Werk sociale werkplaats
is te weinig aangepast
MORS KRUGT MEER WINKELS
Sowjet-Unie rijp voor christendom
-QSBBIHGB-
Kerken steken
hand in
eigen boezem
Kerk stelt geen eisen en onderdrukt niet
VRIJDAG 1 APRIL 1977
Leidse promovendus: te veel het produkt, te weinig de mens
LEIDEN - Het werk in de sociale werkplaatsen is
in het algemeen teveel gericht op het produkt en
te weinig op de mensen die er werken. Daarom
zou er meer aandacht moeten worden besteed
aan de individuele begeleiding van werknemers
in de sociale werkplaatsen.
beeld het switchen van de ene
naar de andere afdeling. En dat
resulteert in een hoog ziektever-
Dat is - globaal weergegeven - een
van de belangrijkste conclusies
in een proefschrift, getiteld "De
terminanten van ziekteverzuim
in produktieorganisaties voor
gehandicapten", waarop dr. Atze
Dijkstra gisteren aan de Leidse
universiteit promoveerde tot
doctor in de sociale wetenschap
pen.
Dr. Dijkstra, die werkzaam is bij het
instituut voor Praeventieve Ge
neeskunde TNO in Leiden, stelde
in opdracht van het ministerie
van Sociale Zaken een onderzoek
in naar de achtergronden van het
ziekteverzuim bij werknemers
van 56 sociale werkplaatsen in
ons land.
Hij constateerde dat er tussen de
sociale werkplaatsen onderling
grote verschillen bestaan in het
ziekteverzuim. Vooral in de gro
tere sociale werkplaatsen, waar
veelal met een grote verschei
denheid aan produkten wordt
gewerkt, bleek het ziekteverzuim
hoog te zijn. Het ziekteverzuim
was daarentegen lager bij werk
plaatsen met een mindere varië
teit in produkten.
Dr. Dijkstra: "Die produktiehete-
rogeniteit vind je bij de sociale
werkplaatsen terug in bijvoor
beeld een montage-afdeling, een
inpakafdeling, een houtafdeling.
En dat stelt zeer hoge eisen aan de
organisatie. Men moet ervoor
zorgen dat er orders zijn en
hoogwaardige produkten, en de
produkten moeten op tijd wor
den afgeleverd. Bovendien is er
soms tussen de verschillende af
delingen in een sociale werk
plaats een statushiërarchie. De
ene afdeling wordt hoger aange
slagen dan de andere afdeling.
Dat leidt allemaal tot allerlei or
ganisatorische en sociale fricties,
die hun weerslag hebben op de
werknemers. Factoren als onte
vredenheid gaan dan een rol spe
len, onzekerheid over bijvoor-
"Het grote probleem", meent Dijk
stra, "is dat de sociale werkplaat
sen vaak moeten opboksen tegen
het bedrijfsleven. Ze moeten
meedraaien op de arbeidsmarkt,
en bovendien oefent het ministe
rie van sociale zaken druk uit op
de sociale werkplaatsen om tot
goede bedrijfsresultaten te ko
men. Daar zit een duidelijke pa
radox in. Men wil de werknemers
het gevoel geven dat ze in een
echt bedrijf werken. Maar de
consequentie daarvan is dat ze
een identieke organisatie moeten
hebben. Dat betekent dat men de
mensen in de sociale werkplaat
sen gaat aanpassen aan het werk,
terwijl het juist andersom zou
moeten zijn".
Sociale moeilijkheden
De ongeveer 175 sociale werkplaat
sen in ons land bieden, zoals be
kend, aangepaste arbeid aan ge
handicapten voor wie in het be
drijfsleven geen plaats is. Het
gaat om lichamelijk gehandicap
ten, zwakzinnigen, psychiatri
sche patiënten, maar in toene
mende mate ook om oudere
werknemers, die niet meer aan de
slag kunnen komen. Al deze
werknemers werken bij de so
ciale werkplaatsen in WSW-
verband (Wet Sociale Werkvoor
ziening).
