Oorzaak hotelbrand
nog niet duidelijk
Belastende verklaringen nog niet imponerend
'Afhaken
prettig
voor Den Uyl"
"Schade nog niet te overzien"
"Brandbeveiliging was in orde
NliHHIIf.VI'
II F -•
DREES SR.
„Stem niet
bejaard"
PSP neemt
het op
voor Kalma
Verbod vanYolksuniegevraagd
Wiegel: "Koffie is
niet de boosdoen
er
EERSTE DAG IN RECHTSZAAK TEGEN PIETER MENTEN:
DINSDAG 10 MEI 1977
AMSTERDAM (SP) - "Als het niet de grootste
brand is, dan is het in elk geval de brand ge
weest met de meest afschuwelijke gevolgen. De
financiële schade is nu nog niet te overzien,
maar het menselijk leed is in elk geval aanzien
lijk groot".
Terwijl hoteldirecteur Paul F. Ti-
chelaar op het Amsterdamse Rokin
triest kijkt naar de narokende
puinhopen van wat eens het deftige
en fraaie Hotel Polen was wist hij
op dat moment zelfs nog niet hoe
veel gasten de ramp overleefd had
den.
Door
Jankees Kokke
Het i
r had die morgen om half
i snel om zich heen gegre
pen dat het hotelpersoneel zelfs
niet de kans had gekregen het gas-
metselwerk, stalen en houten bal
ken. De stijfheid van de tegen
woordige bouwwerken zit daar na
tuurlijk niet in. Als zo'n constructie
ergens een zwakke plek heeft dan
komt de boel zo naar beneden."
Indruk
Pas later op de dag gisteren kreeg
men enigszins een indruk van het
aantal hotelgasten, dat bij de ramp
betrokken was. Het waren allen
buitenlanders, bestaande uit een
grote groep Zwedenrën voorts on
dermeer Argentijnen, Israëliërs,
Australiërs en Britten.
De groep van vijftig Zweden zou
juist die morgen afreizen. Een groot
tenboek te redden. Daarom bleef aantal van hen was reeds gewekt
geruime tijd onzekerheid bestaan voorhet.ontbijt, toen de brand uitb-
over het juiste aantal gasten. En dat ,^^eren werden door de rook
was koren op de geruchtenmolen *"fi fi MM
waaruit steeds wisselende aantal
len slachtoffers tevoorschijn
kwam. Het definitieve aantal kan
echter eerst bepaald worden als alle
restanten geruimd zijn.
Onvoorstelbaar
Dan zal er van het vier verdiepin
gen hoge gebouw niets meer over
zijn. Zelfs commandant Rudolf
Baay van de hoofdstedelijke
brandweer stond er verbaasd van
hoe de onvoorstelbare vuurzee in
zo'n korte tijd heeft kunnen ont
staan. Hij kon daarvoor geen oor
zaak aanwijzen, evenmin voor het
ontstaan van de vuurhaard.
Hotel Polen was weliswaar een
meer dan honderd jaar oud ge
bouw, maar het was van binnen re
centelijk gerenoveerd en vervol
gens zowel de brandweer als de ho
teldirectie was de brandpreventie
voldoende. Overigens is er enige
dagen voor de brand wel overleg
geweest tussen de hoteldirectie en
de brandweer over verbeteringen
van de brandpreventie. Maar dat
gesprek hield volgens de brand
weer verband met het streven naar
tweehonderd procent beveiliging.
Waren er dan toch bepaalde zaken
niet helemaal in orde bij Hotel Po
len. Brandweercommandant Baay:
het gesprek ging over kleinighe
den, zoals het hotelpersoneel meer
bewust te maken van de brandpre
ventie. Maar het ging zeker niet om
zaken die deze gevolgen hadden
kunnen voorkomen."
