'Machtsevenwicht heeft
mij altijd geïnteresseerd'
WDlMtsKalI?
Mafia-
gtoinfüijïn)
'De Bildenbergers'
P4
Drs. Max Kohnstamm heeft vorige maand in het Vredespaleis in Den
Haag de WateIer-vredesprijs ontvangen.
Deze prijs is hem toegekend „vanwege zijn vele en belangrijke acti
viteiten, die de heer Kohnstamm gedurende tientallen jaren heeft
verricht ter bevordering van een vreedzame samenwerking tussen
de Europese volken, van een hechtere Europese eenheid en van een
internationale samenwerking in het algemeen. Zeer in het bijzonder
ook voor de wijze, waarop de heer Kohnstamm zich heeft ingezet
voor de eenwording van Europa".
Met het toekennen van de Wateler-vred es prijs bevindt drs. Kohn
stamm zich nu in eminent gezelschap. Eerder viel de prijs namelijk
ten deel aan Jean Monnet, mevrouw Martin Luther King, dr. Henry
Kissinger, Sir Anthony Eden, dr. A. H. Boerma, mr. D. E. Stikker, dr.
B. V. A. Roling, de Wereldraad van Kerken en het Dag Hammarsk-
joldfonds.
De Wateler-vredesprijs is ingesteld door de heer J. G. D. Wateler, die
directeur was van de Oranje Nassau Hypotheekbank in Den Haag.
Bij zijn overlijden liet hij zijn vermogen na aan de Carnegie-stichting,
onder voorwaarde dat uit de opbrengsten jaarlijks een prijs zou
worden toegekend aan iemand, die op enigerlei wijze het best de
vrede zou hebben gediend.
Drs. Kohnstamm studeerde geschiedenis aan de Universiteit van
Amsterdam. Als gevolg van zijn rol in het verzet op de universiteiten
bracht hij gedurende de oorlog enige jaren in gevangenschap door.
Van 1945 tot 1948 was hij particulier secretaris van Koningin Wil-
helmina. Tot 1952 was de heer Kohnstamm in dienst van het ministe
rie van buitenlandse zaken. Bij de oprichting van de EGKS werd hij
daar secretaris-generaal. In 1956 trad hij in dienst van het comite-
Monnet. Drs. Kohnstamm vervulde een groot aantal functies bij
Europese en internationale organisaties. Voorts is hij een regelmatig
bezoeker van de Bilderberg-conferenties.
Sinds 1973 is drs. Kohnstamm president van het Europees Universi
tair Instituut in het Italiaanse Florence. Terwijl hij op weg was naar
zijn huis in de Ardennen, voor een korte familievakantie ontmoetten
wij de heer Kohnstamm in Brussel voor een gesprek.
Door Kees Jan Kokke
dere
herstel v
lijk wa
bouw
„Terugkijkend op die stor
machtige jaren vijftig, word
ik vooral getroffen door het
sterke gevoel van saamhorig
heid, dat velen van ons in
West-Europa verbond. We
hadden vooral twee gemeen
schappelijke doelstellingen.
De ene was een politieke, na
melijk Duitsland een plaats te
geven in het westen. De an-
5 dat het economisch
an Europa niet moge-
zonder de wederop-
/an Duitsland. Deze
gedachten werden nog ge
steund door Amerika en ook
door de dreiging, die er van
het oosten uitging."
„Vandaag de dag zijn de om
standigheden heel anders.
Economisch is onze voor
naamste bezigheid een oplos
sing te zoeken voor werk
loosheid en inflatie. In poli
tiek opzicht zijn of lijken de
relaties met de Verenigde Sa-
ten en de Sowjet Unie veran
derd. Maar bovenal, de we
reld, waarin we nu leven is to
taal verschillend, van die uit
de jaren vijftig. En er is veel
minder saamhorigheid over
de manier hoe de problemen
in deze veranderde wereld
aangepakt moeten worden,
dan toendertijd, tijdens de re
latief eenvoudige, overzichte
lijke situatie van de jaren-
vijftig".
