ONSCHULDIGE KINDEREN
De Afrikaan wil niet
zonder Westerse hulp
Kerkdiensten
CEBzanima
ZENDINGSARTS TERUG IN OEGSTGEEST:
ZATERDAG 28 MEI 1977
OEGSTGEEST - Voor het zendingswerk van
de Hervormde Kerk en de Gereformeerde
Kerken in een groot aantal landen - en tegen
woordig ook in Nederland zelf - is dit jaar,
naar serieuze schatting, f 26.700.000 nodig. De
hervormde begroting steekt met een ein
dbedrag van f 13.500.000 slechts f300.000 bo
ven die van de gereformeerde uit, terwijl in
dat eindbedrag ook het aandeel van de Gere
formeerde Zendingsbond in de Hervormde
Kerk zit, dat ruim f 4 miljoen beloopt.
Als deze formidabele sommen één ding zeggen, dan is
het wel dit, dat de zending voor de Nederlandse kerken
nog altijd geen sluitpost is en dat de zelfstandigwor
ding van de jonge kerken ver weg en de crisis waarin de
moederkerk zélf verkeert, de zending niet op een dood
spoor hebben gebracht. De kerken van Nederland zijn
zich ervan bewust, dat de opdracht tot verkondiging en
dienst over de grenzen heen blijft. Alleen, de manier
waaróp is anders geworden. Dat proces kan niet wor
den losgezien van de vaak ingrijpende politieke en
maatschappelijke veranderingen in de ontvangende
landen.
Dokter Middelkoop na zijn oriëntatiebezoek aan Kame
roen: "Spreiding van de medische zorg is nummer 1
In zijn boek „De gebroeders Karamasow" laat
Dostojewski Iwan en Aljosja spreken over het
lijden van onschuldige kinderen Iwan vertelt
ongehoord wrede verhalen over dat lijden.
Op deze wijze wil hij zijn stelling bewijzen, dat
namelijk deze wereld van God, waarin onschul
dige kinderen moeten lijden, niet aanvaardbaar
is. Je zou eigenlijk één van die kindergeschiede
nissen helemaal uit de mond van Iwan moeten
horen om de verschrikkelijke aanklacht van
binnenuit te verstaan.
Zeg niet dat iets dergelijks nu niet meer voor
komt, in onze eeuw van massamoorden, volks
deportaties, jodenvervolgingen, concentratie
kampen en staatsgevangenissen, in onze eeuw
waarin miljoenen mensen door de methode van
een hoogontwikkelde techniek ten dode toe ge
folterd worden en lichamelijk en geestelijk op
een verschrikkelijke manier gestraft worden
voor iets waaraan ze geen schuld hebben.
Zeg niet, dat iets dergelijks niet meer voorkomt,
nu in ons eigen land honderdvijf onschuldige
kinderen in een school en anderen in een trein
worden gegijzeld.
Ik hoor mensen soms praten over de „dierlijke"
wreedheid van de mens, maar is dat niet on
rechtvaardig en beledigend voor het dier? Het
dier kan nooit zó wreed zijn als de mens, zo ge
raffineerd wreed.
Een tijger kan alleen maar bijten en verscheuren,
maar het zou niet in hem opkomen zijn eigen
soortgenoten wreed te behandelen. Dat laatste
komt alleen in de mensenwereld voor.
Het is de ergste vorm van demonie om onschul
dige kinderen te gijzelen.
In de nacht van maandag op dinsdag heb ik na
uwelijks geslapen, en ik was met Iwan bereid
God mijn toegangskaartje voor zo'n wereld te
rug te geven.
Maar onmiddellijk daarna dacht ik: Iwan heeft
géén gelijk, want God heeft mij (en niemand on
der ons!) geen toegangskaartje voor een wereld
gegeven, waarin kinderen worden gegijzeld;
God gaf élk mens een entree-biljet voor een we
reld, waarin niemand zijn idealen verwezenlijkt
ten koste van de anderen, maar ten bate van
anderen.
Iwan is aan het verkeerde adres, want alleen de
„diabolos" (in de bijbel wordt de duivel de
mensenmoordenaar van den beginne genoemd!)
speelde sommigen onder ons zo'n kaartje in
handen.
En God - die de mens op zijn verantwoordelijk
heid voor het leven van anderen blijft aanspre
ken - roept in deze demonische wereld: „MENS
WAAR IS JE BROEDER?"
Dr. Hans Jansen
Jonge kerken, uit de zendingen
voortgekomen, hebben geleerd,
op eigen benen te staan. Onze
hulp is welkom en wordt ook
dankbaar aanvaard voorzover
ze in die radikaal gewijzigde si
tuatie de ontwikkeling naar vol
ledige zelfstandigheid kan
beïnvloeden en versnellen.
