Pop: van religieus voorwerp tot kinderspeelgoed
Mode-maker
Peter
Schenk
in de ban van
de poppen
Unieke
collectie
vinger-
hoeden
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 19.7'
EXTRA
PAGINA 25
De pop, zoals we die op het ogen
blik kennen, stamt uit de negen
tiende eeuw. Dit soort poppen is
gemaakt om mee te spelen. An
dere poppen, bijvoorbeeld met
een religieuze betekenis, komen
al veel eerder voor. Zo zijn in de
Egyptische Koningsgraven ste
nen poppen zonder benen ge
vonden. Ook in de "zwarte
kunst" werd gebruik gemaakt
van poppen. Een vijand kon wor
den gedood door naar haar of zijn
beeltenis een pop te maken en die
met spelden te doorsteken.
Het woord pop komt van het la-
tijnse pupa, wat speelpop of
meisje betekent. Het Engelse
woord er voor doll, stamt uit het
grieks: eidolon (beeld).
In de ontwikkeling van de mode
heeft de pop eveneens een grote
rol gespeeld. Kleermakers stuur
den poppen van klei. gekleed in
hun nieuwste ontwerp naar de
klanten. Naar aanleiding van dit
model werden dan de bestelling
gen gedaan. Zo hebben vele pop
pen - mannequins - hun weg van
Parijs naar Londen gevonden.
Pas in 1858 liet Charles Frederic
Worth zijn kleding door levende
modellen tonen. Zij kregen de
naam van de showpop: manne
quin. Het woord mannequin is
weer afgeleid van het middel-
mannenkin. wat mensje
in betekent.
irste "speelpoppen" voor de
verkoopt zijn in 1670 gemaakt
door de Engelsman John Dry
den. Beroemde Duitse poppen-
merken zijn Simon en Halbig en
Armand Marseille. Uit Frankrijk
de Jumeau- en Bru-poppen.
Peter Schenk heeft zich, zo
schrijft hij'in zijn boek "Over
poppen gesprokendat dit
najaar uitkomt, laten inspireren
door twee poppenmaaksters:
Kathe Kruse en Sasha Morgen-
thaler.
Kathe Kruse maakte voor haar
kinderen lappenpoppen met een
aardappel als hoofd, omdat ze de
poppen die te koop waren niet
geschikt vond om mee te spelen.
Uit dit simpele thuiswerk groeide
een heuse poppen-industrie. Dë
in 1923 opgerichte poppenfa-
briek - allang geen aardappel
hoofdjes meer - bestaat nog altijd.
Kathes dochter Hanna heeft het
werk van haar moeder op zeer be
scheiden schaal voortgezet. In de
Zuidduitse** fabriek wordt nog
maar een simpele pop gemaakt.
De echte houten poppen van
Sasha Morgenthaler zijn niet
meer te koop. Kopieën ervan
worden echter nog steeds ge
maakt. Wel het beste bewijs dat
Sasha's poppen kinderen aan
spreken. De echte Morgenthaler
poppen, die een waarde van on
geveer tweeduizend gulden ver
tegenwoordigen zijn nu nog te
zien in het Volksmuseum in Zu
rich.
Het pronkstuk uit de codectie,
grootmoeders gouden vingerhoed
waarvan de waarde wordt geschat
op ongeveer zevenhonderdvijftig
gulden.
Twee jaar geleden was een bezoek aan de Prêt a Porter in Parijs voor hem een noodzaak.
Een dagje op de stoffenbeurs in Lyon onvermijdelijk en dat hij daarna doorreisde naar
Como en Sankt Gallen de gewoonste zaak van de wereld. Peter Schenk, dessin-ontwerper
=n "architect" van de Tweka-badcollectie moest op de hoogte blijven van het internatio
nale modespectakel. Op het visitekaartje van Peter Schenk staat tegenwoordig poppen-
maker. Reizen doet hij alleen nog maar voor zijn plezier.
Met een beetje terug verlangen
naar de oude tijd. Ot en Sien hele
maal nagemaakt naar het voor
beeld van de oude platen. Zelfs
Siens onderrok van broderiekant
ontbreekt niet.
Aan de carrière van de man die voor
al zijn vakdiploma's, tien in to
taal. met lof slaagde, kwam ab
rupt een einde. Verwondingen,
opgelopen in de tweede wereld
oorlog, gingen hem parten spé
len. '"Onmiddellijk stoppen met
dit jachtige leven was het ad
vies van de dokter twee jaar gele
den.
'Een man die altijd zo actief bezig is
geweest, kan niet stilvonden
vrienden uit Oegstgeest, met wie
hij kort na het bezoek aan de arts
sprak. Die vrienden kwamen ook
met een duidelijke suggestie:
"Ga poppen maken".
Peter Schenk zag daar wel wat in en
ging praten met een zuster van
het echtpaar die kleipoppen ver
vaardigde. ,Van haar leerde hij de
begin-technieken en daarmee
was de poppenpassie geboren.