Door Wim Wirtz
Het ziekteverzuim in sociale werk
plaatsen is bijna tweemaal zo
hoog als in het gewone bedrijfs
leven, namelijk gemiddeld 19
procent. Er zijn echter grote ver
schillen, schommelend van 8 tot
38 procent. Deze verschillen zijn,
zoals gezegd, voor een belangrijk
deel te verklaren uit allerlei orga
nisatorische en sociale moeilijk
heden in de sociale werkplaatsen.
Een verscheidenheid aan pro
dukten, waarvan aanvankelijk
verondersteld werd dat die heil
zaam zou werken voor de werk
nemers, bleek een ongunstig ef
fect te hebben op het ziektever
zuim. Bovendien bleek, dat in so
ciale werkplaatsen meteen goede
personeelsbegeleiding, een de
mocratische manier van leiding
Een van de stellingen bij
het proefschrift van dr.
Dijkstra luidt: "Er wordt
te veel gepraat over men
sen die arbeidsongeschikt
zijn en te weinig over ar
beid die ongeschikt is
voor mensen".
Op grond van deze en andere on
derzoeksresultaten pleit dr. Dijk
stra voor een modern sociaal be
leid in de sociale werkplaatsen,
dat gericht is op de kwaliteit van
het werk en op de arbeidssituatie.
Hij vindt dat economische mo
tieven een ondergeschikte rol
moeten gaan spelen en dat er
meer moet worden ingespeeld op
de behoeften van de werknemers
in sociale werkplaatsen. Dr. Dijk
stra: "En volgens mij is het best
mogelijk om in sociale werk
plaatsen produkten te maken,
waarmee je niet hoeft te concur
reren. Je kunt bijvoorbeeld
speelwerktuigen gaan maken
voor speelgelegenheden in de
wijk. Op die manier hoef je je niet
zo sterk te richten op de econo
mische
Dijkstra: werk aanpassen
LEIDEN - Het Morskwartier krijgt
meer winkels. Of tot een uitbrei
ding van het huidige winkelcen
trum aan het Diamsntplein wordt
overgegaan of tot nieuwbouw el
ders in de wijk, is nog niet duide
lijk, aldus wethouder Van Aken
van economische zaken gistera
vond tijdens een wijkhearing van
de PvdA in het Morskwartier.
Hij beantwoordde daarmee vragen
van een aantal wijkbewoners, die
vonden dat de winkelvoorziening
in de wijk te beperkt is en dat er te
weinig keuzemogelijkheden be
staan. Van Aken stelde daarop dat
B en W hebben besloten een uit
breiding van het winkelbestand in
de Mors te stimuleren, maar dat
voordat daarover gesprekken kun
nen worden gevoerd met
winkeliers-vereniging en wijkco-
mités, eerst de resultaten van een
onderzoek moeten worden afge
wacht. Dat onderzoek moet inzicht
geven in de mogelijkheden die er
voor nieuwe winkels zijn en bestaat
onder meer uit een consumente
nenquête.
Van Aken sprak van de mogelijk
heid om eventueel een aantal win
kels op te nemen in de nieuw-
bouwplannen Boekhorst en Kop-
pelfteyn, maar wees er op dat de
zekerheid moet bestaan dat de be
staande winkels de concurrentie
met nieuwe zaken moeten aankun
nen. "We kunnen wel nieuwe win
kels openen, maar als er een aantal
na een paar maanden door de con
currentie weer moet sluiten, zijn we
nog geen stap verder", aldus de we
thouder.
teraad op niet al te lange termijn
een beslissing zal nemen over de
Rijn, tussen Haagweg en Damlaan,
ter hoogte van de Churchilllaan. De
wijkbewoners benadrukten dat
zodra deze brug klaar is, ook de
aangrenzende Dr. Lelylaan moet
zijn gereconstrueerd en dat onder
meer op de Damlaan verkeers
maatregelen moeten worden ge
nomen, om de verkeersstroom in
goede banen te leiden.
