Schoolboyeot
Prognose: tussen Oost en
West geen confrontatie
Carter moet Panama
er nu door krijgen
„Belangrijke rol voor
Nederland weggelegd
Biko stierf niet
door hongerstaking
Ondanks Oosteuropees offensief in Belgrado
Koeznetsov
nieuw in top
Sowjet-Unie
Toch wapens
voor Iran
ZATERDAG 8 OKTOBER 1977
Smith moet
terechtstaan
MAPUTO - Premier Ian Smith
van het blanke minderheids-
bewind in Rhodesië zal terecht
moeten staan, als dit land onder
de naam Zimbabwe onafhan
kelijk is geworden, volgens Ro
bert Mugabe van het militante
„Patriottische Front".
Mugabe zei in een vraaggesprek
dat Smith zijn leger opdracht
had gegeven tot „gruwelda
den", zoals „brute moord op
burgers". Zeker moet hij voor
het gerecht worden gebracht.
Er is geen verstandhouding
tussen de Afrikaanse en de
blanke bevolking mogelijk, als
degenen die een reusachtig leed
hebben veroorzaakt, niet ter
verantwoording worden geroe
pen voor hun daden".
JOHANNESBURG - Byna J
200.000 scholieren en studenten
in Zuid-Afrika volgen geen on
derwijs meer. De studenten
boycotten de lessen, of de
scholen zijn van overheidswege
gesloten.
De scholieren voeren hun
boycotactie uit protest tegen de
kwaliteit van het „bantoe-on
derwijs", dat volgens hen slech
ter is dan het onderwijs voor
blanke kinderen. Sinds de dood
van negerleider Steve Biko in
de gevangenis grijpt de school
boyeot nog verder om zich
heen.
Volgens de Star (Johan
nesburg) zijn in Venda, een van
de semi-autonome „thuislan
den" voor de Afrikaanse bevol
king, 357 scholen gesloten. In
de zwarte wobnstad Soweto bij
Johannesburg duurt de staking
van 27.000 scholieren al vier
maanden. Hier zijn 40 scholen
voor voortgezet onderwijs ge
sloten. In Soweto hebben 500
van de 700 leraren hun ontslag
ingediend, ter ondersteuning
van de actie van de scholieren.
Woordvoerders van de studen
ten wijzen er op dat de regering
jaarlijks 695 dollar uitgeeft per
blanke scholier, en slechts 46
dollar voor een Afrikaanse leer
ling.
Volgens het hoofd van de op-
roerbestrijding, generaal Kriel,
zijn de afgelopen week uit alle
delen van het land incidenten
als brandstichting en het gooien
van stenen bij Scholen gemeld.
BUITENLAND
JOHANNESBURG - De zwarte
Zuidafrikaafise voorman Steve
Biko is op 12 september niet
overleden aan de gevolgen van
een hongerstaking, maar aan
ernstig hersenletsel. Dit schreef
het gezaghebbende dagblad
„Rand Daily Mail" gisteren in
een artikel dat de officiële le
zing over Biko's dood in ge
vangenschap op alle punten
weerlegt.
Toen Biko stierf, stelde de
Zuidafrikaanse regering dat hij
was bezweken aan ëen honger
en dorststaking.
Volgens de Rand Daily Mail, die
heeft gesproken met de artsen
die Biko in zijn cel hebben on
derzocht, kan de zwarte leider
niet aan een hongerstaking zijn
overleden omdat er van een
hongerstaking geen sprake is
geweest.
Biko was bij zijn dood juist bo
ven zijn ideale gewicht. Op 8
september - drie dagen nadat
Biko volgens Kruger niets meer
at en dronk - heeft hij tijdens
een medisch onderzoek nog een
glas water gedronken, aldus de
krant.
De artsen en de veiligheids
dienst, vervolgt het blad, maak
ten zich grote zorgen over de
achteruit hollende gezondheid
stoestand van de zwfcrte leider.
Daarom werd besloten tot een
lumbaalpunctie. Het rug-
gemergvocht bleek een grote
hoeveelheid rode bloedli
chaampjes te bevatten - de
klassieke indicatie voor ernstig
hersenletsel. Aanvullend on
derzoek bevestigde die voorlo
pige diagnose.
