Niets veranderlijker dan zwakzinnigenzorg
Zestig kilometer over dijken
DIRECTEUR HUIZE URSULA NIEUWVEEN
Schoten in bij
Estec-bezoek Beatrix
RIJNSBURGSE
REGTHUYS WORDT
UIT HOOP PUIN
WEER OPGEBOUWD
Afschaffing presentiegeld
PAGINA 4
STREEK
DINSDAG 20 SEPTEMBER 1977 1 c
Zo is het nu: één puinhoop.
Van het voormalige
Rijnsburgse „regt
huys" aan de Vliet, ooit
ook herberg en ge
meentehuis, rest mo
menteel nog slechts één
grote puinhoop Maar
met datzelfde puin zal
over enige tijd het
„regthuys" ook weer
worden opgebouwd.
Althans, dat is het voornemen
van de Rijnsburgse aannemer
Nic. van Egmond, die destijds
de bouwval van de gemeente
kocht en nu als hobby het
pand in 17e eeuwse stijl wil
optrekken.
Bij het originele „regthuys", al
meer dan 400 jaar oud, hoort
eigenlijk ook de naastgelegen
woning. De eigenaar daarvan
voelt op dit moment nog niets
voor zo n rigoureuze bouwin-
greep, al zal hij de voorgevel
van zijn woning wel gedeel
telijk aanpassen aan die van
Van Egmond zodat het toch
op één geheel zal lijken.
Gewelf
Nic. van Egmond heeft er een
jaar de tijd voor genomen om
het pand af te breken.
„Het had natuurlijk ook in een
dag gekund", zegt hij, maar ik
wilde het pand van onder tot
boven nauwkeurig onder
zoeken om een indruk te
krijgen hoe het destijds is ge
bouwd en wat er door de
eeuwen heen mee is gebeurd.
Die gegevens ga ik gebruiken
bij het opnieuw neerzetten
van het "regthuys".
Hij is bijvoorbeeld al ruim een
maand bezig geweest met het
bestuderen van een onder het
huis liggende keldergewelf,
door de jaren heen fungerend
als voorraad- en wijnkelder.
Maar wegens instorting al
zo'n honderd jaar niet meer in
gebruik.
Nic. van Egmond heeft het huis
steen voor steen afgebroken,
daarbij op een paar verrassin
gen stuitend. Zo vond hij in
de spouw onder een kozijn
een handje kleingeld, hoofd
zakelijk centen. Eén daarvan,
met een afbeelding van Na
poleon de Derde, was gesla
gen in 1856. De rest van het
geld beslaat een periode van
1860 tot 1939.
In de kelder haalde hij stukken
grafzerk omhoog en een flink
brok granieten pilaar. Waar
schijnlijk als puin afkomstig
van de voormalige Rijns
burgse abdij en in het „regt
huys" gebruikt als onder-
grondje voor de keldervloer.
Aan de tergend langzame sloop
heeft Van Egmond een aan
zienlijke berg kleine hand-
gevormde stenen (rijn-
formaat) overgehouden. Die
zullen stuk voor stuk worden
schoongebikt om later weer
te kunnen worden gebruikt.
Niet voldoende voor de totale
wederopbouw van het „regt
huys", maar wat hij tekort
komt laat hij bijbakken.
Hij maakt ook gebruik van de
Oudhollandse dakpannen
(rood) die er af zijn gekomen
en van de zware klooster
moppen die in de kelder wer
den aangetroffen.
Met een schone lei wordt het
karwei aangevangen, zelfs de
fundering is uit de grond ge
haald.
Het (halve) „regthuys" krijgt
een voorgevel met grenen ko
zijnen in de oud-Hollandse
kleuren groen en gebroken
wit. In het metselwerk wor
den wat toogjes verwerkt en
op straathoogte komen twee
halfronde kelderramen, die
zijn afgewerkt met dikke
zwarte (gevangenis) spijlen.
De naar binnen draaiende
raampjes kunnen worden ge
blindeerd met aan de
buitenmuur bevestigde hou
ten luiken. De voormalige
opkamer wordt nu de woon
kamer met onder meer een
eiken Diafond.