Zending is een heel speciale
vorm van samenwerking ge
worden. Met christenen en ker
ken in andere delen van de we
reld. Het motto van de Neder
landse zending in 1977 is dan
ook: "Samen gezonden
Om de gezamenlijke folder van
de hervormde en gerefor
meerde zending te citeren:
"Samen laten merken - wij hier
en zij daar - dat wij in de opge
stane Heer geloven".
Kameroen
Eén van de landen waarop de
Nederlandse zending zich
oriënteert is het aan de west
kust van Afrika gelegen Kame
roen (met onder andere Nigeria
als buurland), dat dertien keer
zo groot is als ons land en. 7,5
miljoen inwoners heeft. Onge
veer 35 procent van de bevol
king daar kan tot het christen
dom worden gerekend; de rest
is de islam of een van de oude
volksreligies toegedaan.
Slaven
Aangenomen wordt dat het
land al in de pre-historie werd
bewoond. De eerste contacten
met West-Europa ontstonden
toen de Portugezen - al spoedig
door Nederlandse kooplieden
gevolgd - er hun handel begon
nen. Kameroen kreeg zout. ta
bak, alcohol, sieraden, textiel
en sinaasappelen en expor
teerde peper, vis, palmolie,
ivoor en .slaven.
De voornamelijk Portugese
commerciële invloed heeft tot
in de 19de eeuw geduurd. In die
tijd zetten Engelse baptisten,
Amerikaanse presbyterianen
en Duitse rooms-katholieken
(1890) er voet aan wal. De laats-
ten volgden het spoor van hun
commerciële landgenoten, die
daar al in 1868 een handelshuis
hadden gesticht.
Via een verdrag met een voor
naam stamhoofd werd Kame
roen aan het eind van de vorige
eeuw een Duits protectoraat,
maar al in de eerste wereldoor
log kwam daaraan een eind. Het
verdrag van Versailles (1919)
deelde het land op in een weste
lijk mandaatgebied van Enge
land en een oostelijk (dat wel
vier keer zo groot was) van
Frankrijk. Het streven naar
zelfstandigheid vond in 1972
zijn bekroning in de omzetting
van een federatieve staat (oost
en west) in de lang beoogde
eenheidsrepubliek Kameroen.
Er is een eenheidspartij die het
volk bewust moet maken van
zijn nationale identiteit. Van
echte oppositiegevoelens is niet
veel te merken. Andere partijen
zijn grondwettig wel toege
staan, maar zij mogen geen ge
vaar zijn voor de nationale een
heid en soevereiniteit. Naar bui
ten voert Kameroen een beleid
van niet-gebondenheid. In
principe is met elk land sa
menwerking mogelijk.
Dokter H. J. Middelkoop is pas
van een oriëntatiebezoek aan
Kameroen in het Zendingshuis
te Oegstgeest teruggekeerd. Hij
is medisch secretaris van de
Raad voor de Zending van de
Hervormde Kerk. Deze heeft op
zijn begroting ruim 1 miljoen
gulden voor dit Afrikaanse
ontwikkelingsland uitgetrok
ken, te verdelen over lectuur-
werk, vorming en opleiding,
medisch werk en algemene doe
len.
De indruk die het land nu op
dokter Middelkoop (in 1923 in
Indonesië geboren) maakte was
er één van langzame vooruit
gang.
"Het is een vrij rustig land, dat
voornamelijk bestaat van zijn
landbouwprodukten en hout en
langzamerhand ook van wat
minerale bronnen. Echt arm is
het niet te noemen, maar toch
loopt het in vergelijking met
andere landen wat achter. Het
zit om zo te zeggen aan de on
derkant van de middelmaat. Er
zijn wel allerlei processen aan
de gang, maar het koloniale
tijdperk werkt nog na en het
loskomen van de tradities van
het Franse bestuur vergt wel
enige tijd".
In 1964 was dokter Middelkoop,
die van 1954 tot 1960 als rege
ringsarts in Indonesië heeft ge
werkt, voor het eerst (met va
kantie) in Kameroen.
"Er zijn, als ik het verschil tus
sen toen en nu zie, zeker punten
van vooruitgang: de wegen, de
interne luchtverbindingen, het
telefoonverkeer, de landbouw
kundige situatie (al is dat maar
een beetje) en het universitaire
onderwijs. De medische hoge
school is helemaal georiënteerd
op het eigen land, dus op het
platteland. Wetenschappelijk
en praktisch worden de studen
ten konsekwent voorbereid op
de situatie waarmee ze later ge
confronteerd worden. De
school levert 50 artsen per jaar
af. Daarmee kan ze binnen een
redelijk aantal jaren in de voor
naamste noden voorzien. Over
tien jaar zal er 1 arts kunnen zij n
op de 7500 inwoners".
