborg
geïntroduceerd, een vroegere
studiegenoot van haar echt
genoot. die haast publiekelijk
haar liefde voor zijn stu
dievriend in twijfel trekt. "Zit
er geen kiertje in de deur,
waardoor we met elkaar kun
nen praten", vraagt rechter
Brack zich af, wanneer Hedda
hem vertelt, dat zij zich moest
verkleden en daarom de dialoog
tussen hen niet gaande kon
houden. Heeft Ibsen hiermee be
doeld dat er ook een diepe gene
genheid tussen Brack en Hedda
Tesman kon ontluiken? Ibsen
suggereert in het stuk veel,
waardoor regelmatig een mys
terieuze sfeer ontstaat. Marjon
Brandsma als Thea Elvsted had
in "Hedda Gabler" een verras
send goede bijrol.
BERT KOEKEBAKKER
ADVERTENTIE
hervormd
nederland
Koop deze week HN:
tafel-
Carlos Hugo en Irene terug In
Spanje
De Horeca en
manleren
Eén jaar na de giframp In Se-
veso: Nederland heeft de les
nog niet geleerd.
Het riskante leven In
Tsjecho-Slowakije
Prof. Heerlng over de ont
goocheling van de jeugd.
Hervormd Nederland,
houdt de hoop levend
tijdschriftenhand*
NEDERLAND I
18.25 - Sesamstraat (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.04 - Van gewest tot gewest (NOS)
19.50 - Uitzending van de WD (POL. PARTIJEN)
20.00 - Hoe Yoekong de bergen verzette, documentaire serie (NOS)
21.35 - Journaal (NOS)
21.50 - Den Haag vandaag (NOS)
22.05 - Panoramiek (NOS)
22.35 - Studio Sport (NOS)
23.20 - Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.15 - Duits, les 12 (TELEAC)
18.45 - Toeristische Tips (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.04 - Iemand zoals jij, informatieve serie voor kinderen (IKON)
19.29 - Kenmerk (IKON)
20.00 - Journaal (NOS)
20.25 - 5 minuten film van het Nationaal Jeugdfonds(SOCUTERA)
20.30 - Zeg maar oma, filmreportage (NCRV)
21.00 - Schrikbeeld, misdaadfilm (NCRV)
22.20 - Tot besluit (NCRV)
22.30 - Journaal (NOS)
DUITSE TV
WOENSDAG 2 NOVEMBER
DUITSLAND I
(Region, progr.: NDR:
18.00 Filmreportage. 18.30 Aktual.
18.45 Kleutersene. 18.55 Region,
magaz. 19.26 Treffpunkt New York,
tv-sene. 19.59 Progr.overz. WDR:
18.00 Region, nws. J8.05 Progr.-in
form. Aansl.: Natuurserie. 18.40
Amus.progr. 19. L5 Aktual. 19.45
Reportage.) 20.00 Journ. en weer-
ber. 20.15 Aktuele docum. 21.00
Familieserie. 21.45 Amus.magaz.
22.30 Journ., commentaar en weer-
ber. 22.40 Sport. 23.40 Journ.
DUITSLAND II
*8.20 Der Pfarrgockel, tv-
spel. 19.00 Journ. 19.30 Kennen Sie
die Lindemanns?, tv-serie. 20.15
Aktuee) magaz. 21.00 Journ. 21.15
Dei wilden Zwanziger (The Roa
ring Twenties), speelfilm. 22.55
Journ.
serie. 20.00 Journ. en weerber. 20.15
Operation gelungen - Patient tot
(Tutto a posto e niente in ordine),
speelfilm. 21.55 Cultur. magaz.
22.40 Filmreportage.
WDR 18.00 Kleuterprogr. 18.30
Tv-cursus Engels. 19.00 Kleuter-
serie. 19.05 Progr. voor Spaanse
werknemers. 19.15 Tv-cursus En
gels. 19.45 Region, nws. 20.00
Joum. en weerber. 20.15 Der gla-
seme Schlussel (The glass key),
speelfilm. 22.05 Cultur. magaz.