Zodra het nieuwe „regthuys"
een ontwerp van de Kat-
wijkse architect v. d. Mey, ge
reed is heeft Nic. v. Egmond
nog wat andere pijlen op zijn
boog. Hij kocht ook de twee
oude pandjes die iets verder
op staan. Ook die gaat hij res
taureren, zij het minder in
grijpend.
door
Herman van
Amsterdam
Bezoeken in den lande van leden van het koninklijk huis plegen over het alge
meen gesproken erg gladjes te verlopen, mede dankzij een geolied en onder het
toeziend oog van de BVD strak gehanteerd draaiboek. Alleen een onverwachte
gebeurtenis zou het chronometerwerk kunnen verstoren.
Eind vorige week brachten
prinses Beatrix en prins
Claus een bezoek aan het
Europees ruimtevaarton
derzoekcentrum ESTEC in
Noordwijk. En daar, hoewel
daar geen enkele mededeling
van naar buiten is gedaan,
haperde de machine even.
Dat was op het moment dat tij
dens de rondleiding over het
terrein van Beatrix en Claus,
dichtbij vanuit de duinen
schoten werden gehoord. Ge
volg: lichte consternatie on
der de gezellig keuvelend
rondstappende genodigden.
Wat kon dat ziin?
ESTEC-veiligheidsofficier
Schepel ging tot actie over.
Gaf veiligheidspersoneel op-
dracht de duinen in te gaan en
maatregelen te treffen. Het
schieten hield even later op.
Wat was er aan de hand ge
weest? Vlak naast de ESTEC
heeft de Wassenaarse oud
politieman Lugthart zijn
jachtgebied. Vrijdagmorgen
was hij daar met een vriend,
beiden jagend op konijnen.
De schoten die op de ESTEC
zo luid en duidelijk werden
gehoord kwamen uit hun
jachtgeweren.
Het gezelschap kon gerust zijn.
De eigen veiligheidsdienst
van de ESTEC had de zaak
geklaard en, zo vertelde
Schepel, het van de jager ge
daan gekregen dat hij gedu
rende het bezoek van prinses
Beatrix en Claus niet meer
zouden schieten.
"Omdat anders bij leden van
het hoge gezelschap de in
druk zou kunnen worden ge
wekt dat er iets ernstigs aan
de hand was". Zo werd een
onverwachte gebeurtenis dus
het hoofd geboden.
Eén schoonheidsfoutje kleeft er
aan de "duin-actie" van de
ESTEC-veiligheidsdienst, al
thans als ik de woorden van
de alom gerespecteerde
oud-politieman Lugthart
moet geloven. Volgens hem
heeft niemand hem of zijn
vriend in de duinen aange
sproken en las hij pas een dag
j later in de krant over het be
zoek van Beatrix en Claus.
"Op een bepaald moment zijn
we inderdaad met schieten
gestopt", zegt hij, "maar dat
was omdat we voldoende ko
nijnen hadden geschoten
De Lissese dameskapper Ben Hagen treft voorbereidingen voor een sportief
gebeuren dat zondag 9 oktober as. ten doop zal worden gehouden en'dat
moet gaan uitgroeien tot een jaarlijks terugkerend nationaal even
ement.
Waar het om gaat is de Ronde van de Haarlemmermeer, een 60 km lang
traject over hoofdzakelijk dijken, dat voor de verandering nu eens niet
per fiets maar hardlopend zal moeten worden afgelegd.
Deze eerste ronde is bescheiden van opzet. Er doen maar twaalf lopers aan
mee. Hage/i, Spartgan-atleet en specialist op de super-lange afstand,
had er meer aan de start willen hebben, maar heeft daar vanaf moeten
zien omdat bijvoorbeeld de politie er weinig voor voelde speciale veilig
heidsmaatregelen te treffen.
Het evenement, zo vindt de KNAU, zou eerst moeten bewijzen be
staansrecht te hebben. En volgend jaar zou dat kunnen blijken uit een
groot aantal inschrijvingen.
