Nog nooit zoveel winst voor
een partij
HET TWEEDE LEVEN VAN D'66
CDA verliest li Alphen
Wat zijn in vredesnaam Zuidmolukkers
Uit in de Randstad
Niemand weet raad met de situatie in Noord-Drente
11
DONDERDAG 26 MEI 197'
PAGINA 7
HILVERSUM (SP) - Vlak voor de
felle lichten in de verkiezingsstudio
van de NOS doven, staat Jan Ter
louw in gedachten verzonken. De
zachte, blauwe ogen lijken niets
van de roezige menigte in Studio 6
te zien. Het is even na middernacht.
Zes zetels had D'66. Acht zijn het er
nu. Twee zetels winst voor een par
tij die op sterven na dood was. Het
is ongelofelijk, kennelijk ook voor
de sympathieke Jan Terlouw.
Wie de laatste vier jaar van D'66 in
herinnering roept, raakt onthutst
door de feiten. In september 1974 is
ruim de helft van de aanwezigen op
het congres in Amsterdam voor het
opheffen van de partij. Niet genoeg
voor het realiseren van de wens van
deze meerderheid, omdat daarvoor
instemming van tweederde van het
congres voor nodig. In de lente van
1975 halen de democraten bij een
enquete niet eens voldoende aan
hang voor één kamerzetel.
In de Tweede Kamer werkt D'66 op
een zacht pitje. De fut is er uit. Jan
Teflouw bijvoorbeeld, schrijft wel
een boek over de Oosterschelde,
maar is niet aanwezig bij commis
sievergaderingen waar het al dan
niet afsluiten van deze zeearm aan
de orde komt. Een paar keer per
jaar put Hans van Mierlo zich uit in
een diepgravend betoog over de
buitenlandse politiek.
De ommekeer komt in 1976, het jaar
voor de verkiezingen D'66 maakt
zich wat los van de PvdA, besluit
onafhankelijk de strijd om de kie
zersgunst aan te gaan. Men noemt
zich "het redelijk alternatief'. Een
alternatief voor de politiek daklo
zen. Op het nippertje schrijft partij
voorzitter Jan Glastra van Loon een
programma bij elkaar. Een pro
gramma dat aan de kiezer wordt
gepresenteerd, zonder dat. zoals
vroeger gebruikelijk bij D'66, het
uitentreure is doorgepraat.
Hoe Jan Terlouw lijsttrekker van
D'66 is geworden, is een verhaal
ap^art. Eigenlijk wilde Terlouw, die
prima blijkt over te komen bij het
publiek, helemaal niet. En zeker
wilde hij geen fractievoorzitter
worden van een partij die na de
verkiezingen niet meer dan een
splinter belooft te worden. In okto
ber 1976 besluit Jan Terlouw er van
af te zien. Een maand'later. tijdens
een congres in het Utrechtse Tivoli
stampen en klappen achthonderd
mensen onder het scanderen van
Terlouw's naam net zo lang, totdat
deze naar het spreekgestoelte snelt
en toegeeft.
Als eis stelt hij 66.666 handtekenin
gen en 1666 nieuwe leden. De hand
tekeningen komen er en op dit
moment heeft D'66 vier keer zo veel
leden als Terlouw vroeg. Zijn be
doeling: via deze actie de partij op
nieuw op te bouwen, te laten herle
ven. Is de winst die D'66 gisteren
boekte, hieraan te danken? Jan Ter
louw gelooft dat niet. "Een paar ze
tels wel misschien. Maar niet alles.
Het komt denk ik doordat we ons
onafhankelijk hebben opgesteld.
Wij vulden een gat. Er is enorm
hard en met idealisme gewerkt. We
zijn drie jaar weggeweest. Nu zijn
leid"
Jan Terlouw kan niet echt blij zijn
met de winst. De situatie is daar
niet naar. Zoals gisteren in de ver
kiezingsstudio van de NOS de hele
avond vreugde over verkiezings
winsten niet wordt geuit. De sfeer is
sober. Direct nadat Wibo van der
Linde de einduitslag bekend heeft
gemaakt, gaan de lichten in Studio
6 uit.
