Leidsch Dagblad | 1977 | 9 april 1977 | pagina 4

G2ES35S)

Bont mozaiek

van

nationaal en religieus leven

PASEN
BEGINT
BIJ
1

VROUW

Kerkdiensten

„Boek van de maandover invloed van bijbel

ZATERDAG 9 APRIL 1977

Talloos zijn de uithangborden, straten,
winkels, huizen en zelfs kroegen wier
naam op een of andere wijze aan de bij
bel is ontleend. Zo heet een kroeg in de
hoofdstad des lands 't Gebed. Men kan
er ookwonen in de straat „Gebed zon
der end".

Professor Mönnich en
Michel van der Plas hebben
een heel mooi boek gemaakt
over de overal aanwezige
invloed van de bijbel in ons
volksbestaan en particuliere
leven. Het boek, sinds don
derdag in de boekhandel
verkrijgbaar, is 184 pagina's
groot, meet 23,8 bij 31,5 cm,
is zeer rijk geïllustreerd en
kosttot7mei/ 18,50(daarna
ƒ11 duurder). Het is een
uitgave van Ten Have in
Baarn.

De Commissie voor de collectieve
propaganda van het Nederlandse
Boek bracht "Woord in Beeld" als
boek van de maand op de markt
omdat het dit jaar 500 jaar geleden
is dat het eerste in ons land
gedrukte boek, de Delftse Bijbel,
verscheen. Mönnich en Van der
Plas kregen medewerking van het
Nederlands Bijbelgenootschap, de
Katholieke Bijbelstichting en de
Raad voor contact en overleg betr
effende de Bijbel.

Gestempeld

Al bij het even doorbladeren wordt
duidelijk, dat de samenstellers zich
werkelijk bijzonder veel moeite
hebben getroost om de titel van
hun boek waar te maken. "Het
Woord in beeld" is niet de zoveelste
bijbel - daarvan zijn nu wel zoveel
varianten verschenen, dat je je kunt
afvragen, of de markt langzamer
hand niet verzadigd raakt, maar
gaat uitsluitend over de talloze
manieren waarop de bijbel het
leven in Nederland heeft ges
tempeld.

Straatbeeld

Voor het zeer uitgebreide, sug
gestieve en kleurrijke illustra
tiemateriaal ging het duo
schrijver-theoloog te rade bij de
bouw- en schilderkunst, de litera
tuur, verschillende bijbeldrukken
en kerken, maar ook bij het profane
straatbeeld, onze woningen door de
eeuwen heen en alledaagse geb
ruiksvoorwerpen

Mönnich en Van der Plas tonen in
tekst en beeld aan, dat de bijbel in
het openbare en particuliere leven
van ons land "een enorme rol" heeft
gespeeld.

Dat begon al in onze vrijheidsstrijd,
die wij als "Tachtigjarige Oorlog"
kennen, met name doordat meni
geen die strijd vergeleek met de
lotgevallen van het Joodse volk,
eerst in ballingschap, later
trekkend door de woestijn en ten
slotte aankomend in het beloofde
land. Het was een vergelijking die
trekken ging vertonen van vereen-
z^hnging, zózeer zelfs dat men het
N«ferlandse volk als een uitverko-
reirrolk kon beschouwen, waaraan
men een heel bijzondere aandacht

„Als het aan mij lag, dan zouden de boer, de smid, de metselaar, ja zelfs de hoer en de Turk de Schrift lezen",
had Desiderius Erasmus, de geleerdste humanist van zijn tijd (1469-1536), gezegd.

Ruim een eeuw later was het zover, althans in de Nederlanden. Dat wil een anonieme leerling van Emanuel de
Witte zeggen met dit schilderij, dat het interieur vap de Nieuwezijdskapel in Amsterdam voorstelt.

Over de bijbel, die op een bank ligt, kijkt hij de goed bezette kerkruimte in. De dominee op de preekstoel
rechts, houdt zijn preek. Tegen de pilaren van de middenbeuk de ouderlingen. De bijbel ligt open. En dat
niet alleen in de kerk.

•Bovenstaande plaat is één van de vele illustraties uit het nieuwe „Boek van de Maand" over de invloed van de
bijbel.

en voorliefde van God toeschreef.
Iets dat niet weinig heeft bijged
ragen tot nationale zelfverzekerd
heid en zedelijke zelfoverschatting.
Het is de schrijvers er vooral om
gegaan, te laten zien hoe de bijbel,
met zijn inspirerende inhoud, het
dagelijkse leven heeft doortrokken.
Talrijke gemeenten voeren een
wapen met bijbels motief. Velen
van ons dragen namen die uit de
bijbel stammen. In het straatbeeld
verschijnt dit boek vaak in beeld
doordat straten een bijbelse naam
hebben, uithangborden en gevel
stenen bijbelse voorstellingen ver
tonen, of huizen, instellingen en
boerderijen namen dragen die aan

'de bijbel zijn ontleend. Op onze
brieven plakken we zegels met
voorstellingen van bijbelse her
komst.