Met die afstand van 60 km wil Hagen („voor mij is het een kippe-eindje") en
brug slaan tussen het marathonlopen (ruim veertig kilometer) en de
■super-lange afstand (100 km).
Ben Hagen (voor) >£r tussen is niets", zegt hij, „maar ik weet uit ervaring dat er wel grote
...kippe-eindje... behoefte aan is".
NIEUWVEEN - Het zit er wel in dat de provincie
garant zal staan voor een bedrag van 28 miljoen
voor een deel der nieuwbouw van zwakzinnige
ninrichting Huize Ursula in Nieuwveen. Dit be
drag wil de Angelastichting, waar Huize Ursula
onder valt, onder meer gaan lenen. Al eerder zijn
verzoeken tot provinciale staten gericht (in 1974
Huize Ursula is een erkende
AWBZ-inrichting (Algemene wet
bijzondere ziektekosten). Dat
houdt in dat de kosten van de in
richting door de overheid worden
betaald.
Door
Ingrid Cramer
En dan gaan er wat lichtjes bran
den. De overheid: dat zijn wij.
AWBZ-gelden zijn gemeenschaps
gelden. Over de besteding van ge
meenschapsgelden is de laatste tijd
veel te doen geweest, met name ook
in de zwakzinnigenzorg. Het rom
melt er. Nog heel kort geleden werd
de opvatting gehuldigd dat de
zwakzinnigen zo veel mogelijk in
inrichtingen bij elkaar gezet moe
ten worden. De mening daarover is
inmiddels veranderd: er moet meer
aandacht worden geschonken aan
extra-murale zorg (opvang van
zwakzinnigen buiten de inrich
ting). Nieuwe inrichtingen moeten
niet meer zo grootschalig worden
opgezet. Als ze al opgezet mógen
worden. Bestaande inrichtingen
moeten niet langer mikken op on
beperkte uitbreiding, maar op in
krimping van het bewonersaantal.
Behalve dat er op deze wijze aan
zienlijk op het budget voor de
zwakzinnigeninrichtingen wordt
ingekrompen, staat ook de wijze
waarop de inrichtingen het ge
meenschapsgeld besteden de
laatste tijd ter discussie. Men denke
aan Nollen en zijn Samivoztehui-
In dit licht bezien zou je bij de
commissie die provinciale staten
moet adviseren over garantstellin
gen bij dit soort leningen wat kriti
sche geluiden verwachten. Maar
die kwamen niet. Dan zelf maar
eens gaan kijken bij Huize Ursula.
Wat gaat er gebeuren voor die 75
miljoen. Wat is de reden dat deze
niet onaanzienlijke besteding zo
zonder enig commentaar kan pas-
Dorp
Een eerste indruk van Huize Ur
sula. Een klein oud gebouw met
een monumentale deur. Binnen:
Mooi, indrukwekkend, maar on
praktisch. Er is geen geluid te ho
ren. Ik vraag me dan ook af waar de
bewoners zitten, ontdek niets. De
receptioniste moet glimlachen om
mijn kennelijk niet ongebruike
lijke reactie. Het eigenlijke terrein
ligt achter dit gebouw".
Even later kan ik dat met mijn ei
gen ogen constateren als ik het pad
afwandel naar het directie-gebouw
tje: een houten keet. Aan de ach
ter-ingang van het hoofdgebouw
(het voormalige huize Sassenoord)
krijg je opeens de onverwachte in
druk in een soort dorp te zijn be
land. Links gebouwen, rechts veel
groen en bomen. Twee pauwen
kijken me niewsgierig na: ze
blijken ontsnapt te zijn uit de kin
derboerderij.
In de kamer van directeur Mous-
sault. Aan de wand een plattegrond
van het terrein zoals het er uit moet
zien als de verbouwing eenmaal
achter de rug is. Door het raam kijk
je uit op het terrein van de voorma
lige Johannesstichting. Deze stich
ting, die eveneens zwakzinnigen
huisvestte, heeft in 1975 het ver
ouderde gebouw verlaten. 10 pu
pillen zijn door Huize Ursula opge
nomen. Het gebouw en terrein is
opgekocht (dat is een van de posten
op de begroting van 75 miljoen) en
vervolgens gesloopt (te oud). Het
terrein wordt bij de vernieuwings
plannen van Huize Ursula betrok
ken.
