Tom Magee kreeg geweerloop in z'n mond
Belfast
geregeerd
door para
militaire
organisaties
Zaterdag 9 juli 1977
Het was in een paar minuten gebeurd. Met een taxi hadden
ze de man tot voor de kerk van Ballymurphy in het westen
van Belfast gebracht. Vervolgens waren een aantal kinde
ren van deze katholieke wijk opgetrommeld, om getuige te
zijn van het vonnis. Als afschrikwekkend voorbeeld voor
hunzelf en hun ouders. De man werd van achteren door
beide knieën geschoten, zodat zijn knieschijven wegvlo
gen, en in die staat hadden ze hem laten liggen. Voor de rest
van zijn leven invalide. Hij had geen kik gegeven, deelden
de kinderen later mee. Het betrof hier een executie van een
lid van de meest radicale vleugel van het IRA: de provisio
nals.
Gebeurtenissen als bovenstaande vormen momenteel het
hoofdbestanddeel van de gewelddadigheden in Belfast.
Het zijn niet meer primair de gevechten tussen katholieken
en protestanten die de laatste tijd het straatbeeld beheer
sen, maar het meeste geweld komt voort uit repressailles
van de para-militaire organisaties tegen hun eigen mensen.
De IRA houdt de katholieke wijken als Ballymuprhy, An-
dersonstwon, Ardoyne en de Divis Flats onder controle,
terwijl de protestantse para-militaire organisaties, de UDA
en de zeer radicale UVF de protestantse wijken als Shan-
kill, Sandy Row en delen van het havengebied beheersen.
De wil van deze organisaties is wet in voornoemde gebie
den, en degeen die uit de pas marcheert wordt het slachtof
fer van een bepaalde strafsanctie.
Een situatie als deze heeft alleen maar kunnen ontstaan
door een strikte scheiding van de twee geloofsgroepen. In
wijken waar, voor de moeilijkheden in 1969 begonnen, zo
wel katholieken als protestanten woonden, groeide de ter
reur dermate, dat öf de katholieken, óf de protestanten de
wijk verlieten.
De kinderen van Belfast vervul
len eenbelangrijke rol voor de
para-militaire organisaties. Als er
iets ongewoons in de wijk gebeurd
zijn zij vaak de eersten die het zien
en die het doorgeven
Tom Mangee, die vele tientallen ja
ren als enige protestant in Ander-
sonstown woonde, kreeg op een
avond bezoek van de provisionele
vleugel van het IRA. Zijn twee
zoons moesten plat op de grond
gaan liggen hijzelf kreeg de loop
van een geweer in zijn mond gesto
ken. Als hij de volgende dag niet uit
Andersonstown verdwenen zou
zijn, dan zou zijn hele gezin zonder
.meer worden doodgeschoten, werd
er gezegd. De volgende dag woonde
Tom Magee inderdaad in een pro
testantse wijk in het ten oosten van
Belfast gelegen vissersplaatsje
Bangor. Hoewel hij meer katho
lieke dan protestantse vrienden
had en bij geen enkele protestantse
organisatie betrokken was, moest
hij verdwijnen uit de wijk. En uit
eraard werd deze zelfde methode
toegepast door de UVF tegen kat
holieken in overwegend protes
tantse wijken.
Strategie
De strategie om de eigen buurt vrij
te maken van mensen met een an
der geloof, werd in de beginjaren
wel eens doorkruist door het ge
meentebestuur van Belfast. Tot
grote woede van de UDA en UVF
werd op radicaal protestantse
Shankill een groep flats voor katho
lieken neergezet. Het zijn deze flats
die zeer vaak het toneel zijn ge
weest van gevechten en ongere
geldheden. Kinderen die in deze
flats wonen en die via de Stichting
Hulp Noord-Ierland een vakantie
in Nederland doorbrachten, bleken
vaak het meest nerveus van de ge
hele groep Je zijn. Een winkelcen
trum in deze wijk is geheel dicht
gemetseld, nadat het diverse malen
in brand was gestoken. Om de zaak
enigszins in de hand te houden, be
zette het Britse leger enkele flats op
de bovenste verdieping, metselde
ramen dicht behoudens enkele
kleine schutterspoortjes, en het
kan nu zo de hele wijk onder con
trole houden. De binnenplaatsen
van de flats liggen bezaaid met
puin, gebroken glas en autowrak
ken en op de muren staan IRA op
schriften. Ironisch genoeg, staan
temidden van deze bende ook nog
bordjes die het aan kinderen ver
biedt balspelen op straat te houden.