De politieke moeilijkheden met
Indonesië (rond Nieuw-Guinea)
verplichtten de Nederlandse
zending destijds, naar andere
gebieden uit te zien. Contacten
met enkele Westafrikaanse
kerken, van gelijke structuur
als de kerk hier, resulteerden in
een blijvende relatie met Kame-
Dokter Middelkoop: "Het is een
vrij sterke betrokkenheid ge
worden. Namens ons werken er
nu 7 artsen, 3 theologen in de
sector van de opleiding, om de
studenten aan de theologische
school op hun toekomstige taak
voor te bereiden, en 2 voor de
vorming van leken en evange
listen, 1 landbouwman en 2
het lectuurwerk van
de christelijke uitgeverij.
Op medisch gebied werken wij
samen met de ziekenhuizen die
aan de zelfstandige kerken toe
behoren. Daarbij wordt een
sterke nadruk gelegd op de
moeder-en-kind-zorg. Een be
scheiden maar leuke en belang
rijke inbreng, omdat dit vóór
onze komst een verwaarloosde
sector was.
Niet minder wezenlijk is de
vorming van een korps goede
verpleegkundigen binnen het
medische werk van de kerk.
Hun bekwaamheid is van dien
aard, dat ze een grote verant
woordelijkheid aan kunnen De
reikwijdte en de effectiviteit
van de gezondheidszorg wor
den daardoor veel groter. Je
hebt sneller verplegers bij de
hand dan artsen. Bovendien
zijn de opleiding en de salarië
ring van de arts aanzienlijk
duurder. Een goed doorgevoerd
systeem van delegatie is heel
belangrijk. Het is onze taak, aan
die gedachte een duidelijke im
puls te geven.
In deze 14 jaar is het ons gelukt,
de gezondheidszorg te sprei
den. Er zullen zeker nog wel
lege plekken zijn waar wat ge
daan zou moeten worden, maar
we hebben aan wat we nu heb
ben opgebouwd eigenlijk de
handen al vol. De bevolking is
groeiende en het is een toer, die
snelle groei bij te houden".
Toch geeft dokter Middelkoop,
wiens vader predikant was in
Indonesië en veel heeft gedaan
voor de vertaling van de bijbel
in het Timorees, voor de ko
mende tijd aan die spreiding
van medische zorg de hoogste
prioriteit.
Zelf doen
"Om kinderziekten en infectie
ziekten doeltreffend te be
strijden, voor vaccinaties en
voedingsvoorlichting en wat er
allemaal nog meer komt kijken
op het gebied van de preven
tieve gezondheidszorg, zul je
steeds verder van de ziekenhui
zen af hulpcentra moeten stich
ten. Je moet de mensen ook le
ren, met eenvoudige methoden
en middelen zoveel mogelijk
zelf te doen".
Dit laatste bezoek aan Kame
roen brengt dokter Middelkoop
tot de conclusie dat de Neder
landse zending ook in dit land
nog op verschillende manieren
haar bemiddeling kan verlenen.
Financieel, materieel, instrue
rend en adviserend.
"De Afrikaan ervaart elke do
minantie van het Westen als iets
benauwends. Hij zal er dan ook
hevig tegen protesteren. Maar
anderzijds wil hij niet zonder
onze hulp. Mits die zich maar
laat invoegen in de opbouw van
het land".
Ghana
Later dit jaar hoopt dokter
Middelkoop Ghana, eveneens
aan Afrika's westkust, aan te
doen, waar een predikant, arts,
verpleegkundige, landbouw-
voorlichter en evangelist vorm
geven aan de opdracht tot zen
ding.
Mede door zijn gedetailleerde
verslagen is de Raad voor de
Zending in staat, een beleid uit
te zetten dat niet alleen fina
ncieel verantwoord is maar dat
ook de assistentie daar brengt
waar ze het meest nodig is.
S. J. DE GROOT
in morgenochtend
kwart voor 11 in de Hartebrugkerk
aan de Haarlemmerstraat in Leiden j
zal gericht zijn op allen die bij de
gijzelingen betrokken zijn.
Vanavond om 7 uur verzorgt de
jongerengroep The Lord's Folks
een viering in de parochiekerk aan
de Herensingel in Leiden. In ver
band met pinksteren heeft de teks
tgroep tot thema gekozen: "Wat be
zielt je?"
De columnist Tom Lodewijk
verzucht in de (gereforméerde)
Leidse Kerkbode: "Wil men het ge
reformeerde rapport over de deel
neming van kinderen aan het
avondmaal verstaan, dan moet men
een verklarende woordenlijst be
stellen. En één hoofdstuk is blijk
baar voor de gewone man zo onver
staanbaar, dat er een samenvatting
van wordt aangeboden. De "logen"
en "gogen" waaraan we zo rijk zijn
snappen het natuurlijk wel. Maar
nu moet de gemeente er aan. En die
redt het niet zonder woordenboek.