Waarom die vernieuwingsplan
nen?
„Het plan dateert al uit de zestiger
jaren. Er was veel vraag naar op
name van zwakzinnigen. Wij kon
den er zo'n 230 huisvesten. Maar de
wijze waarop voldoet eigenlijk niet
erg meer aan veranderde inzichten
over de verzorging en behandeling
van zwakzinnigen. Niets is veran
derlijker dan de mens, maar de
zwakzinnigenzorg is nog veran
derlijker. Toen we rond '70 met
onze plannen kwamen mikten we
op een uitbreiding van rond de 300
pupillen. Uitbreiding van zwak
zinnigeninrichtingen werd toen
niet erg voorgestaan. Maar even la
ter werd toch weer een voorkeur
uitgesproken voor grote inrichtin
gen. We baseerden ons plan toen op
600 bedden. Toen we met de eerste
10 Plattegrond van Huize Ursula zoals het gaat worden. Kosten: 7a
miljoenDe cirkelvormige figuren onderaan en links in de bovenhoek zijn
de paviljoens.
sula doen hun werk met plezier, ze
voelen zich hierdoor gelijk
geschakeld met de buitenwereld,
met de ouders, broertjes en zusjes.
Het doel dat de leiding van het te
huis met deze arbeidsafdeling na
streeft is dan ook, dat het gevoel
van eigenwaarde en verantwoor
delijkheid hierdoor wordt ver
sterkt. Een doel waarin zij lijkt te
slagen.
Pupillen die niet in staat zijn naar
werk of school te gaan brengen de
dag door in het aktiverings-
centrum, dat voor die 75 miljoen
eveneens wordt vernieuwd. Door
middel van beweging en muziek en
met behulp van materialen als
zand, water en verf leren zij de om
geving beter te hanteren. Alleen de
bedpatiënten gaan niet naar een
dagvoorziening.
De dagtaken worden zo nu en dan
onderbroken voor therapie, bij
scholing en sport. Sociotherapie: je
leren bewegen in de maatschappij,
houdt voor de pupillen van Huize
Ursula bijvoorbeeld in dat ze met
geld leren omgaan, zich leren be
wegen in het verkeer, iets van de
natuur te weten komen.
Al is de Ursula een dorp op zichzelf,
een beschermd dorp, het is beslist
niet de bedoeling dat de bewoners
ervan zijn afgesloten van de maat
schappij daarbuiten. Er wordt zo
veel mogelijk naar buiten gegaan.
Pupillen die al wat verder zijn doen
boodschappen in Nieuwveen. Op
het terrein is met opzet geen zwem
bad aangelegd: er wordt gezwom
men in het Nieuwveense buitenbad
en in het binnenbad in Mijdrecht.
Het voetbalveld op het terrein is
ook voor de inwoners van
Nieuwveen toegankelijk.
Er wordt naar gestreefd pupillen,
die op den duur min of meer nor
maal in de maatschappij zouden
kunnen functioneren, niet levens
lang in een inrichting te houden.
Daartoe heeft Huize Ursula in
Nieuwveen een huis opgekocht,
waar pupillen wonen die daar
zachtjesaan worden voorbereid op
de overgang naar een gezins
vervangend tehuis. Zij zorgen zelf
voor hun eten en werken op de so
ciale werkplaats. De sociale werk
plaats is meer op productie gericht
dan de afdeling arbeid op het Ur-
sula-terrein.
De inrichting wordt in Huize Ur
sula beslist niet als alleen zalig
makend gezien. Maar dit betekent
ook weer niet dan men volmondig
in kan stemmen met de opvatting
van het echtpaar Divendal dat
zwakzinnige kinderen zonder meer
een menswaardiger, gelukkiger be
staan hebben in een gezin dan in
een inrichting. Jos en Henny Di
vendal werden in het Utrechts
Nieuwsblad geïnterviewd, omdat
zij een Mongools meisje van 2 jaar
hadden geadopteerd.