Ook voor het feit dat het gebouw
betrekkelijk snel na het begin t
de vuurzee in elkaar stortte heeft
men nog geen verklaring. Directeur
Jan Nieuwenweg van bouw- en
woningtoezicht: „Het was een zo
genaamde stapelconstructie
wakker, zoals de Japanse journalist
Yoichira Niwa. "Ach, in paniek
raakte ik niet. Ik heb zoal het een en
ander meegemaakt in Vietnam en
Cambodja. Dus ik verzamelde snel
zijn aantekeningen bij elkaar en
mijn portefeuille en stapte het raam
uit". Om zich heen zag hij andere
hotelgasten uit ramen hangen en op
richels balanceren. Sommigen
sprongen in doodsnood naar bene
den. Anderen klommen naar het
dak en sprongen over een steeg
naar een naburig gebouw. Enkelen
vielen naast de vangnetten van de
brandweer, die binnen een minuut
na de melding om 6.39
zig was. Om 6.44 uur werd groot damse hotel Polen
alarm geslagen. Ruim tachtig verwoestte.
brandweermannen wierpen zich
met behulp van tientallen spuiten, ters, obers en soldaten van het Le-
vijf ladderwagens en een hoogwer- ger des Heils verleenden hulp. De
keropde vlammen. Later stroomde meesten zijn dankbaar de ramp
in een zaal van hotel Krasnapolsky overleefd te hebben. Enkelen heb-
op de Dam hotelgasten en bewo- ben familieleden verloren. Door de
ners van belendende panden in gangen loopt een tierende Duitser,
pvama of slechts in ondergoed ge- die vindt dat de brandweer veel te
kleed binnen. Doktoren, psychia- lang op zich heeft laten wachten.
e- Brandweerlieden
Een groepje toeristen komt
de brand zijn ontsnapt.
i hotel Krasnapolsky op verhaal nadat ze
de puinhopen van het Amster-
de brand die het hotel volledig
De Zweedse reisleider maakt zich
ernstige zorgen omdat slechts een
deel van zijn reisgezelschap zich in
Kras heeft gemeld.
Ontmoeting
Hotel Polen heeft bijna een eeuw
lang een belangrijke rol gespeeld in
de hoofdstad als ontmoetingsplaats
van notabelen, effectenhandelaren,
advocaten en schrijvers. Talrijke
beroemde gasten sliepen in het ho
tel zoals staatshoofden en minis
ters. In de hoofdstad kwam het be
richt in 1974 van de sluiting van het
restaurant en cafébedrijf in hotel
Polen dan ook als een klap aan.
Sindsdien is het benedengedeelte
verhuurd aan een meubelzaak en
exploiteert het Krasnapolsky-
concern de etages als hotelbedrijf.
Het winkelende publiek in de Kal-
verstraat kreeg er een etalage bij,
maar Amsterdam verloor weer een
stukje sfeer. Enige jaren geleden
verkocht Kras het hotel voor circa
zeven miljoen aan de exploitatie
maatschappij Watersnip BV. Daar-
huurde Kras sindsdien een deel
het gebouw. Nu gaapt er tussen
de Kalverstraat en het Rokin een
enorm zwart gat. Hotel Polen is
voorgoed een herinnering.
DR.DREESSR
DEN HAAG (SP) - Het bestuur
van de samenwerkende organi
saties van ongeveer 400.000 be
jaarden heeft de aangesloten
mensen geadviseerd niet te
stemmen op aparte politieke
partijen van bejaarden.
Men meent dat deze
bejaarden-partijen in strijd zijn
met de integratie van de ouder
wordende mens ii
ving. Het aantal v
jaarden komt
kamerzetels.
de samenle-
i 400.000 be-
met acht
Ria Beckers:
het gaal niet
best met links
UTRECHT (SP) - „Het is niet
best gesteld met de bundeling
van links", Ria Beckers, lijst
trekker van de PPR, zei dat gis
teren in Utrecht.
Volgens Ria Beckers spreekt
Den Uyl alleen maar over een
acht-plus kabinet, waarvan
geen nieuwe oplossingen te
verwachten zijn.
„PvdA en D'66 praten niet over
een nieuw beleid. Zij pakken de
werkloosheid niet aan, er is
geen creatief energiebeleid en
er is geen echt veiligheidsbe
leid", aldus Ria Beckers.
DEN HAAG (SP) - De vroegere
minister-president dr. W. Drees
Sr. is van oordeel dat het afha
ken van de PPR als regerings
partij aangenaam is voor Den
Uyl. de lijsttrekker van de
PvdA.