Mensenwaar zijn we mee bé-
zig?"
Beroepingswerk: Herv. Kerk -
beroepen te Maastricht D.J. Blik-
kendaal, Utrecht, te Oud-
Beyerland J Jongerden Harder
wijk, te Dordrecht C. den Boer Wa-
geningen; bedankt voor Broek op
Langendijk Chr. van Andel Hete-
ren; aangenomen naar Rijswijk
(ZH) G.C. Vijzelaar Terneuzen. Be
roepen voor de evangelische
streekgemeente "Maas en Waal"
(herv.-geref. federatie) met stand
plaats Beuningen: H.A. Klijn Oos-
tzaan. Geref. Kerken - aangeno
men naar Arnhem A. van den Deijl
Papendrecht, naar Amsterdam-
centrum A.C. Langedijk Waarder.
"Er is op de weg van het geloof
wel rust. maar nooit berusting" (ds.
W.H. Kuipers in doopsgezind
remonstrants kerkblad Leiden).
LEIDEN-Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 dr
Lamping, m.m.v. Leidse cantorij, 11.45
stud, dienst, Marekerk 10 ds. Meijers, 5
ds. Roelofsen Zeist, Mar. kerk L. Mors-
weg 10 DS. V. Achterberg, Bethl. kerk,
Driftstr. 10 ds. Pannekoek, Bevr. kerk
ZW 9 en 10.30 ds. Boogert en ds. Boven
berg, Vredesk. 10 ds. Steenstra, Waalse
k. 10.30 ds. Ribs, Acad. Z. 10 ds. Bakker,
Diac. h. 10.30 ds. Hemmes, Merenwijk 10
ds. v. Leeuwen, ma. Marekerk 10 ds. De
Jong, Geref. Kerk Zuiderkerk 10 ds.
Sijtsma, 5 ds. Bovenberg, Petrak. 10 ds.
Vegter Oegstgeest, 5 ds. Sijtsma, Mar.
kerk L. Mors 10 DS. V. Achterberg, 5 ds.
Koolstra, Bevr. kerk ZW 9 en 10.30 ds.
Bovenberg en ds. Boogert, 5 ds. Elger-
sma Noordwijk, Groenh. 10 ds. Breder-
veld, De Mirt 10 dhr. v. Garderen, Mie
rennest 10 dhr. Kroon, Merenwijk 10 ds.
v. Leeuwen, Zuydtwijk 1.45 ds. Boven
berg, Dolerende Noodgem. Groot Lei
den (Pieterskerkstr. 1)8.30 en 5 en ma. 10
ds. v. Woerden R.dam, Geref. K. Vrijg.
(Herengr. 70) 10 en 5 ds. Gootjes, Chr.
Geref. K. (Steenschuur 9) 10 en 5 ds. Car-
lier, ma. 9 zangdienst, Geref. Gem. (N.
Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard, ma 10 ds.
Boogaard, Geref. Gem. in Ned. (Beth,
kerk Drifstr.) 11.30 en 5.30, Evang. Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. Happee,
Remstr. Doopsgez. Gem. (Pieters
kerkstr. 1) 10 ds. Kuipers met koor, Bap
tistengemeente (O. Rijn 3): 10 ds. v. Ma
meren. Evag. Christengemeenschap
(Middelstegracht 3): 10 hr Dikkes. Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw.
singel 21): 5.
Evangeliecentrum Zijlsingel 2: zo. 10 en
di. 8 evang. Zijlstra. Pinkstergemeente
(O. Rijn 3): 3 hr. Eikerbout.
Leger des Heils (Hooigr.): 10 en 7.30.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijndijk 24): 9.30
en 4 wo. 8.
Christian Science (Steensch. 6): 10.30
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Steensch. 6): 10.15.
Soefi-beweging: 11 (zaal Pieterskerk) hr.
Schönau over „Geschapen naar Gods
beeld." Oud-Kath. Kerk (Zoeterw. sin
gel) 10. Vrij-Kath. Kerk (Vreewijkstraat):
10.30 uur.
Rooms-Kath. Kerken: Leonardus za. 7,
zo. 9. 10.45, 12 en 6.30, ma. 9 en 10.45;
Lodewijk za. 10 en 7, zo. 8.30,10,11.30,6,
en 7. ma. 10 en 11.30; O.L. Vr. Onbevl.
Ontv. za. 7, zo. 9.30 en 12.15, ma. 9.30,
10.45 en 12.15; Antonius za. 7, zo. 9.30,11 Vreugd;
Petruskerk zat. 7, zo. 10.30
10.30; Middelares zat. 7. zo. 9.30 en 11.30,
ma. 9.30 en 11.30. Merenwijk zat. 7, zond.