Geslaagd
„Er is evenwel een element dat
in de loop der jaren aan zijn
overtuiging verloren heeft.
Dat is die oude, fundamentele
drang naar een situatie van
eeuwigdurende vrede. En als
die zijn overtuigingskracht
verloren heeft, dan is dat een
gevolg van het succes van een
politiek, die begonnen is in de
jaren vijftig, een gevolg van
de succesvolle oprichting van
de Europese gemeenschap".
„Nee, een droombeeld heeft ons
in het begin van de jaren vijf
tig nooit voor ogen gestaan.
Een droom is nooit te verwe
zenlijken, daarvoor is het een
droom. Waar het ons om ging
was een samenleving te
scheppen, die niet meer kon
leiden tot de situatie van 1914
en 1940. En daarin zijn we in
Europa betrekkelijk goed
geslaagd, zo meen ik".
,Het gaat langzaam, de vorming
van de Europese Gemeen
schap. Maar alle kleine stap
jes zijn, hoe schijnbaar onbe
langrijk ook, stapjes vooruit.
De tegenslagen vallen veel
meer op. Die worden gewoon
lijk breeduit door de kran
ten vermeld".
„Maar intussen werkt en func
tioneert die structuur van een
gemeenschappelijk Europa
wel, hoe onoverzichtelijk het
hele complex in Brussel er
ook uitziet.
Neem bijvoorbeeld het feit dat
Nederland in feite niets an
ders is dan een economische
provincie van Duitsland. Als
Duitsland morgen zou beslui
ten zijn grenzen te sluiten
voor de Nederlandse invoer,
dan blijft er van Nederland
niets over, economisch. Maar
gelukkig zijn er rechters, in
Luxemburg, waar Nederland
naar toe kan stappen. Dat
neemt een stuk van de angs
tgevoelens weg, die de kleine
voor de grote heeft".
„Ja, inderdaad, er zijn mensen,
die ongeduldig worden. Die
menen dat het langzame pro
ces van vergadering na ver
gadering tot niets leidt. Maar
ze vergeten dat de wereld van
menselijke relaties en van re
laties tussen volken en lan
den, dat dit de wereld van de
geschiedenis is en niet de
wereld van instant-koffie. Er
is een grote mate van geduld
- en vasthoudendheid vereist
om de houding van volkeren,
van landen te veranderen, die
hoeveel ze in Europa ook ge
lijk hebben, niettemin nog
steeds enorme verschillen
vertonen in taal, gebruiken,
geschiedenis en overheids
structuur".
Tegenslagen
„We hebben in de jaren vijftig
een heleboel problemen, die
ons te wachten stonden zeker
onderschat. De moeizame
doorbraak naar die andere
Europese structuur nam veel
meer tijd in beslag dan ik ooit
gehoopt had. Er waren veel
meer tegenslagen, dan we
hadden. Maar de
sondanks hebben er toch een
aantal fundamentele veran
deringen plaats gevonden."
Met alle misere van de land
bouwpolitiek, is er dan toch.
maar een gemeenschappelijk
landbouwbeleid. Dat is voor
Nederland van kardinaal be
lang. Met alle huidige econo
mische problemen, met alle
pressies om toch weer tot na
tionale protectonistische
maatregelen te komen, is er
wat zich binnen de gemeen
schap afspeelt toch niet te
vergelijken met de jaren der
tig. Doordat er een Europese
organisatie bestaat, doordat
er een verdrag is en doordat er
een Europese CQmmissie in
Brussel zit. Om het stuk weg
dat afgelegd is te onderschat
ten, zou een hele grote vergis
sing zijn."
Als je een stem wil hebben in
de wereldpolitiek, die mee
telt, dan moetje samen optre
den. Alleen samen kan je ho
pen een invloed ten goede te
hebben. Daarbij komt bo
vendien dat het handelsver
keer in de wereld steeds meer
politiek beïnvloed wordt, ten
dele door de Opec, ook door
de Oostbloklanden bijvoor
beeld."