22.50 Begegnungen, tv-film. 23.35
Journ
BELGISCHE TV
WOENSDAG 2 NOVEMBER
NET i 18.15Tekenfilmserie. 18.20
Concert. 18.45 Inform, progr. 18.50
Luchtschippers, tv-serie. 19.40
Meded. en weerber. 19.45 Journ.
20.15 Het meisje van de TV, tv-se
rie. 20.40 Privé, tv-spel. 21.45 Re
portage. 22.15 Journ.
NET 2 18.15 Tekenfilmserie. 18.20
Concert. 18.45 Inform, progr. 18 50
Luchtschippers, tv-serie. 19.40
Meded. en weerber. 19.45 Journ.
20.15 Secret Army, tv-serie. 21.04-
22.00 Docum. serie.
■kin de IKON-serie "Iemand zoals jij" vertellen kinderen van een
jaar of twaalf, dertien over hun emoties, angsten, verlangens en
gevoelens. Na verliefdheid (vanavond, Ned. 2, 19.04 uur) staan de
onderwerpen jaloezie, angst, vriendschap (zowel tussen jongens als
tussen meisjes) en zelfstandigheid ter discussie.
k De gas- en olievelden in Drente, wandkleden in de Groningse Mar
tinikerk en het 400-jarig bestaan van het St. Elisabethsziekenhuis in
Amersfoort zijn de onderwerpen vanavond.in "Van gewest tot ge
west" (Ned. 119.04-19.45). De forse prijsverhogingen voor olie na de
energiecrisis hebben dure nieuwe winningsmethodes uit stoom plot
seling verder belangrijk gemaakt. Maar als de verschillende overhe
den toestemming verlenen kan het Drentse Schocmebeek oliedorp
blijven zolang de aardolievoorraad strekt. Zeven wandkleden han
gen in de Martinikerk, gemaakt door Annie Vriezen uit Ezinge en
voorstellend de zes dagen waarin God de wereld schiep en de zevende
dag waarop Hij rustte. De wandkleden zijneen geschenk van de stad
Groningen aan de Hervormde gemeente ter plaatse. Het St. Elisabe
thsziekenhuis in Amersfoort issinds 1969, toen een modern ziekenhuis
aan de rand van de stad werd geopend, verpleeghuis, maar het kan
terugzien op een rijke historie.
k Panoramiek brengt vanavond op het eerste net (22.05-2235) de
uitgestelde uitzending over "Het eind van de olie". De prognoses
bewegen zich,afhankelijk van het produktietempo, interpretatie van
getallen en de geschatte reserves, tussen de 25 en 50 jaar. Dan is de
koek definitief op. Panoramiek behandelt de kwestie aan de hand
van twee contrasterende voorbeelden: Venezuela, waar de OPEC in
1973 werd opgericht, en hét Arabische vorstendom. Aboe Dhabi aan
de Perzische Golf.
k De NCRV vertoont vanavond op Ned. 2 een Engelse politiefilm,
waarvoor het scenario werd geschreven door John Hopkins, bekend
van de serie "Z-Cars". De film heet "Schrikbeeld" (oorspronkelijke
titel: "A story to frighten the children"en vertelt over een jong meisje
dat vermoord wordt ondanks het feit dat zij zeer nadrukkelijk om
hulp heeft geroepen. Niemand in haar directe omgeving reageerde.
En later verwijten de buurtbewoners dat de politie weer eens gefaald
heeft en dat deze moord voorkomen hdd kunnen worden.
WOENSDAG 2 NOVEMBEft-
HILVERSUM I
TROS: 18 00 (S) Vervolg
Aktua. P.P.: 18.19 Uitz. van DS'70.
