Machtsspel PvdA
versterkt CDA-
rechtervleugel
Boterbrij over meer
dan vier km water gronden
Albeda bereidde ook eerste kabinet-Den Uyl voor
Vijf jaar geëist
tegen overvaller
Irritatie en achterdocht
Vronw stierf
als gevolg van
hersenbloeding
Man dood
in bouwput
DONDERDAG 21 JULI 1977
DEN HAAG - De gisteren door de
koningin aangewezen informa
teur, prof. dr. Willem Albeda (52),
speelt niet voor de eerste keer een
rol in de grote politiek.
Dit CDA-eerste kamerlid (AR) was
één van de wegbereiders van het
eerste kabinet-Den Uyl. Samen
met de huidige CD A-fractieleider
f Van Agt heeft hij in het voorjaar
van 1973 de formatiepogingen
van de socialist Burger uit het
slop gehaald. "Een puike man,
deze co-èquipier van mij van
toen", zo reageerde Van Agt gis
teren in rally-termen.
Prof. Albeda is hoogleraar aan de
Erasmusuniversiteit van Rotter
dam, maar feitelijk werkzaam
voor de stichting bedrijfskunde in
Delft (een onderdeel van het inte
runiversitair instituut bedrijfs
kunde). Informateur Albeda is
voorts voorzitter van de Regio
nale Raad voor de Arbeidsmarkt
van Zuid-Holland en vice-
voorzitter van de sectie sociale
vragen van de Raad van Kerken
Prof. Albeda heeft groot gezag op
sociaal-economisch terrein. Hij
was ondermeer bemiddelaar in
het metaalconflict tussen werk
gevers en werknemers in 1972.
Albeda komt voort - net als de vo
rige informateur Ruppert-uit de
christelijke vakbewegingCNV.
Hij heeft zijn voorkeur voor sa
menwerking met de BvdA nooit
onderstoelen of banken gestoken.
Onlangs verklaarde hij nog dat
het nu tijd werd dat er een socia
list minister van sociale zaken
zou moeten worden.
Prof. Albeda moet proberen de
vastgelopen trein van deformatie
zo spoedig mogelijk aan de gang
te krijgen. Gisteravond werd offi
cieel meegedeeld dat de informa
teur gevraagd is een onderzoek in
te stellen naar de mogelijkheden
om de tijdens de formatie Den Uyl
gerezen meningsverschillen uit de
weg te ruimen, opdat deze forma
tie hervat kan worden.
Prof. Albeda werd gistermiddag
door de koningin op paleis Huis
ten Bosch (Den Haag jontvangen
Eerder dezelfde middag ontving
zij gezamenlijk de fractievoorzit
ters Van Thijn (PvdA), Van Agt
(CDA) en Terlouw (D'66). Deze
leidende politici gaven de vorstin
een nadere toelichting op de eer
der deze week door hen uitge
brachte formatie-adviezen.
Deze conferentie van de drie frac
tievoorzitters met Koningin Ju
liana was in het formatiegebeu-
ren een unieke gebeurtenis. Nog
nimmer werd bij formaties en in
formaties een dergelijke geza
menlijke "informatie
bijeenkomst" met de daarbij
meest betrokkenen gehouden.
CD A-fr actievoorzitter Van Agt
deelde mee dat in het overleg met
de fractievoorzitters is afgespro
ken datuiterst behoedzaam"zou
worden gereageerd met persoon
lijke interpretaties van de aan de
informateur verstrekte opdracht.
Die afspraak was nodig om niet
van meet af aan het risico te lopen
dat een twistgesprek zou ont
staan over de aard van de op
dracht.
Desgevraagd zei Van Agt, dat
vraagstukken van abortus, ker
nenergie en defensie-uitgaven
niet vallen onder de opdracht aan
de informateur na te gaan welke
mogelijkheden er zijn de tijdens
de formatie gerezen meningsver
schillen uit de weg te
nister Van Agt zei dat het vraag
stuk van de zetelverdeling in het
te vormen kabinet en het betrek
ken van D'66 daarbij wel te reke
nen tot de meningsverschillen.
Voorafgaande aan het overleg op
Huis ten Bosch hadden de frac
tievoorzitters Van Thijn, Van Agt
en Terlouw elders in Den Haag
een gezamenlijke ontmoetingDit
gesprek was gearrangeerd om
met elkaar terug te blikken" op
de gebeurtenissen van de laatste
dag van de formatie-Den Uyl om
de juiste toedracht van die dag te
reconstrueren. Van Agt ver
klaarde na afloop dat dit gesprek
"over en weer verhelderend" had
gewerkt.