De hand van Jan Glastra van Loon
valt op de schouder van Terlouw.
Deze schrikt uit zijn gepeins op.
"Ga je mee nog één pilsje drinken",
vraagt Glastra. Samen lopen ze
weg. Het tweede leven D'66 is be
gonnen.
LEIDEN - De grote verschui
vingen die de uitslagen van de
verkiezingen van gisteren te
zien geven, zijn ook terug te
vinden in de Leidse en Alp-
hense regio. Toch zijn er een
paar opmerkelijke verschillen
te constateren. Landelijk boekt
het CDA een lichte winst. Dat is
ook het geval in de Bollenstreek
en het kustgebied met uitzon
dering van Rijnsburg en Lisse.
Ook Leiden en Leiderdorp la
ten een kleine vooruitgang voor
het CDA zien. Maar ten oosten
van Leiden en in de Alphense
regio leidt het CDA verlies. Ook
hier is een uitzondering:
Nieuwveen. Voor dit merk
waardige regionale verschil is
geen voor de hand liggende
verklaring te vinden, ook niet
als men let op de godsdienstige
samenstelling van de gemeen
ten. Het is dus niet zo, dat het
CDA in overwegend katholieke
gemeenten zou winnen en in
meer protestantse gemeenten
zou verliezen aan bijvoorbeeld
SGP en GPV. Het blijft voorlo
pig een raadsel waarom het
CDA in de Leidse regio winst
behaalt terwijl in de omgeving
van Alphen verlies wordt gele
den.
Net als in het hele land zijn de
kiezers in cte regio massaal naar
de stembus getrokken. In Rijn-
saterwoude bracht maar liefst
947c van de kiezers zijn stem uit..
De laagste opkomst werd geno
teerd in Katwijk en Warmond,
maar ook daar brachten verge
leken met de vorige verkiezin
gen zeer veel kiezers hun stem
uit. Traditioneel heeft met
name de PvdA baat bij een hoge
opkomst, wat een gedeelte van
de winst van deze partij kan
verklaren.
De PvdA gaat dan ook in de re
gio sterk vooruit, al haalt zij nog
nergens het landelijk percenta
ge, behalve in de gemeente Lei
den. Vergeleken met de rest van
de regio werd forse winst ge
boekt in Zoeterwoude en Kou
dekerk. Voor Koudekerk kan
een verklaring liggen in het feit
dat het (herkozen) PvdA-
Kamerlid Molleman in deze
gemeente woont. In Rijnsburg
en Benthuizen was de winst
voor de PvdA nogal klein. In
hoeverre in Benthuizen de
moeilijke bestuurlijke situatie
een rol in deze verkiezing heeft
gespeeld valt overigens niet
met zekerheid te zeggen.
Wel is een feit. dat de WD
vooral in Benthuizen flink is
gegroeid: van 15.57c naar 24.37c.
Ook in de Haarlemmermeer en
in Rijnsaterwoude won de VVD
aanzienlijk. In de rest van de re
gio volgde de WD-winst het
landelijke beeld: de winst
schommelde rond de 4 procent.
Alleen in Voorhout slaagde de
WD er niet in winst te boeken:
de aanhang van de WD bleef
hier gelijk.
Mogelijk komt dat door de
sterke vooruitgang van D'66 in
Voorhout. Het is trouwens op
vallend dat D'66 in de meeste
overloopgemeenten van Leiden
erg goede verkiezingsresulta
ten behaalde. Dat geldt bij
voorbeeld voor Leiderdorp en
Oegstgeest. D'66 boekte in alle
andere gemeenten, behalve in
Waddinxveen, winst. Wad-
dinxveen is daarmee één van de
zeer weinige gemeenten in het
land waar D'66 een achteruit
gang laat zien.
De winst van vooral WD en
PvdA is ook in de regio ten
koste gegaan van de kleine
linkse en rechtse partijen. Ook
in de regio kan daarom van een
politiek driestromenland wor
den gesproken. Een voorbeeld
van deze ontwikkeling is, dat de
PPR zelfs in de woonplaats van
haar lijstaanvoerster, Ria Be
ckers, een fors verlies heeft ge
leden.