Inspiratie

Het is met name bij eigen huis en
haard, op het particuliere erf, dat de
wijd-verbreide invloed van het
boek aanwijsbaar is en blijft.
Meubelstukken en gebruiksvoor
werpen van allerlei aard getuigen
ervan. Zo hebben bijbelse
motieven de versieringen geleverd
voor wandtegels, koekplanken,
messchedes en klompen, stoven en
klaptafels, pijpenrekjes en

lepeltjes, priksleden en hakkebor
den.

De overlijdensadvertenties in de
kranten verwijzen nog vaak naar
bijbelteksten waaraan kracht en
troost wordt ontleend, of waarmee
een geheel mensenleven wordt
samengevat. En het bijbelwoord
aan de wanden der huiskamers is
nog niet uitgebannen. Er zijn zelfs
aanwijzingen voor een herleefde
traditie in dat opzicht (de evangeli
sche boekwinkels hebben over hun
klandizie niet te klagen).

En dan is er natuurlijk het boek zelf
in de huizen, soms in de vorm van
een oude familiebijbel, soms als
herinnering aan een huwelijksslui

ting, dan weer als kinderbijbel:
blijvende verschijningen,

misschien minder ter hand
genomen dan door vorige geslach
ten, maar toch veel ruimer
verbreid, ook al doordat in kat
holieke kringen de bijbel met
nieuwe vertalingen en volksuitga
ven een grotere belangstelling
heeft gevonden.

Verlaten we onze huizen weer en
kijken we naar ons gemeen
schappelijke cultuurbezit, dan
kunnen we vaststellen dat met
name de schilderkunst en let
terkunde doortrokken zijn van be
wuste en onbewuste ^bijbelse in
spiratie. Nergens, zo merkte prof.
dr. N. A. Donkersloot al op, kent de
literatuur zoveel dichterlijke
psalm-herdichtingen.

Van deze en nog veel meer andere
sporen van de bijbel in het leven
van ons volk gewaagt dit boek.
Mönnich en Van der Plas hebben
geprobeerd, uit het verbazing
wekkend vele dat om ons heen
zichtbaar, hoorbaar en voelbaar is
een enigszins representatieve keus
te maken. Een keus die niet anders
dan subjectief kon zijn, maar die
toch herkenbaar is voor zoveel
mogelijk Nederlanders, ook voor
hen voor wie "het Woord" op zich
zelf een dode letter is geworden.

Erfenis

De makers van "Het Woord in
beeld" weten heel goed, dat zeer
veel van wat in hun boek in beeld is
gebracht nog slechts bestaat bij de
gratie van een min of meer vroom
herdenken. Veel ervan is het pro-
dukt van een andersoortig geloven,
van een andere smaak ook, de
slechte smaak inbegrepen. Maar
dat tast de waarde van de geva
rieerde en kostbare erfenis nog niet
aan. Het is bovendien een erfenis
die het gehele volk betreft, hoe men
persoonlijk heden ten dage ook
tegenover de bijbel mag staan.
Het geloof uit de bijbel is op tal van
momenten het ferment in onze
geschiedenis geweest. Gebeurte
nissen en ontwikkelingen heeft het
diepgaand beïnvloed. Vooral in zijn
beelden is dit boek van de maand
daarvan een treffend bewijs. De
zwart-wit foto van de Friese kerk-
stoof met de vier evangelisten erop
is dan niet minder veelzeggend dan
de pagina-grote kleurplaat van de
brede en de smalle weg, een ano
nieme prent uit 1875 die mensen op
primitieve wijze drong tot een
keuze tussen eeuwig heil en
verderf. Ze vormen bij elkaar een
bont mozaïek van eeuwen
nationaal en religieus leven.
De begeleidende tekst, waarin
zijdelings ook andere religies en
filosofieën ter sprake komen maar
die van a tot z toch duidelijk mikt
op een breed publiek, is zeer func
tioneel. Hij verklaart alleen wat vo
rige geslachten met afbeeldingen
en begrippen die hun vertrouwd
waren wilden zeggen.

DE GR.