DEN HAAG (SP) - Ex-kabinetsformateur Den Uyl heeft, door een breuk
over de vermogensaanwasdeling te forceren, het CDA in een dwangpositie
gebracht waarvan de gevolgen nog onvoorspelbaar zijn. Ze kunnen heel
goed averechts voor hem uitpakken.
De fractievoorzitters Van Agt (CDA), Terlouw (D'66) en Van Thijn PvdAbij Huis ten Bosch, waar zij
besprekingen met Koningin Juliana zouden voeren. Nog niet eerder in de geschiedenis van de kabinetsformatie
had de vorstin drie fractieleiders gezamenlijk ontvangen.
Den Uyls taktiek is duidelijk: Hij
wil Van Agt met de neus drukken
op het keiharde feit dat een kabinet
met de WD geen echte uitwijkmo
gelijkheid voor het CDA is, zodat de
christen-democraten over enige
tijd met hangende pootjes naar de
PvdA terug moeten. Dan staat Den
Uyl ijzersterk en heeft hij veel meer
kans om de buit binnen te halen.
Maar het CDA loopt niet met open
ogen in de val die Den Uyl heeft
opengezet. Van Agt is op zijn hoe
de. Hij is zich er terdege van bewust
dat hij - voorlopig - op de PvdA is
aangewezen. Daarom weigerde de
CDA-aanvoerder om kabinetsfor
mateur te worden. Dat zou hem
dwingen in de richting van de WD
te koersen, want bij de PvdA zou hij
vrijwel zeker met hoongelach wor
den begroet.
Een kabinet van CDA en WD heeft
- zeker op dit moment geen levens
kansen. Niet eens in de eerste
plaats vanwege de wankele basis
die zo'n kabinet in de Tweede Ka
mer heeft. Het gevaar zit in de bal
sturige en weerspannige linker
vleugel van het CDA. Er zijn geen
garanties dat het groepje rond mi
nister Boersma zo'n opzet door dik
en dun zal steunen. Integendeel.
Doorzien
Van Agt doorzag de taktiek van
Den Uyl om hem op de knieën te
dwingen. Hij besefte na een mis
lukt avontuur met de WD een nog
Daarom bleef er voor hem slechts
één weg ópen, de breuk te lijmen.
Zijn advies aan Koningin Juliana
was dan - ook om een PvdA-
informateur te benoemen die de
rimpels tussen PvdA en CDA zou
moeten gladstrijken.
Na zijn terugkeer van Huis ten
Bosch benadrukte hij de noodzaak
van de totstandkoming van een
tweede kabinet-Den Uyl - terwille
van de aanpak van de economische
problemen en de werkloosheidsbe
strijding. "Het uiterste moet wor
den beproefd om zo'n kabinet voor
elkaar te brengen", zei hij. De con
clusie van Den Uyl dat de weg daar
naar toe geblokkeerd is noemde
Van Agt voorbarig. "Het is nog niet
voldoende uitgeprobeerd".
Niet zo groot
Om de weg te effenen voor een
lijmpoging maakte het CDA enkele
terugtrekkende bewegingen. Van
Agt doet het sinds een paar dagen
voorkomen alsof de verschillen
tussen CDA en PvdA over de ver
mogensaanwasdeling niet zo groot
zyn als Den Uyl beweert. Door bij
de VAD iets toe te geven hoopt het
CDA de schade beperkt te houden.
Maar de PvdA heeft zich nog niet
laten vermurwen. De PvdA-taktiek
blyft er voorlopig op gericht het
onderste uit de kan te halen. "Onze
portemonnee met wisselgeld is
leeg", zei fractieleider Van Thijn
dinsdag. Daardoor is er op het poli
tieke schaakbord een patstelling
ontstaan, die de nieuwe CDA-
informateur, prof. dr. W. Albeda,
veel hoofdbrekens zal kosten.
De breuk over de VAD was geen
bedrijfsongeval maar sluwe taktiek
van Den Uyl. Niet alleeen zette hij
het CDA klem maar ook ontdeed
hij zich van D'66. Aan de onder
handelingstafel had Den Uyl meer
last dan gemak van Terlouw die een
onafhankelijke koers vaart. Op be
slissende momenten - zoals bij het
gevecht over de grondpolitiek - liet
de D'66-voorman de PvdA in de
steek en koos hij de zijde van het
CDA. Deze weerspannigheid zinde
Den Uyl niet. Daarom broedde hij
op een manier om D'66 onschade
lijk te maken.