Terwijl het juist een verademing
zou zijn om in deze angstaanjage
nde omgeving wat jongens gewoon
een balletje te zien trappen.
Straf
De reden waarom men in Belfast
door een para-militaire organisatie
gestraft kan worden, kunnen zeer
verschillend zijn. Mensen met
vrienden van een ander geloof lo
pen een kans, zij die het Britse leger
op de één of andere wijze behulp
zaam zijn geweest lopen een zeer
grote kans, en zij die informatie
hebben laten uitlekken kunnen ze
ker zijn van een executie. Ook de
genen die meewerken aan een be
weging als de Peace Movement of
andere vredelievende instellingen
kunnen het slachtoffer van intimi
datie worden. Daarnaast worden
"gewone" misdaden bestraft door
de organisaties. In het verleden zijn
jongens die een meisje hadden ver
kracht door het IRA vastgebonden
aan brievenbussen en overgoten
met pek en veren.
Het is voor zowel de katholieke of
protestantse organisaties niet
moeilijk om uit te vinden of iemand
zich aan wangedrag heeft schuldig
gemaakt. De gemeenschapszin in
de verschillende wijken is zeer
groot en iedereen weet alles van el
kaar. Ondanks het geweld en de
terreur staan de meeste voordeuren
in de woonwijken van Belfast
overdag open. Men loopt gewoon
bij elkaar aan en ieder huis staat
open voor ieder ander uit de wijk.
Aldus is het doen en laten van de
mensen zeer makkelijk door de
para-militaire organisaties te con
troleren. Vreemdelingen die een
bepaald deel van de stad binnen
komen, worden echter met de
grootst mogelijke argwaan bena
derd. Het is gebruikelijk dat bij de
toegangswegen naar de verschil
lende wijken jongeren van een jaar
of twintig staan, die haarfijn regi
streren wie er in- en uit de wijk
gaan, komt er een vreemdeling
binnen dan wordt dit bliksemsnel
doorgegeven aan vertegenwoordi
gers van de para-militaire organisa
ties binnen de wijk en de kans is
zeer groot dat de vreemdeling
wordt gevolgd. Op een middag
werd ik zelf door een tweetal jon
gens van een jaar of zestien door
geheel Ballymurphy gevolgd en
het was opvallend dat ze mij precies
volgden tot aan de grens van hun
eigen wijk. Toen ik de eveneens
katholieke Falls Road opliep, was
hun werkterrein kennelijk over
schreden, want toen keerden ze te
rug naar Ballymurphy.
De rol die vaak nog zeer jonge kin
deren binnen de UVF, UDA en de
IRA vervullen, mag beslist niet
worden onderschat. De kinderen
zijn vaak de gehele dag op straat.
Een logisch gevolg van de veel te
kleine huizen en de nauwelijks uit
voerbare controle op het school
verzuim. Tot diep in de nacht lopen
de kinderen over straat en zien alles
dat niet normaal is. Een zeer on
werkelijke ervaring was het toen ik
mij tesamen met enkele genodig
den van de Stichting Hulp Noord-
Ierland om één uur 's nachts in Bal
lymurphy bevond. De straten wa
ren pikdonker, omdat het Britse le
ger er alle straatlantaarns heeft uit
geschakeld, aldus kan niemand de
Engelse para-troopers zien, terwijl
ze zelf door infrarood kijkers wel
alles kunnen waarnemen. Uit het
duister doemden plots een vijftal
militairen op die onze bus zorgvul
dig in de gaten hielden. Daarna
holden ze over de straat een steegje
in en korte tijd later weerklonk het
gegil van een vrouw. Op het ogen
blik dat de militairen de straat over-
holden, begonnen een aantal meis
jes van een jaar of veertien zeer luid
een kinderliedje te zingen. Ver
moedelijk als teken dat de militai
ren eraan kwamen. Het is een na
uwelijks denkbare situatie dat kin
deren van een dergelijke leeftijd in
zo'n lugubere en gevaarlijke omge
ving zo laat op straat zijn. Maar
zoals gezegd: ze vervullen een be
langrijke rol voor de para-militaire
organisaties.