Het Paasevangelie begint bij twee
Maria's en Salome. Wat wil dat zeg
gen, dat het paasfeest inzet met een
paar vrouwen? Het mannelijke
geweld is uitgeschakeld: de wach
ters vluchten weg van het graf. Is
het niet tvüisch mannelijk om sol-
datendiscipline zover door de
drijven, dat zelfs het bewaken van
een dode iets heldhaftigs lijkt in
plaats van iets lachwekkends?
Theologen hebben eeuwenlang de
gewoonte gehad de mens te kleine
ren. In die theologie van het néérha-
len paste de nadruk op het kleinge-
loof van de vrouwen bij het graf. De
specerijen waren dan vooral
tekenen van ontrouw aan de belofte
van de opstanding. Maar ik denk
dat God - behalve met pijn - ook met
vertedering naar die vrouwen
gekeken heeft. Ze kunnen dan toch
maar niet van die Jezus loskomen.
Ze willen het enige aan Hem kwijt
dat ze Hem nu nog geven kunnen.
Ze gaan zo ver als vrouwen gaan
kunnen. Ze vergeten dat voor het
wegrollen van een grafsteen
mannen nodig zijn. Als dit
plotseling tot hen door dringt,
blijven ze toch doorlopen. Ze
hebben geen kracht, maar moet de
liefde niet sterker zijn dan de
dood?

De wachters hebben wel de nodige
spierkracht, maar zij worden als
doden. Op het feest van de Op
standing staat het militarisme in
zijn hemd.

Wat onze Westeuropese cultuur een
mannelijke houding noemt, houdt
het bij Jezus' graf niet uit. Geen
soldaat is mans genoeg om hier op
zijn post te blijven. Als.de vrouwen
komen aanlopen, is er geen man te
bekennen. Het keizerlijke zegel is
verbroken.

Daarmee is het rijk van 'de man' -
als vertegenwoordiger van de
domme kracht van het geweld, de
machthebber, de bokser, de held -
in het hart getroffen.

En dan zijn er nog kerkgangers,
die boos worden, als de politieke
relevantie van het evangelie zicht
baar wordt. Eindelijk zijn wij dan
zo ver gekomen, dat wij het verbro
ken keizerlijke zegel en de vluch
tende soldaten niet meer als min of
meer treffende bijkomstigheden
zien, maar als de inzet van het
meest centrale gebeuren in het chr
istendom.

Deze politisering kan de kerk klan
ten kosten. Dat is vrijwel onvermij
delijk. We kunnen nu eenmaal niet
van alle walletjes blijven eten.
Ruim baan voor de vrouwen -
wordt daar niet iets in weerspiegeld
van wat Jezus met Zijn leven en'
Zijn dood heeft getoond en wat
in Zijn opstanding wordt bezegeld
en bekrachtigd: dat de zachte
krachten uiteindelijk winnen?
Als eenmaal de goddelijke ingreep
is gelukt, mogen vrouwen dit het
eerst vernemen. En zoals Eva haar
man de vrucht gaf en liet eten, zo
mogen vrouwen aan mannen gaan
doorgeven dat de Heer is opgestaan
uit de doden. Voortaan staat de
wereldgeschiedenis niet langer in
het teken van gewapende wachters.
De hof is vol vrouwenstemmen: de
ongelovige liefde van de spece
rijendraagsters is geheiligd tot de
zorg voor de broeders, die nu ook
moeten weten waar zij aan toe zijn.
Voortaan staat de geschiedenis in
het teken van de liefde.Het ligt in de
lijn van de Opstanding dat ook de
eersteling van de Europese
gemeente een vrouw mag zijn. Al
hoort Paulus een Macedonische
man roepen, het is Lydia die als
eerste huis en hart beschikbaar
stelt.

De westerse kerkgeschiedenis be
gint bij een vrouw. Ook van onze
kerkgeschiedenis moet meteen
duidelijk zijn, dat het stempel van
de liefde erop staat, van kom-maar-
binnen, van beschikbaarheid en
Vrijgevigheid, niet van de zelf
handhaving van schildwachten-
op-hun-post, van blijf-uit-de-buurt,
van manhaftigheid en be
houdzucht.

De kerkgeschiedenis van
Europa begint met
Lydia's aandringen:
neem toch uw intrek in
mijn huis. Zo wordt
Europa christelijk. De
zachte krachten komen in
werking. Als de deuren
weer dichtgaan, als het
geduld uitgeput raakt, als
een keizer weer wachters
neerzet, dat komt het
Europese christendom in
tegenspraak met zijn
oorsprong. Dan verraadt de
westerse kerk haar,
vrouwelijk begin, het
geheim van de Opstanding.
Geen keizer kon er op
Paasmorgen tegen op: alle
cipiers liggen op de grond.
Daar werkt Amnesty In
ternational al naar toe. En
het Wereldraadprogramma
tegen het racisme. Dat is
onvermijdelijk. De morgen
van de opstanding begon
met desertie en ontwape
ning. Daarom konden de
vrouwen hun gang gaan.

Dr. Hans Jansen.