Dat lukte hem vorige week bij het
steekspel over de VAD, toen Ter-
louw weer dichter bij Van Agt dan
bij Van Thijn stond. De uitge
kookte formateur zette niet alleen
het CDA, maar ook D'66 voor het
blok. Van Agt hield voet bij stuk.
Maar Terlouw, die niet voor de bui
tenwereld op één hoop met het
CDA geveegd wilde worden, aan
vaardde Den Uyls ultimatum.
Daardoor zit D'66 weer helemaal
aan de PvdA vast.
Door
Jan Schinkelshoek
Maar Den Uyls bedoelingen gingen
verder. Hij speculeerde er op dat
het CDA, dat nooit veel prijs ge
steld heeft op deelname van D'66
aan het tweede kabinet-Den Uyl
zich zo boos zou maken over de
'ommezwaai' van Terlouw dat Van
Agt nog meer tegen de Democraten
te velde zou trekken.
Daarmee had de PvdA - zonder de
handen vuil te maken - deze "onbe
trouwbare" bondgenoot tegelijk
monddood gemaakt. En zie - wat
Den Uyl verwachtte gebeurde. Van
Agt kwam in geweer tegen D'66.
"Mijn animo voor deelname van
D'66 is door de opstelling van Ter-
louw niet vergroot", verklaarde hij.
CD A-partij voorzitter Steenkamp
deed er nog een schepje bovenop.
Met het gevolg dat voor D'66 nu
schaakmat dreigt.
Den Uyl werd tot dit macabere
machtsspel gedwongen door de
linkervleugel van de PvdA die het
niet goed kan verkroppen dat het
tweede kabinet-Den Uyl een ge
woon huis-, tuin- en keukenkabinet
wordt. In die kringen droomt men
nog altijd van een kabinet waarin
de PvdA heer en meester is - zeker
na de formidabele verkiezings
winst van de PvdA.
Het verloop van de kabinetsforma-
ti^was een geweldige teleurstelling
voor de PvdA-linkervleugel. In
plaats van het CDA de duim
schroeven aan te zetten speelde
Den Uyl gewoon het spelletje van
geyen en i
voorzitter Kok had hij vergaande
afspraken gemaakt over.de VAD
die een soort 'afkoopsom' voor de
vakbeweging is om de komende ja
ren loonmatiging te accepteren.
Bovendien ging Den Uyl er van uit
dat de jurist Van Agt hem bij de
VAD minder tegenspel kon bieden
dan bij de grondpolitiek en de on
dernemingsraden.
Maar dat was zijn grote vergissing.
Den Uyl ondervond dat Van Agt die
van economie "geen kaas" gegeten
heeft onvermurwbaar was. Toen
zat er voor hem niets anders op dan
een breuk te forceren en het CDA
langs een omweg te dwingen.
Het machtsspel van de PvdA-top is
riskant. Door dit soort manoeuvres
wordt de animo van de rechter
vleugel van het CDA om opnieuw
een bondgenootschap met de PvdA
te sluiten er niet groter op. Hij ver
sterkt de anti-socialistische krach
ten in het CDA-kamp.
De PvdA heeft een zware wissel ge
trokken op de goede wil van Van
Agt. Door de manoeuvre van Den
Uyl heeft de redelijk goede sfeer
tussen PvdA en CDA plaats ge
maakt voor irritatie en achterdocht.
De schade die dat aanricht is mo
menteel nog moeilijk te overzien.
Oud-premier Drees heeft eens ge-
izegd: "In de loop van een parle
mentaire periode is in de regel
veelal een grotere eensgezindheid
mogelijk gebleken dan het verloop
van de formatie deed vermóeden".
Den Uyl mag hopen dat het de ko
mende vier jaar weer op gaat.
Geen font iastitool
ROTTERDAM (SP) - De 46-
jarige mevr. T. J. Maat uit Den
Haag, die gisternacht in een
Rotterdams ziekenhuis over
leed na een behandeling in een
tandheelkundige inrichting, is
in coma geraakt door een her
senbloeding. Dat heeft de sec
tie op het stoffelijk overschot
uitgewezen.
Volgens de officier van justi
tie, mej. mr. A. G. Korvinus, is
de vrouw getroffen door een
"bijzondere vorm van hersen
bloeding, die maar bij enkele
mensen kan voorkomen en het'
gevolg is van grote geestelijke
spanning of lichamelijke in
spanning". Het is niet waar
schijnlijk, dat bij de behande
ling in de inrichting fouten zijn
gemaakt die de hersenbloe
ding hebben veroorzaakt.