Gek
'Mensen vinden het wel een beetje
gek hoor, een man die poppen
maakt", zegt hij. "Laatst, toen ik
mijn tentoonstelling in Gouda
Een van de kamers van zijn negentiende eeuwse Vlaardingse visserwoning gebruikt Peter Schenk als atelier.
Hier brengt hij met passen en meten bijna al zijn tijd door. Nadat de modellen zijn geschetst maakt hij een
exemplaar helemaal klaar op de paspop. Zo ojitstaat de mini hdbte couture voor zijn poppen
aan het inrichten was (in het Cat-
herina Gasthuis tot 27 augustus)
kwam een mevrouw vragen wie
die poppen wel maakte. Hij, zei
de directrice en wees op mij. Het
gezicht dat ze trokWie ech
ter bedenkt dat Peter Schenk na
ast mode-ontwerper ook nog le
raar nijverheidsonderwijs is,
kijkt er helemaal niet vreemd te
genaan.
En hij is erg 'de hele dag mee
doende. Kijk ik heb
het altijd te druk gehad om een
hobby te hebben. Nu kan ik alles
in mijn eigen tempo doen ik hoef
niets meer, want neem van mij
aan, in die modewereld word je
geleefd hoor. Als ik eens een dag
geen zin heb of niet kan heeft
daar niets of niemand onder te
lijden. Die poppen zijn mijn
hobby en mijn werk geworden"
Hobby
Een hobby die waarschijnlijk altijd
al gesluimerd heeft want, vertelt
de Vlaardingse poppenmaker:
"Ik had vijf oudere zussen. Toen
ik een jaar of vijf was kregen we
allemaal roodvonk. Dat bete
kende zes weken in bed blijven.
Om de tijd door te komen maak
ten mijn zusters poppekleertjes
van papier en ik deed dapper
mee. Het was wel een ongebrui
kelijk tijdverdrijf voor een jon
gen. zeker in die tijd. maar mijn
ouders hebben er nooit een punt
van gemaakt.
'riet "zelf doen" werd bij ons thuis,
ik ben geboren op een boerderij
in Anna Paulowna, erg aange
moedigd. "Laat je handen maar
wapperen, m'n knecht" was een
vaste uitspraak van mijn moe
der". En daar houdt Peter
Sdhenk zich nog steeds aan. Er
was maar een klein duwtje van
vrienden voor nodig om hem op
het pad van de poppen te zetten.
Welfare-werk
Naast dit werk geeft hij een paar
uur les. houdt lezingen.-natuur-
lijk over poppenmaken, en laat
ouders tijdens ouderavond zelf
bezig zijn.
"Kijk,- deze stokpop (een pop om
poppekastspel mee op te voeren -
red) heb ik met ouders in Bos
koop gemaakt. Je kunt wel veel
vertellen maar ze het zelf laten
doen is toch eigenlijk het lettkst".
Spreekuur
In de oude Vlaardingse buurt waar
hij een visserswoning heeft ge
kocht. was het al snel bekend dat
er een man was komen wonen die
handig was met naald en draad.
Het duurde dan ook niet lang of
de eerste buurvrouw met een
probleem op handwerkgebied
klopte bij hem aan.
"Het werd hier een enorm geloop.
Dan de een, dan de ander. Dat
werd mij eigenlijk een beetje te
ongeorganiseerd. Nu heb ik eens
in de week "spreekuur". Alle
buurvrouwen komen met hun
handwerk bij mij. Later op de
avond komen er ook weieens wat
echtgenoten binnen vallen en
drinken we een borreltje, erg ge
zellig hoor
Dat vind ik nu het fijne van in een
oude wijk wonen. Je kent de
kennen
geef ik les. Bij de cursisten zitten
ook een paar mannen. Weven is
een heerlijke ontspanning".
Eigenlijk is de Vlaardingse pop
penmaker altijd bezig. Maar het
leukst is het toch hem bezig te
zien met de Ot en Sien-poppen,
waarvoor hij de kleertjes eerst he
lemaal op een paspop op schaal
uitwerkt. Zijn poppen zijn er dan
ook piekfijn afgewerkt in hun ka
toenen kleertjes waarvan het
dessin ook door Peter is ontwor
pen.
nen uitgeven mogelijk te maken
heeft hij gezocht naar een voorde
liger materiaal. Dat heeft hij ge
vonden. Nu is het mogelijk om
voor f75,- een pop te maken.
Daarbij is inbegrepen de materia
len, het schilderen van de ogen,
wat Peter voor zijn rekening
neemt, en vier lesuren van een
van de assistentes van Peter. Ook
wordt er gezocht naar een pro
cédé om de poppen te confectio
neren maar "ik moet er wel voor
100r/i: achter kunnen staan, zegt
Peter, "anders begin ik er niet
jou
En dat blijkt wel als je een middag
bij hem bent. Buurmeisjes die
zich met het slechte weer verve
len kloppen nooit tevergeefs aan.