Ontspannen
Waarschijnlijk door de volkomen
wijze waarop de katholieken en
protestanten heden ten dage in Bel
fast gescheiden van elkaar leven en
de strikte manier waarop de UDA,
UVF en de IRA de zaak in de hand
houden, maakt Belfast in vergelij
king met twee jaar geleden een ont
spannen indruk. In het winkelcen
trum zijn, mede dankzij de strenge
veiligheidsmaatregelen, al een tijd
geen bommen meer ontploft, en
doordat het geheel is afgesloten
voor auto's is er een soort wandel
promenade ontstaan, die zelfs het
predicaat gezellig kan dragen.
Doch werkelijk bijzonder is het, dat
het ook in de woonwijken uiter
mate rustig is. Natuurlijk blijven er
excessen. Een vrouw uit de katho
lieke Divis flat vertelde hoe een
groep protestantse jongeren de
katholieke kerk was binnengeko
men en een aantal biddende ouden
van dagen hadden meegesleept
voor hun "biecht". Toen ze ergens
in een oud huis "gebiecht" hadden,
werden ze gestraft voor hun zon
den. Niet, zoals gebruikelijk in de
kerk door het bidden van rozen
kransjes, maar door zwaar lijflijk
geweld.
In zijn algemeenheid heerst er ech
ter rust in Belfast. Hetgeen mis
schien wel het duidelijkst wordt ge
ïllustreerd in Short Strand, waar
katholieken en protestanten zon
der scheiding door barricades en
dergelijke, naast elkaar wonen. In
het verleden was de wijk het tafe
reel van zeer ernstige ongere
geldheden. Maar de IRA aan de ene
zijde en de UDA aan de andere
kant, besloten het voorlopig rustig
te houden.
Woningbouw -
Er zijn dan ook momenteel beslist
wel zaken waar beide partijen be
lang bij hebben. Voor west-Belfast
is een groot reconstructieplan op
gesteld. Door dit deel zouden een
drietal autosnelwegen moeten ko
men, welke een snelle verbinding
tussen de haven en het achterland
tot stand zoyden moeten brengen.
Deze wegen zouden dwars door de
katholieke en protestantse wijken
komen te lopen. Het is daarom zo,
dat het gemeentebestuur al jaren
niets meer heeft gedaan aan de daar
aanwezige huizen. De*rijen arbeid
ershuisjes zijn op vreselijke wijze
verkrot. Schade die tijdens ernstige
gewelddadigheden in het begin van
de zeventiger jaren werd aange
richt is nooit hersteld en vooral de
Shankill en de Divis kampen ern
stig met de gevolgen hiervan. In
feite is het oude deel van de Shan
kill een soort spookstad geworden.
Straat na straat treft men er dicht
gemetselde kapotgebrande huizen
aan. Hoewel hier en daar nog men
sen wonen, is er nergens meer
menselijke aanwezigheid te be
speuren. Er is geen ander geluid te
horen dan het naargeestige gekras
van de kraaien. Het beeld van de
krotten, afgewisseld met gebom
bardeerde café's op sommige
straathoeken is van een onbeschrij-
lijke troosteloosheid. Geld en mo
gelijkheden om de kinderen in deze
wijk op te vangen zijn er nauwe
lijks.
Jeugdleider Duncan van het Shan
kill Comunity Centre liet mij eerst
zijn uit hout opgetrokken zeer
schamele jeugdhonk zien en nam
mij daarna mee door de buurt. De
tocht voerde langs enkele gloed
nieuwe kerken. Er is genoeg geld,
honderdduizenden ponden, om
kerken in deze rotstad te bouwen,
maar er is geen geld voor de jeugd
beschikbaar, zo stelde hij nijdig
vast.