LEIDEN - Herv. Gem.; Hoogl. kerk 10
ds. Pannekoek, met cantorij heden (zat.)
10 nam. paaswake stud, ecclesia, morgen
11.45 oec. stud.dienst; Marekerk 10 ds.
De Jong, 5 ds. Westland A.foort; Mar.
kerk L.M. weg 10 ds. Koolstra; Bethl
kerk Driftstr. 10 ds. J. Visser; Bevr k 9
er. 10.30 ds. Boogert; Vredesk. 10 dr.
Lamping; Waalsek. 10.30 ds. Ribs; Acad.
Z. 10 ds. Brederveld; Diac. h. 10.30 ds.
Hemmes; jeugdkapel G. Herder, O. Vest
13, 10.30 mevr. Robbers; Merenwijk 10
ds. v. Leeuwen; oec. werkpl.. Plantage
16,10.30; Petrakerk, Surinamestr., 10.30
hr. Schutten, dienst voor doven.
Maandag Marekerk 10 ds. Meijers.Geref.
Kerk: Zuiderk 10 ds. Sijtsma, 7 hr. De
Jong jeugddienst; Petrak. 10 ds.
Heemskerk O.geest, drs. Verschoor
L.dorp; Oude Vest 10 prof. v.d. Berg, 5
ds. Koolstra; Mar. kerk 10 ds.Koolstra, 5
ds. Sijtsma; Bevr. kerk 9 en 10.30 ds.
Boogert, 5 ds. Swierys Koudekerk;
Groenh. 10 drs. Verschoor; De Mirt 10 hr.
Spijker; Mierennest 10 hr. Kroon. Dole
rende Noodgemeente aaGGroot Leiden
(Pieterskerkstr. 1): 8.30 en 5 dr. Zeegers.
Geref. K. Vrijg. (Herengr. 70): 10 en 5 ds.
Gootjes.Chr. Geref. Kerk (Steensch. 9):
10 ds. Carlier, 5 prof Boertien, maand. 9
zangdienst. Geref. Gem (N. Rijn): 10 en
4.30 en maand. 10 (openb. bel.)ds.
Boogaard. Geref. Gem. In Ned. (Bethel
kerk Driftstr.): 11.30 en 5.30.Evang.
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.): 10.15 ds.
Happee.Remonstr.-Doopgez. Gem.
(Pieterskerkstr.): 10 dr. Meijering. Bap
tisten gemeente (O. Rijn 3); ds. v.
Mameren, koor.Evang. Chr. Zendings
werk (Middelstevr. 3): 10 hr. Dikkes,
koor.vZendingswerk Middernachtsroep
(Zoeterw.singel 21): 5 hr. Hoogewaard
R.dam.Evangeliecentrum Zijlsingel 2:
10, di. 8 rev. Gary Eby uit V.S.).Pink
stergemeente (O. Rijn 3): 3 hr. Eikerbout.
Leger des Heils (Hooigracht): 10 dienst,
7.30 zangdienst in Vredeskerk
Burg.laan.Nieuw

Apostolische Kerk (H. Rijndijk 24): 9.30
en 4, wo. 8. Cristian Science
(Steenschuur 6): 10.30.Kerk van J. Chr.
van de Heil. der Laatste Dagen (Steens
chuur 6): 10.15. Oud-Kath. Kerk
(Zoeterw.singel): 10 hoogmis. Vrij-Kath.
Kerk (Vreewijkstr.): 10.30.Rk kerken:
Zondag; Leon. 9, 10.45 en 12; Lod. 10,
11.30, 6 en 7; O.L. Vr. Onb. Ontv. 10.45,
Anthonius 9.30 en 11; O.L.Vr. Hem. 9.30
en 11; Petrus 9, 10.30 en 12 Middelares
9.30 en 11.30.Maandag: Leon. 9,10.45
Lod. 10 en 11.30; O.L.Vr. Onb. Ontv.9.30,
10.45en 12.15; Antonius 10;O.L.Vr Hem.
9.30; Petrus 9 en 10.30; Middelares 9.30 en
11.30

ABBENES - Herv. Gem. 9 30 ds. Den
Harder, koor, 7 ds. Vink Katwijk aan
Zee, maandag 4.30 gemeensch. ontmoet
tingsdienst in Vespohal, ds. Rang en ds.
Den Harder.