TROS: 18.30 Nws. 18.41 (S) De ver
halen van Virgilius van Tuil, ver
volgverhaal. 18.46 (S) Hartje Am
sterdam, gevar. progr. IKON: 19.00
Gezamenlijk Hervormde en Gere
formeerde kerkdienst. 19.58 Wilde
Ganzen TROS: 20.00 (S) Hartje
Amsterdam (vervolg). 22.00 (S) Een
mondje Frans: muz. en inform uit
Frankrijk 22 30 Nws. 22.40 (S) Ak
tua 4. 23.00 (S) Kruis en mol:
muz.progr. 23.55 Nws.
HILVERSUM II
start en finish, sportprogr. 19.30 (S)
Brassband Magaz. 20.00 Nws. 20.05
VARA-klassiek: Amsterdams
Philharmonisch Orkest en Groot
Omroepkoor o.l.v. Roberto Benzi.
21.35 (S) Werk in proza en poezie,
literair progr. 22.00 Muz. van deze
eeuw. NOS: 22.15 Open school.
23.00 (S) Met het oog op morgen,
met om 23.05 Akutal.overz. Ra-
dio-TV, 23.10 De krant van morgen,
23.20 Den Haag vandaag en om
23.52 Even op adem komen, yoga.
23.55 Nws.
HILVERSUM III
NOS: 18.03 De vacature
bank 18.10 (S) NOS-maal. 19 30 (S)
Langs de fijn, sport en muziek.
(19.38 Paardekoersen 19.52 Vis-
rubnek23 02 (S) NOS-jazz. 0 02(6)
Metro's Midnight Music 1 02 (S)
Muzekuul. 2.02 (S) Dat wordt weer
nachtwerk 4 02-7.00 (S) De achter
nacht.
DONDERDAG 3 NOVEMBER
HILVERSUM I
NOS: 7.00 Nws. NCRV 7.02 Het levende
woord. 7.08 Te deum laudamus 7.30
Nws. 7.41 Hier en nu 7.55 Vandaag
donderdag 8.24 Werk-woord. 8.30 Nws.
8.36 Gymnastiek voor de huisvrouw.
8.45 Wie weet waar Willem Wever
woonf 9.45 Onder de hoogtezon. 10.30
Nws. 10.33 In 't zilver. 12.00 De Kilima
Hawanans show. 12.15 Boer en tuinder.
12.26 Mededelingen 12.30 Nws 12 41
Hier en nu 12.55 Middagpauze-dienst
13.15 NCRV-globaal. 17.30 Nws. 17.32
Hier en nu.
HILVERSUM II
NOS: 7.00 Nws. Ochtendgymnastiek
AVRO 7 20 Avro-klok. 8.00 Nws. 8.11
Avro's radiojournaal. 8.25 Avro-klok.
8.50 morgenwijding. 9.00 Jolanda loopt
weg 9 35 Waterstanden. 9.40 School
radio. 10.00 Radio lawaaipapegaai. 10.10
Arbeidsvitaminen. 11.30 Rondom
twaalf. 12.15 Avro's sportpanorama.
13 00 Nws. 13.11 Avro's radiojournaal
13.25 Beursplein 5. 13.30 Een middagje
Avro 17.00 13 - speciaal. 17.40 De vrye
gedachte. 17.55 mededelingen.
HILVERSUM III
Ieder heel uur nws. TROS: 7.02 Met Pe
ter gaat het beter. 9.05 De Hugo van
Gelderen show. 11.03 Drie draait op ver
zoek. 12.03 Boter, Klaas en pryzen 14.03
Polderpopparade 16.03 Europarade.
HILVERSUM IV
NOS 7.00 Nws. KRO 7.02 Baderie. 9 00
Nws. 9 02 Aan woorden voorbu 9.10
Solo 10 00 Schuberttiade Hohenems
1977 12 00 Rondom het twaalfjarig be
stand (1609-1621) 14.00 Nws 14 02 Spek
takel 14.30 Koliage van alledaags en
zeldzaam 15 30 Voor God en Goden.
16.00 Bu voorkeur.