De geneesheren hebben tegen
over de krant niet de conclusie
willen trekken dat Biko „dus"
in gevangenschap zou zijn mis
handeld. Zij wilden hun con
clusies bewaren tot na het door
Kruger beloofde onderzoek.
Het artikel van de Engelstalige
Mail haalt echter een streep
door Krugers verklaring als zou
Biko op 8 september „geen en
kele lichamelijke klacht" heb
ben gehad.
Kruger heeft een klacht inge
diend tegen de „Rand Daily
Mail" vanwege de bijzon
derheden die het blad heeft ge
publiceerd over de dood van
Steve Biko.
De klacht is in ontvangst geno
men door de raad die moet wa
ken over de pers en die is inge
steld ter voorkoming van een
door de regering opgelegde
Bikd, erevoorzitter van de
zwarte volksconventie (BPC) is
sinds 1963 de 41ste politieke ge
vangene die de Zuidafrikaanse
detentie niet heeft overleefd.
BELGRADO - Oost-Duitsland heeft gisteren in zijn openingsverklaring in Belgrado in een
kennelijke reactie op uitlatingen van de VS en andere westelijke landen via delegatieleider
Ernst Krabatsch laten weten dat niemand het recht heeft een ander volk voor te schrijven
hoe het zijn zaken intern moet regelen. „Het volk van elke staat - en ook alleen het volk -
heeft het soevereine recht zijn interne zaken te regelen. Elke andere benadering is strijdig
met het internationale recht en vormt een gevaarlijk uitgangspunt voor internationale
samenwerking", zo zei Krabatsch.
Met de beschuldiging dat het Westen reisbeperkingen oplegt aan Oosteuropese reizigers
heeft Hongarije op de toetsingsconferentie in Belgrado een tegenoffensief tegen de wes
terse landen ingezet.
Het Vaticaan heeft in de afgelopen
twee jaar bemoedigende ontwik
kelingen voor de kerken gesig
naleerd. „Het is een onloochenbaar
feit dat de slotakkoorden van Hel
sinki voor religieuze vrijheid de
weg hebben geopend naar een posi
tief proces", al verheelde daarbij
afgevaardigde mgr. Michele Cec-
chini niet dat het Vaticaan de
moeilijkheden die het belijden van
het geloof nog steeds in de weg
worden gelegd betreurt.
Ontspanning
Sedert dinsdag heeft elk van de 35
deelnemende landen een begin
selverklaring afgelegd hoe men
denkt over de verwerkelijking van
de besluiten die op de Europese
veiligheidsconferentie in Helsinki
zijn genomen. Alle delegaties be
vestigden de wil *de ontspan-
ningspolitiek voort te zetten en in
Belgrado positief werk te verrich
ten.
Volgens de verwachtingen legden
Oost en West daarbij verschillende
accenten. Terwijl het Westen
meermalen duidelijk op de men
senrechten wees, stelden Oos
teuropese landen met name de toe
komstige mogelijkheden van poli
tieke en economische samen
werking op de voorgrond.
Men was het er over eens dat de
politieke ontspanning door mili
taire ontspanning moet worden ge-
MOSKOU - De 76-jairge Vasily V.
Koeznetsov die gisteren is gekozen
tot vice-president van de Sovjet-
Unie wordt niet gezien als moge
lijke, opvolger van president
Breznjew. Hij is bijna zes jaar ouder
dan Brezjnjew. Zijn functie is een
nieuwe in de Sovjet-Unie die
voortdurend uit de nieuwe grond
wet - eveneens gisteren aangeno
men door de opperste Sovjet - en
die naar verwacht wordt voorna
melijk bedoeld zal blijken te zijn
om de president van taken van ce
remoniële en protocollaire aard te
ontlasten.
Deze taak wordt geacht een kolfje
te zijn naar de hand van de in 1901
in de streek van Gorky uit boere-
nouders geboren Koeznetsov die
na een opleiding als metaaldes-
kundige via posten in de staalin
dustrie uitgroeide tot een uitne
mend staalexpert waarna hij uit
eindelijk in de diplomatie te
rechtkwam en tot de top van het
Kremlin doordrong.