Waal kondigde aan dat er gedacht
wordt aan maatregelen om de ge
luidshinder die zal gaan optreden
zoveel mogelijk tegen te gaan en
dat er vermoedelijk ook één of twee
voetgangerstunnels zullen worden
aangelegd om de schoolgaande
kinderen veilig te laten oversteken.
De Storm Buisinghstraat zal op
korte termijn worden herbestraat,
zo deelde de wethouder mee. Dat is
nodig geworden, zoals onlangs in
deze krant werd bericht, vanwege
de gevolgen van het neerstorten
van een kraaninstallatie, nu acht
maanden geleden, waardoor het
wegdek aanzienlijk werd bescha
digd en op bepaalde plaatsen slecht
begaanbaar is geworden.
In de Sowjet-Unie bestaan christendom en marx
isme naast elkaar, maar de christenen worden er
door het sovjetnet verstrikt.
Vorig jaar verscheen in Moskou bij de staatsd
rukkerij voor politieke literatuur de brochure
"Wetenschappelijke wereldbeschouwing en
atheïstische opvoeding", geschreven door A. F.
Okoelov, direkteur van het instituut voor weten
schappelijk atheïsme van de communistische
partij.
Baokovski rwa ti-,
HeóstUinds* pasthe#
Wate.iik. (m; a&okomst
os Sshïphof
In dit boekje wordt het officiële
Russische partijstandpunt uit de
doeken gedaan, dat marxisme en
godsdienst niet zijn te verenigen.
Officieel mogen door de overheid
toegestane kerkgenootschappen
funktioneren, maar ze mogen niet
werven. Priesters mogen preken,
maar niet over wereldse zaken. Het
atheïsme regeert als ideologische
macht, de kerken hebben geen
recht op antwoord.
"Bescherming"
Aleksej Bitsjikov, algemeen secre
taris van de Raad van Evangelische
Baptisten, zegt dat hij een lijst bezit
met de namen van zestig gevangen
baptisten. Volgens dissidenten is
dat aantal in werkelijkheid aanzien
lijk groter. De bekendste onder hen
is Georgi Vins, leider van de afge
zette baptisten. Hij kreeg vijf jaar
gevangenisstraf en vijf jaar ver
banning, wegens "belastering" van
de staat.
Ook leden van de Pinksterge
meente worden vaak veroordeeld,
omdat ze op religieuze gronden
dienst weigeren. Dissidenten, zoals
dr. Sacharov, maken soms melding
van gevallen waarin de autoriteiten
kinderen weghalen van gelovige
ouders, omdat de "gezondheid en
welvaart" van de kinderen moeten
worden beschermd. Dat gebeurt
vooral bij fundamentalistische pro
testanten, die hun kinderen ver
bieden te dansen of naar de televi
sie te kijken. Andere gelovigen zit
ten gevangen of moeten boetes be
talen wegens het houden van niet
aangekondigde religieuze dien
sten. De overheid reageert gewoon
lijk scherp op elke aktiviteit die
jonge mensen naar de kerk doet
gaan.
Edvard Fedotov, een 28-jarige
moskoviet, zei onlangs in een inter
view dat hij door de politie in juni
1976 naar eeri psychiatrisch zie
kenhuis werd gebracht, omdat hij
had meegewerkt aan een bijeen
komst voor jonge mensen die zich
voor de orthodoxe kerk interesse-
Afhankelijk
De Russische grondwet scheidt
kerk en staat. De wet en de struk-
tuur van de maatschappij geven de
overheid grote macht bij het in
dammen van de invloed van de
kerk. Geen enkel religieus genoot
schap mag zich organiseren, dien
sten houden, publikaties uitgeven
of aan liefdadigheid doen zonder
toestemming van de staat, die
daarvoor de Raad voor Religieuze
Aangelegenheden heeft ingesteld.
Religieus onderwijs is verboden.
De kerk is voor bijbels, gebouwen
en land afhankelijk van de staat.