Monnet
„Nee, een idealist zou ik mezelf
niet willen noemen. Want een
idealist is doorgaans iemand,
die zijn voeten van de vloer
heeft. Dat hoop ik niet te zijn.
Monnet, die in elk opzicht
mijn leermeester is geweest,
was dan misschien in zeker
opzicht net als ik een idealist,
maar dan in die zin dat hij
hoopt de dingen te kunnen
verbeteren. Maar tegelijker
tijd heb ik zo weinig mensen
gezien, die zo realistisch
stapje voor stapje vooruit zijn
gegaan. En bovendien, wat
was het reeelste dat je in de
jaren vijftig kon zeggen dan;
nou zo'n oorlog, dat nooit-
weer?"
Volgend jaar, als er waar
schijnlijk verkiezingen wor
den gehouden voor een Eu
ropees parlement, wordt Eu
ropa dan eindelijk van een
abstract ideaal eindelijk poli
tieke werkelijkheid?"
,Ik zou niet willen zeggen, van
een abstract ideaal. Want aan
die ministerraden, aan al die
nachtzittingen in Brussel,
daar is weinig abstract aan.
Daar zitten mensen om een
tafel en daar worden alle be
slissingen genomen. Maar het
komt natuurlijk meer in de
politieke werkelijkheid,
wanneer de mensen inder
daad naar de stembus moe
ten." „Ja, ik geloof wel dat de
mensen voldoende interesse
hebben voor een Europees
parlement. Omdat het voor de
politieke partijen gewoon een
stukje van het dagelijks leven
wordt. Geen politieke partij
in Europa kan het zich veroor
loven, als zij bij het de verkie
zingen straks de eigen men
sen niet meer op de been
krijgt. Dus de politieke par
tijen zullen zich zeker in
spannen om hun kiezers het
belang van zo'n Europese
zaak bij te brengen. Ik zou be
slist teleurgesteld zijn als het
opkomstpercentage lager dan
vijftig procent zou zijn."
Atoombom
.Wat voor mij het belangrijkste
is, is dat in deze wereld volke
ren leren met elkaar samen te
werken binnen een bepaald
rechtsbestel. Dat wil dus niet
zeggen dat ik pleit voor een
zekere machtspositie van Eu
ropa. Maar het gaat mij om
een structuur, die zo'n beetje
de basis kan zijn voor een
duurzame vrede. Het lijkt me
dat er op het ogenblik in de
wereld niets belangrijkers
bestaat dan dat. Daartoe zie ik
het Europese eenwordings
proces als een van de we
gen daartoe".
.De noodzaak om een vredes-
structuur op te bouwen is
door de atoombom zeker ver
hoogd, ja. Zolang we elkaar
vroeger alleen nog maar met
stokken op het hoofd sloegen,
was het al niet zo best. Maar
nu zijn de gevolgen zoveel fa
taler. Maar als het machtse
venwicht betekent dat twee
mensen met atoombommen
tegenover elkaar zitten en het
evenwicht wordt verbroken,
dan is dat uiteindelijk erger,
dan wat we elkaar in de 18de
eeuw aandeden. Met dat
machtsevenwicht alleen ko
men we er nu dus niet meer.
Desondanks ben ik van mening
dat als we de atoombom niet
hadden, dat we dan allang in
een derde wereldoorlog za
ten. Door zijn verschrikking
heeft de atoombom juist een
element van gewapende
vrede kunnen bevorderen. Ik
behoor dan ook zeker niet tot
de groep mensen, die zegt,
weg met de atoombom. Maar
ik vind wel dat je eerst een
rechtstructuur moet opbou
wen en dan volgt ontwape
ning vanzelf. Maar het idee
datje met ontwapening direct
kunt beginnen, is een vol
strekte vergissing".
Op zijn werkkamer in het Euro
pees Universitair Instituut in
Florence hangt een spotprent
van een Franse politieke te
kenaar uit de 19-de eeuw. Een
dame, die Europa voorstelt,
zit op een bom, waarvan de
lont al brandt. „Het machtse
venwicht" staat eronder.