DEN HAAG (ANP/SP) - Sinds de invoering van
het algemeen kiesrecht in 1918 heeft nog nooit
een politieke partij zoveel winst geboekt als de
Partij van de Arbeid bij de kamerverkiezingen: 10
zetels.
Dit becijferde staatssecretaris Mar
cel van Dam, de man die vroeger de
verkiezingsuitslagen voor de tele
visie analyseerde. Ook is de Partij
van de Arbeid met het percentage
van 33,8 de grootste partij gewor
den die ooit heeft bestaan. Aan bet
eind van de jaren '50 haalde de KVP
het hoogste percentage: 31,9. Bo
vendien is het de eerste keer dat
zowel uiterst links als uiterst rechts
zware verliezen hebben geleden. In
het verleden was het altijd zo dat
verlies van uiterst links naar uiterst
rechts ging en omgekeerd, aldus
Van Dam.
Vooraanstaande politici hebben
opgelucht gereageerd op het mis
lukken van de pogingen van de Ne
derlandse Volksunie van Joop
Glimmerveen om in de Tweede
Kamer te komen.
„Dat de Volksunie in Nederland
niet aanslaat, vind ik een goede
zaak", zei PPR-minister Van Doorn
van CRM gisteravind bij het verla
ten van het crisiscentrum in Den
Haag. Ook de partijvoorzitter van
de PvdA, mevrouw Ien van den
Heuvel, constateerde opgetogen
dat de stemmen op de NVU „verlo
ren stemmen" zijn.
Glimmerveen haalde 33.268 stem
men. Dat is ongeveer 22.000 tekort
voor een Kamerzetel. Vooral in de
grote steden bleek de NVU, die ij
vert voor een „blank Nederland",
op een behoorlijke aanhang te
kunnen rekenen.
Joop Glimmerveen, de lijsttrekker
van de Nederlandse Volks Unie
noemde zelf de uitslag van de ver
kiezingen „teleurstellend". Hij
weet het slechte resultaat voor zijn
partij aan een „ongelukkige" op
merking over het recht van Zuid-
molukkers op een eigen republiek
van hem zelf in een televisie
uitzending van zijn partij. Ook wees
hij op de krachten die tegen zijn
partij aan het werk waren. Desge
vraagd zei hij met deze „krachten"
de media te bedoelen. Glimmer
veen vertelde op drie zetels voor
zijn partij gehoopt te hebben. Er is
volgens hem geen sprake van dat
de partij wordt opgehven. „Inte
gendeel, we zullen doorstrijden om
over het dode punt heen te komen
en de partij verder uit te bouwen.
We hebben tenslotte een ideaal",
aldus de lijsttrekker van de NVU.
De rijksschatkist is door de giste
ren gehouden Tweede-
Kamerverkiezingen ruim een ton
rijker geworden. Een groot aantal
partijen, dat, om aan de verkiezin
gen te kunnen deelnemen, een
waarborgsom van duizend gulden
per kieskring waarin aan de verkie
zingen werd deelgenomen, gestort
had, is het geld kwijt geraakt omdat
geen enkele Kamerzetel verworven
werd.
Met minder stemmen heeft de PPR
meer zetels in de nieuwe Tweede
Kamer gekregen dan de CPN. Dit is
een gevolg van de lijstverbinding
van PvdA, PPR en PSP.
De PPR behaalde 140.662 stemmen
en kreeg twee Kamerzetels. De
CPN had een stemmentotaal van
143.420 en kreeg twee zetels. Aan de
lijstencombinatie PvdA-PPR-PSP
konden direct 54 zetels worden
toegewezen. Van de zes restzetels,
die na de eerste toewijzing aan alle
lijsten nog verdeeld moesten wor
den, vielen drie toe aan de combi
natie PvdA-PPR-PSP. Een van
deze drie ging naar de PPR.
AMSTERDAM
Stadsschouwburg: 29 mei, 13.30 en 2015 uur, het Nationaal Ballet, 30
mei, 20.15 uur. Publiekstheater met "Medea"; 31 mei, 20.15 uur,
Haagse Comedie met "Lorenzaccio".
