ZATERDAG 16 APP.IL 1977
Een "getekende luchtfoto" van het Noordzee-eiland zoals de NZEG dat heeft ontworpen. Duidelijk is onderaan
de ingang te zien van de eilandhaven, die schepen tot 325.000 ton zal moeten kunnen herbergen.
In zeker opzicht kan op
eilanden ook goedkoper wor
den geproduceerd, omdat de
industrieën daar niet gebon
den zijn aan uiterst kostbare
installaties en maatregelen,
die op het land verplicht zijn
ten behoeve van de milieube
scherming. Bovendien
bestaat er bij zo'n eiland een
overvloed aan noodzakelijk
koelwater, bestaat er de mo
gelijkheid van goedkope
energiewinning door in de
Noordzee aanwezige reserves
aan fossiele brandstoffen, en
eventuele nauwe samen
werking tussen direct bij el
kaar gevestigde industrién,
die op het vasteland in
verband met mi
lieuproblemen nooit zo in
tensief kunnen worden ge
concentreerd.
Voordat men de merites van
zulk een industrie-
concentratie op zee gaat af
wegen tegen de nadelen die er
in groten getale ook zijn, moet
worden vastgesteld of de aan
leg van 'n gigantisch kunst
eiland technisch haalbaar
is. Uitgebreide studies
hebben hierop een bevesti
gend antwoord geleverd.
Het meest aantrekkelijk uit
economisch oogpunt en om
redenen van veiligheid lijkt
een omdijkt eiland, dat
- binnen de dijk tot royaal
boven stormpeil met uit zee
gewonnen zand wordt op
gehoogd. Door deze zand
winning kan tevens een
dienst worden geleverd aan
de scheepvaart, die steeds
diepere en bredere
vaargeulen nodig heeft.
Acht jaar
Met de huidige technieken is de
bouw van het geprojecteerde
eiland in ongeveer acht jaar
mogelijk. Dat levert een aar
dige bijdrage aan de Neder
landse werkgelegenheid:
180.000 man-jaren in de
bouwfase. De kosten zullen,
inclusief de bouw van de op
het eiland te vestigen in-
dustriën, ongeveer tachtig
miljard gulden bedragen naar
het prijspeil van 1976. Het ei
land zal aan 27.400 arbeids
krachten werk kunnen bie
den wanneer alle daar ge
vestigde industrieën eenmaal
op volle toeren meedraaien.
Dat lijken allemaal nogal aan
trekkelijke cijfers. Zelfs de in
vesteringskosten moet men
niet te zwaar nemen.
Een gunstige omstandigheid is,
dat de open zee geen particu
lier eigendom kent, zelfs, bui
ten de territoriale wateren
geen nationaal eigendom. Wel
is het continentale plat van
kustzeeën verdeeld in eco
nomische zomes die aan
kustnaties zijn toegewezen,
zoals het gehele continentale
plat dat door de Noordzee
wordt overspoeld. Bovendien
kent men tegenwoordig de
Tijdens de derde internationale
zeerechtconferentie vorig na
jaar in Washington is bepaald
dat de kuststaten waaraan
economische rechten op het*
continentale plat zijn toege
kend, het recht hebben in die
gebieden boortorens,
eilanden en dergelijke te
bouwen, die onder de natio
nale souvereiniteit vallen
maar geen rechten hebben op
territoriale wateren rondom
of economische zones in de
omgeving. Waarmee de pro
blemen nog geenszins op
gelost zijn. Wie heeft eigenlijk
het recht om met-kuststaten,
zoals b.v. Zwitserland, te ver
bieden om in volle zee maar
toevallig binnen 200 mijl af
stand van de kust, te gaan
zoeken naar bv olie in de
zeebodem?
Het wordt hoog tijd, dat derge
lijke juridische problemen uit
de wereld worden geholpen,
maar het is de vraag, of de in
ternationale verhoudingen
dit wel mogelijk maken,
vooral omdat een effectief in
ternationaal apparaat voor
het naleven van overeenkom
sten en bestraffing van over
tredingen te enen male ont
breekt.
STUMET
Van Nederlandse zijde wordt
sinds enige tijd op deze en
aanverwante problemen ges
tudeerd door het STUMET,
een overheidscommissie
onder leiding van oud
premier Biesheuvel die dit of
volgend jaar een rapport
daarover zal uitbrengen.