In nieuwe industriële steden wor
den geen kerken gebouwd, volgens
Overheid let
scherp op
activiteiten
die jongeren
naar de kerk
deer gaan
Voctor Titov van de Raad omdat
daar niet om wordt gevraagd. Bij
bels worden onregelmatig en in
kleine oplagen gedrukt. Het
Nieuwe Testament werd onlangs in
een oplage van 75.000 exemplaren
uitgegeven en een hele bijbel kwam
ter gelegenheid van de 100ste ver
jaardag van de eerste bijbeluitgave
in het Russisch in een oplage van
100.000 exemplaren uit. Volgens
Nicolai Petrov van het Moskous pa
triarchaat kostte die bijbel 30 roe
bel (1 roebel is bijna vier gulden),
rond vijftien keer zo duur als een
gewoon boek.
Gewone burgers
Het aantal gelovigen is op de totale
bevolking van 250 miljoen mensen
niet bekend. Kerkelijke autoritei
ten in het Westen hebben naar hun
beste weten berekend, dat de or
thodoxe kerk zo'n 40 miljoen leden
telt - meer dan het dubbele van het
aantal leden van de communisti
sche partij. Verder zijn er vijf mil
joen rooms-katholieken en luthe
ranen en waarschijnlijk twee mil
joen leden van de baptistenkerk, de
pinksterbeweging, de
zevendedags-adventisten en an
dere protestantse groeperingen.
Sommigen zijn openlijk ander
sdenkend, maar velen zijn gewone
burgers, misschien wel partijlid,
die naar de kerk worden getrokken
door de sterke banden van traditie,
nationalisme en esthetische gevoe
lens en vooral ook om te zoeken
naar de zin van het leven, anders
dan de communistische ideologie
propageert.
Anderen dragen kruisen als zij op
hoogtijdagen de officieel goedge
keurde kerken bevolken. Weer an
deren lezen thuis de bijbel en ho
pen op die manier hun kinderen
dichter bij de kerk te brengen. Nog
weer anderen trotseren de wet door
het oprichten van geheime zon
dagsscholen en het houden van
diensten in hun huizen. Een grote
groep onofficiële baptisten heeft
een eigen drukkerij om tijdschrif
ten en bulletins te laten verschij
nen, die er buitengewoon verzorgd
uitzien.
Humanitair
In de kerken neigt men ertoe, het
ideologische conflict tussen marx
isme en lenisme enerzijds en het
christendom anderzijds te ver
kleinen, met als argument dat beide
een aanvaardbare humanitaire leer
inhouden.
Dmitri Doedko, een russisch-
orthodoxe priester, die buiten
Moskou een parochie heeft, zei dat
het verschijnsel dat communisten
worden gedoopt een paradox in
houdt: zij zijn echte gelovigen en
echte communisten. Het is heel
goed denkbaar Russen te ontmoe
ten wier persoonlijke ethiek en
waarden nog in strijd zijn met het
communisme, noch met het chris
tendom.
Aan de andere kant menen velen
buiten de kerk dat de huidige be
langstelling voor de religie het ge
volg is van de geringe ideologische
inhoud van het Sovjet
communisme. De communistische
utopie, waarin geen plaats is voor
religie, is als toekomstbeeld ver
bleekt. Het partijlidmaatschap en
speciaal dat van de veel minder ex
clusieve Komsomol, de communis
tische jeugdbeweging, waartoe een
grote meerderheid van de 14 tot 28-
jarigen behoort, vergroot echter di
kwijls de kans op een veelbelo
vende carrière.
Zo kan men het meemaken dat een
jong meisje een kerkgebouw bin
nengaat, een kruis slaat, een kaars
aansteekt en haar hoofd buigt voor
een kort gebed. Ze is echter lid van
de Komsomol. Zij vertelde dat ze
dikwijls na schooltijd een kerk
binnengaat. Deze bezoeken moeten
voor haar ouders verborgen blij
ven. Zij heeft er geen moeite mee,
dat ze naast haar lidmaatschap van
de communistische beweging ook
haar geloof heeft. Zij zegt hierover
UTRECHT - In het najaar van dit
jaar zal een aantal Nederlandse
kerken een kritisch zelfonderzoek
houden. Dat is het resultaat van een
oecumenisch project over „Zen
ding in Nederland" dat nu al twee
jaar loopt.