Vanaf 1958 fungeerde hij als eerste
onderminister van Buitenlandse
Zaken van de Sovjet-Unie en in die
hoedanigheid bouwde hij bij het
Kremlin voornamelijk zijn faam als
handig en taai onderhandelaar op
door de wijze waarop hij in 1962 de
Cuba-crisis voor de Sovjet-Unie
oploste. Wijlen Nikita Chroesjtsjov
koos hem om in New York na de
confrontatie met de Amerikanen te
gaan onderhandelen over de ont
manteling van de Russische raket
bases op Cuba
Brezjnjev zond hem als algemeen
gevolmachtigde naar Tsjecho-Slo-
wakije na de inval van het War
schaupact in dat land in 1968 en la
ter nam hij ook deel aan de delicate
besprekingen over de grensconflic
ten met de Chinezen. Hij was ook
geruime tijd ambassadeur in Pe
king.
volgd en dat op dat gebied nog
weinig bereikt was.
Volgende week begint de besloten
fase van de vervolgconferentie met
een algemeen debat in plenaire
vergadering. De conferentie zal tot
kerstmis duren en bij een verlen
ging tot midden februari. Er moet
WASHINGTON - Het Ameri
kaanse Congres heeft gisteren be
sloten geen bezwaar te maken te
gen de levering van zeven vliegtui
gen met radar-installatie (de zoge
heten Awacs) aan Iran, een transac
tie ter waarde van 1,2 miljard dollar.
Maar de democratische fractie
leider in de Senaat, Robert Byrd,
drong wel aan op het bevriezen van
verdere wapenverkopen: sinds
1972 voor 18,2 miljard dollar. Meer
dan de helft van de Amerikaanse
wapenverkopen gaat naar slechts
drie landen: Israël, Saoedi-Arabië
en Iran.
De verkoop van Awacs aan Iran
stuitte aanvankelijk op krachtig
verzet in het congres.
PARIJS - Volgens tegenstanders
van het bewind van de Sjah be
vinden zich "ongeveer 100.000 po
litieke gedetineerden" in de ge
vangenissen van Iran.
Drie met rode maskers vermomde
leden van de Iraanse oppositie
verklaarden op een persconferen
tie in de Franse hoofdstad, dat een
preciese opgave niet mogelijk is
doordat in Iran "met de tegen
standers van het regime en ter
roristen ook hun familieleden en
bekenden gevangen worden ge
zet". Sinds het begin van dit jaar
zouden 60 gevangenen aan marte
lingen bezweken zijn.
De drie anonieme dissidenten zei
den voormalige gevangenen te
zijn. Met circa 60 medestanders
hielden zij een week lang een hon
gerstaking voor een kerk in Parijs.
Zij verlangen de vrijlating van
alle politieke gevangenen in hun
land, de ontbinding van de poli
tieke politie en het recht op vrije
meningsuiting.
een slotdocument komen en tijd
stip en plaats van de volgende bij
eenkomst moeten worden vast
gesteld.
Confrontatie
De Amerikaanse afgevaardigde
Goldberg zei tijdens een persconfe
rentie na afloop van de Oosteuro
pese toespraken dat hij het niet
eens was met deze sprekers, maar
hij geloofde niet dat de uitspraken
waren gedaan om de confrontatie
tussen Oost en West aan te wakke-
„Wij zullen op een gepast tijdstip
antwoord geven op deze verklarin
gen", aldus Goldberg. De Ameri
kaanse afgevaardigde zei verder
dat er een gedetailleerd overzicht
zou worden gegeven van de uitvoe
ring van het Helsinki-akkoord, ech
ter „zonder rancune en zonder
daarbij onze stemmen te verhef
fen".
Volgens Goldberg verloopt de con
ferentie naar tevredenheid en is ,er
aan beide zijden een zakelijke be
nadering ontwikkeld. Ook de Ne
derlandse afvaardiging meende dat
alles „bespreekbaar" is.
De Amerikaanse delegatie op de
conferentie in Belgrado zal te gele
gener tijd de gevallen ter sprake
brengen die de Sowjet-fycicus An
drei Sacharov heeft genoemd in
zijn beroep op de westelijke deel
nemers aan de conferentie. Dat
heeft de woordvoerder van die de
legatie, Thomas Reston, aan een
persbureau te kennen gegeven.