In de nabijgelegen Divis buurt is
het beeld niet anders en de wat ver
der naar het zuiden gelegen Falls
Road kampt met dezelfde proble
men. Het gemeentebestuur wil de
oude buurten volzetten met flats en
winkelcentra langs de toekomstige
autosnelwegen, terwijl aan de bin
nenzijde van de flats lagere huizen
zouden moeten komen.
Een streven dat op zeer hevig verzet
stuit bij zowel de inwoners van de
katholieke als de protestantse wijk.
Als er al huur werd betaald voor de
oude huizen, dan was dit zelden
meer dan een halve pond per week,
terwijl de nieuwe huizen rond de elf
pond per week zouden moeten
gaan opbrengen. Dit los van het feit
dat de nieuwe flats architectonisch
gezien rustig ondingen genoemd
mogen worden. De Nederlandse
architect Harm Nijenhuis die zich
in ons land veel met sociale wo
ningbouw bezighoudt, noemdt het
geheel een miskleun van de bo
venste plank, noemde flats zijn te
wijd uit elkaar gebouwd, zien er
onooglijk uit en zijn door het ont
breken van een lift erg slecht be
reikbaar. Daarbij doet zich het feit
voor dat het hechte gemeenschaps
leven, zoals dat in de oude huizen
bloeide, in de flats volledig dood
gemaakt wordt. De bewoners van
west-Belfast willen duidelijk in de
lage huisjes blijven wonen en het is
dan ook opvallend dat nieuwe hui
zen zoals die in Ardoyne onder su
pervisie van de IRA zijn gebouwd,
dezelfde bouwstijl vertonen als de
oude arbeidershuisjes. Zeer voor
zichtig kan gesteld worden dat de
protestantse en katholieke organi
saties elkaar gevonden hebben om
de plannen van de gemeente geen
doorgang te doen vinden. In dit ka
der is tussen beide groepen diverse
malen geheim overleg gevoerd.
Sport
Een zeker optimisme ten aanzien
van de toekomstige ontwikkeling
in Noord-Ierland is overigens niet
misplaatst. In het plaatsje Antrim
werd het vorige weekeinde een
sportfestival gehouden waaraan
door ongeveer zeventienhonderd
jongeren werd deelgenomen. In het
geheel nieuwe sportcomplex kon
den diverse sporten als atletiek,
zwemmen, voetbal en rugby wor
den gespeeld, terwijl er ook voor
zieningen waren voor sporten voor
invalide kinderen. Op deze dag
werd gespeeld door verenigingen
van zowel katholieken als protes
tanten uit diverse delen van
Noord-Ierland. Hoewel de finale
van het festival moest worden af
gebroken wegens een valse bom
melding, was het een aantal jaren
geleden nog ondenkbaar dat clubs
van verschillend geloof met elkaar
een sportieve dag zouden meema
ken.
Over het algemeen kan in Noord-
Ierland een zekere wil worden ge
constateerd om althans een begin
te maken met normalisatie van de
toestand. De regelrechte haat
wordt minder en net zoals de con
tacten tussen China en Amerika
destijds via tafeltenniswedstrijden
zijn begonnen, lijkt sport een be
langrijk middel om katholieken en
protestanten tot elkaar te brengen.
In dit kader bezocht het afgelopen
weekeinde ook de vroegere Ajax-
speler Joop Stoffelen Belfast om de
mogelijkheden te onderzoeken van
een voetbalwedstrijd tussen Neder
landse oud-internationals en
Noord-Ierse oud-internationals.
Een basis voor het houden van een
dergelijke wedstrijd is inderdaad
gevonden en ze zal worden gehou
den op 4 augustus. Van Hanegem
en Jongbloed zijn al bereid gevon
den om in het Nederlandse elftal
plaats te nemen. Hoofdgedachte
van deze wedstrijd is er vooral een
sportieve wedstrijd van te maken.
Het Nederlandse voetbal staat in
Noord-Ierland in bijzonder hoog
aanzien. Ook samenwerking met
andere takken van sport, zoals
hand- en korfbal staat op het pro
gramma.
