Tot hun
nek toe
in de
dipsaus
bellen de
mensen
de THD..
ZATERDAG-9 APRIL 1977
EXTRA
PAGINA 17
Vorig jaar kwam in Zeeland een le
gertje zenuwartsen in opstand
tegen de oprichting van een tele
fonische hulpdienst in die pro
vincie. In een brief aan Gedepu
teerde Staten sprak de Vereni
ging van Zeeuwse Zelfstandige
Zenuwartsen zich uit tegen sub
sidiering. In dat geval zou het
voor de initiatiefnemers onmoge
lijk worden de plannen verder uit
te werken.
"Het vrijblijvende en anonieme
telefoongesprek dat op deze ma
nier plaafs heeftmag niet wor
den gestimuleerd" en "dergelijke
hulpdiensten bemoeilijken het
werk van de professionele hulpin
stellingen", stond destijds in die
brief.
Onrust en verslagenheid m het be
stuur van de THD in oprichting
Woede ook. De psychiaters had
den er weinig van begrepen.
'Je kijkt naar buitende wereld
in en je ziet de waanzin,
waarin we met ons allen ver
strikt zijn. We snijden ons
brood met elektrische messen,
zetten krullen in ons haar met
krultangen en vreten met
goede vrienden eindeloos veel
'after eight'We vreten ons vol
met noten gedoopt in dipsaus.
We consumeren en consume
ren om te vergeten, dht steeds
meer mensen verzuipen in
welvaart. En tot hun nek toe
in de dipsaus bellen mensen
de telefonische hulpdienst".
Nederland telt 25 telefonische
hulpdiensten. Elke provincie,
behalve Drente, heeft er één
of meer. Instellingen, naar
buitenlands voorbeeld opge
zet, met het doel iedereen die
daarom vraagt te helpen. Om
eens poolshoogte te nemen
bij een goed functionerende
THD behoeven geen barre
tochten door het land onder
nomen te worden, want we
hebben een uitstekend voor
beeld naast de deur. Ons idee
(wat zit er nou precies achter
die keurige staatjes over het
aantal bellers en hun pro
bleem die jullie ons elk jaar
sturen) wordt begrijpend
ontvangen. Wel is er enig
voorbehoud. De anonimiteit
van zowel de "beller" als de
vrijwilliger mag niet in het
geding komen. Hun namen
komen niet in de krant, ver
slagen van gesprekken zijn
niet openbaar. Na enig aan
dringen wordt ingestemd met
het meedraaien van een
avonddienst. De hulpvraag
door de telefoon horen we
toch niet, hoogstens de reac
tie van de vrijwilliger aan
onze kant.
Vijf jaar geleden werd de Stich
ting THD in Leiden opge
richt. Een initiatief binnen de
universiteit. Eén van de men
sen van het eerste uur was de
psychiater prof. Speijer. Hij
signaleerde een behoefte aan
hulp bij met name de jongere
studenten. Weg van huis, het
vrije leven op een kamertje,
op de drempel van volwas
senheid.
Hulp in een ongedwongen
sfeer. Geen maatschappelijk
werker op "kamerbezoek" of
een spreekuur op vrijdag
morgen tussen negen en tien.
De telefoon was een uitste
kend middel. In Engeland
gebeurde dat al jaren en ook
in bijvoorbeeld Den Haag en
Rotterdam werkte het bevre
digend. Vrijwilligers werden
gevonden, een ihtroductie en
een begeleiding door mede
werkers van "klinische psy
chologie" werd opgezet, voor
een onderkomen en een tele
foonaansluiting werd ge
zorgd. De mogelijkheid tot dit
soort hulp werd op gepaste
wijze in de publiciteit ge
bracht, met een verrassend
resultaat: de telefoon rinkel
de, maar wie er ook belde, het
waren nauwelijks studenten.
Nu, een lustrum verder, is daar
nog weinig verandering inge
komen. Een bestuurslid zegt:
Opvallend is dat bejaarden,
middelbare scholieren en
studenten de minderheid
vormen. Dat bejaarden
weinig bellen valt nog te be
redeneren. Er zijn er veel
zonder telefoon, anderen kij
ken toch wat vreemd tegen
het apparaat aan en zullen het
zeker niet voor dit doel ge
bruiken. Bij scholieren en
studenten zou dat anders
moeten liggen. Een instituut
als dat van de studentende
canen vangt veel op, maar
naar ons gevoel toch niet al
les. Dat kan ook niet. Onder
de vrijwilligers hebben we
weer wel studenten".