Carre: 27, 28 en 29 mei, 20.15 uur, Jasperina de Jong "Jozefien en
Jasperien".
Frascati: 27 t/m 31 mei (beh. 30 mei), 20.15 uur, Funhouse "After
eight".
Klein Bellevue: 27 t/m 31 mei (beh. 30 mei), 20.30 uur, Frans Halsema
"Ik, ik en nog er's ik", 1 en 2 juni, 20.30 uur, Guido Lauwaert
"Lijmen".
Nieuwede la Mar: 27 t/m 31 m
Tingel Tangel: 2.7,28 en 31 m
"Afscheidstoernee I".
ROTTERDAM
De Doelen: 27 mei, 20.15 uur, BBC Symphony Orchestra, Beetho-
venconcert, 28 mei, 15.00 uur, Gewestelijk Orkest voor Zuid-Holland
en het Scapino ballet, 1 juni, 12.45 uur, koffieconcert, 2 juni, 12.45
uur, orgelconcert door Arie J. Keijzer, 2 juni, 20.15 uur, concert door
The King's Singers.
Luxor Theater: 27 t/m 31 mei en 1 juni, 20.15 uur, André van Duin
"Lach om het leven".
Hofpleintheater: 27,28 en 30 mei, 20.15 uur, Theater van de Lach met
"Inpakken en wegwezen", komedie van Peter Feldman, 1 en 2 juni,
20.15 uur, cabaret Don Quishocking "Afscheidstoernee I".
Piccolo Theater: 27 en 28 mei, 20.30 uur, de Grupo Rajatabla uit
Caracas met "El Senor Presidente", 29 mei, 14.00 uur, kindertheater
Wiedus met de jeugdmusical "Wiedus en Willem".
De Lantaren: 27 en 28 mei, 20.30 uur, het Projecttheater met "Het
staat in D Groot Piemel", 31 mei, 20.30 uur, het Onafhankelijk Toneel
met "Wachten op Godot" van Samuel Beckett.
DEN HAAG
Koninklijke Schouwburg: 27.28 en 29 mei, 20.15 uur. Haagse Come
die met "Lorenzaccio" van Alfred de Musset, 30 mei, 20.15 uur,
Haagse Comedie met "Beschuit met muisjes" van Heijermans, 31
mei, 20.15 uur, "Bitter lemon" van Dimitri Frenkel Frank.
HOT-Theater: 27 mei, 12.45 uur, Hollands Drama, Haagse Comedie
"Het raam" van Adriaan Venema, 27 mei, 20.30 uur, Toneelgroep
Centrum met "Fietsen in het donker" en "Vingers van de macht" van
Kees Holierhoek.
Congresgebouw: 27 mei, 20.15
Noorder "Den Haag vergist zich niet"
Theater in de Steeg: 27 en 28 nv
"Nieuwe avonturen", 29 mei 20.30 i
Openluchthteater Zuiderpark: 30 n
juni, 14.00 uur, toneelgroep Passe-Partout met "Ploef, de domme
boef'.
Toneelgroep Rondom de
sn "Oliebollen".
20.30 uur, cabaret Vangrail
r, folkgroep King's Galliard.
1.15.00 uur, Peppi en Kokki, 1
LEIDEN
LAK-Theater: 27 mei, 20.15 uur, de vakgroep Engels met "Out town"
van Thornton Wilder.
Leidse Schouwburg: 30 mei, 21.00 uur, optreden van de popgroep
Alquin.
K. en O.-gebouw/Schouwburg: 30 mei. 15.00 uur, Pinksterfeest.
Stadsgehoorzaal: 27 mei, 20.15 uur, Beethoven concert door het
Amsterdams Philh. Orkest o.l.v. James de Preist, m.m.v. Kaja Danc-
zowska, viool en Daniel Wayenberg, piano.
Microtheater, Vestestraat 40: 27 en 28 mei, 20.30 uur, toneelgroep
Imperium met "Terug naar af'.
