Voetbal jargon:
Een doellijn
is emotieloos"
De lange historie
van het Wanthuys
"Erkenning voor
speeltuinwerk"
Lezers schrijven
Leidenaar onderzoekt voetbaltaal
v.d. Water
v.d. Water
Endegeest
I 191|ZATERDAG 7 MEI 1977
LEIDEN - "Een doellijn", zegt drs. Rob
1 Siekmann, "is volkomen emotieloos. Heet
ook in vrjjwel elk land doellijn. Maar een
woord als strafschopgebied kent in de mee
ste talen allerlei varianten. In Engeland heet
het officieel penalty area. Maar men spreekt
vaak van box. The box, dat is nogal wat, dat
Waarmee Siekmann, doctorandus
in de Slavische talen en woonachtig
in Leiden, slechts een aspect aan-
feeft van een veelomvattend on-
erzoek, waarmee hij sinds 1970
bezig is. Op dat onderzoek, dat
handelt over voetbaltaal, hoopt hij
eind volgend jaar te promoveren -
hetzij in Leiden, hetzij in Rotter
dam - tot doctor in de letteren,
voor het onderzoek inventariseert
en beschrijft Siekmann - zelf fana
tiek voetballiefhebber - voetbal
termen uit diverse landen. Hij heeft
zich daarbij beperkt tot het Neder
lands, Engels, Frans, Duits, Rus
sisch en Tsjechisch. Hoewel een
ideaal voetbaltaalgebied eigenlijk
veel groter zou moeten zijn, erkent
hij.
"Een van de eerste vragen waarmee
ik eigenlijk geconfronteerd werd",
zegt de Leidse doctorandus, "was:
wat is een term en hoe moet ik dat
afbakenen. Ik ben toen uitgegaan
van de wedstrijd. Dat is een kader
«dat in elk land identiek is. Elf spe
lers, dezelfde spelregels".
Al snel ondervond Siekmann dat er
een scala aan voetbalmateriaal ligt
opgeslagen in het door hem geko
zen taalgebied. Veel onderlinge
is een plaats waar spannende dingen gebeu
ren. Dat woord weerspiegelt heel duidelijk
datgene wat er aan emoties bij de mensen
leeft. En dat is ook het typische van het
voetbaljargon: dat het soms sterk aan emo
tie gebonden is".
Door Wim Wirtz
verschillen, maar ook veel over
eenkomsten. "Het woord midvoor
bijvoorbeeld dat we hier in Neder
land gebruiken, daar heeft men in
het Tsjechisch vijf termen voor. In
het Tsjechisch maakt men bij voet
baltermen trouwens erg veel ge
bruik van achtervoegsels en sa
mentrekkingen. Anderzijds wor
den ook bestaande woorden veelal
als voetbalterm gebruikt. Bijvoor
beeld: vapno, dat betekent letter
lijk: kalk, maar wordt ook gebruikt
als aanduiding van het strafschop
gebied".
Overdrijvingen
Heel typerend voor de voetbaltaal
vindt Siekmann de hyperbolen, de
overdrijvingen, waar sommige
kranten en tijdschriften zich wel
aan te buiten gaan. "Kogels", "oor
log" en "slachtpartij" zijn slechts
enkele van die agressieve cliché's,
die veelvuldig in de redactionele
kolommen opdoemen. "Dit soort
woorden heeft altijd betrekking op
het dynamische in een voetbal
wedstrijd. En dat bepaalt ook het
verschil tussen de westerse ver
slaggeving en de verslaggeving in
Oost-Europa. Als je naar Oost-
Europa kijkt, dan zie je dat men het
daar helemaal niet nodig vindt, die
overdrijvingen. Een man als Ad van
Emmenes heeft dat ook altijd ge
vonden".
"In de Oostbloklanden geeft men
een feitelijke analyse van de weds
trijd. Bij ons kom je dat maar zelden
tegen. Er wordt een soort show van
gemaakt. De sport, het voetbal, zal
door deze manier van beschrijven
nooit serieus worden genomen.
Buitenstaanders beoordelen sport
tenslotte aan de hand van de me
dia".