De storm ging liggen na een verzoek
aan die club om zitting te nemen
in het voorlopige bestuur. Een
hamdige zet. In dit soort gevallen
kun je "zwarte piet" maar beter
in huis halen en het met hem op
een akkoordje zien te gooien",
dan hem op een afstand houden,
zodat hij nog meer bij Sinterklaas
gaat klagenen jij naar je centen
kunt fluiten.
Sinterklaas. Gedeputeerde Staten,
koos inderdaad voor subsidië
ring, het ministerie van CRM
deed dat ook, zodat Zeeland in
middels een eigen telefonische
hulpdienst heeft.
Toch is het aardig om hier nog eens
bij de kritiek van toen stil te
staan. Niet alleen omdat deze zich
richtte tegen de grondvesten
waarop de THD haar onderko
men in het hulpverleningsveld
De groei zat er bij de THD in
Leiden goed in. Werd aan
vankelijk nog niet met een
24-uurs dienst gedraaid, nu is
nummer 125202 al weer en
kele jaren dag en nacht be
reikbaar. Tachtig vrijwilligers
en een tweetal begeleidende
parttime krachten maken dat
mogelijk.
"Wat heb je te bieden Een vrij
williger heeft zichzelf te bie
den. Het is belangrijk dat hij
dat kan, zonder te vervallen
in plattitudes. Therapeutje
spelen is er bij ons niet bij".
Evenals de bellers vormen de
vrijwilligers een heterogene
groep.
"Selectie, eisen, dat is moei
lijk", zegt een bestuurslid",
we krijgen een telefoontje van
iemand die zegt dat hij wel
vrijwilliger wil worden. We
stellen ons dan bewust gere
serveerd op. Men moet niet de
indruk krijgen dat we ieder
een met open armen ontvan
gen. We vertellen ze meestal
direct in het kort wat er van ze
verwacht wordt. Eens per
twee weken een dienst, over
dag 's avonds of 's nachts.
Elke maand een groepsge
sprek, verplichte trainingen,
en de verwachting dat ze twee
heeft gebouwd, maar vooral om
dat ze wellicht representatief is
voor in brede kring levende mis
verstanden.
Telefonische hulpdiensten, pasto
rale luisterlijnen, de vrouwen
telefoon de NVSH-lijn,Margriets
vertrouwenstelefoon. Het zijn,
dat staat zo langzamerhamd bui
ten. discussie, niet meer weg te
denken fenomenenwaar het gaa t
om mensen die om een of andere
iaar blijven. We noteren naam
en adres en sturen ze een
briefje. Ook weer met opzet
wat nuchter geformuleerd.
We vinden het leuk als je
komt, maar realiseer je wel
dat het inzet vraagt. Ook ver
tellen we ze in die brief wat
over de structuur van de
stichting".
Daarna is het voor de THD af
wachten geblazen. Ervaring
leert dat er doorgaans nog al
wat tijd overheen gaat voor de
brief wordt beantwoord. Een
gedeelte laat niets meer van
zich horen. Anderen reageren
wel en worden uitgenodigd
voor een gesprek met een be
stuurslid en een ervaren vrij
williger. Verloopt dat bevre
digend, dan moet een dienst
worden meegedraaid en moet
het kaartsysteem, de informa
tiebank, waarin de sociale
kaart van Leiden is opgeno
men, worden bekeken. De
vrijwilliger wordt opgeno
men in één van de groepen en
wordt daar verder in zijn werk
begeleidt.
.De voorzitster van de over
koepelende federatie voor
THD's in Nederland vertelt:
"Er zijn een aantal onge
schreven regels. Nooit namen
noemen van andere vrijwilli
gers, nooit bij de bellers op
reden in de knoei zitten. Alterna
tieve hulpverlening wordt dat
genoemd, omdat bij dit soort in
itiatieven anders te werk wordt
gegaan dan men gewend was.
Juist bij dat woord alternatief (er is
nauwelijks een term denkbaar
met een zo beladen klank als deze)
wringt de schoen. In het buiten
land al lang niet meer, maar in
Nederland duurt de geringschat-
bezoek thuis, geen persoon
lijke overtuigingen uitdra
gen, ook al is dat vaak moei
lijk te voorkomen. Zoveel
mogelijk zelf doen en niet te
snel doorverwijzen, want
daar zijn de meeste bellers nu
juist zo vaak op afgeknapt".