Hij heeft altijd wel een werkje
voor ze. En als het patroon niet
een twee drie is gevonden krijgt
ze de belofte mee: "Ik kom straks
wel even het patroon tekenen,
zeg dat maar tegen je moeder".
"Zij is een van mijn leerlingetjes
van de weefles" vertelt de eige
naar van 't Boetje (Westfries voor
schuur), ook voor volwassenen
Cursus
Het materiaal voor deze poppen,
waar wel voor f750,- stoffen en
arbeid in zit - een pop kost Peter
Schenk 7 dagen werken - wordt
speciaal voor hem in Zwitserland
gemaakt. Vooral het tricot voor
het gezichtje is erg duur. üm het
poppenmaken ook voor mensen
die er niet zo veel geld voor kun
Peter Schenk is eigenlijk per onge
luk vingerhoeden gaan verzamelen.
Natuurlijk, hij werkte er mee als
couturier en zeker als hoedenmo-
distmaar de nieuwe hobby werd
toch pas echt geboren toen hij, bij
het behalen van een modediploma,
de vingerhoed van zijn grootmoe
der kreeg. Dit is een exemplaar in
goud waarvan de waarde wordt
geschat op ongeveer zevenhonder
dvijftig gulden, het pronkstuk van
de ruim tweehonderd vingerhoeden
tellende collectie.
De verzameling omvat vingerhoe
den uit allerlei materiaal zoals zil
ver, goud, plastic en rubber. Som
mige bezet met steentjes, andere
voorzien van kleine landschapjes.
Voorwerpjes waarvan je de indruk
hebt dat ze alleen maar zijn ge
maakt om mee te pronken.
Grappig is de "timble'' uit de enge
lse pub. De waard schonk dit kleine
maatje-een vingerhoedje vol-voor
zijn vaste klanten, die er nog wel
eentje wilde pikken, ook al was de
politieagent de boel al aan het slui-
teii.
Naast de vingerhoeden, die Pieter
Schenk op binnen- en buitenlandse
markten en antiekbeurzen verza
melde. heeft hij ook wat oud naai
gerei. Iedere zichzelf respecterende
vrouw had een eigen set naaigerei -
schaar, naaldenkoker, tommesje -
alles keurig bijeen in een platte
doos.
Maar het mooiste stuk uit die collec
tie is wel de "geboorteschaar"In de
luiermand van een welgestelde
jonge a.s. moeder' mocht die niet
ontbreken. Aan de handgreep van
de schaar zit een schildpad - teken
van vruchtbaarheid bij het open
doen, zien we op de plaats waar de
schaar aan elkaar zit een kind en de
uiteinden hebben iets van de snavel
vün een ooievaar. Deze schaar was
niet bestemd om mee te knippen
maar om de natte luier in de emmer
te deponeren zonder daarbij vuile
handen te maken
Wie belangstelling heeft voor een
cursusje poppenmaken kan con
tact opnemen met Marijke Pie-
ters, Rijnzichtweg 38 Oegs
tgeest. Telefoon 151025; Bep Eg
gen, Sweilandstraat 30, War
mond, tel. 01711-10098 en Edith
Audifred, Bosbesstraat 104, Den
Haafr. tel. 070-258554.
Het verzamelen van vingerhoeden
is een in Nederland tamelijk onbe
kende hobby. In Engeland en Ame
rika is het echter net zo gewoon als
postzegels, aardewerk of sigaren
bandjes sparenDe vingerhoed is al
heel oud. De eerste bronzen exem
plaren stammen uit 79 na Christus
De stenen vingerhoeden moeten uit
een nog vroegere periode komen.
Niet alleen in Europa kende men de
vingerhoed maar ook in China en
Japan. Het is een voorwerp dat
door vele volkeren, werd gebruikt
lang voordat er tussen deze volke
ren enige vorm van communicatie
Bij doet echter veel meer dan
mooie poppen maken. Hij zet
zich in voor het Welfare-werk. Hij
geeft o.m. cursussen voor
Welfare-leidsters (ook in Noord-
wijkerhout). "Natuurlijk leer ik
die niet deze poppen maken, zegt
hij met een gebaar naar de pronk
stukjes in Ot en Sien-stijl, die in
het "atelier met een hang naar
vroeger" te kijk staan. Bij deze
cursussen ga ik uit van mensen
die helemaal niets kunnen. Het is
helemaal niet nodig datje kunst
werkjes aflevert. Als je maar ple
zier hebt in watje doet. Dat noud
ik de mensen ook altijd voor.
Mijn eerste poppen waren beslist
geen schoonheden en die laat ik
ook rustig zien".
Zes
parmantige
dametjes,
allemaal
op hun
paasbest
uitgedost
In het Catherina Gasthuis in Gouda staat de collectie van Peter Schenk
te pronken zoals dit tijdgenootje van Ot en Sien.
Henriette
van der Hoeven
Door
Voor dat Welfare-werk gebruikt hij
ook zeer eenvoudige materialen.
Met wat afvallapjes kun je een
heel eind komen als je de stok-
poppen en kabouters bekijkt die
Peter heeft vervaardigd.