Dat de voetbaltaal - om daar op te
rug te komen - grotendeels ont
leend zou zijn aan het Engels, is
volgens Siekmann een hardnekkig
misverstand. Al zijn er nog wel
"leenwoorden", zoals "hands" en
"corner", die dat misverstand mis
schien verklaren. "Als je uitgaat
van duizend termen", zegt Siek
mann, "dan is slechts vier procent
ontleend aan het Engels. En dertig
tot veertig procent aan het Neder-
Drs. Siekmann: hoe beter men speelt, hoe
jargon
lands. Maar dat men denkt dat En
gels in dit verband de moedertaal
is, is wel verklaarbaar. Tot de
Tweede Wereldoorlog was het
voetbal in Nederland lange tijd een
elite-sport en gebruikte men bij
voorkeur Engelse termen. Maar
sinds Nederland een belangrijke
partij meespeelt in de wereld - en
dat is ook iets typisch van de voet
baltaal - zijn er veel Nederlandse
woorden bijgekomen".
"Het is ook typerend, dat als je in de
kleedkamer van afdeling vier komt,
je minder jargon zult horen dan in
de hogere regionen. Hoe beter men
speelt, hoe meer jargon er wordt
gebruikt. En het is goed mogelijk,
dat we soms helemaal niet weten
dat er jargon gebruikt wordt.
Cruyff zal heel snel moeten com
municeren met de overige spelers,
zal zich niet kunnen veroorloven
een duidelijk en voor velen begrij
pelijk jargon te gebruiken. Hij ge
bruikt dus een intern jargon, je
komt dan vanzelf op de gebaren
taal. Waarbij je je dan kunt afvragen
of dat ook jargon is".
Wat precies de maatschappelijke
betekenis is van Siekmanns onder
zoek is niet direct aan te duiden. Al
wyst Siekmann erop dat vereen
voudiging en gelijkschakeling van
het voetbaljargon ertoe zou kunnen
leiden dat bijv. boeken gemakke
lijker en beter vertaald zouden
kunnen worden en trainers ge
makkelijker zouden kunnen com-
LEIDEN - "Er is het afgelopen jaar
voor het vrijwilligerswerk in het al
gemeen en ons werk in het bijzon
der steeds grotere aandacht bij de
Tweede Kamer en de bewindslie
den van CRM te bespeuren. Aan
dacht die bijvoorbeeld via het
amendement van het Tweede Ka
merlid Du Chatinier dit jaar 1 mil
joen extra voor het vrijwilliger
swerk opleverde. Een stap in de
goede richting".
Dat zei mr. R. W. M. Gerrits, voorzit-
ter van de NUSO, vanmorgen in de
Stadsgehoorzaal tijdens de jaar
vergadering van deze landelijke or
ganisatie voor Speeltuinwerk en
Jeugdreacreatie. In zijn openings
woord wees hij er voorts op dat
door de inwerking treding van de
rijksbijdrageregeling het speel
tuinwerk een erkenning heeft ge
kregen, die het daarvoor niet had.
Door deze interimregeling van het
ministerie is de overheidsbijdrage
inmiddels verdrievoudigd en op
anderhalf miljoen gebracht. Een
bedrag dat voor Gerrits aanleiding
was tot een "zekere trots".
Hij onderstreepte voorts de over-
heidsgedachte om in de sociaal-
culturele sector bevoegdheden aan
de gemeenten te delegeren. Ook
voor het welzijnswerk brak Gerrits
in zijn betoog een lans door te
wijzen op de noodzaak om de
rechtspositie van de welzijnswer
kers te regelen. De NUSO-
voorzitter sprak daarbij wel de
hoop uit dat het werk verlost zou
worden van het "vreemde karakter
dat er vaak aan wordt toegekend
door een soms van elke werkelijk
heid gespeende opstelling van de
welzij nswerkers".
"Er zijn ook, wel verslaggevers ge
weest", zegt Siekmann, "die zich in
het verleden hebben opgeworpen
om het jargon duidelijker te maken.
Van Emmenes heeft er bijvoor
beeld voor gestreden om het woord
opruimer ingevoerd te krijgen hier
in Nederland. Maar dat is nooit ge
lukt. Het is ausputzer geworden".