Teder redelijk jgestructureerd
mens kan vrijwilliger wor
den. Ik geloof dat daar ook het
misverstand ligt. Niemand
kan het toch alleen. We heb
ben allemaal wel eens hulp
nodig. Als ik achter de tele
foon zit en er belt iemand, zit
ik toevallig aan de goede kant
van de lijn. Heb ik wat meer
geluk gehad dan degene die
belt. Zo simpel ligt dat".
'Het is belangrijk dat je durft.
En je kunt rustig ook eens
zeggen dat je niet direct een
oplossing weet. Gelukkig
weet tegenwoordig niemand
meer alles. En daar mag je
best voor uitkomen Ik geloof
dat de zelfverzekerde hou
ding van veel professionele
hulpverleners bij de meeste
hulpvragers helemaal niet zo
goed valt. Het is juist een
normale, menselijke benader
ing, die bij de relativering van
een probleem een enorme rol
speelt. En ik geloof dat we wat
dat betreft bij de THD een
tmg in sommige kringen van prö-
fessionele hulpverleners, zóals in
het genoemde concrete geval, nog
voort. En dat is vreemd. Juist om
dat een keihard gegeven is dat
degenen die om hulp vragen niet
tot de groep van critici kunnen
worden gerekend, maar integen
deel. een jaarlijks stijgende be
langstelling aan de dag leggen en
steeds meer van de diensten van
de alternatieve hulp gebruik ma
ken.
heel eind zijn. We verwijzen
steeds minder door naar an
dere instellingen. Dat blijkt
uit de verslagen en dat is een
positief punt".
Het ministerie van CRM en ook
veel gemeenten zijn er de
laatste jaren toe overgegaan
een gedeelte van de kosten
van telefonische hulpdien
sten te subsidiëren. CRM stelt
als uitgangspunt voor het ge
ven van geld: niet meer dan
twee THD's per telefoondis
trict en een deskundige bege
leiding van de vrijwilligers.
Met name voor dat laatste is
geld nodig. In Leiden wordt
gewerkt met een maatschap
pelijk werkster, in andere
gemeenten met bijvoórbeeld
een psycholoog Die eis van
CRM brengt de THD's dichter
bij elkaar, want de verschillen
in werkwijze zijn hier en daar
nog groot en stellen de feder
atie, die zoals voof de hand
ligt streeft naar een zekere
uniformiteit, voor proble
men.
De voorzitster zegt: "De meeste
THD's zijn uit kerken ont
staan en dat maakt het toch
wat moeilijker. Wij zeggen:
Geen overtuiging uitdragen.
Niet met de bijbel aankomen.
Internationaal zijn er in het
verleden op een congres
In dat verband is het verhelderend
om eens te kijken naar de voorlo
pige resultaten van een onder
zoek van een aantal leerlingen
van een sociale academie, die de
professionele hulp, geboden door
de maatschappelijk werker, ver
gelijken met die van de alterna
tieven, zoals de "probleemrubrie
ken" en telefoondiensten van da
mesbladen. Dat onderzoek is nog
niet afgerond, maar duidelijk is
wel dat de drempel van "Mona",
'Lieve Lita' en consorte, aanzien
lijk minder hoog is, dan die van
het maatschappelijk werk.
Lang niet altijd gaat het daar om
levensgrote problemen. Lang niet
altijd is een psychiater of een in
gewikkelde therapie nodig om
zicht op een oplossing te krijgen.
Elke hulpverlener immers gaat
instemmend knikken bij de vraag
of het inderdaad juist is dat de
soortgelijke principes aanv
aard."
"Ik ben bezig met het bezoeken
van alle THD's in het land.
Dan krijg je op een gegeven
moment de werkwijze van ie
dereen op een rijtje en kun je
proberen rond de tafel te gaan
zitten om te kijken of de ver
schillende besturen wat dich
ter bij elkaar te brengen zijn.
Pastorale luisterlijnen en
vrouwentelefoons zijn geen
lid van de federatie, omdat die
zich veel meer specifiek op
een bepaald probleem rich
ten. We stellen dat we voor al
les en iedereen bereikbaar
moeten zijn. Daar zijn we ook
nog niet uit. Extreme vragen
op het gebied van sexualiteit
bijvoorbeeld. Hoe moetje die
benaderen? En ketenbel
lers?"
Dat laatste begrip is een in krin
gen van telefonische hulp
diensten ingeburgerde term
voor mensen die vaak bellen
en die eigenlijk nauwelijks te
helpen zijn. Soms drie keer in
de week, maar ook wel een
paar keer per dag, grijpt deze
groep naar de telefoon. De
ruimte voor "ketenbellers"
wordt doorgaans als een groot
nadeel van de THD ervaren.