GROESBEEK - Mevrouw Van Agtechtgenote van de CD A-lij sttrekker
bracht gisteren niet allen voor haarzelf een stem uit maar ook voor haar
man, die in verband met de gijzelingszaken zijn eigen hokje niet rood kon
maken
Vlakbij de gekaapte trein heeft
het Rode Kruis een noodhospitaal
ingericht waar de gijzelaars bij
vrijlating kunnen worden opge
vangen. De leiding heeft de arts R.
Nijman (rechts).
GLIMMEN/ASSEN/BOVENSMIL
- "Wat moeten we hier nou mee
aan", verzuchtte een marechaussee
- op wacht bij de overgang vlak bij
de gekaapte trein in Glimmen - na
dat er niets was gebeurd bij het af
lopen van het ultimatum, gisteren
om twee uur, dat de kapers van de
trein en de overvallers van de lagere
school in Bovensmilde hadden
verbonden aan hun eisen. Inder
daad weet eigenlijk niemand in het
noordelijk deel van Drente wat
men met de situatie aan moet en het
gevolg is dat zich bij de direct be
trokkenen - de ouders van de kin
deren in de school in Bovensmilde
en familieleden van de gijzelaars in
de trein - een groeiend gevoel van
wanhoop en machteloosheid afte
kent. Steeds groter wordt de vrees
dat het allemaal nog weken kan du
ren vóór de acties van de Zuidmo-
lukkers teneinde zullen zijn.
Door
Hans Meijer
Noord-Drente maakt zich intussen
op voor een wekenlange "noodtoe
stand". Rond de trein verschijnen
steeds meer pantserwagens, twee
van hen houden vanaf de overweg
de trein voortdurend onder schot,
het aantal wachtposten is verdub
beld en de eerste prikkeldraadver
sperringen zijn aangelegd. Parke
ren in de wijde omgeving van de
trein is onmogelijk gemaakt om de
belangstelling van het publiek tot
een minimum beperkt te houden.
Toch loopt het storm, met als ge
volg dat er overdag een vrijwel
permanente, kilometerslange file
voortschuift over de oude rijksweg
tussen Assen en Groningen - de
enige rechtstreekse wegverbinding
die nog niet is afgesloten.
Het dagelijks leven in Glimmen,
Haren, Assen en Bovensmilde is
zeer ontwricht. Kinderen hoeven
voorlopig niet naar school uit vrees
voor meer acties als in Bovensmil
de: in Assen en wijde omgeving zijn
helemaal geen hotelkamers, na
uwelijks vrije telefoontoestellen en
slechts een enkele parkeerplaats te
vinden; het grote aantal bussen, dat
het treinverkeer tussen Assen en
Groningen heeft overgenomen
maakt het verkeer aanzienlijk
drukker op een moment dat Assen
toch al overstroomd wordt; politie
toezicht is er nauwelijks, want na
genoeg iedere agent uit de wijde
omtrek houdt zich bezig met bewa
king van de trein en de school en
het gebied rondom beide objecten.
In Noord-Drente zijn sinds enkele
dagen nieuwe mogelijkheden ont
staan om geld te verdienen. Zij die
in het bezit zijn van een telescoop of
een nachtkijker geven belangstel
lenden voor vijf gulden per keer de
kans een nadere blik op de trein te
werpen; de prijzen van blikjes
frisdrank en ijs stijgen vrijwel per
uur en het gemiddeld tarief voor
een kamer in een huis of boerderij
inde buurt van de trein of de school
is - mits men een goed uitzicht kan
garanderen - gestegen tot driedui
zend gulden.
Wanhoop
Wanhoop en angst maken zich met
het vorderen van de tijd steeds
meer meester van de ouders van de
kinderen in Bovensmilde en fami
lieleden van de gijzelaars in de
trein. Deze laatsten worden opge
vangen in de personeelskantine op
de vierde verdieping van het sta
tion in Groningen en onderge
bracht in hotels in de stad. Daar
zoeken de meesten steun bij elkaar:
"We blijven hopen, maar bij vlagen
vraag je je af of je dat niet tegen
beter weten in doet. Het ergste is
het gevoel dat je gedwongen bent
om af te wachten, zonder zelf iets te
kunnen ondernemen", merkte een
ouder in Bovensmilde gisteravond
op. In Groningen klampen betrok
kenen vrijwel iedereen aan in de
hoop dat er gunstige berichten te
melden zijn.