ADVERTENTIE
ANTIEKE
KLOKKEN
Mr. R. W. M. Gerrits
ADVERTENTIE
voor korte en langere termijn
nieuwe Opeis
Kadett Special, Kadett City
en Ascona
'bij het autoverhuurbedrijf
van uw bekende Opel-dealer
Motorhuis Verhuur
een naam die borg staat voor
kwaliteitsverhuur:
uitsluitend nieuwe auto's,
alle auto's met autoradio,
zeer gunstige voorwaarden bij
verhuur op langere termijn,
snél een auto voor u klaar,
ook met automatische
versnellingsbak
verhuur met zekerheid:
verhuur volgens de voorwaarden
van het nieuwe BOVAG-
verhuurcontract,
kosteloos reserveren,
vraag inlichtingen aan:
JVJ Motorhuis Verhuur
ADVERTENTIE
P.P.R.-Leiden
Voor affiesjes en
informatie:
Kooilaan 8, Leiden
De Mey van
Streefkerkstraat 19,
Leiden
1590, op de tweede dag van deze
mooie meimaand wrijft Dirk Jans-
zoon Bont zich vergenoegd de han
den. Hij heeft zijn huis, aan de
Leidse Botermarkt 15 vandaag
verkocht voor de kapitale prijs van
2200 gulden.
Na de dood van Willem van Oranje
heeft Maurits de teugels krachtig in
de hand genomen, de Noord-
Nederlanden bevrijd van de Span
jaarden en de evenmin gezellige
geuzentroepen met strenge tucht
tot een goed geordend leger weten
Deze foto moet vóór 1889 Genomen zijn, gezien de nog oude winkelpui.
Rechts van de banket- en koekbakkerij is een boekhandel gevestigd. Nog
steeds zit hier een boekenzaak, met een pui die grotendeels ongewijzigd is.
De originele balkconstructie beg
steunbalk onder geplaatst worden.
truid. In 1726 verkoopt Dirk van de
Bogaert als enige erfgenaam van
deze Gertruid het huis aan Frans
Oosterwijk voor 1800 gulden.
Vijftig jaar daarna verkoopt notaris
Lusac als boedelbeheerder het huis
aan Barend Torner voor 2800 gul
den.
Deze op zijn beurt verkoopt het
voor 4000 gulden aan Cornelis Jan
van Ooyen in 1780.
De erfgenamen van Comelis tens
lotte verkopen het pand in 1829 aan
Jacobus Snijers. Deze was van be
roep tabakskerver en groothande
laar in koloniale waren. Hij kwam
uit Wouw. Vermoedelijk was de
verarming van West-Brabant voor
hem de aanleiding om naar
Noord-Nederland te verhuizen in
deze na-Napoleontische tijd. De
smokkelhandel met de Engelsen -
tijdens de Napoleontische jaren
een geliefd en winstgevend tijd
verdrijf- was afgelopen. In tegen-
nt te wijken. Er moest een nieuwe
stelling tot het Brabantse land gin
gen de Noord-Nederlanden op
nieuw een bloeiperiode tegemoet
waarbij voor een goed koopman
wel een slordige duit te verdienen
viel.
Een achter-achterkleinzoon van
deze Snijers drijft nu nog een ban
ketbakkerij met tearoom in dit
pand aan de Botermarkt 15.
Quarts - Horloges
De Aller Beste
Haarlemmerstraat 181
EIGEN ATELIERS
Het pand Botermarkt 15 valt niet
bijzonder op in de rij huizen langs
de Rijn. Toch is het een zeer oud
huis. De huidige bewoner, banket-<
bakker Snijers, maakt zich zorgen
over het snelle verval van dit mo
nument de laatste jaren. Wie een
beetje bekend is met de situatie in de
Leidse binnenstad weet dat op meer
plaatsen een versneld verval het lot
van veel panden is. Door het toege
nomen zware verkeer en de vaak
slechte bestrating trillen de huizen,
uit een eeuw dat er alleen nog
paard en wagen waren, kapot.
Banketbakker Snijers kan verschil
lende grote scheuren in zijn gevel
aanwijzenBalkconstructies bin
nenshuis beginnen te wijken en
moeten ondersteund worden met
extra steunbalken.