De stichting wil geen surro
gaat voor een normaal contact
problemen van veel mensen, voor
de persoon in kwestie, na een eer
ste gesprek met een buitenstaan
der al als veel minder groot wor
den ervaren dan voor zo'n eerste
contact.
De verscheidenheid in de aard van
de hulpaanvragen.van simpel tot
moeilijk, vraagt ook een ver
scheidenheid in de mogelijkheden
om hulp te bieden. De anonimiteit
en de vrijblijvendheid in de posi
tieve zin) die genoemde alterna
tieve hulp garandeert werken
duidelijk drempelverlagend,
maar hebben tot nadeel dat het
voor de doorsnee buitenstaander
moeilijk is om greep te krijgen op
de werkwijze van deze groep
hulpverleners. Voor- en nadelen,
waar de Telefonische Hulp Dien
sten, onder de alternatieven ver
reweg de grootste organisatie,
dagelijks mee te maken hebben.
worden. Mensen die minder
makkelijk in contact met an
deren komen vinden bij de
THD immers 24 uur per dag
een gewillig oor, maar helpen
daar zich zelf op de lange duur
niet mee.
De vrijwilligers van de telefoni
sche hulpdienst benaderen
ij een probleem bewust an
ders dan de professionele col
lega's. Toch wordt er wel aan
een zekere deskundigheids
bevordering gedaan. Er wor
den trainingsweekenden
georganiseerd, met rollen
spellen en andere ivingsoefe-
ningen. Ook zijn er voorlich
tingsavonden over bijvoor
beeld de problematiek van
verslaving. Om de vrijwilliger
toch meer beeld te geven van
de positie waarin degene die
om hulp vraagt, verkeerd.
Ook zijn er de internationale
congressen, zoals anderhalf
jaar geleden in Berlijn waar
over een ander probleem van
de hulp per telefoon werd ge
sproken; de signaal functie.
Vrijwilligers kunnen uit de
gesprekken met bellers leem
tes in de hulpverlening signa
leren, of punten, waarop het
systeem waarin we leven ter-
kort schiet. En daarbij gaat
het dan vooral om, zoals toen
in Berlijn ook werd gezegd;
"De moed te hebben de din
gen te veranderen, die je kunt
veranderen. De berusting die
dingen te accepteren, die je
niet kunt veranderen en de
wijsheid te hebben om het
verschil te onderkennen".
De Telefonische Hulp Diensten
Leiden is om die reden aange
sloten bij de stedelijke werk
groep Hulpverlening, een
groep professionele helpers,
die met het doel om tekorten
en tevelen aan te pakken, sa
men werken.
"Ruim 20 jaar wonen mijn man
en ik naast mijn schoonou
ders. Mijn schoonvader is in
die tijd gestorven en mijn
schoonmoeder is inmiddels
geestelijk en lichamelijk zo
achteruit gegaan, dat zij ei
genlijk voortdurend verzor
ging nodig heeft. Die perma
nente verzorging is automa
tisch bij mij terecht gekomen,
want ze duldt niemand an
ders in huis en naar een be
jaardentehuis wil ze voor
geen prijs. Ik kan het zo lang
zamerhand niet meer aan en
wordt er zenuwpatiënt van.
Ik heb ook nog de zorg voor
mijn gezin en dat heeft er
zoals het nu gaat, onder te lij
den. V/at moet ik doen?"
De formule van de telefonische
Hulp Dienst heeft succes. Be
schikbare cijfers zijn daar het
bewijs van. Het verloop onder
de vrijwilligers is veelal
ongeregeld. De vakantie
wordt nog al eens aangegre
pen om een punt te zetten
achter een periode van me
dewerking.
Een bestuurslid: "Zelf vind ik
het belangrijkste van het
werk, dat je gedwongen
wordt om over allerlei zaken
na te denken. Je leert te luis
teren. Daar gaat het vaak om,
want het zijn lang niet altijd
problemen waar we mee te
maken krijgen. Er zijn ook
mensen die gewoon even rus
tig willen praten. Soms doen
ze dat vanuit een telefooncel".
"De THD heeft zijn beperkin
gen, daar zijn we ons heel
goed van bewust. Het is niet
zo, en dat wordt in Leiden
door vrijwel iedereen goed
beseft, dat wij tegen de pro
fessionele instanties in wer
ken. We werken samen. Naast
elkaar. We zijn allemaal no
dig".
Door
Ton van Brussel
Foto:
Dirk Ketting