10.
Abbenes - Herv. Gem.; 9.30 en 7 ds. Den
Harder.
Aarlanderveen - Herv. Gem.: 10 ds.
Wolthaus, 7 ds. v. Hoegee. Geref.
«s«*CKerk: 10 ds. Vree, 7 ds. v. Hoegee,
gemeensch. dienst. Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst, 5 ds. Brons Veeenendaal, ma.
9. Rk Kerk zat. 7, zond. 7.30 en 10.30, ma.
7.30 en 10.30
Alphen aan den Rijn - Herv. Gem.: Ad-
ventskerk 9.30 ds. Hanemaayer; Kruis
kerk 9.30 ds. Mostert Zwammerdam;
Opst. kerk 9.30 ds. Bogers, 6.30 ds.Vree;
Mar. kerk 6.30 ds. Bogers; G. Herderkerk
9 en 10.30 dr. v. Santen, 6.30 zangdienst;
De Bron 9 en 10.30 ds. v.d. Ree;
Oudsh.qeg 10 ds. Oort; Sionskerk 9.30
ds. Verploeg, 6.30 ds. v.d. Velden Woer
den. Ma. Adventskerk 9 hr. Tenijenhuis;
Sionskerk 9.30 ds. Verploeg. Geref.
Kerk: Mar. kerk 10 hr. Teneijenhuis, 6.30
ds. Bogers, Salv. kerk 10 ds. v. Harme
ien; Opst. kerk 6.30 ds. Vree; maandag
Adventskerk 9 hr. Tenijenhuis; G.H.
kerk 9. 10.30 en 6.30 ds. v Santen; De
Bron 9, 10.30 en 6.30 ds. v.d. Ree.Geref.
K. Vrijg.: 8.45 en 6.30 ds. Borgdorff. Chr.
Geref Kerk: zo. 9.30 en 4.30, ma. 9.30.
Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en 4, ma.
9.30.Baptistengemeente: 10 en 6.30 ds.
Koekkoek; Noord 10 gezinsdienst.
Volle-Evang. Gem. (school Prelude-
weg): 10 hr. v. Leeuwen. Leger des Heils:
10 en 6.30,Corn, de Vlamingstr. Moluks
Prot. Kerk: zo. 4 ds. Tomasoa, ma. 9.30
ds.Nussy.Moluks Evang. Kerk; zo. 11 ds.
Sitanala, ma. 11 idem. Rk kerken: Bon.
kerk za. 7. zo. 8.30, 10 en 12. ma. 10 en
11.30; Pius za. 7, zond. 9, 10.30 en 11.45,
10.30; De Bron za. 6.30, zo. 8.30
11, r
10.
Benthuizen - Herv. Gem. 9.30 ds. Den
Dikken, 6 ds. Noordegraaf Utrecht ma.
9.30 ds. Den Dikken. Geref. Gem. 9.30
dienst, 7 ds. Boogaard, ma. 11 ds. Hon-
Bodegraven - Herv. Gem.: Dorpskerk
9.45 zang, 10 ds. Graafstal Ermelo, 6.30
ds. Droogers; Salv. kerk 9.45 zang, 10 ds.
De Vreugd, 6.30 ds. Cnossen Woerden;
Bethl. kerk 10 ds.Droogers, 6.30 ds. De
J Dorpsk. 9 ds. De Vreugd;
Bethl. kerk 9 ds. Droogers. Geref. Kerk
9.30 en 6.30 ds. Buitenhuis.
Boskoop - Geref. kerk: 9.30 ds. Omta, 5
ds. Geertsema H. woude, gemeensch.
dienst; De Stek 9.30 ds. Stelwagen. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Tijmes
A'foort, ma. 9.30 ds. Rebel S'heim. Geref.
Gem. 9.30 en 6. Opwekkingsgemeente
(concordia): 9.30.Verg. v. Gelovigen
(Nieuwstraat): 9 30 en 5. Rk kerken: kerk
za. 7, zbnd. 8.45, 10 en 11.30, ma. 10;
Ontm. centr. za. 5.30, zo. 10.30.
Hazerswoude - Herv. Gem.: 9.30 ds. Ge
ertsema, 6.30 ds. Mostert H'woude, ma.
9.30 gemeensch. dienst. Geref. Kerk:
9.30 en 5 ds. Versluys, ma. zie herv. Rk
kerk: Het Anker za. 7, zond. 8.45 en 11.15,
ma. 845 en 11.15; Bern. zo. 10 en ma. 10;
dorp zat. 7, zond. 8, 10 en 11.30, ma. 8 en
10.