Onzichtbaar voor het blote oog
hebben driehonderd mariniers en
marechaussees zich intussen inge
graven langs de trein in Glimmen.
Op honderd tot honderd vijftig me
ter afstand houden zy de trein
voortdurend onder schot. Teke
nend voor de zelfbeheersing van
deze militairen, waarvan sommi
gen al drie dagen letterlijk tot aan
hun nek in de modder van het naast
de trein gelegen moeras staan, is
dat er tot nu toe nog niet eén schot
door hen is afgevuurd.
Zij, en ook andere militairen en po
litiemensen, raken met het vorde
ren van de tijd, steeds meer over
tuigd van het feit dat de Zuidmo
lukkers hun actie tot in de perfectie
hebben voorbereid. By die voorbe
reiding hoorden overigens ook oe
feningen in de bossen rond de
plaats waar nu de trein staat. Die
oefeningen werden opgemerkt
door een boomkweker, wiens kwe
kerij grenst aan de plaats waar de
trein staat. Hij meldde het aan de
Asser politie. Die ging er niet op in.
Overigens liggen in de weilanden
en de moerassen rond de trein niet
alleen militairen, maar ook fotogra
fen ingegraven. Hun positie is nog
onplezieriger dan die van de mili
tairen, omdat zij slechts met de
grootste moeite van voedsel voor
zien kunnen worden.
Soortgelijke taferelen spelen zich
af in de Zuidmolukse wijk van Bo
vensmilde, waar fotografen zich
soms in de meterkast van huizen
moesten verstoppen om te ontko
men aan de scherpe blik van leden
van de mobiele eenheden, die de
wijk hermetisch hebben afgesloten
en liever geen pers in de wijk zien.
Het grootst is de chaos echter in het
perscentrum in Assen, ingericht in
een gereformeerd kerkgebouw
waar de plaats van de dominee fi
guurlijk is ingenomen door de
mensen van het NOS-journaal, die
in de kerkzaal een noodstudio heb
ben gebouwd.
nen brengen. Het merendeel van de
Zuidmolukse gemeenschap meent
echter dat er een gesprek op gang
moet komen. "En daaraan doen
daden als deze nauwelijks goed", is
een veelgehoorde opmerking.
Het moeilijkst te begrijpen is het
voor de buitenlandse journalisten
in en rond Assen, die maar nauwe
lijks kunnen begrijpen dat deze gij
zelingen voorlopig alleen maar tot
doel hebben de bevrijding van
Zuidmolukkers die eerder bij ka
pingen of pogingen daartoe be
trokken zijn geweest. De meesten
var, hen - maar ook erg veel belang
stellende Hollanders die naar de
trein en de school komen kijken,
zijn nauwelijks vatbaar voor de po
litieke achtergrond van het pro
bleem van de Zuidmolukkers. Een
van de Engelse journalisten drukte
het op de muur van het toilet in het
perscentrum wel erg kernachtig
uit "What the hell are South-
Molluccans" (Wat zijn in vredes
naam Zuidmolukkers?).
"Wat zijn in.
Voor het overige wordt het gebouw
voornamelijk gebruikt door journa
listen die, in afwachting van de
komst van voorlichtster Toos Fa-
ber, er iets eten. iets drinken en, zo
mogelijk slapen. Het gebrek aan
meer informatie is groot, wat een
wat chaotische berichtgeving tot
gevolg heeft.
In tegenstelling tot vrijwel heel
Noord-Drente wordt in de Zuidmo
lukse wijk van Bovensmilde niet al
leen afkeuring over de gijzelingen
uitgesproken Er zijn Zuidmoluk
kers die menen dat hun positie
dermate moeilijk is dat alleen nog
daden als deze een oplossing kun
Zuidmolukkers in Bovensmilde bekijken belangstellend de gebeurtenissen rond de school.