AARLANDERVEEN -

Herv. Geip.: 10 ds. Wolthaus, 7 ds. v.
Harmeien. Geref. Kerk: 10 hr.
Tenyenhuis, 7 in herv. kerk.Chr. Geref.
Kerk: 9.30 DIENST, 6.30 ds. Wallet
Ouderkerk, maand. 9 dienst.Rk kerk
zond. 8 en 11, mandag 7.30 en 10.30*

ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Adventskerk 9.45 zang, 10 ds.
Fokkema; Kruiskerk 10 ds. Bogers; Op-
st.kerk 10 ds. Hanemaayer, 6.30 kand.
Tenyehuis; Mar.kerk 10 ds. Hane
maayer; Nabij 10 jeugdkerk; G. Herder
kerk 9 dr. v. Santen; De Bron 10.30 ds.
Hoogendijk, 6.30 zangdienst; Drie-
hoorne 7 ds. De Ruiter; Oudsh.weg 10 ds.
Oort; Sionskerk 9.30 ds. Verploeg, 6.30
ds. Koudstaal Bolnes. Maand. Sionskerk
9.30 ds. Verploeg. Geref. Kerk: Mar.kerk
10 ds. Vree, 6.30 ds. Hanemaayer;
Salv.kerk 10 ds. v. Harmeien, maandag 9
ds. Hanemaayer; G. H. Kerk 10.30 en 6.30
ds. Verheul; De Bron 9 ds. Verheul, 9.15
ds. v.d. Ree, 6.30 zangdienst. Geref. K.
Vrijg.: 8.45 leesdienst, 6.30 ds. Borgdorff.
Geref. K. Vrijg. Buiten Verband: 9.30 ds.
Waagmeester, 4.30 hr. Knol. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 4.30 dienst, maand. 11 ds.
v.d. Ent. Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en
4. Vrijdag 15 apr. 7.15 ds Schinkelshoek.
Baptistengemeente: 10 en 6.30 ds.
Koekkoek; Noord (Sportl.) 10 gezins-
dienst. Leger des Heils: 10 en 6.30. Re-
monstr. Kring: 10 ds. Kalkman. Moluks
Evang. Kerk: zond. en maand. 11 ds. Si-
tanala. Volle-Evang.Gem. (geb. Kinder
vreugd): 10 hr. v. Leeuwen. Rk kerken:
Bon.kerk 10 en 11.30; Pius 9, 10.30 en
11.45; De Bron 8.30 en 11. Maand.
Bon.kerk 10 en 11.30; Pius 9 en 10.30; De
Bron 11.

BENTHUIZEN - Heiv.Gem.: 9.30 en 6
ds. Den Dikken, maandag 9.30 ds.
Noordegraaf Utrecht. Geref.Gemeente:
9.30 leesdienst, 7 ds. Boogaard Leiden,
maand. 11 ds. Honkoop, openb. bel.
BODEGRAVEN - Her.Gem.: Dopsk. 10
ds. Droogers, 6.30 ds. v. Assenbergh Nij-
kerk; Salv. 9.45 zang, 10 ds. Quak Via-
nen, 6.30 ds. Droogers; Bethl.kerk 9.45
zang, 10 ds. De Vreugd, 6.30 ds. Haitsma
Zeist; Bethl.kerk 10 ds. Droogers. Geref.
Kerk: 10 en 5 ds. 't Hart.

BOSKOOP - Herv. Gem.: 9 ds. Hey-
mans, 10.30 Dorpskerk Stelwagen, 6.30
dienst met de geref., maand. 9 zang

dienst; De Stek 9.30 ds. Omta. Chr.Geref.
Kerk: 9 ds. Kok R'dam, 3.30 ds. Vlietstra
Bunschoten. Geref.Gem.: 9.30 en 6. Op
wekkingsgemeente (geb. Concordia):
9.30 Vergadering van Gelovigen
(Nieuwstr 9.30 en 5. Rk kerk' 8.45,10 en
11.30 (kerk); Ontm.centr. 10.30. Maand.
10 in kerk, 10.30 in Ontm.centr.
HAZERSWOUDE - Herv.Gem.: 9.30 ds.
Geertsema, 6.30 ds. Kaai Nieuwveen,
maand. 9.30, zangdienst. Geref. Kerk: 10
en 5 ds. Versluys, maand, zie herv. gem.
Rk kerk: Het Anker 8.45 en 11.15; Bern.
10; dorp 9 en 10.30. Maand. Anker 8.45 en
11.15; Bern. 10; dorp 9 en 10.30.
H3LLEGOM - Herv.Gem.: 9 en 10.30 ds.
v. Bruggen. Geref. Kerk: 10 en 5 ds.
Pouwels. Chr.Geref. Kerk: 10 en 5 ds.
v.d. Kamp.

HOOGMADE - Herv.Gem.: 10 dr. v.
Vliet. Rk kerk: 10 en 3, maand. 10.
DE KAAG - Herv.Gem.: 10 ds. Carstens.
Rk kerk: 10, maand. 8 en 10.

KATWIJK AAN DEN RIJN -
Herv.Gem.: Dorpsk. 9.30 ds. Teygeler,
6.30 ds. Gebraad; Ontm.kerk 10 ds. Ge
braad, 6.30 interk. evangelisatiedienst.
Maand. Ontm.kerk 10 ds. Gebraad. Ge
ref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Vrolijk. Rk kerk:
9.30 en 11.15, maand. 11.15.

KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Boer, 6 ds. Vroegindewey,
avondm., O. Kerk 10 ds. Catsburg, 6 ds.
De Vos, avondm., Ichtusk. 10 ds. Hovius,
5 ds. Overgaauw Valkenburg, avondm.,
Pniëlkerk 9.30 ds. Vink, 6 ds. Arkeraats,
avondm., Gr. v. Pr. school 10 ds. Ar
keraats, Overduin 2 ds. Baas, maandag
N. Kerk 10 ds. Vroegindewey, Pnielk.
9.30 ds. De Vos, Geref. Kerk Vredesk. 10
ds. Hoornstra N.-Vennep, 5 ds. v. Hals-
ema, Tr. kerk 10 ds. v. Halsema, 5 dienst,
Geref. K. Vrijg. 10.15 en 3.30 ds. Hoff,
Geref. K. Vrijg. Buiten Verband 8.45 en 7
ds. Roukema, Chr. Geref. Kerk zo. 10 en
5 en maandag 9 ds. v.d. Ent, Geref. Gem.
zo. 10 en 5, maandag 10 leesd., Volle
Evang. gem. (Voorstr. 100) 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 ds. Lefeber Alphen in geref. k., 7
ds. Wolthaus Aarlanderveen, maandag
10 ds. Bronsgeest Nieuwkoop, Geref.
Kerk 10 ds. Swierts, 7 ds. Wolthaus.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpskerk 10 ds. Knorth, Hoofd
straat 10 mevr. Sysling, 6.30 ds. v.
Houten Aalsmeer, Schep, kerk 9 en 10.30
ds. v. Loenen, 5 mevr. Sysling, Bap-
tistengem. (v.d. Valk Boumanweg) 10
dhr. Lourens, RK Kerk 10.30 en 12,
maandag 10.30.

LEIMUIDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. De
Vree, maandag 9.30 ds. Los, Geref. Kerk
9.30 ds. Los, 7 ds. Huizebosch, maandag
9.30 ds. Los in Herv. kerk, RK Kerk 7.30,
9.30en 11.15, maandag7.30,9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. grote kerk 10 ds.
v.d. Velden, Pauluskerk 10 dr. Snijders
Haarlem, 7 ds. Jonkers Utrecht,
maandag gr. kerk 10 ds. v.d. Velden,
Geref. Kerk 10 en 7 ds. De Wit, Geref. K.
Vrijg. 10.15 en 4.30 ds. Simpelaar, Geref.
K. Vrijg. Buiten Verband 10.45 ds. Sch
uurman, 5 dienst in Heemstede, Chr.
Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. Biesma,
maandag 10 ds. Biesma, zangdienst,

Geref. Gem. 10 en 4 maandag 10 (openb.
bel.) ds. Hakkenberg, Oud Geref. Gem.
9.30 en 3, leesd., maandag 3 ds. v.d. Meer,
RK Kerken Engelbew. 7.30,9.30 en 10.30,

Agatha 10 en 11.30, Poel
10 en 11.30, Mariakerk 8.30,10 en 11.30,
maandag Engelbew. 7.30, 9.30 en 11,
Agatha 10 en 11.30, Poelp. 10, Mariak.
8.30, 10 en 11.30.

NIEUWKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Bronsgeest, 6.30 dhr. Christ Leiden,
maandag 9.30 ds. Vink Katwijk, Geref.
Kerk heden 11 nam., parochie paas-
nachtwake, morgen 9 dhr. Tenyenhuis,
Alphen, 6.30 ds. Nooteboom, Chr. Geref.
Kerk 9.30 dienst, 2.15 ds. v.d. Ent, maan

dag 9.30. RK Kerk 7.30, 9 en 10.45,
maandag 7.30, 9 en 10.45.

NIEUWVEEN - Herv. Gem. 9.30 ds.
Kaai, 7 ds. Geertsema, Geref. Kerk 9.30
kand. v.d. Dries A dam, 7 ds. Geertsema,
gemeensch. dienst, RK Kerk zo. en ma. 9
en 11.

NIEUW-VENNEP - Herv. Gem. 9.30 en
11 ds. Goverts, Vespohal 4.30 interk.
ontmoetingsd., ds. Rang en ds. Den Har
der, met koren, Geref. Kerk 9.30 ds.
Rang, 4.30 zie Herv. Gem., Chr. Geref.
Kerk 9.30 ds. Drayer Hilversum, 3 ds.
v.d. Kamp, Hillegom, maandag 9.30 ds.
v.d. Kamp, RK Kerk beide dagen 9.30 en
11.