Ds R.J. van der Veen van de Neder
landse Zendingsraad vertelde op
een persconferentie dat er aan dit
plan drie opvallende kanten zitten.
Ten eerste: voor het eerst zullen
rooms-katholieken en protestanten
zich buigen over de positie van de
kerk in onze samenleving. Ten
tweede: een aantal zeer verschil
lende opganen werkt in dit project
samen, zoals de Dienst aan de in
dustriële samenleving vanwege de
Kerken (DISK), de werkgroep Ka-
rios, de Raad van Kerken, het Al
gemeen Diakonaal Bureau van de
Geref. Kerken, de Ned. Missieraad,
Kerk en Wereld en de Ned. Zen
dingsraad. Ten derde: een groep
van acht buitenlandse christenen
die in Nederland wonen heeft een
kritisch rapport gemaakt over de
kerken hier en het najaar zal een
groep christenen uit verschillende
landen een bezoek aan ons land
brengen, waarbij zij een aantal re
gio's aandoen en daarvan hun in
drukken zullen weergeven.
Het accent van dit bezoek moet lig
gen op het contact met gewone pa
rochies en gemeenten en het praten
over dagelijkse problemen die de
mensen daar ondervinden en de
eventuele hulp van de kerk daarin.
De buitenlanders komen uit Afri
kaanse, Aziatische en Amerikaanse
landen. Ze zijn zorgvuldig geselec
teerd, hebben een gedegen oplei
ding achter de rug en zijn in hun
dagelijkse werk toch nauw met ba
sisgroepen in het eigen land ver
bonden. Ook de in Nederland wo
nende buitenlanders zijn academi-
Men ziet het enigszins als een na
deel dat niet de „gewone man" hier
vertegenwoordigd is, maar de opzet
van het project vereist, volgens de
organisatoren, dat er mensen aan
meedoen die op dit gebied al enige
ervaring hebben. Het is de bedoe
ling, dat de bezoekers in de regio's
ook contact hebben met „randker-
kelijken" en niet-gelovigen.
De zelfkritiek van de kerken spitst
zich voornamelijk toe op de vraag
of en in hoeverre de kerken hun
zendingsopdracht waarmaken. De
kerken vragen zich af, hoe het komt
dat hun werfkracht de laatste tien a
twintig jaar zo sterk is afgenomen.
Zijn er al tekenen die wijzen op een
nieuw missionair elan?
"Het is gemakkelijk. Als ze bij de
Komsomol vragen of ik in God ge
loof, zeg ik nee".
Leegte
Het gevoel van leegte verontrust
sommige ouders. Een ingenieur die
in zijn jeugd niet zo religieus was
hoopt, dat zijn kinderen dichter bij
de kerk zullen komen. "Zij zullen
dan sterker staan tegen vleiers en
aanbrengers en zullen een inner
lijke zekerheid als basis hebben".
Voor sommigen betekent een stap
in de richting van de kerk een po
ging om meer persoonlijke onaf
hankelijkheid te verkrijgen. Een
wiskundige verklaart "De officiële
religie biedt, anders dan het
marxisme-lenisme, het enige
geoorloofde uitzicht".
Óp een ander niveau is de kerk een
gemeenschap, waarin men het ge
voel van saamhorigheid beleeft.
Lev Kopelev, een joodse schrijver
(wiens boek "Voor eeuwig bewa
ren" onlangs in het Nederlands is
uitgekomen) die samen met Solz-
jenitsyn tien jaar in een werkkamp
heeft doorgebracht, omschrijft dit
met het Russische woord "sobor",
dat zoveel betekent als: congrega
tie, kerk, sociëteit. De partij is ook
een "sobor", zegt Kopelev, maar de
kerk is de zachtmoedigste; zij stelt
geen eisen en onderdrukt niet.