Hillegom - Herv. Gem.: 9 en 10.30 ds. v.
Bruggen.Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Pou-
wels. Chr. Geref. Kerk: 9 ds. Rebel
S'heim, 3 ds. Drechsler Haarlem
HOOGMADE - Herv. Gem.: 10 dr. v.
Vliet. Rk kerk: zat. 7. zo. 10.
DE KAAG - Herv. Gem. 9.30 ds. Car-
stens. Rk kerk: zat. 7, zond. 8 en 10, ma.
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Dorpsk. 9.30 ds. Teygeler, 6 ds
Gebraad; Ontm. kerk 10 ds. Gebraad,
6.30 ds. Vink; ma. Dorpsk. 9.30 ds. Tey
geler. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Vrolijk.
Rk kerk: za. 7, zo. 9.30 en 11.15, ma. 9.30.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem N
Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6 ds. Boer; O.
Kerk 10 ds. v. Hunnik Rhoon, 6 ds. Ho-
vius; Ichthus 10 ds. Vink, 5. ds. Arke-
raats; Pniêl 9.30 ds. Catsburg, 6 ds. Tey
geler; Gr. v. Pr.sch. 10 ds. Boer; Over-
duin 2ds. Baas; ma.N.K. 10ds. Vink; ma.
Pniëlkerk 9.30 ds. Arkeraats Geref.
Kerk: Vr.kerk 9.30 ds. De Vries, 5 ds. v.d.
Horst; Tr. kerk 9.30 ds v.d. Horst 6.30 ds.
De Vries. Geref. K. Vryg: 10.15 dienst,
3.30 ds. Simpelaar. Geref. K. Vryg. Bui
ten V.: 8.45 en 7 ds. Roukema. Chr. Geref.
Kerk: zo. 10 en 5, ma. 9 ds. v.d. Ent. Geref.
Gem.: 10 en 5, ma. 7 ds. Hofman. Volle-
Evang. Gem. (Voorstr. 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: 10 ds. v.d. Linden, 7 ds. Swierts,
gemeensch. dienst, ma. 9 ds. Bronsgeest.
Geref. Kerk: 10 ds. Swierts, 7 zie herv.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk. Dorpskerk 10 ds. Knorth; Hoofd-
straatkerk 10 ds. Doesburg, 6.30 ds. Ge
meente: 10 br. De Vries. Rk kerk:
zond. 9, 10.30 en 12, ma. 10.30.
LEIMUIDEN - Herv Gem.: 9.30 Ds De
Vree, 7 ds. De Kruijf, Rijnsaterwoude.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Rang N.-Vennep, 7
ds. Los, avondmaal: 10.30 dienst op de
camping, hr. v. Rems A.dam. Rk kerk:
zat. 7, zond. 7.30, 9.30 en 11.15, ma. 7.30,
9.30 en 11.15.
LISSE - Herv Gem.: grote kerk 9 ds.
Lefeber te Alphen, 7 ds. Bakker te Lei
derdorp, ma. 9 ds. Goverts Nieuw-
Vennep; Pauluskerk 10.30 ds. Lefeber.
Geref. Kerk: 10 en 7 ds. De Wit. Geref. K.
Vryg. 10.15 ds Simpelaar, 4.30 lees-
dienst. Geref. K. Vrijg. Buiten V.: 9 ds.
Schuurman, 5 dienst in Heemstede, ds.
Schuurman. Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30
ds. v. Mulligen Veenendaal, ma. 9 ds. De
Graaf, Ede. Geref. Gem.: 10 en4 ds. Hak
kenberg, ma. 10 ds. Hakkenberg. Oud-
Geref. Gem.: 9.30 en 3 leesdienst, ma. 5
ds. Van Prooijen. Rk kerken: Engelbew.
za. 7, zo. 7.30. 9.30 en 11ma. 7.30,9.30 en
11; Agatha zat. 7, zo. 8.30,10 en 11.30, ma
10; Poelpolder zat. 7, zond. 9 en 11.30, ma.
10; Mariakerk zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30, ma. 8.30, 10 en 11.30.
NIEUWKOOP - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Bronsgeest, 6.30 ds. De Leeuw Maarn,
ma. ds. Oostenbrug Ridderkerk. Geref.
Kerk' 9.20 ds. Nooteboom, 6.30 ds 't Hart.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds. v.d.
Ent, ma. 9.30 dienst. Rk kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9 en 10.45, ma. 7.30 en 9.
NIEUWVEEN - Herv. Gem zo 9.30 ds.
Kaai, 7 ds. Nicolai, geeemsch. dienst, ma.
9.30 ds. Kaai, openb. belijdenis. Geref.