Drs. Max Kohnnstamm (62)
heeft zich van jongs af aan
geinteresseerd voor de inter
nationale politiek. Die be
langstelling kreeg hij van huis
uit mee. Zijn vader, prof. Phi
lip Kohnstamm was voor de
oorlog al actief in een bewe
ging, die nauwere samenwer
king van de Europese naties
nastreefde.
„Dat machtsevenwicht, dat
heeft mij altijd bijzonder
geïnteresseerd, de verhou
dingen tussen staten, de in
ternationale betrekkingen.
De verstoring van dat macht
sevenwicht heeft vaak geleid
tot desastreuze gevolgen.
Zoals bijvoorbeeld hier in Eu
ropa in de periode van 1914
tot 1945".
„Die bezorgdheid over vrede,
die komt bij mij, net als bij
zovelen van mijn generatie,
voort uit de ervaringen tij
dens de laatste wereldoorlog"
Kohnstamm was ervan over
tuigd dat de weg naar langdu
rige vrede een wijziging ver
eiste in de natie-gewijze
structuur van Europa. Maar
hij kwam ook tot de overtui
ging, aanvankelijk eerst al
leen intellectueel gerede
neerd, later pas ook gevoels
matig - dat een weg naar vrede
onmogelijk zou zijn zonder
verzoening met Duitsland.
In augustus 1948 trad Kohn
stamm in dienst van het mi
nisterie van Buitenlandse
Zaken, waar hij eerst hoofd
werd van het Bureau voor
Duitse aangelegenheden en
later van het Bureau voor Eu
ropese aangelegenheden. In
juni 1950 nam hij deel aan de
onderhandelingen over het
plan Schuman, die in Parijs
werden gevoerd. In 1952 werd
hij secretaris-generaal voor
Kolen en Staal, die toen opge
richt werd. En in 1956 trad hij
in dienst van het Comité
Monnet.
Londen - Negentig leden van de
elite die de Westerse wereld
regeert, komt eind volgende
week bij elkaar in de Britse
badplaats Torquay voor de
25ste zitting van de Bilder-
berg Conferentie, waarvan
maar zo weinig bekend is.
Die conferentie, die voor het
eerst in mei 1954 in Hotel Bil-
derberg bij Oosterbeek werd
gehouden, brengt leidende
politici, bankiers en indus
triëlen van de NAVO-landen
bijeen voor discussjes-
onder-ons over economie, mi
litaire zaken en politieke sa
menwerking.
Onder de deelnemers, die meer
in hun persoonlijke dan in
hun officiële kwaliteit ko
men, verwacht men dit keer
Denis Healey, de Britse mi
nister van financien, Marga
ret Thatcher, de Conserva
tieve partijleidster, Henry
Kissinger, de Westduitse
kanselier Helmut Schmidt,
president Valery Giscard
d'Estaing van Frankrijk en
David Rockefeller, president
van de Chase Manhattan-
Bank in New York.
Van Nederlandse zijde nemen
deel minister van Financiën
W. Duysenberg, de Leidse
hoogleraar prof. dr. V. Hal-
berstadt en jhr. mr. F. O. J.
Sickinge, voorzitter van de
raad van bestuur van VMF.
De besprekingen op deze con
ferentie worden altijd in het
geheim gevoerd en de critici
van deze bijeenkomsten zeg
gen dat de lieden, die aan de
macht zijn er een samenzwe
ring van maken om die macht
te behouden. Het Britse par
lementslid voor Torquai, Sir
Frederic Bennett, die al vijf
tien jaar in het bestuur van de
Hilderberg Conferentie zit,
nam het vorige week voor
deze vergadering op.
„Ik aanvaard het vooroordeel
niet, dat dit een geheime con
ferentie is; het is er alleen een
waarop mensen, die zijn aan
getrokken uit alle kanten van
het leven en van elke demo
cratische politieke overtui
ging onder elkaar van ge
dachten kunnen wisselen".