Drees schrijft in Hollands
Maandblad van mei '77 over het
regeerakkoord van PvdA en
PPR. Zijn artikel werd gemaakt
voordat de PPR verklaarde lie
ver in de oppositie te gaan dan
deel te nemen aan een kabinet
met het CDA.
"Het is denkbaar dat de pro
gressieven zich, alvorens met
het CDA te spreken, zullen ver
staan met het herleefde D'66,
dat zich onafhankelijk heeft
opgesteld nadat het ervaren had
dat het te gronde ging als men
het uitsluitend zag als een aan
hangsel van de PvdA. Toch
moet deze partij tot de progress
ieve combinatie gerekend wor
den.
"Als zij nu, na opgetreden te zijn
met een eigen program, met de
PvdA en PPR, of misschien al
leen met de eerste, tot overeens
temming zou komen voordat
gesproken wordt met het CDA,
dan is het nog wel niet zeker,
maar toch waarschijnlijk dat de
progressieve combinatie alsnog
de grootste blijkt,
"De kans op samenwerking
tussen PvdA en CDA wordt
groter als na overleg met D'66
de PPR afhaakt. Dan zou de
PvdA verlost zijn van een
bondgenoot, die als een kleine,
hinderlijke lastpost wordt erva
ren, en uit het regeerakkoord
van PvdA en PPR zouden op
aandrang van D'66 waarschijn
lijk juist die punten verdwijnen
of verzacht worden, die niet
aanvaardbaar zijn voor het
CDA.
"Dit zou Den Uyl en de met hem
verwante bewindslieden aan
genaam zijn".
SPIJKENISSE (SP) - PSP-
lijsttrekker Van der Lek heeft
het opgenomen voor zijn partij
genoot, de Rotterdamse
politie-inspecteur Kalma.
"De manier waarop burgemee
ster Van der Louw de zaak heeft
behandeld is een schande", zei
Van der Lek gisteravond in
Spijkenisse.
"Een jaar lang heeft Kalma de
kwestie van de formulieren ge
tracht de zaak intern te rege
len", aldus de PSP-lijsttrekker.
"Daarop werd niet gereageerd.
Het is begrijpelijk dat hij de
zaak nu in de openbaarheid
heeft gebracht".
DEN HAAG (SP) - PvdA en
JOVD willen dat de Neder
landse Volksunie (NVU) van de
Hagenaar Joop Glimmerveen
wordt verboden.
Het PvdA-Kamerlid Kosto
heeft in schriftelijke vragen aan
de minister van justitie om het
verbod gevraagd, omdat de
NVU, die aan de verkiezingen
deelneemt, als symbool een ru
nenteken gebruikt dat in de oor
log hoorde bij een Duitse pant
serdivisie.
Kosto wil ook dat strafvervol
ging wordt ingesteld tegen de
die het symbool ge
bruiken. De liberale jongere
norganisatie JOVD meent dat
Glimmerveen en de zijnen bij
de verkiezingen moeten wor
den geweerd, omdat iedere
vorm van discriminatie en ra-
scisme moet worden bestreden.
UTRECHT (SP) - WD-
lijsttrekker Wiegel vindt het
"bijzonder laf' van Den Uyl om
de schuld van de prijsstijgingen
af te schuiven op de duurder
geworden koffie.
"De totale prijsstijging bedroeg
in één maand 1,7 procent. De
koffie nam daarvan 0,2 procent
voor haar rekening", zo zei Wie
gel gisteravond in Utrecht.
"En ook de prijsstijging van de
huurverhoging zou er gekomen
zijn. Maar als de PvdA zijn zin
gekregen had pas op 1 juli, na de
verkiezingen derhalve", aldus
de WD-leider.
Wiegel noemde het bitter nood
zakelijk dat het kabinet op
korte termijn met een plan zou
komen om de lasten van het be
drijfsleven te verlichten. "Het is
onredelijk dat het bedrijfsleven
en de zelfstandigen die toch al
in de klem zitten opdraaien
voor de prijsexplosies".
Wiegel: "In een paar weken
Hans Wiegel
tijds is gebleken dat het beleid
van Den Uyl en de zijnen onver
antwoord is geweest". Hij wees
daarbij op de werkloosheid, de
lagere groei van het nationaal
inkomen en de hogere inflatie.