NOORDEN (Woerdense Verlaat) - Herv.
Gem. 9.30 kand. Zoutendijk, 7 ds. Sch
rijver Woerden, ma. 9.30 as. Evers
Léerbroek, Geref. Kerk 10 ds. Noote
boom, 6.30 dhr. Koenes Amstelveen, RK
Kerk beide dagen 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem. gr. kerk
Binnen 10 dr. Jansen, koor 7 dr. Jansen,
zangd., Zee Hoofdstr. 10 ds. Keuning, 5
ds. Elgersma, gemeensch. dienst met
Geref. Kerk, De Rank 10 dhr. Goyert
Zeist, 3.30 ds. Hovius Katwijk aan Zee,
maandag Geref. kerk Hoofdstraat 10 dr.
Jansen, gemeensch. dienst, m.m.v. koor,
De Rank 9 ds Hovius, Geref. Kerk
Hoofdstr. 10 ds. Warnink, 5 ds. Elgersma
in Herv. Kerk, Vinkenlaan 9.30 ds. El
gersma, 5 ds. Warnink, Stichtingskerk 11
ds. Bosman, Sole Mio 9 ds. Bouma,
maandag 10 dr. Jansen in Hoofdstraat-
kerk, Ned. Prot. Bond (Oude Zeeweg)
10.30 ds. Bruinsma Den Haag, RK
Kerken Maria ter Zee, 9,11 en 7, Binnen
8,10 en 11.30, maandag Maria ter Zee 9 en
11, Binnen 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem. 8
voorm. paasvroegdienst, brig. Krom
menhoek L. des Heils A dam over "Wat
zoekt gij koning Jezus bij de doden"?,
medew. brassband L. des H. Haarlem, 10
ds. Streefland, RK Kerk Jozef 8, 10 en
11.30, Viktor 9.30 en 11ma. Jozef 8,10 en
11.30, Viktor 9.30 en 11.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gen. Gr. Kerk
10.30 ds. Ter Linden, Pauluskerk 10 ds.
Steenstra Leiden, Gem. centr. 10.30 ds.
Wagenvoorde, 7 ds. De Haan, Van Wijc-
kerslooth, 4 ds. Perdok, Geref. Kerk 10
ds. Vegter, gem. centr. 7 ds. De Haan,
Geref. K. Vrijg. Buiten Verband 8.45 en 4
ds. v.d. Berg, Volle Evang. Gem. (gem.
centr.) 4 dhr. v.d. Brugge, RK Kerk Wil-
librorduskerk 9, 10.30 en 12, ma. 10.30,
Bonaventura 9 en 11, ma. 9.

OUD-ADE - RK Kerk 8.30 en 10.30, ma.
8.30 en 10.30.

OUDE EN NIEUWE WETERING -

Herv. Gem. 9.30 ds. Lalleman, Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 dhr. Schoenmaker, RK
Kerk 9 en 10.45, ma. 8.30 en 10, Remstr.
Gem. 10 mevr. Vos-Wiegand Katwijk
aan Ze.

ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
M. Presentatie 8, 9.30 en 11, P. Banden 8,
9.30, 11 en 12.15, ma. M. Presentatie 8,
9.30 en 11, P. Banden 8,9.30,11 en 12.15.
„RIJNSATERWOUDE - Herv. Gem.
9.30 ds. De Kruijf, 7 ds. v. Doorn, ma. 9.30
ds. Wolthaus, Chr. Geref. Kerk 9.30
dienst, 2.15 ds. Bouw, ma. 11 ds. Bouw.

RIJNSBURG - Herv. Gem.: Grote kerk
9.30 ds. Van Niel, 5 ds. Van den Bogerd;
Bethelkerk 9.30 ds. v. d. Bogerd, 5 ds. v.
Niel. Maandag grote kerk 9.30 ds. v. d.
Bogerd, zangdienst. Geref. Kerk: Petra-
kerk 9.30 ds. Huisman, 5 ds. Baayen; lm.
kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. Damsma;
Mar.kerk 9.30 ds. Damsma, 5 ds. Huis
man. Maand. Im. kerk 9.30 ds. v. Dalen
Zuidland, zangdienst.Geref. Kerk Vrij
gemaakt 10 en 5.15 ds. Zomer. Chr. ge
ref. Kerk: zond. 9.30 en 5 en maand. 9 ds.
Den Boer Rijswijk. Evang. Christenge
meente (aula mavo): 10. RK gemeen
schap (aula tuinbouwschool): zond. en
maand. 10.30.

RUPWETERING - RK kerk: zond en
maand. 7.30, 9 en 10.30.