Prins Bernhard
Bilderberg is een kind van de
Koude Oorlog, dat in 1952 ter
wereld werd gebracht door
een Pool, dr. Joseph Retinger,
met het doel het Westerse
bondgenootschap te verster
ken. Prins Bernhard der Ne
derlanden werd in 1954 per
manent voorzitter op grond
van zijn invloed en omdat hij-
die samensmelting tussen
staatsmanschap en zakenle
ven symboliseerde die men
met Bilderberg hoopte te be
reiken. Vorig jaar trok prins
Bernhard zich terug nadat
was onthuld dat hij was be
trokken bij het Lockheed-
schandaal.
Prof. Halberstadt
Minister Duisenberg
De Amerikaanse steun voor het
idee kwam van prins Be-
rnhards vriend Bedell Smith,
die toen hoofd was van de
centrale inlichtingendienst
CIA, Deze zou leden van de
Amerikaanse Raad voor Bui
tenlandse Betrekkingen zoals
David Rockefeller ertoe heb
ben gebracht de conferentie
bij te wonen.
Door Charles Glass
Wie de vertrouwelijke rappor
ten die na iedere conferentie
worden uitgebracht, nauw
keurig bestudeert komt
erachter dat de Bilderberg-
discussies soms vrucht af
werpen, maar soms ook niet.
Heel wat deelnemers aan de
conferenties van de jaren vijf
tig en zestig waren gevestigde
politici zoals de Brit Gaitskell
en Dean Acheson, de vroe
gere Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken, maar
het is interessanter, dat er ook
bijna onbekende lieden
kwamen die later machtige
posities kregen: David Owen,
de huidige Britse minister
van buitenlandse zaken,
Helmut Schmidt, Gerald
Ford, Walter Mondale en drie
Amerikanen die minister van
buitenlandse zaken werden;
Dean Rusk, Henry Kissinger
en Gyrus Vance.
Hoofdredacteuren en uitgevers
zoals David Astor van de Ob
server, William Rees-Mogg
van de Times, Cyrus Sulzber
ger van de New York Times,
Hedley Donovan van het
weekblad Time en Robert
Silvers van de New Yrok Re
vue hebben aan de conferen
ties deelgenomen.
Banden
Door het lidmaatschap worden
banden gekweekt met andere
nationale en internationale
discussiegroepen. Bijna drie
kwart van de Amerikaanse
deelnemers is lid van de
machtige Raad voor Buiten
landse Betrekkingen, die ad
vies geeft op het gebied van
het Amerikaanse buiten
landse beleid.
Bilderberg zelf heeft geen „le
den" alleen deelnemers. De
lijst hiervan lijkt wel het
meest exclusieve adresboek
ter wereld: Stavros Niarchos,
de Griekse scheepsmagnaat,
Giovanni Agnelli van de Fiat-
fabrieken, tientallen leden
van het Engelse Hogerhuis en
Amerikaanse senatoren,
Zwitserse bankiers en Franse
financiers zoals Edmond ba
ron de Rothschild.
Koude oorlog
De kosten worden gedekt door
persoonlijke bijdragen vol
gens een pamflet van de Eu
ropese Bestuurscommissie.
In dat geschrift staat: „Bil
derberg is een hooggeplaatst
en veranderlijk internatio
naal forum waarin tegenge
stelde gezichtspunten dichter
tot elkaar kunnen worden ge
bracht en wederzijds begrip
kan worden bevorderd."
De organisatoren van de confe
rentie in Den Haag, waar Bil
derberg zijn vestiging heeft,
waren bang dat de ontluiste
ring van prins Bernhard de
toekomst van de conferentie
in gevaar kon brengen. De
conferentie van 1976 werd af
gezegd, maar dit jaar wordt de
prins als voorzitter voor het
eerst vervangen door Lord
Home, de oud-minister van
buitenlandse zaken van
Gro*->t-Brittannie.
Een aantal Amerikaanse poli
tieke analisten vreest dat Bil
derberg op dit ogenblik
nieuw leven wordt ingebla
zen als een middel tot solida
riteit voor een nieuwe ronde
in de Koude Oorlog. Op de
conferentie van dit jaar ko
men de „gemengde econo
mieën van het Westen en de
verhoudingen tot de Derde
Wereld aan de orde.