Reston zei dat de boodschap van de
Russische geleerde, die dinsdag
aan de westelijke correspondenten
in Moskou was doorgegeven aan de
voorzitters van de commissies van
buitenlandse zaken van de senaat
en het huis van afgevaardigden,
alsmede aan de voorzitter van de
commissie voor de veiligheid en
samenwerking in Europa, Dante
Fascell. Laatstgenoemde is vice-
voorzitter van de Amerikaanse de
legatie in Belgrado. Hij is gisteroch
tend in de Joegoslavische hoofd
stad aangekomen.
Alfred Nzo rechts)secretaris-generaal
strijd tegen de Zuidafrikaanse regering
i het Afrikaanse Nationale Congres, riep gisteren in Leiden op tot de
strijd tegen de Zuidajrikaanse regering.
Jan Ruijter op Z.-Afrika congres:
LEIDEN - "De Nederlandse am- van sommige clausules in deze ge- vrijheid te bemachtigt
Rncrnrin ir, 7.i;d a <v;L-m con r-r,i draescode. "In de pedra^srode ten.
LEIDEN - "De Nederlandse
bassade in Zuid-Afrika kan
spelen in de voorbereidingen op de
op handen zijnde overgang in dit
land. Wanneer de Nederlandse re
gering niet bereid is alle diploma
tieke betrekkingen met Zuid-
Afrika te verbreken, zou de Neder
landse ambassade in elk geval een
voorlichtingscentrum moeten
worden van betrouwbare informa
tie. Zuid-Afrika kan dit moeilijk
verbieden. Immers de Zuidaf
rikaanse ambassade in Den Haag is
niet veel anders dan een enorm
propaganda-apparaat voor apart
heid. Nederland zou hetzelfde
middel in omgekeerde richting
kunnen gebruiken".
Jan Ruijter van de Boycot Outspan
Aktie zei dit gisteravond in Leiden
bij de opening van het driedaags
congres, dat de BOA heeft georga
niseerd onder het motto "Proleta
riërs aller landen verenigd tegen
apartheid".
Tijdens het congres werd de ge
dragscode, die de negen EG-landen
hebben opgesteld ten aanzien van
de investeerders in Zuid-Afrika
meermalen verworpen. Andrew
Kailembo, van het Internationaal
Verbond van Vakverènigingen
(IVWj hekelde de vrijblijvendheid
i sommige clausules in deze ge
dragscode. "In de gedragscode
staat, dat de EG de vakbondsor
ganisaties erkent. Maar nergens
wordt benadrukt, dat de zwarte
werknemers dan ook de gelegen--
heid moeten krijgen zich hierbij
aan te sluiten. Die clausule moet
worden toegepast op alle bedrijven,
die in Zuid-Afrika investeren. Maar
zolang er nog sancties worden ge
troffen tegen de arbeiders die zich
erbij aansluiten, slaat die hele
clausule nergens op". Kailembo
was tevens van mening dat de ge
dragscode zich duidelijk had moe
ten uitspreken tegen nieuwe inves
teringen in Zuid-Afrika.
Ook Piet Jeuken, beleidsmede
werker internationale zaken bij het
FNV had kritiek op de EG-ge-
dragscode. "De angel is namelijk
uit deze code gelaten", aldus Jeu
ken. Volgens hem moeten de be
drijven kunnen worden gedwon
gen de regels op te volgen.
Ook moet hierop controle kunnen
worden uitgeoefend. Alfred Nzo,
secretaris-generaal van de in
Zuid-Afrika verboden bevrijdings
beweging het Afrikaanse Nationale
Congres, sloot elke discussie met
de regering van Vorster uit. "Het
pad om langs vredelievende weg de
vrijheid te bemachtigen is afgeslo
ten.
Er blijft ons niets over dan een ver
scherping van de gewapende strijd.