Bewaarplaats
Voor bepaalde minderheden in de
Sowjet-Unie, zoals de rooms-
katholieken in Letland en de men
sen in Georgie en Armenië, kan de
georganiseerde religie een bewaar
plaats betekenen voor hun cultuur
en erfgoed, teneinde dat tegen de
dominerende Russische invloeden
te beschermen. Voor de Russen zelf
kan de russisch-orthodoxe kerk
hetzelfde doel dienen, namelijk
hun identiteit als volk onderstre
pen en als het ware een lijn trekken
tussen de Russische ziel en het
Stalin deed in de jaren 1920 en 1930
driemaal een poging de religie door
vervolging uit te bannen. Alle drie
faalden. In en na de tweede werel
doorlog was het toegestaan, nieuwe
kerken in gebruik te nemen, waar
van in de jaren '60 de helft op last
van Nikita Chroestjev weer werd
gesloten.
Vader Dmitri zei onlangs: "De kerk
zal altijd in ons land blijven be
staan, omdat ons land, van oor
sprong een christelijke natie, juist
nu rijp is voor het christendom".
Zondagavond om half 8 wordt in
de Vredeskerk aan de Burggraven-
laan in Leiden een zangdienst ge
houden, waaraan de gospelgroepen
Grace en Trumpets of the Lord me
dewerking verlenen. Grace is een
op nationaal niveau samengestelde
popgroep van het Leger des Heils.
Ze bestaat sinds 1975.
In de uitnodiging lazen wij: „Hoe
wel muziek de boventoon voert in
de aan het publiek aangepaste pro
gramma's, wordt niet voorbijge
gaan aan de motorische kracht in
het leven van jonge heilssoldaten:
God".
In de maandelijkse gezinsdienst
in de kapel van het marinevlieg
kamp Valkenburg, voor marinege
zinnen en anderen, gaat zondag
morgen om half 11 ds H.A. Sche
pers, vlootpredikant, voor. Een
zanggroep van kinderen uit Kat
wijk aan den Rijn verleent mede
werking. Cees Wassenaar zit weer
achter het orgel.
Het jaarlijks eucharistisch zie-
kentriduum in deze omgeving
wordt dit jaar gehouden op 10,11 en
12 mei in de Christus Dienaarkerk
te Zoeterwoude. Aanmeldings
formulieren hiervoor zijn van 4
april af verkrijgbaar bij de paro
chies en bij het secretariaat, Lam-
menschansweg 3 Leiden, telefoon
133474 (na 's middags 2 uur).
Beroepingswerk: Hervormde
Kerk - beroepen te Tholen J. Jon-
gerden Harderwijk. Geref. Kerken:
beroepen te Rotterdam-Charlois J.
Vlaardingerbroek Leeuwarden te
Nijkerk H. Eendebak Dalfsen; aan
genomen naar Dinteloord kandi
daat K.E. Bras aldaar, naar Willem
stad, kandidaat J.M. Wilschut al
daar naar Rotterdam-Zuidwijk J.
Lens, vlootpredikant aldaar. Over
leden: dr. N.J. van Eikema Hom
mes te Rotterdam73 jaar, was gere
formeerd predikant in IJlst, Mid
delburg, Rotterdam-Schiebroek.
Geref. Kerken Vrijgemaakt: be
dankt voor Den Bosch W. Scherff
Marum. Geref. Gemeenten: beroe
pen te Middelharnis R. Boogaard
Leiden.
Eind deze maand komt de hoge
raad van het Leger des Heils in
Sunbury (Engeland) bijeen voor
het kiezen van een nieuwe gene
raal, de elfde sinds William Booth
in 1865 in Oost-Londen deze orga
nisatie stichtte. De huidige gene
raal, Clarence Wiseman, een Cana
dees, treedt dan af wegens het be
reiken van de zeventigjarige leef
tijd. Wiseman zal de geschiedenis
ingaan als een generaal die altijd op
reis was. Vele landen heeft hij be
zocht voor het leiden van grote op
wekkingssamenkomsten.