"Het kabinet laat een onbe
schrijfelijk trieste boel achter".
AMSTERDAM (SP) - Misschien
moet het nog komen, maar de
eerste, belastende, verklaringen
die op de eerste dag van het pro
ces tegen Pieter Menten op de ta
fel van de Bijzondere Strafkamer
van de Amsterdamse rechtbank
werden gedeponeerd waren niet
om over naar huis te schrijven.
'Twee getuigen werden gehoord,
beiden afkomstig uit Israël. Maar
zowel de 64.-jarige journalist Cha-
viv Kanaan als de 69-jarige juriste
Mina Cygielstrejch-Pistyner
hadden alles van horen zeggen.
Via-via, zogezegd. De eigenge
reide Blaricumse miljonair kon
gisteravond om tien voor tien de
rechtszaal dan ook, hoewel flink
vermoeid, met een spoor van een
glimlach verlaten.
Op enkele hoognodige onderbre
kingen na had de zitting precies
twaalf uur geduurd. De andere
procesdagen zullen waarschijn
lijk niet zo ver uitlopen omdat
van de kant van de verdediging,
met bijval van de verpleger die
achter Mentens verdachtenstoel
heeft postgevat, is gevraagd de
zittingsduur te beperken. Menten
wordt tenslotte over goed twee
weken al 78 jaar. Bovendien is hij
een zware suikerpatiënt.
Belastend voor Menten was wel de
verklaring van de heer A.J. van
der Leeuw, wetenschappelijk
medewerker van het Rijksinsti
tuut voor Oorlogsdocumentatie.
Hij deelde mee: "Er bestaan
Amerikaanse archieven originele
Duitse documenten waaruit
blijkt dat Pieter Menten Sonder-
führer is geweest bij een zogena
amde Einsatzgruppe van de SS-
generaal Schöngarth.
En gevraagd om een toelichting liet
hij weten: "Een Sonderführer
was iemand die men nodig had
voor het verrichten van speciale
diensten. Hij hoefde niet per sé
ook een SS-opleiding te hebben
gehad, of zelfs maar lid van de SS
te zijn geweest. Nee, in het alge
meen had zo iemand geen be
velsbevoegdheid."
Als een soort inleiding op het pro
ces gaf de heer Van der Leeuw op
verzoek van officier van justitie
mr. A. Habermehl, een historisch
overzicht van wat er zich in de
jaren 1939 tot en met 1941 in
Oost-Galicië had afgespeeld. De
oorlogsmisdaden waarvan Men
ten wordt beticht zouden zijn ge
pleegd in die tijd en in die streek.
Het gaat met name om de dorpen
Sopot, waar Menten zijn land
goed had, en Podhorodce en
Urycz, waar massa-executies zijn
verricht. De dorpen liggen op on
geveer tachtig kilometer ten
zuidwesten van Lemberg (het
toenmalige Lwos), waar Menten
ook heeft gewoond.
Zowel de Russen als de Duitsers
hadden er destijds executies ver
richt, evenals trouwens de Oe-
kraïnse nationalisten. De heer
Van der Leeuw: "De Russen exe
cuteerden hun niet welgezinde
mensen, die al gearresteerd en
gevangen gezet waren. Het ging
niet om joden. Toen de Duitsers
op 30 juni 1941 Lemberg binnen
vielen stonden de Oekraïnse na
tionalisten klaar om de nieuwe
bezetters te helpen, op te treden
als een soort hulppolitie. Ze dre
ven dan ook talloze joden naar de
gaskamers. Na die Duitse inval
ging het niet meer om excessen,
maar om een stelselmatige, geor
ganiseerde massamoord. Om Hit
ler's definitieve oplossing van het
jodenvraagstuk."
Volgens de heer Van der Leeuw
zijn er in de acht weken dat de
Einsatzgruppe van Schöngarth
in het bedoelde gebied geope
reerd heeft twintig- tot vijfent
wintigduizend mensen, voor het
merendeel joden, geëxecuteerd.