Gemengd
Een mdeilijk punt in Noord-Ierland
was in het verleden vooral de
scheiding van de scholen. Hoewel
men aan protestantse zijde niet
stond te juichen voor het idee van
gemengde scholen, waren het
vooral de katholieken die hier fel
tegen waren. Uit het feit dat scho
len öf katholiek, öf protestant wa
ren volgde, dat de para-militaire or
ganisaties via de bij deze scholen
behoren jeugdclubs vaak nieuwe
leden konden recruteren. Het lid
zijn van deze clubs was soms ver
plicht. Langzamerhand en voorlo
pig nog op zeer bescheiden schaal,
beginnen nu gemengde scholen in
het noorden hun intrede te doen.
Door de genoemde strikte schei
ding van katholieken en protestan
ten is dit geen makkelijk te verwe
zenlijken ideaal, maar er is een
eerste begin gemaakt. Afgelopen
zaterdag werd in het plaatsje Hol
lywood bij Belfast de Steiner
school, in gebruik genomen, die
zowel door katholieke als protes
tantse kinderen bezocht kan wor
den. Het betreft voorlopig slechts
drie klassen, maar de bijzonder en
thousiaste wijze waarop de school
werd geopend, voorspelt redelijk
veel goeds. Door de toekomstige
leerlingen van de school werd op
overtuigende wijze een sprookje
uitgebeeld.
Een nieuwe tak van de Stichting
Hulp Noord-Ierland is een werk
groep voor vrouwen en het vorige
weekeinde werden de eerste con
tacten gelegd. In augustus zullen
een aantal vrouwen van de Noord-
Ierse kinderbescherming, de offi
ciële tak van het IRA, de provisio
nele tak van het IRA en de protes
tantse organisaties.een bespreking
in Nederland houden. De respons
van met name de vrouwen van de
provisionele IRA'was onverwacht
groot. Zin het centrum van de
"provo's" op de Falls Road, dat
slechts bereikbaar is door een van
gewapend beton opgetrokken gang
met diverse hoeken om té voorko
men dat er naar binnen geschoten
kan worden, en dat beveiligd is met
een aantal tv-camera's, deelden de
IRA-vrouwen mee beslist wel iets
voor een discussie te voelen. Moei
lijker lag dat met de vrouwen van
de pas opgerichte Peace Movement
onder leiding van Betty Williams.
Aanvankelijk wilde deze in korte
tijd wereldberoemd geworden or
ganisatie niet meedoen aan het
overleg, omdat ze niets te maken
wil hebben met de para-militaire
organisaties. Later werd toch toe
gezegd dat er een delegatie ge
stuurd zou worden. De Peace Mo
vement is overigens in verschil
lende wijken het mikpunt van kri
tiek geworden. De beweging zou
weinig meer doen, de kwaliteit van
het door hen uitgegeven blad zou
erg achteruit gaan, hoewel de be
weging over erg veel geld beschikt.
En inderdaad is het erg vreemd dat
de Peace Movement er niet in slaagt
hun leden uit de verschillende de
len van Noord-Ierland in het land
zelf bij elkaar te krijgen, maar dat
het wel opeens lukt om een confe
rentie in een aangenaam deel van
Noorwegen te beleggen. Uitlatin
gen van een vertegenwoordigster
van de beweging dat momenteel
bezig is jonge mensen op te leiden
tot politicus, doen vermoeden dat
de Peace Movement zelf als poli
tieke groepering gaat opereren.
In vergelijking met twee jaar gele
den is er zeker reden voor een ge
matigd optimisme over de toestand
in Noord-Ierland. Hoe gematigd
dat optimisme moet zijn bleek ech
ter weer eens duidelijk bij de in
spectie van het oude Celtic sport
park op de grens van de katholieke
en de protestantse wijk. Tussen het
struikgewas zat een aantal jongens
van de IRA met geweren een Britse
patrouille op te wachten.
Nieuwe flats in west-Belfast. Zowel door de katholieken als de
protestanten wordt er tegen geageerd. Architectonisch gezien zijn
deze flats een grote blunder.
De Shankill wijk, is evenals de katholieke Divis en Falls Road wijken op gruwelijke wijze verkrot.
Omdat voor deze wijken een reconstructieplan geldt, wordt aan de oude huizen niets meer gedaan.
Schade die door jarenlange gewelddadigheden ontstond, werd niet gerpareerd.