Er zijn echter menselijk en eco
nomisch veel indringender
problemen rond de bouw van
een Noordzee-eiland. Hoever
bijvoorbeeld mag men gaan
(en wie bepaalt die grenzen en
controleert eerbiediging) met
vervuling van de internatio
nale wateren?
Vervuiling van de zee treedt
onverwijdelijk op als gevolg
van een industrie-eiland,
hoewel deze in vele opzichten
minder milieu-aantastend is.
De Thermische vervuiling
door de lozing van iets ver
warmd industrieel koelwater
is te verwaarlozen, maar de
chemische vervuiling blijft,
zij het dat een sterke ver
dunning optreedt. Die ver
dunning echter heeft nog
nauwelijks plaatsgevonden
in de directe omgeving, waar
zich paaigronden van haring
en platvis bevinden.
Een ernstig bezwaar is de con
centratie van grote in
dustriële complexen die men
op het vasteland niet wil
vanwege het gevaar van
calamiteiten. Is bij explosies
en branden in chemische
complexen tijdige evacuatie
en brandbestrijding mogelijk
zoals deze mogelijk zouden
zijn op het vasteland? En de
gevaren van een calamiteit
stijgen, wanneer men juist de
gevaarlijke industriën naar
een samenklontering op een
eiland verbant.
Afstand
Een ander nadeel van een in
dustrieeiland is, dat de
afstand tussen industrie,
woonplaats van werknemers,
afzetmarkt (soms) en leveran
ciers van grondstoffen en
halffabrikaten (eveneens
soms) groter wordt en dat der
halve hoge transportkosten
op zo'n eiland-project druk
ken.
De grondprijzen zijn uiteraard
zeer hoog: ongeveer 150
gulden per vierkante meter.
Dat lijkt ons een aardig kluifje
voor bewindvoerders en poli
tieke partijen in verband met
de aanleiding tot de huidige
kabinetscrisis!
Zeer groot zijn de sociale pro
blemen van een industrieei
land zoals dat op 50 km voor
de kust bij Hoek van Holland
is geprojecteerd. De moei
lijkheid is, dat deze maat
schappelijke effecten nauwe
lijks meetbaar zijn. Ongeveer
25.000 werknemers van de
eilandindustrieën kunnen
niet op het eiland zelf
gehuisvest worden. Althans
niet samen met hun gezinnen,
in totaal de bevolking van een
stad in de omvang van
Leiden, ongeveer hon
derdduizend inwoners. Voor
een dergelijke huisvesting
zou een zeer omvangrijke in
frastructuur voor onderwijs,
culturele verzorging, bestuur
en veiligheidsdiensten. En
het is juist de bedoeling om
los te raken van de
rompslomp van de vaste wal.
Dit alles betekent, dat er
vervoer moet zijn tussen
eiland en vaste wal, waar de
gezinnen wonen.
Een vaste oeververbinding zit
er vooralsnog economisch
gezien niet in. Hoovercrafts
en vleugelboten zijn uit tech
nisch oogpunt gezien de
nodige voorzieningen langs
de kust en de onbetrouwbare
weersomstandigheden on
gewenst. Wat overblijft is een
hehkopterdienst met toestel
len die thans pas in ontwikke
ling zijn en per vlucht on
geveer 90 man kunnen
meenemen. Maar dat
betekent ook, dat de aflossin
gen van de ploegen die in
toerbeurt op het eiland
werken niet in de tijd te dicht
bij elkaar mogen liggen.
Werktijden van drie dagen op
het eiland en vier dagen vrij
aan de vaste wal worden
daardoor noodzakelijk. Die
werkdagen kunnen wel ver
deeld worden in aan
vaardbare werkperiodenen
rustperioden op het eiland,
maar het gaat uiteindelijk
toch om zo uitzonderlijke
ploegendiensten, dat ook
daaraan consequenties
moeten worden verbonden
zoals forse loontoeslagen.
Uiteraard heeft dit gevolgen
voor het industriële loonpeil
aan de wal, waardoor we een
nieuwe arbeidskostenspiraal
mogen verwachten.
Gezinsleven
Een ander gevolg is
ontwrichting van het gezins
leven, een verdere
verplaatsing van de kin
deropvoeding naar de
moeder, vermindering van de
mogelijkheid van gehuwde
vrouwen met kinderen om bij
te verdienen en dergelijke.