Het verhaaltje dat Snijers aan de
hand van gegevens uit het Gemee
ntearchief over zijn pand heeft ge
schreven maakt duidelijk welke
lange geschiedenis verbonden is
aan die weinig opvallende gevel.
Het maakt duidelijk waar we
zuinig op moeten zijn, voor het te
laat is.
TOM MAAS
te maken.
De in 1575 opgerichte Leidse uni
versiteit verheugt zich in een toe
nemende belangstelling, de stad
floreert na de kommervolle tijd van
het beleg. De Rijn ligt weer vol met
schepen.
Jan Huibertszoon Hei, de tinnegie
ter, kijkt vertederd naar zijn nieuw
bezit. Hij heeft dat prachtige huis
van die sufferd Bont voor de bela
chelijke prijs van 2200 gulden ge
kocht. Let op, hij zal daar eens een
geweldig bedrijf van maken. Hij
gaat er tinnen kandelaars maken,
borden en ander eetgerei waar een
groeiende stad behoefte aan heeft.
Wat van Jan Huibertszoon gewor
den is weten we niet. Alleen dat hij
maar kort in het huis heeft gezeten
en het in 1594 verkocht aan Adriaan
Maartenszoon de Swart voor 2394
gulden, zodat hij er uiteraard geen
strop aan had.
Adriaan Maartenszoon de Swart
was een bekend koekbakker, die
tot zijn dood toe in het huis werkte
en woonde. Op 13 januari 1631 ver
kochten de erven Swart het huis
aan Pieter Adriaanszoon van der
Velde (koopsom niet bekend). De
weduwe Van der Velde verkoopt
het huis op haar beurt weer in mei
1641 aan Samuel Pille, een linnen
wever, voor 1100 gulden contant en
een losrente van 150 gulden 's jaars,
eventueel te betalen met een be
drag ineens van 3000 gulden.
Dat is midden in de Gouden Eeuw,
waarin de rijken veel en de armen
niets te eten hadden. Dat is ook wel
te zien aan de prijs welke de we
duwe Van der Velde wist te bedin
gen (4100 gulden totaal) terwijl het
pand tien jaar tevoren voor een
aanzienlijk geringer bedrag van ei
genaar was verwisseld.
Samuel Pille betaalde de losrente
door tot januari 1669, waardoor de
weduwe Van der Velde tot op haar
stervensjaar 29 termijnen van 150
gulden incasseerde. Het huis kwam
Samuel Pille dus te staan op 5450
gulden, een formidabel bedrag
voor die tijd.
Na hem wordt Cornelis van Buy-
laert de nieuwe eigenaar. Het wordt
voor hem een katastrofe. Op 2 de
cember 1705 verkoopt een gemach
tigde van Cornelis van Buylaert het
huis voor 1200 gulden, terwijl Cor
nelis er indertijd 6360 gulden voor
had neer moeten tellen!
Pas vijfenzeventig jaar later zal het
pand weer drie maal de waarde
hebben waarvoor Cornelis van
Buylaert het had moeten laten. Dat
kwam omdat omstreeks 1700
Vlaanderen en Westfalen Leiden fel
beconcurreerden. De Gouden
Eeuw is op de terugtocht. En door
het wegvallen van een deel van de
markt breekt voor Leiden een tijd
van economische ontreddering
aan. Gedurende vijftig jaar hield
deze malaise aan, gekenmerkt door
een abnormale terugval van de
prijzen van onroerend goed.
Op 2 december 1705 koopt Daniël
van der Haven het huis dus voor de
werkelijke spotprijs van 1200 gul
den. Daniël had een zuster Ger-
In het Leidsch Dagblad van 30 april
1977 werd onder de kop "Duide
lijkheid over Endegeest gewenst",
verslag gedaan van de raadscom
missievergadering gezondheids
zorg. De reeds lang op gang zijnde
en zo nu en dan onderbroken dis
cussie over de toekomstige struc
tuur en status van Endegeest werd
daarbij weer eens in gang gezet.
De vraag rijst, hoe lang de heren
bestuurders nog denken te zullen
discussiëren over deze zaak.
Denkt men hiermede de plicht, om
nu eens eindelijk met de renovatie
van Endegeest een aanvang te ma
ken, te kunnen ontlopen?