Het ANC wordt in Zuid-Afrika door
de zwarte bevolking algemeen er
kend als de leider van die strijd. Het
terroristische regime van Vorster is
nog nooit zo scherp veroordeeld als
nu", aldus Nzo. Hij zei voorts dat hij
zijn volk geen gemakkelijke over
winning voorspiegelt. "Het regime
Vorster heeft nog steeds de macht,
de wapens en de manschappen om
onze strijd in bloed terionder te la
ten gaan. De huidige opstanden,
zoals die van Soweto, hebben meer
levens gekost, dan ooit. Er zullen
nog meer doden vallen, er zullen
nog meer kinderen worden ver
minkt. Toch moeten wij voortgaan
met onze strijd voor een vrij en vre
delievend Zuid-Afrika".
Vandaag en morgen wordt het con
gres over Zuid-Afrika voortgezet in
de Schouwburg. Sprekers van
Franse en Italiaanse vakbondsor
ganisaties zullen dan onder meer
spreken over de acties die in hun
bedrijven zijn gevoerd uit solidari
teit met hun Zuidafrikaanse col
lega's.
ADYERTENTIE.
Washington - Met de opening van
de hoorzittingen van de Se
naatscommissie voor
buitenlwndse "betrekkingen over
de verdragen inzake het Panama
kanaal is het grote debat over de
vraag, of Amerika zijn dierbare
verbinding door de landengte van
Panama moet opgeven, pas goed
begonnen. De nationale commissie
van de Republikeinse Partij heeft
in overgrote meerderheid tegen
bekrachtiging van de verdragen
gestemd.
President Carter zal moeten be
wijzen dat hij een weifelend Ame
rikaans volk en Congres op zijn
hand kan krijgen voor een politiek,
die naar zijn mening juist'is. Hij zal,
met andere woorden, moeten aan
tonen, dat hij in staat is leiding te
geven en te overtuigen. Zacht ge
zegd beginnen sommige mensen in
Washington daaraan te twijfelen.
Als hij het Congres en het volk niet
kan overtuigen van de juistheid van
zijn politiek inzake Panama, dan is
het de vraag, of hij goedkeuring zal
krijgen voor andere aspecten van
zijn politiek die al even sterk of nog
meer omstreden zijn, zoals het
Midden-Oosten.
Israel en zijn Amerikaanse vrien
den letten angstvallig op tekenen
zwakte van de president. En
Amerika's machtige „haviken"
zullen elke overeenkomst met de
Russen over beperking van de stra
tegische bewapening (SALT) als
een zwakheid beschouwen.
Volgens de opinieonderzoeken zijn
op het ogenblik de meeste Ameri
kanen er nog tegen om het Ameri
kaanse gezag over het Panamaka
naal en de kanaalzone-op te geven.
In de Senaat, die de verdragen met
een meerderheid van tweederde
moet bekrachtigen, zijn er onge
veer 25 leden fel anti. Een groot deel
heeft nog geen beslissing genomen.
De tegenstanders van de verdragen
moeten hun aantal tot 34 zien op te
voeren om ratificatie te voorko-
Volgens de verdragen komt de zeg
genschap over het kanaal tegen het
eind van de eeuw aan Panar,a.
Pwnama zou de neutraliteit van het
kanaal moeten garanderen en aan
alle landen doorvaart door het ka
naal moeten toestaan. De kanaal
zone, waar thans ongeveer 33.000
Amerikaanse burgers en militairen
wonen, zou Panamees gebied wor
den, drie jaar nadat het verdrag is
geratificeerd.
Sensatie
Deze week heeft senator Robert
Dole van Kansas, vorig jaar kan
didaat voor het vice-president-
schap van de Republikeinen en een
verklaard tegenstander van het
verdrag, voor een sensatie gezorgd.
Hij kwam met een geheim tele
gram, dat de Amerikaanse am
bassade in Panama vorige week
naar Washington had gezonden.
Daarin werd gezegd dat de am
bassade van de Panamese onder
handelaar Carlos Lopez Guevara te
horen had gekregen, dat de Ameri
kanen na 1999 geen inter-
ventierecht zouden bezitten, zoals
Carter had gezegd. Ook zouden
Amerikaanse oorlogsschepen niet
te allen tijde door het kanaal mogen
varen.
Toen generaal Torrijos vorige
maand bij de ondertekening van
het verdrag in Washington zei, dat
Panama onder de Amerikaanse de
fensieparaplu zou blijven, had hij
daarmee alleen gewezen op een feit
en niet op het interventierecht van
de Verenigde Staten, aldus Lopez.