De Haagse vrouw raakte dins
dagmorgen in een coma, nadat
een 74-jarige, bevoegde tan
darts haar plaatselijk had ver
doofd en een kies had getrok
ken. De patiënte werd eerst
misselijk. Daarna viel ineens
de adem weg, waarop onmid
dellijk zuurstof is toegediend
en mond-op-mond-beademing
is toegepast in afwachting van
een ziekenwagen. Gisternacht
rond twee uur is de vrouw in
het ziekenhuis overleden.
Directeur Van Leeuwen van
Acudent verklaart "zeer ge
schokt te zijn door dit gebeu
ren". Het is volgens hem het
eerste ongeval in zijn inrich
ting die gedurende zeven jaar
draait. In het pand van Acu
dent werken een tandarts, een
arts en een chirurg. Zij doen
dit, zoals gebruikelijk is bij dit
soort inrichtingen, voor eigen
rekening en eigen medische ri
sico.. Bij Acudent werden vijf
a acht patiënten per dag be
handeld.
HET WEER WERKT NIET ERG MEE
(Van een onzer verslaggevers)
ARNHEM - Precies een week na
dat een felle brand de loodsen van
Vriesveen bv in Eist met de grond
gelijk maakte, kampt de Betuwe
nog steeds met de gevolgen van een
reuzen-portie boter die zich tijdens
de brand in gesmolten en kokende
toestand een weg baande door het
landschap.
Tientallen knotwilgen in de wei
landen rond Eist legden het loodje,
maar het zijn vooral de riviertjes de
Linge en de Bemmelse Zeeg die het
zwaar te verduren hebben.
Het gestolde vet ligt als een vieze
vette brij over een afstand van vier
kilometer over het water, maar vet-
handelaren moeten werkeloos toe
zien omdat de weergoden niet erg
meewerken: het is te koud om het
vet goed op te kunnen zuigen. Het
duurt een paar weken voordat het
karwei geklaard is. Tankwagens
rijden af en aan om de brij naar de
smelterijen te vervoeren, waar het
wordt gezuiverd.
Boterhammen zuller er niet meer
mee gesmeerd worden: de bijna
10.000 ton verbrande boter (han
delswaarde 80 miljoen gulden) gaat
Vuur in de pan
Toen Van Agt - geholpen door Ter
louw - bij het gevecht over de
grondpolitiek een fraaie overwin
ning boekte sloeg bij de PvdA het
vuur in de pan. Er werd luidkeels
gemord over de "schamele buit"
die Den Uyl en Van Thijn hadden
veroverd. Het Pvd A-kamerlid
Kombrink - een voormalig Nieuw
Linkser - had het zelfs over een
"dooie mus". "Het moet harder ge
speeld worden", waarschuwde hij.
Het oproer van de linkervleugel
werd gevaarlijker voor Den Uyl
toen de ontevredenheid om zich
heen greep en ook zijn sociaal-
economische plannen bedreigde.
Er waren er die weigerden mee te
werken aan verdere bezuinigingen
op de overheidsuitgaven omdat ze
daar nieuwe concessies aan het
CDA in zagen.
Ingrijpen
Den Uyl begreep dat hij om de on
vrede weg te nemen moest in
grijpen voor het te laat was. Hij be
sloot zich in het gevecht over de
VAD harder tegenover het CDA op
te stellen. Dat Den Uyl juist de VAD
Uitkoos voor het treffen met Van
Agt is niet toevallig. Met FNV-
naar de schoensmeer- en
cosmetica-industrie (lipsticks).
Eenzesde deel van de Nederlandse
botervoorraad ging tijdens de Els-
ter brand verloren, maar deson
danks zal de boterprijs niet omhoog
gaan, aldus het Produktschap voor
de Zuivel. De totale opslag in Ne
derland bedraagt op het ogenblik
ruim 60.000 ton, terwijl de EG-
landen samen voor een dikke
300.000 ton borg staan. Bovendien
is de Nederlander geen grote bote
reter zodat de consument voorlopig
de oude prijs voor een pakje boter
zal blijven betalen.
Ondertussen is de brandweer ein
delijk klaar met nablussen. Giste
ren werd.met het opruimen begon
nen en konden de slangen worden
opgerold. Mochten er straks tijdens
de sloop toch nog vlammen boven
water komen, dan zal de brandweer
alsnog op haar schreden terugke
ren.