Ook de Lemberger professoren-
moord (3 op 4 juli '41) wordt op
haar rekening geschreven. Vol
gens beschuldigingen is ook
Menten daarbij betrokken ge
weest. Het is hem in ieder geval
niet tenlaste gelegd.
Over de executies in Podhorodce
zei Menten dat hij wist dat dat
vergeldingsmaatregelen waren
van Oekraïners, die in Duitse uni
formen liepen, in Duitsland wa
ren opgeleid en vanuit Hongarije
Oost-Galicië waren binnenge
komen. "Ach, aan de opgaven
van de Duitse commandanten
over de aantallen geëxecuteer
den moet u niet zwaar tillen. Ze
gaven veel meer doden op dan er
waren. Alleen om in de gratie te
komen in Berlijn", aldus Menten.
Het al vele malen gepubliceerde re
laas van Chaviv Chanaan, mag de
Israëlische journalist tijdens de
middagzitting zelf vertellen. De
man, die Accent's hoofdredac
teur Hans Knoop, een jaar gele
den op het spoor van Menten zet
te, werd 64 jaar geleden ergens in
Oost-Galicië geboren. In 1918
vertrok hij met zijn ouders naar
Podhorodce, waar zijn vlader en
kele jaren landgoederen beheer
de.
Chanaan: "Ik kende Menten goed.
Hij was aardig voor me. Vertelde
veel over Holland, nam me mee
uit jagen en vissen. We spraken
altijd Duits, hoewel Menten ook
redelijk Pools sprak. In 1935 ben
ik naar Israël vertrokken. Uit Is
raël heb ik zelfs nog een kaart
naar Pieter Menten gestuurd. Pas
jaren later hoorde ik van de kant
van de joden die vanuit Rusland
naar Israël kwamen wat er ge
beurd was met mijn familie. Een
vriend van ons uit Lemberg ver
telde me dat al mijn familie was
omgebracht. Dat was het treurig
ste moment in mijn leven. Het op
één na treurigste moment volgde
onmiddellijk daarop. Dat was
Op de eerste dag van het proces MENTEN werden twee getuigen ge
hoord: Links: De Israëlische journalist CHAVIV Chanaan en rechts
mevr. M. Cygielstreich-Pistyner uit Israël, dochter van
Podhoroce.
toen hij vertelde dat. Pieter Men
ten dat had gedaan. Vervolgens
kwamen er meer details los. Ik
hoorde de verhalen: Hoe Menten
door Podhorodce had gelopen,
op zoek naar mijn oom Pistyner.
Hij zocht hem, vermoedelijk om
een oude rekening te vereffenen.
Mijn oom had namelijk een proe
ces tegen Menten gewonnen en
dat moet hem niet lekker hebben
gezeten. Toen hij mijn oom niet
kon vinden heeft hij familieleden
meegenomen en doodgescho
ten."
Na de oorlog had Chanaan de zaak
nog aangekaart, maar van de toe
nmalige procureur-generaal in
het voor het Amsterdamse hof
lopende proces-Menten, had hij
te horen gekregen dat de zaak-
Menten net gesloten was.
Mentens' reactie is kort: "Deze man
heb ik nooit in mijn leven gezien,
of gesproken. Het is allemaal
waanzin wat hij hier staat te ver
tellen. We verdoen tijd met hem.
Het is allemaal een wraakactie
van de familie Pistyner tegen mij
Ze beweren dat Pistyner het pro
ces tegen mij had gewonnen. Het
is juist andersom. Daar zijn offi
ciële stukken van. Ze hebben het
ook over Urycz. Daar ben ik mijn
hele leven niet geweest."
Als laatste wordt mevrouw
Cygielstrejch-Pistyner gehoord.
Haar verhaal: "Menten had van
mijn vader een perceel bos ge
kocht. De verstandhouding was
goed, maar bekoelde na de pro
cessen, ook ik ken hem van horen
zeggen. Maar uit onverdachte
bron. Mijn broers en mijn zwager,
Menten heeft ze allemaal neerge
schoten. Ook een meisje van één
jaar oud gooide Menten uit een
raam, waarna hij op haar schoot,
overigens zonder haar te raken."
De zitting wordt morgenochtend
om tien uur voortgezet.