Kerk: 9.30 dienst, 7 zie hervormd. Rk
kerk: zat. 7, zo. 9 en 11, ma. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv .-Gem.: 9.30
en 11 ds. Jörg Apeldoorn, 7 gemeensch.
dienst. Geref. Kerk: 9.30 ds. Wijngaar
den, 7 zie herv. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
3 ds. den Boerte jrijsw ma. 9.30 ds. Den
Boer. Rk kerk: zat. 7, zo, 9,30 en 11, ma.
9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem.: 9.30 ds. Bouw
Doorn, 7 ds. Bronsgeest Nieuwkoop, ma.
9.30 ds. Noordegraaf Utrecht. Geref.
Kerk (Woerdense Verlaat): 10 hr. Koe
nes, 7 ds. Nooteboom. Rk kerk: zo. 9 en
10.30, ma. 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem.: Binnen gr.
kerk 10 en 7 dr Jansen; S. Mio 9 dr. Jan
sen; Zee Hoofdstr. 10 ds. Keuning; geref.
Kerk Hoofdstr. 5, ds. Keuning, gemee-
i kerk Hoofdstr. 10 ds. vmd. Klaauw,
gemeensch. dienst; De Rank 9 ds. Treu-
re. Voor ma. zie ook geref. k Geref. Kerk:
Hoofdstraatkerk 10 ds Warnink, 7 ds.
Keuning; Vinkenlaankerk 9.30 ds v.d.
Klaauw Veendam, 7 ds. Warnink; Stich-
tingskerk 11 ds. Bosman. Maandag in
herv. Kerk Hoofdstraat (Zee) 10 ds. v.d.
Klaauw Veendam, gemeensch. zang
dienst. Rk kerken: Zee zat. 7, zond. 9, 11
en 7, ma. 9; Binnen zat. 4 kapel kerkhof,
zo. 8, 10 en 11.30 ma. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem.:
10 ds. Baart te O.geest; De Zilk 10 hr.
Stroo Koudekerk a d. Rijn. Rk kerk:
Viktor zat. 7, zond. 8, 9.30 en 11, ma. 8,
9.30 en 11; Jozeflt. zat. 7. zo. 8,10 en 11.30,
ma. 8, 10 en 11.30.
kerslooth 4.30 ds. Perdok. Geref. Kerk:
10 ds. Heemskerk, 7 ds. Den Tonkelaar
Warmond. Geref. K. Vrijg8.45 en 4.30
ds. Simpelaar. Geref. K. Vrijg. Buiten V.:
8 45 ds. v. d. Berg, 4 ds. Meester. Rk kerk:
Willibr. kerk zat. 7, zond. 9, 10.30 en 12,
ma. 10.30; Bon. kapel zat. 6.30, zo., ma. 9.
Volle-Evang. Gem. (Gem.centr.): 4 hr. v.
d. Brugge.
OUD-ADE - Rk kerk: zat. 7, zond. 10.30,
ma. 8.30 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 ds. Lalleman. Geref..
Kerk: 9.30 ds. Hoornstra, 6.30 ds. Den
Hengst. Rk kerk: zat. 7, zond. 8.15, 9.30
en 10,45, ma. 8.15 en 10. Remonstr. Ge
meente: 10 prof. dr. Heering Leiden.
ROELOFARENDSVEEN - Rk kerken:
M. Presentatie zat. 7, zond. 8, 9.30 en 11,
ma. 8, 9.30 en 11; S. P. Banden zat. 5,
zond. 8,9.30,11 en 12.15, ma. 8,9.30,11 en
12.15.
RIJNSATERWOUDE-Herv. Gem -9.30
ds. De Kruijf, 7 ds. Heymans Boskoop,
ma. 9.30 ds. De Kruijf. Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst, 2.15 ds. Bouw, ma. 11 ds.
RIJNSBURG - Herv. Gem.: grote kerk
9.30 ds. v. d. Bogerd, 5 ds. Van Niel; Be-
thelkerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. v. d. Boge
rd, ma. grote kerk 9.30 ds. v. Niel, zang
dienst. Geref. Kerk: Petra 9.30 ds.
Baayen, 5 ds. Damsma; Immanuel 9.30
ds. Damsma, 5 dr. v. Oeveren; Mar.kerk
9.30 dr. v. Oeveren, 5 ds. Baayen; cam
ping Koningshof 10.30 hr. v. d. Sande;
ma. Immanuel 9.30 ds. Hagen Voorburg.
Chr Geref. Kerk: zo 9.30 en 5, ma. 9 ds.
Kampman, Ede. Evang. Christenge
meente (aula mavo): 10. Rk gemee
nschap (aula tuinb.sch.): zat. 7, zond.
10.30, ma. 10.30.
RIJPWETERING - Rk kerk: zat. 7. zond.