Bovendien kunnen deze con
sequenties er toe leiden, dat
vooral asociale en/of on
gehuwde jongeren zich aan
getrokken voelen tot werk op
het eiland, dat daarmee een
soort verbanningsoord zou
worden. Dat komt het peil
van de samenleving op het ei
land allesbehalve ten goede.
Het leidt ook tot een sterk
personeelsverloop, en der
halve gebrek aan training van
de werknemers voor het spe
cifieke werk op het eiland.
Hoe aantrekkelijk de aanleg
van een industrieeiland er op
het eerste gezicht ook uit
moge zien, deze technisch
haalbare toekomstdroom zal
misschien toch op den duur
het karakter krijgen van een
luchtspookkasteel waar we in
de huidige maatschappelijke
verhoudingen nog lang niet
aan toe zijn. Waarschijnlijk
nog wanneer de automatise
ring veel verder is
doorgevoerd en de
gemiddelde arbeidstijd zeer
aanzienlijk zal zijn verkort is
zo'n nederzetting in de
Noordzee acceptabel.
Anderzijds dienen studies op
dit gebied nu reeds grondig
te worden uitgevoerd, willen
we niet te laat zijn om een
aanvang te nemen met zo'n
project waarvan de bouwtijd
vele jaren vergt, willen we op
tijd zijn wanneer die tijd rijp
ln deze tekening van de acti
viteiten op de Noordzee zijn al
leen de voornaamste punten en
gebieden in het door dikke
streepjeslijnen gedeeltelijk
aangegeven Nederlandse deel
van het Continentale Plat aan
gegeven. Buiten dit gebied, bv.
in de linkerbovenhoek van de
tekening, bevinden zich hon
derden niet aangeven boorput
ten voor olie- en gaswinning. De
plaats van het geprojecteerde
elders bij dit verhaal geschetste
Noordzee-eiland 50 km uit de
kust voor Hoek van Holland is
aangegeven als een witte stip in
het trapeziumvormige zwart
aangegeven eilandgebied dat
zich uitstrekt over de vaargeu
len uit de Nieuwe Waterweg
heen De hoofdletter W in het mi
litaire oefengebied ten noorden
van de Waddeneilanden geeft
de plaats aan, waar onder op
timale omstandigheden hoge
frequentie van sterke wind) een
windkrachtcentrale gevestigd
kan worden. Het militaire ge
bied (voornamelijk voor schie
toefeningen en schijn-
bombardementen) zou daar
voor opgeheven moeten worden
De getallen in de rand van de
tekening duiden op de geografi
sche lengtelijnen van 1 tlm 7 oos
terlengte en 51 tlm 54 noorder
breedte. De verklarende gege
vens in het kartelrandje vertel
len de betekenis van de andere
bijzonderheden van de teke
ning, die slechts ruwweg ter al
gemene oriëntatie is getekend
en bepaald niet voor
navigatie-doeleinden.
■GEBIED VOOR
EILANDEN
V STORTPLAATS
VOOR AFVAL
\BOORPLATFORHEN
MET PIJPLEIDING
God schiep de wereld maar de Hollanders maakten
hun land zelf. Een aardige kreet die bekendheid ver
worven heeft maar zoals meer kreten naast een kern
van waarheid een forse dosis overdrijving omvat. In de
laatste eeuwen, waarin Europa gestalte kreeg en lan
den uitsluitenden groeiden door gewetd ten koste van
anderen voegde ons land nog niet een kwart van de
huidige oppervlakte aan zijn gebied toe, slechts ten
koste van Neptunus door middel van indijking, bema
ling, en andere technieken.
Terwijl we nog bezig zijn, de laatste resten van dit
vreedzame groeiproces af te ronden zoals door de in
poldering van de Markerwaard zijn de mogelijkheden
van vreedzame landwinst schijnbaar uitgeput, zolang
we tenminste oor blijven houden voor bezwaren van
milieubeschermers tegen aantasting van de Wadden
zee.
Zolang er water is
Waterbouwkundige optimisten zijn het met die uitputting van de
mogelijkheden niet eens omdat zij uitgaan van de gedachte "zolang
er water is, is er hoop" en water is er nog in overvloed. Daarom zijn er
thans in verschillende kringen plaqnen in de maak om kunstmatige
eilanden aan te leggen in de Noordzee. Zijn dat dagdromen of haal
bare realisteiten van de toekomst?