Deskundigen van het ministerie
van Buitenlandse Zaken in Was
hington probeerden de zaak te sus
sen: Lopez Guevara zou alleen ge
doeld hebben op het recht van in
terventie in Panama's bin
nenlandse aangelegenheden, waar
de Verenigde Staten geen aan
spraak op maken.
De Amerikaanse Conservatieve
Unie (ANC), een rechtse groepe
ring, speelt een leidende rol in de
strijd tegen de verdragen. Het is een
organisatie van Republikeinen van
het type-Reagan, de conservatieve
oud-gouverneur van Californie, en
van mensen die nog meer rechts
staan dan hij.
Zij zijn overtuigd van de absolute
verfoeilijkheid van het com
munisme. Vrijheid en het particu
liere ondernemerschap zijn voor
hen een en hetzelfde. Zij hebben
krachtige vrienden in de Senaat en
bedelven senatoren die nog geen
besluit hebben genomen onder een
lawine van brieven Een geliefd
doelwit is Howard Baker, de leider
van de Republikeinse minderheid
in de Senaat, die volgend jaar aan
herkiezing toe is. Hij was onaange
naam verrast toen op zekere dag in
alle kranten in zijn staat Tennessee
een advertentie stond met de
woorden: „Howard Baker kan ons
kanaal in Panama redden".
Na dat incident zei een, tegen het
verdrag gekante, senator breed la
chend dat Baker „nu kronkelde als
een worm op een gloeiende steen".
Veel senatoren zien de Panama
kwestie als een zaak, waardoor zij
hun zetel kwijt kunnen raken.
Vorige week had de regering tij
dens de hoorzittingen de gelegen
heid haar standpunt uiteen te zet
ten, maar zij deed dat maar matig.
Minister Vance van Buitenlandse
Zaken is niet bepaald een fascine
rende figuur die iedereen van zijn
gelijk weet'te overtuigen.
De verenigde chefs van staven
slaagden er evenmin in aan te tonen
dat het kanaal uiterst, kwetsbaar
zou zijn voor sabotage, als de ver
dragen niet worden goedgekeurd
en Panamese nationalisten dan hun
toevlucht nemen tot geweld.
Een dam en het grootste kunst
matige meer ter wereld zijn es-
sentiele onderdelen van het ka
naalstelsel. Wanneer die dam wordt
opgeblazen en het meer leegloopt,
zou het twee jaar duren om het
wder vol te laten lopen.
Volgens het Amerikaanse leger zijn
er 100.000 man troepen nodig om
het kanaal te verdedigen tegen sa
botage. Maar de mannen die tegen
de verdragen waren, wilden een
voudig niet luisteren naar deze
waarschuwingen van de militairen.
Somber
Zij zijn ook nog op een ander punt
in het voordeel, omdat een groot
deel van het debat in de commissie
voor Buitenlandse Aangelegenhe
den gaat over hypothetische situa-1
ties in de toekomst. Het is altijd
makkelijk sombere, hypothetische
vragen te bedenken. Een moeilijk
heid voor de regering is, dat zij niet
kan garanderen dat het verdrag
volledig zal worden nageleefd.
De ergste vrees van de conservatie
ven, dat ooit in oorlogstijd Russi
sche oorlogsschepen zich een weg
zouden banen door het kanaal, kan
niet serieus worden genomen. Maar
het blijft een feit, dat Amerika toch
maar het gezag over het kanaal op
geeft in ruil voor niet al te tastbare
diplomatieke voordelen.
Een dergelijke keuze was aan
vaardbaar voor Europa's koloniale
mogendheden die geen andere mó
gelijkheid hadden dan te dekoloni
seren. Maar voor een super
mogendheid die Latijns-Amerika
beheerst, is dit voorlopig minder
acceptabel. Het is een kwestie, die
niet enkel aan diplomaten en gene
raals kan worden overgelaten.
De voornaamste man, die moet
trachten het verdrag aanvaard te
krijgen is president Carter zelf. Van
•zijn succes of falen hangt veel meer
af dan alleen de verhouding tot
Lwtijns-Amerika.
Observer-dienst