7.30, 9 en 10.30, ma 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 en 10.30
kand. Bakker, 7.30 opendeur-dienst in
geref. kerk, ds. Lefeber Alphen. Geref.
1.30 en 11, ma. 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem.: 9.30 ds. Lin-
denburg, 6.30 ds. Kaai N.veen, ma. 9 ds.
Meijers, Leiden. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30
ds. Bezemer. Rk kerk: zo. 9 en 12, ma. 9.
VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 ds.
Overgaauw, 6.30 ds. v. d. Bogerd Ryns-
burg, jeugddienst, ma. 10 ds. Over
gaauw. Geref. Kerk: 9 30 ds. Bouma te
Noordwijk, 6.30 ds. Meynen Den Haag.
Geref. K. Vryg.: 9.30 en 5.15.
VOORHOUT - Herv Gem.: 10 ds. Bro
kerhof Rk kerk: zat. 7, zond. 9, 10.30 en
11.45, ma. 9 en 10.30.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 ds. Metering, 7 ds. v. d. Schoot,
jeugddienst; Hulp en Heil 10 ds. Verheu-
le; aula NH 9.3.0 ds. De Zwart; kapel
Rijndijk 10 ds. v. d. Schoot; clubgeb. Mo
lenlaan 10 jongerendienst. Geref. Kerk:
9.30 ds. De Zeeuw, 7 zie herv.; aula NH
9.30 ds. De Zwart. Geref. K. Vrijg.: 10.15
en 4.30 ds. Boxman, Ede Rk kerken:
Laurentiuskerk zat. 7, zond. 8.30, 10.30
en 12, ma. 10.30.
Waddinxveen - Herv. Gem.: Brugkerk
9.30 ds. Verboom, 6.30 ds. Verwelius;
Hoeksteen 9.30 ds. Verwelius, 6.30 ds.
v.d. Heuvel; Bethelkerk 9.30 ds. v.d.
Heuvel, 5.ds. Verboom; Immanuelkerk
9.30 ds. Van Itterzon, 5 kand. Pronk
ma. Brugkerk 9 ds. Verboom. Geref.
Kerk: Kruiskerk 9.30 ds Modderaar, 5
ds. v.d. Berg; Ontm. kerk 9.30 ds. v.d.
Berg, 5 ds. Modderaar.Chr. Afgesch.
Gem.: 9.30 en 5 ds. Verloop, ma. 9.30 ds.
Verloop.Volle-Evang. Gem. (Linden-
gaarde 17a); 9.30. Remonstr. Gem.: 10 ds.
Hooykaas. Rk kerk: Viktorkerk zond.
10; Ontm. kerk 8.30 en 11.45.
Warmond - Herv. Gem.: 10 ds. Den Ton
kelaar. Rk kerk: zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30, ma. 8.30 en 10.
Wassenaar - Herv. Gem Dorpskerk 10
dr. Frederikse, 7 DS. Tukker; Kievitkerk
10 ds. Wiersma: Messiaskerk 10 ds. v.
Zanten; Dorpscentrum 9.30 ds. Tukker;
ma. Dorpskerk 10 dr. Frederikse. Geref.
kerk: 10 en 7 ds. v.d. Meulen; Zuid 10. ds.
Meynen Den Haag, 7 ds. Vegter Oegs
tgeest. Ned. Prot. Bond: 10.30 ds. Wer-
Woubrugge-Herv. Gem.: 9.30en 6.30 ds.
Blenk, ma. 9.30 ds. Huizebosch. Geref.
Kerk: 9.30 DS Huizebosch, mmv Petra
jeugdkoor, 6.30 ds. De Wit, Lisse, ma. zie
herv. Rk Kerk zat. 7, zond. 10, ma. 10.
Zevenhoven - Herv. gem.; !.ij* ds. Nico
lai, 7 ds. Lindenburg Ter Aar, gemee
nsch. dienst in geref. kerk. Geref. Kerk:
9.30 hr. Nap Woerden, 7 ds. Lindenburg
Ter Aar, gemeensch. dienst.Rk kerk: za.
7, zond. 9 en 10.45, ma. 9 en 10.45.
Zoeterwoude - Herv. Gem.: 10 ds.
Schoch, heden 7.30 avondgebed, elke
morgen 7.15 morgengebed. Rk kerken:
St. Jan za. 7, zond. 9.30 ma. 9.30; Chr.
Dienaarkerk zat. 7, zond. 8.30 en 10, ma.
8.30 en 10; Meerburgkerk Rijndijk zat. 7,
zond. 10 en 12, ma. 10.
Zwammerdam - Herv. Gem.: 9.30 kand.
v. Harten, 6.30 hr. Christ, Leiden, ge
meensch. jeugddienst in geref. kerk. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Heiden, 6.30 zie
herv. gem.