MOOFDROUTES
SCHEEPVAART
MILITAIR
OEFENGEBIED
I GEBIED VOOR
VERBRANDINGEN
Over deze vraag handelde on
langs een congres in Delft, het
Mekka van de Nederlandse
techniek, ter gelegenheid van
de 83ste veijaardag van het
gezelschap voor civiele tech
niek "Practische Studie". Als
centraal thema voor de be
schouwingen werd het meest
uitgewerkte ontwerp van dit
moment voor zo'n eiland ge
nomen, namelijk dat van de
Noord Zee Eiland Groep
(NZEG).
Het geprojecteerde eiland, gesi
tueerd vijftig kilometer uit de
kust voor Hoek van Holland,
zou een omvang krijgen van
5000 hectare en de vorm heb
ben van een in de hoeken af
geronde rechthoek van 5 bij
10 km.
Een deel zou anders toch in in
dustrieën op het vasteland
geïnvesteeerd moeten wor
den, zeker wanneer men het
aantal arbeidsplaatsen op het
vaste land in plaats van op het
eiland zou willen realiseren.
In het ontwerp van de NZEG
omvat het landoppervlak van
het eiland ongeveer twee
derde van de totale omvang,
de resterende eenderde bin
nen de ringdijk bestaat uit
havenbekkens in de grootste
waarvan schepen tot 325.000
ton kunnen worden ontvan-^
gen, mogelijk uit te breiden
tot een half miljoen ton, de
grootste schepen van dit
moment. Dergelijke havenfa
ciliteiten zyn nodig voor de
aanvoer van grondstoffen en
afvoer van de industriële pro-
duktie. Vandaar ook, dat men
Honderden booreilanden als dit,
die slechts op poten op de zeebodem
rusten,zijn thans al te vinden op het
continentale plat waarover de
Noordzee spoelt. De juridische pro
blemen rond de status van deze ves
tigingen schijnen vooralsnog gro
tendeels te zijn opgelost.
zich kunstmatige eilanden in
de Noordzee (zie zwarte vlek
ken op de kaart) juist in of na
bij de grote scheepvaartrou
tes gedacht heeft. Dit hoeft
geen grote bezwaren voor de
navigatie op te leveren. Per
slot van rekening zijn de ge
projecteerde eilanden zeer
klein in vergelijking tot de
uitgestrekheid van de zee:
niet groter dan 'n speldeknop
op bijgaande kaart .Er
bevinden zich in de vaarrou
tes nog veel meer obstakels,
zoals andere schepen, zodat
voortdurend uitkijken toch
gebodenis.
De voordelen van een industrie
eiland spreken voor zichzelf
in een tijd, dat industriële mi-
Jieuoverlast op het vasteland
een dagelijks probleem is
voor grote delen van ons
dichtbevolkte en sterk geïn
dustrialiseerde land. Maar tot
een zuivere afweging van die
voordelen tegenover de even
eens prekende nadelen is het
nog niet gekomen.
"Wildgroei"
In de eerste plaats moet er voor
worden gezorgd, dat er geen
"wildgroei" ontstaat op de
toch al wat overvolle Noord
zee. Er moet een een of andere
gemeenschappelijke interna
tionale of nationale regeling
worden getroffen, waarbij
zich een moeilijkheid voor
doet. Op land kennen wij het
systeem, dat niemand zelf op
eigen grond bouwen mag
wanneer daar niet een ver
gunning wordt gegeven. In de
meeste andere landen kent
men dit systeem niet. Daar
mag men bouwen op voor
waarde dat deze bouw niet
schadelijk is voor anderen of
voor de gemeenschap. Dat
zijn geheel verschillende
rechtsbeginselen, waarvoor
men als het ware een gemid
delde moet zoeken waar het
over zo'n historisch interna
tionaal gebied als de open zee-
gaat.
Eertijds was ge
biedsuitbreiding ten koste
van de zee geboden om
veiligheidsredenen, om de
behoefte van agrarische
gronden en in de jongste tijd
ten behoeve van uitbreiding
en aanvulling van bestaande
industriegebieden
(Maasvlakte). Met het
vestigen van een kunstmatig
eiland in zee wordt in de
eerste plaats beoogd om het
milieu op het land te sparen
voor industriële overlast.
Door zo'n eiland kan men als
het ware woon- en
werkgebied van elkaar schei
den, en dit woongebied be
hoeden voor bodem- lucht- en
grondvervuiling, voor
gevaren als explosies en ge
luidshinder.
ANTWERTEN