De uitlatingen van het echtpaar
veroozaakten een schokreactie bij
verschillende ouders van de in
Huize Ursula wonende pupillen.
Het is natuurlijk een erg emotio
neel liggende zaak dat je je kind in
een inrichting stopt. Toch is het een
keus waar je soms niet omheen
kunt. Om dit eveneens meer be
kendheid naar buiten toe te geven
reageerde één van de ouders, even
eens in het Utrechts Nieuwsblad,
de Utrechtse mevrouw Verzuu, die
een 18-jarige zoon in Huize Ursula
heeft. "Ik kan niemand aanraden
een Mongools kind te adopteren.
Wij hadden onze Ron ook het liefst
thuis gehouden, maar daar komt
zo'n kind veel te kort".
Directeur Moussault beaamt dit.
Het kind mist contact met soortge-
nootjes waaraan het zich kan op
trekken. Het kind mist contacten
waarin het als volwaardig wordt
beschouwd.
En niet alleen het kind dat thuis
wordt gehouden komt veel te kort,
ook het gezin. Een Mongools kind
vraagt veel aandacht. Dit betekent
met name voor de moeder als zij het
kind thuis houdt, dat zij er niets
meer naast kan doen, zij moet haar
leven volledig richten op dit kind.
Andere kinderen komen daardoor
vaak te kort.
Oudercomité
Niet alle inrichtingen zijn even
goed, maar slecht hoeven ze niet a
priori te zijn. Van Huize Ursula heb
ik de indruk gekregen dat de
ouders die hun kinderen hier heen
hebben gestuurd niet slecht af zijn.
De ouders hebben ook een grote
mate van inspraak. Ze worden be
trokken bij het beleid. Het ouder
comité krijgt volgende maand de
status van "erkende vereniging".
Ik kan niet beoordelen of voor de
vernieuwing inderdaad een bedrag
van 75 miljoen gulden noodzakelijk
Maar wel is duidelijk dat wat er in
middels met dat geld is veranderd
een verandering ten goede is. Ge
lukkig is Nollen niet de enige die
120 gulden voor een zwakzinnige
per dag uit de pot gemeenschaps
gelden mag trekken.
LEIDEN - De Leidse gemeenteraad zal binnenkort het initiatief nemen
om te komen tot afschaffing van de presentiegelden, die raadsleden, wet
houders en burgemeesters ontvangen, wanneer ze een gemeente verte
genwoordigen in gemeenschappelijke regelingen (bijvoorbeeld voor
vuilverwerking of energievoorziening).
In een van de eerstkomende vergaderingen zal een motie worden inge
diend om de presentiegelden te vervangen door een reële onkosten- en
reisvergoeding. De vraag of een dergelijke wijziging ook werkelijk zal
worden doorgevoerd hangt af van de houding van de andere gemeente
lijke vertegenwoordigers in deze samenwerkingsorganen.
Wijzigingen kunnen alleen worden doorgevoerd wanneer vier-vijfde van
het aantal stemgerechtigden daarmee akkoord gaat.
en '75) om voor een lening garant te staan. Het
ging hierbij om een totaal bedrag vam 221/a mil
joen. Samen met die. 28 miljoen is dat dan een
dikke 50 miljoen. Hiermee is het nog niet afgelo
pen: de investeringskosten zullen naar verwach
ting bij voltooiing zijn opgelopen tot 75 miljoen
gulden. Geen geringe bedragen.
wr,jm<,HsA
...om iets van dit oude "regthuys" straks weer op te bouwen.
bouw begonnen waren inmiddels
ook de opvattingen weer veran
derd: op dringend verzoek van de
overheid is de capaciteit weer be
perkt,, nu tot 475 bedden".
Huize Ursula huisvest inmiddels,
nadat de eerste fase van de ver
bouwing is voltooid, 380 pupillen.
Volgend jaar, als de bouw verder is
gevorderd, zullen er in totaal 450
worden geherbergd.