Nadat al ineen eerder stadium door
Gedeputeerde Staten de Zieken
huiscommissie van het College van
Ziekenhuisvoorzieningen om ad
vies was gevraagd, naar aanleiding
van een besluit van de Leidse ge
meenteraad de renovatieplannen
van Endegeest aan te nemen, werd
nu door de raadscommissie ge
zondheidszorg besloten dit vraag
stuk voor te leggen aan het Regio
naal Instituut voor Ambulante Ge
estelijke Gezondheidszorg
(RIAGG). Op deze wijze kan men
natuurlijk nog wel een poosje
doorgaan het probleem voor zich
uit te schuiven.
Ik vraag me echter wel af of de da
mes en heren raadsleden en al die
andere personen die zich met de
toekomstplannen van Endegeest
zo druk bezig houden zich realise
ren dat er nog steeds mensen in
Endegeest verblijven en wel de
zwaksten uit onze samenleving, die
juist onze extra aandacht en be
scherming behoeven.
Denken zij ook wel eens aan het
personeel van Endegeest, zowel het
medisch als het niet-medisch die
werkelijk alles in het werk stellen
de verzorging van onze gehandi
capte medemens zo optimaal mo
gelijk te doen verlopen maar daar
bij in toenemende mate gehinderd
worden door de hopeloos ouder
wetse en in schandelijke staat van
onderhoud verkerende gebouwen,
waarin geleeft en gewerkt moet
worden. Vooral het meisjes- en jon
genspaviljoen tarten elke vorm van
doelmatige behuizing.
In het eerder genoemde artikel
wordt in verband met de bouw
plannen van een zwakzinnige
ndorp in Zoeterwoude door de
Stichting Gemiva, door dr. Hid-
dema met instemming van de GGD
en de gemeenteraadsleden M. Ko
ning, van Oosten en Schouten, ge
steld dat eerst maar eens duidelijk
moet worden hoe men in de regio
de psychaitrische patiënt wil op
vangen en wat voor uitbreidingen
van bestaande initiatieven daar
voor nodig zijn en op welke plaats,
om daarna pas een bouwplan En
degeest op te stellen. Hoeveel jaren
zullen hiermede nu weer gemoeid
zijn, vragen de familieleden van de
in Endegeest en Voorgeest verblij
vende zwakzinnigen, die wekelijks
met de slechte woonomstandighe
den geconfronteerd worden, zich
af.
Uit de verklaringen van de gemee
nteraadsleden en de betrokken
ambtenaren valt op te maken dat
gespeeld wordt met de gedachte
om alle zwakzinnigen die in Ende
geest en Voorgeest verblijven, naar
de door de Stichting Gemiva te
bouwen inrichting in Zoeterwoude
over te plaatsen.
Beseft men wel wat dit voor deze
mensen betekent? Heeft men er
wel eens aan gedacht dat het over
grote deel van hen reeds tientallen
jaren in Endegeest woont en leeft.
Dat zij daar volkomen geworteld
zijn, aan elkaar en de omgeving ge
wend en dat het hen onzegbaar leed
zal berokkenen, hen van elkaar te
scheiden en naar elders over te
plaatsen, weg uit hun vertrouwde
omgeving.
Moeten wij gezonde mensen ons
niet diep schamen om deze mens
onterende toestanden nog langer te
laten voortbestaan, omdat wij zo
nodig allerlei politieke en zakelijke
belangen over de hoofden van onze
meest weerloze medemensen moe
ten uitspelen. Als onze bestuurders
hun taak goed opvatten dan zullen
zij in de eerste plaats moeten den
ken aan de bescherming van onze
weerloze medemensen en er voor
zorg dragen dat zij ontvangen waar
zij recht op hebben, daarin begre
pen goede en doelmatige huisves
ting.
Daarom ware het beter om, inplaats
van de discussie nog langer uit te
rekken, te besluiten tot renovatie
van Endegeest en vooral Voorgeest
over te gaan.
Nu dadelijk
Namens de Vereniging
van Ouders, Voorgeest
L. J. Dekker, voorzitter,
Zaal bergstraat 34,
Alphen aan den Rijn
De huidige gevel: Gemoderniseerde ramen op begane grond en eerste
verdiepingDe winkelpui stamt uit het eind van de negentiende eeuw.