De boter die het aanzicht van de
riviertjes veranderde in die van een
levensgrote aangebakken koeke-
pan, was grotendeels bestemd voor
de export naar Engeland.
Het zuiveringsschap Rivierenland
in Gelderland moet voor 3 augustus
klaar zijn met het afzuigen van de
ruim 8 miljoen liter vet uit de ver
vuilde rivieren. De vetstroom kon
een halt toe worden geroepen door
het dichtdraaien van een stuw in de
Linge. Hoewel boter een natuur-
produkt is zou het op natuurlijke
wijze afbreken van de smurrie te
veel tijd in beslag nemen. Op som
mige plaatsen ligt in de riviertjes
een boterlaag van 20 cm dikte.
Echte boter.
ROTTERDAM - In een bouwput
van de Rotterdamse metro is gis
teravond het lichaam gevonden
van een 32-jarige Joegoslavische
gastarbeider.
Het lijk werd bij toeval ontdekt
door de bedrijfsleider van een aan
nemingsfirma, die was afgedaald in
een tieneneenhalf meter diepe put
om foto's te maken van het werk,
dat momenteel stilligt in verband
met de bouwvakvakantie. De Joe
goslaaf is vermoedelijk overleden
als gevolg van het feit dat hij met
zijn hoofd op de betonnen vloer te
recht kwam. Hoe en waarom hij op
het terrein, dat is afgezet met een
meer dan manshoge omheining, is
gekomen, is nog niet bekend.
GESTRANDE
VAKANTIE
GANGERS
BEROOFD
DEVENTER - Een gezin uit Edam is
dinsdagavond laat van vakantie
op weg naar huis beroofd door een
Belgische automobilist. Tussen De
venter en Apeldoorn was het gezin
bij een tankstation met autopech
gestrand. De Belg bood aan het ge
zin en de bagage in zijn auto mee te
nemen naar Amsterdam. De
Edammers gingen op het aanbod in
maar juist nadat alle bagage in
zijn wagen was overgeladen reed
de Belg snel weg.
MIDDELBURG - Twee Vlis-
singse politiemannen bezig met het
sorteren van in totaal nu al 3000
kilo hasj, die in de loop van enkele
dagen aan de Zeeuwse kust is aan
gespoeld. De partij vertegenwoor
digt een handelswaarde van zo'n
vijf miljoen gulden.
Vele vakantiegangers snuffelen gis
teren de vloedlijn af op zoek naar
pakken hasj. Volgens opper Van
Hekken van de rijkspolitie in Zee
Al voor vijf
miljoen aan
hasj gevonden
land zijn de meeste mensen wel zo
verstandig de gevonden hasj aan de
politie over te dragen. Mocht later
blijken dat er toch hasj is achterge
houden dan zal de politie streng op
treden. Volgens de opper zullen er
de komende twee weken nog wel
kleine hasj-vondsten worden ge-x
daan. De zoekacties gaan voorlopig
ook nog door, zo verwacht hij. Van
de herkomst van de hasj is nog niets
bekend.
AMSTERDAM (ANP) - De officier
van justitie bij de rechtbank in Am
sterdam, mr. Manschot, heeft giste
ren vijf jaar gevangenisstraf geëist
tegen de 25-jarige Israëliër Itzhak
B, die ervan wordt verdacht op 1
februari met twee landgenoten het
postkantoor Tussenmeer in
Amsterdam-Osdorp gewapender
hand te hebben beroofd van bijna
125.000 gulden. Een collecteur van
de staatsloterij in het postkantoor
tje werd bij die overval 10.000 af
handig gemaakt. B. ontkent de
overvalhoewel een groot aantal ge
tuigen hem later aan zijn postuur en
donkere gelaatskleur herkende.
Officier van justitie, mr. Manschot,
noemde B. gisteren een "harde be
roepscrimineel" die onder andere
naar Nederland zou zijn gekomen
wegens het gunstige justitiële kli
maat. B is in Israel elf keer veroor
deeld en vestigde zich eind vorig
jaar onder een valse naam in ons
land. Mr. Manschot pleitte bij de
rechtbank voor een vonnis, dat B
en mogelijk andere buitenlandse
misdadigers in ons land duidelijk
maakt, "dat in ons land niet mild
tegen overvallen wordt aangeke
ken". B's verdediger vroeg vrij
spraak wegens gebrek aan bewijs.
Uitspraak 29 juli.