SASSENHEIM - Herv Gem.: 9 ds. Sie-
rat te Oegstgeest, 10.30 hr. Goedhart
Nieuwkoop, 6.30 ds. Teygeler Katwijk
aan den Ryn. Maandag 9.30 ds. v. Santen,
gemeensch. dienst in geref. kerk. Geref.
Kerk: 9.30 ds. v. Santen, 5 ds. Hoekstra
A'dam, maand. 9.30 gemeensch. gezins-
dienst. Chr. Geref. Kerk. 10 en 5 ds. Re
bel. Ned. Prot. Bond: 10.30 hr. Blaauw
Leiden.

RK kerk: 8, 9.30 en 11, maandag 9.30 en
11.

TER AAR - Herv. Gem.: 9.30 en 6.30 ds.
Bezemer. RK kerk: Langeraar 8, 9.30,11
en 12.15, maandag 8, 9.30 en 11; dorp Ter
Aar 9.30, maandag 9.

VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 ds.
Overgaauw, 6.30 ds. v. d. Bogerd Rijns
burg, maandag 10 ds. Overgaauw, ge
meensch. dienst. Geref. Kerk: 9.30 en
6.30 kand. Karsenberg A'dam, voor
maandag zie herv. gemeente. Geref.
Kerk Vrygem.: 9.30 dienst, 5.15 ds. Hoff.
VOORHOUT - Herv. Gem.: 10 ds. Bro
kerhof. RK kerk: 9, 10.30 en 11.45,
maand. 9, 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 ds. Meijering, 7 ds. v. d. Schoot;

Hulp en Heil 10 ds. Lentz; aula NH 9.30
vic. Bijl; kapel Rijndijk 10 ds. v. d.
Schoot; clubgebouw Molenlaan 10 jon-

ferendienst. Geref. Kerk: 9.30en 5 ds. De
wart. Geref. K Vrygem.: 9.30 lees
dienst, 3 ds. Gootjes. RK kerken: Lau-
rentius 10.30 en 12, maandag 10.30.
WADDINXVEEN - Herv. GemBrug-
kerk 9.30 en 2.30 ds. Verwelius; De
Hoeksteen 9 30 ds. De Ruiter te Ermelo;
Bethelkerk 9.30 ds. Jongerden Veenen-
daal; Immanuelkerk 9.30 ds. Flink, 5 ds.
Kok Rotterdam. Maandag Brugkerk 9
ds. v. d. Heuvel. Geref. Kerk: Kruiskerk
9.30 ds. Modderaar, 5 ds. Becker;
Ontm.kerk 9 30 ds Becker, 5 ds. Mod
deraar. Oud-Geref. Gemeente: zond. 10
en 6.30, maand. 10 leesdienst. Chr. Afge
scheiden Gemeente: zond. 9.30 en 5 en
maand. 10 ds. Verloop. Volle-
Evangeliegemeente (Lindengaarde 17a):
9.30 hr. v. d. Heijden. Remonstr. Ge
meente: 10 dr. Hooykaas. RK kerk:
Ontm. kerk zat. 7, zond. 8.45, 11.45 en 7;
Viktorkerk zat. 7, zond. 10.

WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds.
Den Tonkelaar, koor. Rk kerk: 8.30,10 en
11.30, maandag 8.30 en 10.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 dr. Frederikse, 7 ds. v.
Zanten; Kievietkerk 10 ds. Wiersma;
Messiaskerk 10 ds. Van Zanten; Dorps
centrum 9.30 ds. Tukker. Maandag
Dorpskerk 10 ds. Blenk Woubrugge. Ge
ref. Kerk: 10 en 5 ds. v.d. Meulen; Zuid 10
en 7 ds. Verwey Driebergen. Ned. Prot.
Bond: zond. 10.30 ds. Werner, maandag
in De Burcht 10.30 ds. Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gem.: 9.30 en
6.30 ds. Blenk, maand. 9.30 ds. Huize
bosch. Geref. Kerk: 9.30 ds. Huizebosch,
6.30 ds. Los Leimuiden, maand. 9.30 ds.
Huizebosch, in herv. kerk. Ned. Prot.
Bond: 7 ds. Roos. Rk kerk: beide dagen
10.

ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Nicolai, 7 ds. Treurniet Woerden. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds. De Ruiter Alphen, 7 ds.
Treurniet, in herv. kerk. Rk kerk: beide
dagen 9 en 10.45.

ZOETERWOUDE - Herv Gemzat.
nam. ds. Schoch, feest van het licht,
openb. belijdenis, zondag 10 ds. Schoch,
gezinsdienst, dienst van Schrift en Tafel.
Rk kerk: Janskerk 9.30; Chr. Dienaar-
kerk 10 en 11.30; Rijndijk, Meerburg. 10
en 12; Maandag Janskerk 9.30; Chr. Die-
naarkerk 10 en 11.30; Rijndijk, Meerbrug
10.

ZWAMMERDAM - Heiv. Gem.: 10 en
6.30 ds. Mostert. Geref. Kerk: 10 en 6.30
ds. v.d. Heiden.