Paviljoens
Een tochtje met de auto over het
terrein volgt: 40 hectare loopje niet
zo snel even af. Het blijkt dat de
grootste concentratie van gebou
wen zich nog achter het directie-
verblijf bevindt. Opvallend is de
ruime opzet van het geheel. Veel
groen, voornamelijk jonge aan
plant. Het verschil tussen wat er al
stond en de nieuwe gebouwde ge
deelten is opmerkelijk. Een oud
gebouw: recht, blauw-wit. Zowel
het blauw als het wit vertoont meer
kenmerken van grijs dan van de
oorspronkelijke kleur. In schrille
tegenstelling daarmee staan de drie
eerst gebouwde paviljoens. „Een
gehucht" wordt zo'n combinatie
van een aantal paviljoens genoemd.
En inderdaad vertonen ze meer
overeenkomst met een kleine
woonkern dan met de strakke za
kelijke bouw zoals je je die bij het
horen van het woord paviljoen
voorstelt.
Elk paviljoen bestaat uit 6 huizen,
in een soort van halve kring, met
gekke, uitspringende hoekjes te
gen elkaar aangebouwd. Voor de
ramen kleurige gordijnen: elk huis
een andere kleur, maar allemaal
even warm. "Vriendelijk" is de in
druk die de paviljoens maken.
De bewoners van de paviljoens
komen net thuis. Een paar duiken
eerst de slaapkamertjes in: kamers
voor één of twee personen, die vol
trots worden getoond. Eenheids
kamertjes, wel gezellig gemaakt
met een bonte sprei op de bedden.
In de gezamenlijke huiskamer
loopt het langzamerhand vol.
Oranje gordijnen, stevige houten
stoelen, gekleurde kussens er in.
Aan de wand ansichtkaarten en
werkstukken van de bewoners, die
zo hun huis tot iets eigens maken.
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 38. U mag ook
schrijven.
Er hangt een ontspannen sfeer.
Men wacht tot de maaltijd binnen
is: de 12 huisgenoten eten geza
menlijk. Daarna gaan ze weer naar
school of werk.
Drie van dergelijke paviljoens zijn
nu klaar, samen 18 huisjes. Een
groot deel van de verlangde 28
miljoen is bestemd voor de bouw
van nog eens drie paviljoens. Een
dikke 11 miljoen kost dat.
Ongeveer een zelfde bedrag gaat
naar de bouw en inrichting van het
hoofdgebouw, waarin het bestuur
lijk centrum wordt gevestigd, de
polikliniek en het zogenaamde mo
torisch centrum, waartoe o.m. een
oefenbadje behoort voor pupillen
die niet buiten het Ursulaterrein
kunnen zwemmen.
School en werk
De school blijft gehuisvest in het
oude gebouw. Kinderen van 6 tot 20
(ook externe leerlingen) kunnen
hier terecht. De kinderen doen hier,
met oneindig veel geduld, wat ba
siskennis op die hun leeftijd
genootjes zich eveneens op de la
gere school moeten eigen maken:
schrijven, rekenen, lezen. Het is
verbazingwekkend wat zo allemaal
nog kan worden geleerd. Meer tijd
dan in een "gewone" school wordt
besteed aan handenarbeid en sport.
Alles is er op gericht de kinderen
een zo groot mogelijke zelfstandig
heid aan te kweken.
Als de kinderen de school verlaten,
tussen 17 en 20 jaar, kunnen ze op
het terrein werken. Eenvoudig
hand-werk, indien nodig met aan
de werkenden aangepaste appara
tuur (de Ursula heeft ook een aantal
dubbel-gehandicapten in huis).
Pleisters worden in doosjes ge
daan, lampen ingedraaid, cos
metica verpakt. "De Bever", de af
deling arbeid, lag stil toen ik er om
half 1 ging kijken. Ook hier weer is
het eerste wat opvalt de kleurrijk
heid van de omgeving. In de werk
ruimte veel grote planten. Platen
langs de muur. Grote ramen. Ook
deze afdeling is nieuw. Het is het
geld wel waard geweest.
Het is het eerste bedrijf waar ik in
kom dat rust uitstraalt, geen ge
jaagdheid. Een leefbaar werkkli
maat. De bewoners van Huize Ur-
